januari A.M. van Essen, M.G.A. Ligtvoet-Janssen Tympaan Instituut

Transcriptie

1

2

3 januari A.M. van Essen, M.G.A. Ligtvoet-Janssen Tympaan Instituut

4

5 S Samenvatting De stadsregio Rotterdam zet zich in voor een verscheidenheid aan woonmilieus, afgestemd op de behoefte, smaak en de portemonnee van de bewoners (stadsregio Rotterdam 2014). Door de komst van de Wet langdurige zorg (Wlz) ter vervanging van de AWBZ verandert de vraag naar wonen met zorg. Er zal minder vraag komen naar verpleeg- en verzorgingshuiszorg en meer vraag naar toegankelijke woningen waar zorg thuis mogelijk is. De stadsregio heeft het Tympaan Instituut gevraagd na te gaan wat de vraag naar wonen met zorg is en in hoeverre de woningvoorraad in de subregionale samenwerkingsverbanden binnen de stadsregio Rotterdam aan deze vraag kan voldoen. Om deze vraag te beantwoorden is grofweg de volgende aanpak gehanteerd: in kaart brengen van de ontwikkeling van het aantal 65-plussers; raming van de behoefte aan wonen met zorg op basis van het Ramingsmodel Wonen met Zorg, waarin de volgende woonzorgvormen worden onderscheiden: beschermd wonen is wonen in een verzorgings- of verpleeghuis of een andere instelling waar 24 uurszorg gegeven wordt; verzorgd wonen is wonen in een zelfstandige woning met de mogelijkheid van zorg op afroep aan huis 1 ; geschikt wonen vindt plaats in woningen die geschikt zijn voor ouderen met beperkingen. in kaart brengen van de woonsituatie en de inkomenspositie van 65-plussers; in kaart brengen van de woningvoorraad en het aandeel toegankelijke woningen. De vraag naar en het aanbod aan toegankelijke woningen verschilt per subregio. Per subregio is een scenario beschreven met aanbevelingen om vraag naar en aanbod aan toegankelijke woningen beter op elkaar aan te laten sluiten. Hierbij is gekeken naar zowel de woningvoorraad zelf (waarbij het voor een belangrijk deel gaat om een aanpassingsopgave) als flankerende maatregelen. Per subregio is het beeld van vraag en aanbod gedifferentieerd en verschilt dus ook het scenario. Derhalve kunnen geen conclusies worden getrokken over een scenario voor de hele stadsregio Rotterdam. Zoals uit bovenstaande vraagstelling en aanpak blijkt, ligt de focus van het onderzoek op de voorraad toegankelijke woningen voor de doelgroep ouderen. Dat laat onverlet dat ook voor andere doelgroepen van zorg, zoals mensen met een verstandelijke beperking of psychiatrische problematiek, geldt dat het overheidsbeleid erop gericht is om deze cliënten zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Deze doelgroepen hebben echter niet zozeer aanpassingen in de woning nodig, maar hebben wel behoefte aan begeleiding. Eind 2013 heeft het Tympaan Instituut op gemeenteniveau een schatting gemaakt van de omvang van deze doelgroepen 2. Dit blijft in deze publicatie dus verder buiten beschouwing. 1 Zorg op afroep is in de nabijheid van de woning (steunpunt, woonzorgzone en woonzorgcomplex). 2 De cijfers zijn gebaseerd op het Ramingsmodel Wonen met Zorg 2013 van het Tympaan Instituut. De cijfers zijn gebaseerd op kengetallen voor heel Zuid-Holland. Daardoor wijken de gegevens in de tabellen in het Regionaal Informatiesysteem Samenleving over ouderen af van de gegevens in deze publicatie.

6

7 I Inhoud blz 1 2 Inleiding Stadsregio Rotterdam 2.1 Aantal 65-plussers neemt harder toe dan de bevolking Helft van de 65-plussers woont alleen plussers wonen vaak in een huurwoning Inkomenspositie echtparen beter dan die van alleenstaanden Sterke toename van zelfstandig wonende ouderen met zorgbehoefte De meeste koopwoningen zijn eengezinswoningen Eengezinswoningen vaker bewoond door echtparen Ruim de helft van de eengezinswoningen is potentieel geschikt Tekort aan (potentieel) geschikte woningen verwacht Verschillen tussen subregio s vragen om verschillende scenario s Verhuisgeneigdheid ouderen gering Stimuleer ouderen tot het doen van woningaanpassingen Investeer in domotica Zorg voor een helder toewijzingsbeleid van geschikte woningen Zorg voor overige randvoorwaarden voor zelfstandig wonen Samenwerking tussen partijen van groot belang 16 3 Subregio Noord 3.1 Aantal 65-plussers neemt toe Minste alleenstaande ouderen in Lansingerland plussers in de subregio Noord hebben een hoger inkomen dan gemiddeld in de stadsregio Behoefte aan wonen met zorg neemt met 23% toe Meer koopwoningen dan gemiddeld in de stadsregio In Lansingerland groot aandeel (potentieel) geschikte eengezinswoningen Verwacht tekort aan geschikte sociale huurwoningen 24 4 Subregio Oost 4.1 Aantal 65-plussers neemt toe, overige leeftijdsgroepen nemen af Weinig eenpersoonshuishoudens in Krimpen aan den IJssel Gemiddeld inkomen in Krimpen hoger dan in Capelle Behoefte aan wonen met zorg neemt met 19% toe Hoog aandeel woningen is (potentieel) geschikt 32

8 4.6 Meer dan de helft van de eengezinswoningen potentieel geschikt Geen tekort aan (potentieel) geschikte woningen 34 5 Subregio Waterweg 5.1 Aantal 65-plussers neemt toe, overige leeftijdsgroepen nemen af Veel eenpersoonshuishoudens in Delfshaven Grote inkomensverschillen in Waterweg, maar overwegend laag Vraag naar wonen met zorg groeit met zo n 20% Meergezinswoningen in de meerderheid in Waterweg Helft van woningen nultreden of potentieel geschikt Met name in Hoek van Holland verwacht tekort aan (potentieel) geschikte woningen 44 6 Subregio Zuidrand 6.1 Groot verschil in aantal en aandeel 65-plussers Veel eenpersoonshuishoudens in Charlois plussers in Albrandswaard hebben hoogste inkomen Vraag naar wonen met zorg groeit met zo n 19% Minder koopwoningen in Zuidrand Bijna de helft van eengezinswoningen potentieel geschikt Met name tekort aan (potentieel) geschikte koopwoningen verwacht 55 7 Subregio Voorne-Putten Rozenburg 7.1 Aantal 65-plussers neemt toe, overige leeftijdsgroepen nemen af Stijging eenpersoonshuishoudens Hoog inkomen van 65-plussers in Westvoorne Behoefte aan wonen met zorg neemt met een kwart toe Veel eengezinswoningen Meer dan de helft van de eengezinswoningen potentieel geschikt Tekort aan (potentieel) geschikte woningen in de sociale huursector 67 8 Subregio Hart van Rotterdam 8.1 Laag aandeel 65-plussers Veel eenpersoonshuishoudens in subregio Hart van Rotterdam Gemiddeld inkomen Kralingen-Crooswijk hoger dan in Centrum Behoefte aan wonen met zorg neemt met 23% toe Veel particuliere huurwoningen en nauwelijks eengezinswoningen 75 2

9 8.6 Klein gedeelte van de voorraad potentieel geschikt of nultredenwoning Tekort aan (potentieel) geschikte koopwoningen 77 L B Literatuur Bijlagen 3

10

11 1 Inleiding De stadsregio Rotterdam zet zich in voor een verscheidenheid aan woonmilieus, afgestemd op de behoefte, smaak en de portemonnee van de bewoners (stadsregio Rotterdam 2014). Door de komst van de Wet langdurige zorg (Wlz) ter vervanging van de AWBZ verandert de vraag naar wonen met zorg. Er zal minder vraag komen naar verpleeg- en verzorgingshuiszorg en meer vraag naar toegankelijke woningen waar zorg thuis mogelijk is. De stadsregio heeft het Tympaan Instituut gevraagd na te gaan wat de vraag naar wonen met zorg is en in hoeverre de woningvoorraad in de subregionale samenwerkingsverbanden binnen de stadsregio Rotterdam aan deze vraag kan voldoen. Per subregio en voor de stadsregio in totaal is antwoord gegeven op de volgende vragen: Hoeveel ouderen hebben nu en op termijn (2020 en 2025) behoefte aan wonen met zorg in de woningmarktregio s van de stadsregio Rotterdam? Is er nu of op termijn een tekort aan toegankelijke woningen in de woningmarktregio s van de stadsregio Rotterdam? In hoeverre is er een (mis)match tussen behoeften van de doelgroep en aanbod aan toegankelijke woningen in de stadsregio Rotterdam? Zoals uit bovenstaande vraagstelling blijkt, ligt de focus van het onderzoek op de voorraad toegankelijke woningen voor de doelgroep ouderen. Dat laat onverlet dat ook voor andere doelgroepen van zorg, zoals mensen met een verstandelijke beperking of psychiatrische problematiek, geldt dat het overheidsbeleid erop gericht is om deze cliënten zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Deze doelgroepen hebben echter niet zozeer aanpassingen in de woning nodig, maar hebben wel behoefte aan begeleiding. Eind 2013 heeft het Tympaan Instituut op gemeenteniveau een schatting gemaakt van de omvang van deze doelgroepen 3. Dit blijft in deze publicatie dus verder buiten beschouwing. Achtereenvolgens worden de resultaten van het onderzoek beschreven voor: de stadsregio Rotterdam in totaal de subregio Waterweg de subregio Noord de subregio Oost de subregio Zuidrand de subregio Voorne-Putten Rozenburg de subregio Hart van Rotterdam Per subregio is, waar mogelijk, uitgesplitst op het niveau van gemeenten en voormalige deelgemeenten in Rotterdam. Vanwege de leesbaarheid wordt in de tabellen en figuren gesproken over deelgemeenten (dlgm) in plaats van voormalige deelgemeenten. In bijlage 1 wordt uiteengezet welke aanpak is gehanteerd om bovenstaande vragen te beantwoorden. In bijlage 2 is een verklarende woordenlijst opgenomen. Bijlage 3 bevat tabellen met de belangrijkste kwantitatieve gegevens. 3 De cijfers zijn gebaseerd op het Ramingsmodel Wonen met Zorg 2013 van het Tympaan Instituut. De cijfers zijn gebaseerd op kengetallen voor heel Zuid-Holland. Daardoor wijken de gegevens in de tabellen in het Regionaal Informatiesysteem Samenleving over ouderen af van de gegevens in deze publicatie.

12 2

13 2 Stadsregio Rotterdam 2.1 Aantal 65-plussers neemt harder toe dan de bevolking In de stadsregio Rotterdam wonen in 2014 ruim 1,22 miljoen inwoners. In 2025 zullen dat er ruim 1,26 miljoen zijn, een toename van ruim 3%. De grootste relatieve groei vindt plaats in de subregio s Noord en subregio Hart van Rotterdam (beide met zo n 7%). In de subregio Voorne-Putten Rozenburg is sprake van een bevolkingsdaling van bijna 2%. De meeste mensen wonen in subregio Zuidrand, de minste in Noord. De minste 65-plussers wonen in subregio Hart van Rotterdam. Het aantal en aandeel 65-plussers in de totale bevolking stijgt in de stadsregio Rotterdam. Dit is ook in de afzonderlijke subregio s het geval. Kaart 1 laat zien dat in 2014 in de meeste wijken minder dan plussers wonen. In 2025 is het aantal wijken met meer dan en ouderen duidelijk toegenomen (kaart 2). Kaart 1 Aantal 65-plussers per wijk in de stadsregio Rotterdam in 2014 < > bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 Kaart 2 Aantal 65-plussers per wijk in de stadsregio Rotterdam in 2025 < > bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut

14 Het aandeel 65-jarigen stijgt het sterkst in de subregio Voorne-Putten Rozenburg (met 37%). In deze subregio is het aandeel 65-plussers ook verreweg het hoogst. In de overige regio s ligt de stijging van het aandeel rond de 25%. 26% 24% 22% 20% 18% 16% 14% Figuur 1 Ontwikkeling aandeel 65-plussers in de bevolking per subregio in de stadsregio Rotterdam 12% waterweg noord oost zuidrand vpr hart van rotterdam bron: CBS, ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut Helft van de 65-plussers woont alleen In 2014 woont circa de helft van de 65-plussers alleen, in de periode tot 2025 verandert dit nauwelijks (figuur 2). Tussen de subregio s zitten grote verschillen. De subregio Hart van Rotterdam heeft in 2025 het hoogste percentage alleenwonende 65-plussers (ruim 60%) en Noord het laagste (45%) (figuur 3). In gebieden, zoals subregio Hart van Rotterdam en Waterweg, waar verhoudingsgewijs meer 65-plussers alleen wonen, wonen ook jongere inwoners vaker alleen. 4

15 Figuur 2 Verdeling type huishoudens 65-plussers in de stadsregio Rotterdam % 45% 4% % 46% 6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% eenpersoons meerpersoons overig bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 Figuur 3 Verdeling type huishoudens in 2025 per subregio in de stadsregio Rotterdam hart van rotterdam vpr zuidrand oost noord waterweg 0% 20% 40% 60% 80% 100% eenpersoons meerpersoons overig bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut plussers wonen vaak in een huurwoning Zo n 62% van de 65-plussers uit COROP-regio Groot Rijnmond 4 woont in een (sociale) huurwoning. Van de 65-plussers in een eenpersoonshuishouden is dit 80%. In 2012 woont in Groot-Rijnmond 35% van de 65-plussers in een eengezinswoning en 64% in een meerge- 4 Dit gegeven is alleen op het niveau van COROP-regio s beschikbaar. Het COROP-gebied Groot Rijnmond is groter dan het gebied van de stadsregio. Dit omvat de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht, Bernisse, Binnenmaas, Brielle, Capelle aan den IJssel, Cromstrijen, Goeree-Overflakkee, Hellevoetsluis, Korendijk, Krimpen aan den IJssel, Lansingerland, Maassluis, Nederlek, Oud-Beijerland, Ouderkerk, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Strijen, Vlaardingen, Westvoorne en Zuidplas. 5

16 zinswoning. In Rotterdam woont slechts 14% van de 65-plussers in een eengezinswoning (bron: CBS 2014). Het wonen in een huur- of koopwoning hangt sterk af van het besteedbaar inkomen van ouderen (figuur 4). Figuur 4 Aandeel 65-plussers in huur- of koopwoning op basis van besteedbaar inkomen in de stadsregio Rotterdam > < % 20% 40% 60% 80% 100% koop huur bron: BZK/CBS, WoON 2012, DANS; bewerking Tympaan Instituut Inkomenspositie echtparen beter dan die van alleenstaanden In Rotterdam hebben huishoudens met een 65-plusser gemiddeld het laagste inkomen, in Westvoorne het hoogste (figuur 5). 6

17 Figuur 5 Gemiddeld inkomen huishoudens met 65-plusser in 2011 per gemeente in de stadsregio Rotterdam bron: CBS; bewerking Tympaan Instituut 2014 Er is een sterkere relatie tussen inkomen en woonvorm dan tussen inkomen en wat 65- plussers besteden aan woonlasten. Er zijn verhoudingsgewijs meer 65-plushuishoudens met een hoger inkomen met hoge woonlasten (> 700) dan lage en middeninkomens, maar hebben verhoudingsgewijs ook vaker lage woonlasten (< 400) dan lage en middeninkomens (figuur 6). Zeer waarschijnlijk zijn dit 65-plussers in hypotheekvrije koopwoningen. Figuur 6 Woonlasten en inkomen van 65-plussers in COROP-regio Groot Rijnmond > < % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% > 700 bron: BZK/CBS, WoON 2012, DANS; bewerking Tympaan Instituut

18 2.5 Sterke toename van zelfstandig wonende ouderen met zorgbehoefte Een gedeelte van de 65-plussers heeft als gevolg van gezondheidsklachten of beperkingen behoefte aan wonen met zorg. Hoe ouder mensen zijn, hoe groter het aandeel dat behoefte heeft aan wonen met zorg. In andere woorden: van de 75-plussers heeft een groter aandeel behoefte aan een vorm van wonen met zorg dan van de jarigen. Wonen met zorg kan worden uitgesplitst in drie verschillende vormen: beschermd wonen is wonen in een verzorgings- of verpleeghuis of een andere instelling waar 24 uurszorg gegeven wordt; verzorgd wonen is wonen in een zelfstandige woning met de mogelijkheid van zorg op afroep aan huis 5 ; geschikt wonen vindt plaats in woningen die geschikt zijn voor ouderen met beperkingen. Met behulp van het Ramingsmodel Wonen met Zorg (Tympaan Instituut 2013) is een schatting gemaakt van het aantal 65-plussers dat behoefte heeft aan beschermd, verzorgd of geschikt wonen nu en in de toekomst. Figuur 7 Ontwikkeling van de behoefte van 65-plussers aan beschermd, verzorgd of geschikt wonen met zorg in de stadsregio Rotterdam beschermd verzorgd geschikt bron: ABF Research 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CIZ 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 Figuur 7 laat zien hoe groot de behoefte aan wonen met zorg in totaal is en wat per woonzorgvorm het aandeel is binnen de totale woonzorgbehoefte. In totaal hebben in 2015 ongeveer en in 2025 ongeveer plussers een vorm van wonen met zorg. Door de bevolkingsgroei neemt de behoefte aan geschikt wonen met circa 23% toe. De behoefte aan verzorgd wonen zal door de maatregelen om mensen langer thuis te laten wonen sterker toenemen, namelijk met zo n 52%. Naar verwachting hebben in 2025 zo n plussers behoefte aan geschikt wonen. De behoefte aan beschermd wonen neemt tussen 2015 en 2025 naar verwachting met 7% af tot Zorg op afroep is in de nabijheid van de woning (steunpunt, woonzorgzone en woonzorgcomplex). 8

19 plussers. In de subregio Zuidrand is het aantal 65-plussers met behoefte aan wonen met zorg het grootst, in subregio Hart van Rotterdam het kleinst (figuur 8). Figuur 8 Behoefte van 65-plussers aan beschermd, verzorgd en geschikt wonen in de stadsregio Rotterdam in waterweg noord oost zuidrand vpr hart van rotterdam beschermd verzorgd geschikt bron: ABF Research 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CIZ 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 De raming is gebaseerd op een kengetal voor de hele stadsregio en houdt geen rekening met verschillen in gezondheid en zorggebruik van ouderen tussen subregio s. Of mensen zelfstandig of met hulp thuis kunnen wonen hangt bijvoorbeeld samen met hun gezondheid. Tabel 1 laat zien dat relatief meer zelfstandig wonende ouderen in de subregio Hart van Rotterdam een slechtere gezondheid ervaren en beperkingen hebben dan ouderen in bijvoorbeeld de subregio s Noord en Voorne-Putten Rozenburg. Dit kan gevolgen hebben voor de vraag naar wonen met zorg per subregio. In de berekening van de behoefte aan wonen met zorg is dit niet meegenomen. Tabel 1 65-plussers met beperkingen in de stadsregio Rotterdam, in percentages 1 ervaren gezondheid matig tot slecht beperking in mobiliteit beperking in huishoudelijke dagelijkse activiteiten waterweg noord oost zuidrand voorne-putten rozenburg hart van rotterdam groot-rijnmond Dit betreft het gemiddelde percentage voor alle gemeenten binnen de GGD-regio Rotterdam-Rijnmond. Dit omvat de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht, Bernisse, Brielle, Capelle aan den IJssel, Goeree-Overflakkee, Hellevoetsluis, Krimpen aan den IJssel, Lansingerland, Maassluis, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen en Westvoorne. bron: Gezondheidsatlas GGD Rotterdam-Rijnmond 2012; bewerking Tympaan Instituut

20 2.6 De meeste koopwoningen zijn eengezinswoningen De stadsregio telt ongeveer eengezinswoningen en ongeveer meergezinswoningen (figuur 9). Meergezinswoningen zijn overwegend te vinden in de sociale huursector en eengezinswoningen met name in de koopsector. Figuur 9 Verdeling type woning naar eigendomsvorm in de stadsregio Rotterdam eengezins meergezins eengezins meergezins eengezins meergezins koop particuliere huur sociale huur bron: BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, CBS 2013, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 Gemiddeld is 40% van alle woningen in de stadsregio Rotterdam een eengezinswoning, 44% van alle woningen is een koopwoning. Tussen de subregio s zitten aanzienlijke verschillen in de verdeling naar eigendomsvorm en woningtype (figuur 10). Eigendomsvorm en woningtype hebben invloed op de kans dat een woning (potentieel) geschikt is (bijlage 1). In de subregio Voorne-Putten Rozenburg is het percentage eengezinswoningen het hoogst (circa 70%), in de subregio Hart van Rotterdam het laagst (circa 3%). Dit maakt dat eigenlijk alleen per subregio de daadwerkelijke opgave en scenario kan worden vastgesteld. Dit wordt gedaan in de volgende hoofdstukken. 10

21 Figuur 10 Percentage een- en meergezinswoningen naar eigendomsvorm per subregio in de stadsregio Rotterdam hart van rotterdam vpr zuidrand oost noord waterweg 0% 20% 40% 60% 80% 100% eengezinswoningen koop eengezinswoningen particuliere huur meergezinswoningen sociale huur eengezinswoningen sociale huur meergezinswoningen koop meergezinswoningen particuliere huur bron: BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, CBS 2013, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut Eengezinswoningen vaker bewoond door echtparen Eengezinswoningen worden vaker bewoond door echtparen van 65 jaar en ouder dan door alleenstaanden van 65 jaar en ouder. Op basis van het WoON 2012 wordt geschat dat in de COROP-regio Groot Rijnmond 76% van de eengezinswoningen die worden bewoond door een 65-plusser een echtpaar betreft. Ouderen wonen vaker in huizen gebouwd tussen en minder vaak in woningen van voor In nieuwere huizen wonen ouderen net zo vaak als gemiddeld. Hoe nieuwer de woning hoe vaker de eengezinswoning potentieel geschikt is (bijlage 1). 2.8 Ruim de helft van de eengezinswoningen is potentieel geschikt Van eengezinswoningen kan met behulp van de Doorzonscan (Laagland Advies) worden berekend hoeveel woningen potentieel geschikt zijn voor ouderen om in te wonen (figuur 11). Potentieel geschikt betekent dat in de woning aanpassingen kunnen worden gemaakt die de woning geschikt maken. Hierbij kan gedacht worden aan het plaatsen van een traplift, tweede toilet en het weghalen van drempels. Bij de berekening wordt met behulp van de inhoud van de woning en het bouwjaar en eigendomsvorm een kans berekend dat de woning potentieel geschikt is. 11

22 Figuur 11 Totaal aantal eengezinswoningen en potentieel geschikt in de stadsregio Rotterdam waterweg noord oost zuidrand vpr hart van rotterdam sociale huur totaal part huur+koop totaal sociale huur geschikt part huur+koop geschikt bron: BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, CBS 2013, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 Van de ongeveer eengezinswoningen in de stadsregio Rotterdam zijn er naar schatting ongeveer 55% potentieel geschikt, dat wil zeggen dat deze woningen opgeplust kunnen worden tot een woning voor iemand met een beperking. Dit betreft zo n corporatiewoningen en woningen in de koop- en particuliere huursector. Woningen in de koopsector/particuliere huursector zijn vaker potentieel geschikt, dan in de sociale huursector. In de subregio Hart van Rotterdam zijn de minste eengezinswoningen potentieel geschikt, namelijk ongeveer 38%, in de subregio Voorne-Putten Rozenburg de meeste (ongeveer 62%). Van de meergezinswoningen in de sociale huursector kan worden vastgesteld hoeveel woningen aangemerkt kunnen worden als nultreden. Van alle sociale huur meergezinswoningen is ongeveer 55% nultredenwoning 6. Tussen de subregio s zitten grote verschillen in het aandeel sociale huur meergezinswoningen dat als nultreden kan worden aangemerkt. Het aandeel nultredenwoningen binnen alle sociale huur meergezinswoningen is het grootst in de subregio Oost (circa 71%) en het kleinst in de subregio Hart van Rotterdam (circa 43%) (figuur 12). 6 Dit betreft meergezinswoningen met lift of in hoogbouw. Voor Rotterdam betreft dit ook benedenwoningen. Dit zijn niet per definitie woningen die ook daadwerkelijk geschikt te maken zijn voor verzorgd wonen, omdat er geen rekening is gehouden met de grootte van de woning en aantal kamers. 12

23 Figuur 12 Aandeel nultredenwoningen in meergezinswoningen sociale huur per subregio in de stadsregio Rotterdam waterweg noord oost zuidrand voorne-putten rozenburg hart van rotterdam nultreden niet-nultreden bron: CFV 2012, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut Tekort aan (potentieel) geschikte woningen verwacht Niet alle (potentieel) geschikte woningen en nultredenwoningen zijn beschikbaar voor de doelgroep. Op basis van kengetallen op COROP-niveau is de vraag naar koop- en huurwoningen voor 65-plussers en de beschikbaarheid van huur- en koopwoningen voor 65- plussers ingeschat (voor uitgebreide berekeningswijze zie bijlage 1). Figuur 13 laat zien dat er een tekort is aan geschikte koopwoningen en een licht overschot aan huurwoningen. Per subregio verschilt het beeld echter (figuur 14). Figuur 13 Schatting saldo (potentieel) geschikte woningen in de stadsregio Rotterdam sociale huur koop+part huur sociale huur koop+part huur bron: BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CBS 2012, CFV 2012, Laagland Advies 2007, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut

24 Figuur 14 Saldo (potentieel) geschikte huur- en koopwoningen per subregio in de stadsregio Rotterdam sociale huur koop+part huur sociale huur koop+part huur waterweg noord oost zuidrand vpr hart BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CBS 2012, CFV 2012, Laagland Advies 2007, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 Bij de gepresenteerde tekorten en overschotten moeten twee belangrijke kanttekeningen worden gemaakt. Ten eerste zijn niet alle nultredenwoningen geschikt voor ouderen met een zorgvraag, omdat ze bijvoorbeeld te klein zijn. Er kan daarom wel een tekort zijn. Ten tweede zijn er geen gegevens meegenomen voor het aantal nultredenwoningen in de koopen particuliere huursector, omdat er geen gegevens beschikbaar zijn voor de gemeenten buiten Rotterdam. Deze zouden moeten worden opgeteld bij de potentieel geschikte koopwoningen. Hierdoor zou het tekort aan geschikte koopwoningen kleiner kunnen zijn Verschillen tussen subregio s vragen om verschillende scenario s Tussen subregio s zitten zulke grote verschillen dat het lastig is om een scenario met aanbevelingen voor de hele stadsregio te maken. Deze scenario s zijn te lezen in de hoofdstukken per subregio. Wel is het van belang om bij het verwezenlijken van de opgave van voldoende geschikte woningen rekening te houden met de volgende aspecten Verhuisgeneigdheid ouderen gering Scheiden van wonen en zorg impliceert dat meer mensen met mobiliteitsbeperkingen in een zelfstandige huur- of koopwoning zullen blijven wonen. Uit diverse onderzoeken blijkt dat de verhuismobiliteit onder ouderen gering is en de laatste jaren zelfs nog is afgenomen (Lijzenga, Van der Waals 2014, De Groot et al 2013). De voornaamste opgave door de vergrijzing is daarom eerder een aanpassingsopgave dan een nieuwbouwopgave. Veel ouderen willen immers in hun woning blijven wonen, óók wanneer zij minder mobiel en vitaal worden. Gezien het toenemende eigenwoningbezit onder ouderen, verschuift deze aanpassingsopgave in toenemende mate van de woningcorporaties naar de oudere huiseigenaren zelf (De Groot et al 2013). 14

25 Stimuleer ouderen tot het doen van woningaanpassingen Het is van belang dat gemeenten eigenaar-bewoners stimuleren tot het (tijdig) doen van woningaanpassingen. De Marketing Toolkit Woningaanpassingen van de provincie Gelderland biedt tips aan gemeenten, woningcorporaties en andere partijen hoe de doelgroep kan worden bereikt. Het is van belang om eigenaar-bewoners te informeren wat de mogelijkheden zijn voor woningaanpassingen, welke kosten daarmee gemoeid zijn en welke vergoedingen er mogelijk zijn in het kader van de Wmo. Uiteraard zullen de kosten verschillen naar gelang de omvang van de aanpassingen en de staat van de woning. Ook voor huurders van een corporatiewoning wordt het makkelijker om woningaanpassingen te doen, omdat volgens de nieuwe Wmo gehandicapte huurders zonder toestemming van de eigenaar hun huurwoning mogen aanpassen. Een voorbeeld van hoe ouderen zelf (preventief) aan de slag kunnen met zelfstandig wonen is het project woonmorgenzonderzorgen Investeer in domotica Naast aanpassingen van de woning kunnen ook domotica de mogelijkheden om zelfstandig in de eigen woning te blijven wonen vergroten. Hierbij kan het gaan om ondersteunende domotica (zoals automatische verlichting, gordijnen met afstandsbediening) alsook om toezichthoudende domotica (bijvoorbeeld valsensoren). Een doelgroep waarvoor woningaanpassingen en domotica een specifieke rol spelen is de doelgroep dementerende ouderen. Verhuizing is voor dementerenden niet wenselijk. Zij raken hierdoor gedesoriënteerd, waardoor zij minder zelfredzaam worden (RIGO 2014). Voor hen geldt in het bijzonder dat gekeken moet worden welke aanpassingen hun woning levensloopbestendiger maken. Dit kan ook gaan om eenvoudige aanpassingen als donkere plinten en pictogrammen die de cliënt meer zelfvertrouwen geven. Handreikingen voor dementerenden, hun mantelzorgers en woonadviseurs zijn gedaan door IJsseldal wonen en Platform Zorg voor een helder toewijzingsbeleid van geschikte woningen Het is belangrijk dat inzichtelijk is welke woningen van woningcorporaties gelabeld kunnen worden voor specifieke doelgroepen. Hierbij gaat het niet alleen om de bouwkundige criteria zoals de toe- en doorgankelijkheid, maar ook om de aanwezigheid van zorg- en welzijnsvoorzieningen in de buurt. Maak in het kader van de nieuwe Wmo afspraken dat ouderen met een indicatie voor extramurale zorg voorrang hebben bij de toewijzing van geschikte (zorg)woningen. Ook is het van belang dat woningcorporaties zorgen voor persoonlijke begeleiding en advies voor kwetsbare cliënten die niet zelf in staat zijn om te zoeken naar en te reageren op een geschikte woning (GSOH 2007) Zorg voor overige randvoorwaarden voor zelfstandig wonen Naast de geschiktheid van de woning zijn er andere factoren die een rol spelen bij de mogelijkheden om zelfstandig te blijven wonen: mogelijkheden voor zorg en ondersteuning (op afspraak, op afroep of in voortdurende nabijheid); beschikbaarheid van mantelzorg; inzet op voorkoming van eenzaamheid waarbij niet alleen het initiatief bij de ouderen ligt, maar ouderen ook worden uitgenodigd om contacten met anderen aan te gaan en het netwerk te vergroten (bijvoorbeeld door middel van inzet van vrijwilligers). Ook wo- 15

26 ningcorporaties kunnen hierin een rol spelen door het bieden van ontmoetingsruimten in seniorencomplexen; voorzieningen in de woonomgeving, waarbij het onder meer gaat om: sociale en verkeersveiligheid; inrichting van de openbare ruime (waaronder toegankelijke trottoirs); de beschikbaarheid van haaldiensten (winkels, openbaar vervoer, mogelijkheden voor ontmoeting) binnen een afstand van maximaal één kilometer vanaf de woning. Voorzieningen als winkels, medisch centrum, apotheek of ontmoetingsplaats moeten nabij zijn, niet alleen vanwege hun primaire functie maar ook omdat ze een ontmoeting- of netwerkfunctie hebben (Singelenberg et al 2012). Per doelgroep van zorg spelen randvoorwaarden een andere rol (Van Rossem et al 2014) Samenwerking tussen partijen van groot belang Voor het invullen van de voorwaarden van zelfstandig wonen is samenwerking en regie nodig. Veel is afhankelijk van aanbieders op het gebied van wonen, welzijn en zorg, maar ook van burgers. Onderdeel van de Transitieagenda langer zelfstandig wonen is de inrichting van regionale overlegtafels waaraan - in verschillende samenstellingen - zorgverzekeraars, zorgkantoren, gemeenten, zorgaanbieders, woningcorporaties, cliëntenorganisaties en beroepsorganisaties deelnemen (Ministerie van BZK 2014). In regionaal verband moet ondermeer informatie worden gedeeld over de vastgoedsituatie en over de voorziene behoefte aan zorg en ondersteuning en voorzieningen in de wijk als gevolg van het langer zelfstandig wonen. In dat kader kunnen afspraken worden gemaakt over onder meer woningaanpassingen en de financiering daarvan, zorg en ondersteuning, instandhouding van voorzieningen en toewijzingsbeleid van woningen. 16

27 17

28 3 Subregio Noord 3.1 Aantal 65-plussers neemt toe In deze subregio wonen in 2014 zo n inwoners. In 2025 zullen er dat zo n zijn. De grootste absolute groei vindt plaats in Lansingerland. Daar neemt de bevolking met zo n inwoners (8%) toe. De grootste relatieve groei is waarneembaar in Overschie, 22% (3.600 inwoners). De totale bevolkingsgroei in de subregio is 7% (bron: ABF Research 2014). Voor alle gemeenten geldt dat het aantal 65-plussers stijgt. De groei van het aantal 65-plussers is 25%. In Lansingerland is de groei met 42% het grootst. Het aandeel 65-plussers ligt in Lansingerland in 2014 met 13% lager dan in de twee Rotterdamse deelgemeenten. In 2025 liggen in alle (deel)gemeenten het aandeel 65-plussers tussen de 17-20% (figuur 15). Tussen 2014 en 2025 blijft de verspreiding van ouderen over de wijken gelijk (kaarten 3 en 4). 20% 19% 18% 17% 16% 15% 14% Figuur 15 Ontwikkeling van het aandeel 65-plussers binnen de totale bevolking in de subregio Noord, in percentages 13% lansingerland dlgm overschie dlgm hillegersberg-schiebroek bron: ABF Research 2014, CBS; bewerking Tympaan Instituut

29 Kaart 3 Aantal 65-plussers per wijk in de subregio Noord in 2014 < > bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 Kaart 4 Aantal 65-plussers per wijk in de subregio Noord in 2025 < > bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut Minste alleenstaande ouderen in Lansingerland 45% van de 65-plussers woont alleen (figuur 16). Dit verandert nauwelijks tussen 2014 en Tussen gemeenten zitten verschillen. Zo woont in 2014 in Lansingerland 37% van de 65-jarigen alleen en in de twee Rotterdamse deelgemeenten 50%. In Lansingerland zijn er in alle leeftijdsgroepen de minste eenpersoonshuishoudens. Het aandeel overige huishoudens, waar vooral 65-plussers in een institutionele setting vallen, zal afnemen tussen 2014 en

30 Figuur 16 Verdeling type huishoudens 65-plussers in de subregio Noord, in percentages % 48% 6% % 46% 9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% eenpersoons meerpersoons overig bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut plussers in de subregio Noord hebben een hoger inkomen dan gemiddeld in de stadsregio Eenpersoonshuishoudens van 65 jaar en ouder hebben in Rotterdam gemiddeld inkomen en in Lansingerland Echtparen waar een of beide partners 65 jaar of ouder is, hebben in Lansingerland gemiddeld inkomen en in Rotterdam (bron: CBS 2014). Vergeleken met heel Rotterdam is het inkomen van de hele bevolking in Hillegersberg- Schiebroek ( ) veel hoger dan gemiddeld ( en in Overschie iets hoger ( ) (CBS). Het valt te verwachten dat ouderen in Hillegersberg-Schiebroek meer te besteden hebben dan het gemiddelde in Rotterdam. Hoe hoger het inkomen, hoe groter de kans dat 65-plussers in een koopwoning wonen. Hoe hoger het inkomen van 65-plussers die huren, hoe hoger hun woonlasten (hoofdstuk 2, figuur 6). 3.4 Behoefte aan wonen met zorg neemt met 23% toe Van de 65-plussers heeft een gedeelte behoefte aan wonen met zorg. Hoe ouder mensen zijn, hoe groter de behoefte. Met behulp van het Ramingsmodel Wonen met Zorg is een inschatting gemaakt van het aantal ouderen dat behoefte heeft aan beschermd, verzorgd en geschikt wonen nu en in de toekomst. 5 Voor Rotterdam zijn er geen gegevens op het niveau van deelgemeenten beschikbaar. 20

31 Figuur 17 Ontwikkeling van de behoefte van 65-plussers aan wonen met zorg in de subregio Noord beschermd verzorgd geschikt bron: ABF Research 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CIZ 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 Figuur 18 Behoefte van 65-plussers aan beschermd, verzorgd en geschikt wonen in de subregio Noord in lansingerland dlgm overschie dlgm hillegersbergschiebroek beschermd verzorgd geschikt bron: ABF Research 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CIZ 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 In totaal hebben in 2015 zo n en in 2025 zo n plussers een vorm van wonen met zorg. Door de bevolkingsgroei neemt de behoefte aan geschikt wonen met zo n 23% toe. De behoefte aan verzorgd wonen zal door de maatregelen om mensen langer thuis te laten wonen sterker toenemen, namelijk met zo n 52%. Naar verwachting stijgt het aantal 65-plussers met behoefte aan wonen met zorg in de subregio Noord van in 2015 naar zo n in De behoefte aan beschermd wonen neemt tussen 2015 en 2025 naar verwachting met 7% af tot ongeveer De raming is gemaakt voor de hele stadsregio en houdt geen rekening met verschillen in gezondheid en zorggebruik tussen subregio s. Of mensen zelfstandig of met hulp thuis kunnen wonen hangt samen met hun gezondheid. Tabel 2 laat zien dat relatief meer zelfstandig wonende ouderen in Lansingerland een betere gezondheid ervaren en beperkingen hebben dan 21

32 ouderen in Overschie. Dit kan gevolgen hebben voor de vraag naar wonen met zorg in deze wijken. Het valt te verwachten dat een groter aandeel 65-plussers in Overschie behoefte heeft aan wonen met zorg dan gemiddeld in Rijnmond en in Lansingerland minder. Tabel 2 65-plussers met beperkingen in de subregio Noord, in percentages van het totaal aantal 65-plussers 1 ervaren gezondheid matig tot slecht beperking in mobiliteit beperking in huishoudelijke dagelijkse activiteiten lansingerland dlgm overschie dlgm hillegersbergschiebroek groot-rijnmond Dit betreft het gemiddelde percentage voor alle gemeenten binnen de GGD-regio Rotterdam-Rijnmond. Dit omvat de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht, Bernisse, Brielle, Capelle aan den IJssel, Goeree-Overflakkee, Hellevoetsluis, Krimpen aan den IJssel, Lansingerland, Maassluis, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen en Westvoorne. bron: Gezondheidsatlas 2012, GGD Rotterdam-Rijnmond; bewerking Tympaan Instituut Meer koopwoningen dan gemiddeld in de stadsregio De subregio Noord heeft meer koopwoningen dan gemiddeld in de stadsregio. Tussen de (deel)gemeenten zitten vrij grote verschillen, in zowel eigendomsvorm (figuur 19) als woningtype. De subregio Noord heeft zo n 58% eengezinswoningen, in de stadsregio is dit gemiddeld 35%. In Hoek van Holland is 85% van alle woningen een eengezinswoning, in Overschie 32%. De meeste eengezinswoningen zijn koopwoningen (figuur 20). Figuur 19 Verdeling woningen over eigendomsvorm in de subregio Noord, in percentages hillegersberg-schiebroek 52% 17% 31% overschie 46% 10% 44% lansingerland 70% 10% 20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% koop particuliere huur sociale huur bron: BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, CBS 2013, CFV 2012, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut

33 Figuur 20 Verdeling type woning naar eigendomsvorm in de subregio Noord eengezins meergezins eengezins meergezins eengezins meer gezins koop part huur soc huur bron: BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, CBS 2013, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut In Lansingerland groot aandeel (potentieel) geschikte eengezinswoningen Van eengezinswoningen kan met behulp van de Doorzonscan (Laagland Advies) worden berekend hoeveel woningen potentieel geschikt te maken zijn voor ouderen om in te wonen. Hierbij wordt rekening gehouden met de inhoud van de woning en het bouwjaar en eigendomsvorm. Van de ongeveer eengezinswoningen in de subregio Noord, zijn naar schatting zo n 57% potentieel geschikt. Dit betreft zo n corporatiewoningen en woningen in de koop- en particuliere huursector. In de twee Rotterdamse deelgemeenten zijn de minste eengezinswoningen potentieel geschikt, zo n 33%, in Lansingerland de meeste, namelijk 70%. Absoluut zijn de meeste woningen ook in Lansingerland (figuur 21). Figuur 21 Aantal potentieel geschikte eengezinswoningen in de koop- en huursector in de subregio Noord lansingerland dlgm overschie dlgm hillegersbergschiebroek sociale huur totaal part huur+koop totaal sociale huur geschikt part huur+koop geschikt bron: BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, CBS 2013, CFV 2012, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut

34 Van de meergezinswoningen in de sociale huursector kan worden vastgesteld hoeveel woningen aangemerkt kunnen worden als nultreden 8. Van alle sociale huur meergezinswoningen is ongeveer 54% nultredenwoning 9. Tussen de gemeenten zitten grote verschillen in het aandeel sociale huur meergezinswoningen dat als nultreden kan worden aangemerkt (figuur 22) Figuur 22 Aandeel nultredenwoningen in meergezinswoningen sociale huur in de subregio Noord lansingerland dlgm overschie dlgm hillegersbergschiebroek nultreden niet-nultreden bron: CFV 2012, Maaskoepel 2014; bewerking Tympaan Instituut Verwacht tekort aan geschikte sociale huurwoningen Niet alle (potentieel) geschikte woningen en nultredenwoningen zijn beschikbaar voor de doelgroep. Op basis van kengetallen op COROP-niveau 10 is de vraag naar koop- en huurwoningen voor 65-plussers en de beschikbaarheid van huur- en koopwoningen voor 65- plussers ingeschat (voor uitgebreide berekeningswijze zie bijlage 1). Figuur 23 laat zien dat er een tekort is aan nultreden sociale huurwoningen en een overschot aan (potentieel) geschikte koopwoningen in Hierbij moeten twee belangrijke kanttekeningen worden gemaakt. Ten eerste zijn niet alle nultredenwoningen geschikt voor ouderen met een zorgvraag, omdat ze bijvoorbeeld te klein zijn of niet logisch ingedeeld. Het tekort kan daardoor groter zijn. Ten tweede zijn er geen gegevens bekend voor het aantal nultredenkoopwoningen voor de gemeenten buiten Rotterdam. Deze zouden moeten worden opgeteld bij de potentieel geschikte koopwoningen, hierdoor zou het overschot aan koopwoningen groter kunnen zijn. 8 Voor de voormalige deelgemeenten in Rotterdam kan dit ook gedaan worden voor de koopsector. Dit is in deze berekening buiten beschouwing gelaten. 9 Dit betreft meergezinswoningen met lift of in hoogbouw. Voor Rotterdam betreft dit ook benedenwoningen. Dit zijn niet per definitie rolstoelgeschikte woningen, omdat er geen rekening is gehouden met de grootte van de woning en het aantal kamers. 10 De COROP-regio Groot-Rijnmond omvat de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht, Bernisse, Binnenmaas, Brielle, Capelle aan den IJssel, Cromstrijen, Goeree-Overflakkee, Hellevoetsluis, Korendijk, Krimpen aan den IJssel, Lansingerland, Maassluis, Nederlek, Oud-Beijerland, Ouderkerk, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Strijen, Vlaardingen, Westvoorne en Zuidplas. 24

35 Als ervan uitgegaan wordt dat er geen veranderingen aan de woningvoorraad optreden, is er in 2025 een groter tekort aan (potentieel) geschikte huurwoningen en is er waarschijnlijk een klein tekort aan koopwoningen in de subregio Noord. Figuur 23 Schatting saldo (potentieel) geschikte woningen in de subregio Noord sociale huur koop+part huur sociale huur koop+part huur bron: BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CBS, CFV 2012, Maaskoepel 2014, Laagland Advies 2007; bewerking Tympaan Instituut 2014 Scenario subregio Noord Voor Lansingerland lijkt het zorgen voor een ruimere voorraad geschikte sociale huurwoningen voor ouderen en het stimuleren van eigenaren tot het doen van woningaanpassingen het meest wenselijke scenario. Hillegersberg-Schiebroek heeft geen grote voorraad geschikte woningen. Vermoedelijk woont een groot gedeelte van de ouderen in de koop- en particuliere sector. Kijk naar hoe ouderen verleid kunnen worden om te verhuizen naar woningen die geschikt zijn om lang zelfstandig te kunnen wonen. Wellicht is hiervoor voldoende voorraad aan nultredenkoopwoningen. Benut lokale kennis hierover. De woningvoorraad van Overschie lijkt redelijk op peil. Hier zou kunnen worden ingezet op het behoud van de voorraad. In Lansingerland zijn nauwelijks nultreden sociale huurwoningen voor ouderen. Hoewel op basis van het hoge inkomen en huishoudenssamenstelling verwacht kan worden dat een hoog aandeel 65-plussers behoefte heeft aan een (potentieel) geschikte koopwoning, lijkt er wel een duidelijk tekort te zijn aan nultreden sociale huurwoningen. In Hillegersberg-Schiebroek lijkt de woningvoorraad geschikte woningen in zowel de koopals huursector te krap voor het aantal ouderen dat behoefte heeft aan een (potentieel) geschikte woning omdat, in zowel de huur- als de koopsector een kleiner deel van de woningvoorraad nultredenwoning of (potentieel) geschikt is. Dit komt zeer waarschijnlijk door de leeftijd van de woningen. Zo is meer dan 70% van de eengezinswoningen van voor

36 Deze woningen zijn veel minder vaak (potentieel) geschikt dan nieuwere woningen. Wel zijn er in Hillegersberg-Schiebroek nog zo n nultredenkoopwoningen. Voor Overschie is er een minder duidelijk beeld te geven. De cijfers laten zien dat er een tekort is aan geschikte woningen. Er zijn voor de doelgroep meer nultreden huurwoningen beschikbaar dan (potentieel) geschikte koopwoningen. Het inkomen van de bevolking en de huishoudsamenstelling rechtvaardigt dit. Er zijn in Overschie daarnaast zo n 700 nultredenkoopwoningen aanwezig, wat een groot tekort in de koopsector onwaarschijnlijk maakt. Wel is het zo dat de bevolking ongezonder is als gemiddeld in de stadsregio, wat de vraag naar geschikt wonen wellicht groter maakt dan hier geraamd Figuur 24 Schatting saldo (potentieel) geschikte woningen per (deel)gemeente in de subregio Noord sociale huur koop+part huur sociale huur koop+part huur lansingerland dlgm overschie dlgm hillegersberg-schiebroek bron: BAG, gemeente Rotterdam 2014, OBI 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CBS, CFV 2012, Maaskoepel 2014, Laagland Advies 2007; bewerking Tympaan Instituut

37 27

38 4 Subregio Oost 4.1 Aantal 65-plussers neemt toe, overige leeftijdsgroepen nemen af In deze subregio wonen in 2014 zo n inwoners. Tot 2025 blijft dit aantal vrijwel gelijk. Alleen in Krimpen aan den IJssel is een lichte toename van het aantal inwoners (ongeveer 2%). Voor alle (deel)gemeenten geldt dat het aantal en aandeel 65-plussers wel stijgt. Het aandeel 65-jarigen is in 2025 het hoogst in Krimpen aan den IJssel en het laagst in de deelgemeente Prins Alexander (figuur 25). Het aandeel 65-jarigen stijgt het meest in Capelle aan den IJssel (bron: ABF Research 2014). In Capelle aan den IJssel neemt het aantal ouderen in veel wijken toe naar boven de (kaarten 5 en 6). Kaart 5 Aantal 65-plussers per wijk in de subregio Oost in 2014 < > bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 Kaart 6 Aantal 65-plussers per wijk in de subregio Oost in 2025 < > bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut

39 28% 26% 24% 22% 20% 18% Figuur 25 Ontwikkeling van het aandeel 65-plussers binnen de totale bevolking in de subregio Oost, in percentages 16% capelle a/d ijssel krimpen a/d ijssel prins alexander bron: ABF Research 2014, CBS; bewerking Tympaan Instituut Weinig eenpersoonshuishoudens in Krimpen aan den IJssel De helft van de 65-plussers woont alleen. Dit verandert nauwelijks tussen 2014 en 2025 (figuur 26). Tussen gemeenten zitten verschillen. Zo woont in Krimpen aan den IJssel ongeveer 39% van de 65-jarigen alleen en in Prins Alexander 51% in In Prins Alexander zijn er in alle leeftijdsgroepen de meeste eenpersoonshuishoudens en in Krimpen aan de IJssel de minste. Gemiddeld wonen er in Waterweg in % van de 65-plussers in een institutionele setting, in 2025 zal dit licht dalen naar 5%. Figuur 26 Verdeling type huishoudens 65-plussers in de subregio Oost, in percentages % 47% 5% % 46% 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% eenpersoons meerpersoons overig bron: ABF Research 2014; bewerking Tympaan Instituut

40 4.3 Gemiddeld inkomen in Krimpen hoger dan in Capelle Eenpersoonshuishoudens van 65 jaar en ouder hebben in Rotterdam gemiddeld inkomen, in Krimpen aan den IJssel en in Capelle aan den IJssel Echtparen waarvan een of beide partners 65 jaar of ouder is, hebben in Krimpen aan den IJssel inkomen, in Capelle aan den IJssel en in Rotterdam (bron: CBS 2014). Vergeleken met heel Rotterdam is het gemiddelde inkomen van de hele bevolking in Prins Alexander ( ) veel hoger dan gemiddeld ( ). Het valt te verwachten dat ouderen in Prins Alexander meer te besteden hebben dan het gemiddelde in Rotterdam. Hoe hoger het inkomen, hoe groter de kans dat 65-plussers in een koopwoning wonen. Hoe hoger het inkomen van 65-plussers die huren, hoe hoger hun woonlasten (hoofdstuk 2, figuur 6). 4.4 Behoefte aan wonen met zorg neemt met 19% toe Van de 65-plussers heeft een gedeelte behoefte aan wonen met zorg. Hoe ouder mensen zijn, hoe groter de behoefte. Met behulp van het Ramingsmodel Wonen met Zorg is een inschatting gemaakt van het aantal ouderen dat behoefte heeft aan beschermd, verzorgd of geschikt wonen nu en in de toekomst Figuur 27 Ontwikkeling van de behoefte van 65-plussers aan wonen met zorg in de subregio Oost beschermd verzorgd geschikt bron: ABF Research 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CIZ 2014; bewerking Tympaan Instituut Voor Rotterdam zijn er geen gegevens op het niveau van deelgemeenten bekend. 30

41 Figuur 28 Behoefte van 65-plussers aan beschermd, verzorgd en geschikt wonen in de subregio Oost in capelle a/d ijssel krimpen a/d ijssel dlgm prins alexander beschermd verzorgd geschikt bron: ABF Research 2014, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, CIZ 2014; bewerking Tympaan Instituut 2014 In totaal hebben in 2015 zo n en in 2025 zo n plussers behoefte aan een vorm van wonen met zorg. Door de bevolkingsgroei neemt de behoefte aan geschikt wonen met zo n 19% toe. De behoefte aan verzorgd wonen zal door de maatregelen om mensen langer thuis te laten wonen sterker toenemen, namelijk met zo n 48%: van zo n naar plussers. De behoefte aan beschermd wonen neemt tussen 2015 en 2025 naar verwachting met 10% af van naar ongeveer plussers. De raming is gebaseerd op een kengetal voor de hele stadsregio en houdt geen rekening met verschillen in gezondheid en zorggebruik tussen subregio s. Of mensen zelfstandig of met hulp thuis kunnen wonen hangt samen met hun gezondheid. Tabel 3 laat zien dat relatief meer zelfstandig wonende ouderen in Prins Alexander een slechtere gezondheid ervaren en beperkingen hebben dan ouderen in Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel en 65-plussers gemiddeld in de stadsregio Rotterdam. Het is te verwachten dat in wijken waar ouderen een slechtere gezondheid hebben, het aandeel ouderen dat behoefte heeft aan wonen met zorg hoger is dan het gemiddelde. Tabel 3 65-plussers met beperkingen in de subregio Oost, in percentages van het totaal aantal 65-plussers 1 ervaren gezondheid matig tot slecht beperking in mobiliteit beperking in huishoudelijke dagelijkse activiteiten capelle a/d ijssel krimpen a/d ijssel dlgm prins alexander groot-rijnmond Dit betreft het gemiddelde percentage voor alle gemeenten binnen de GGD-regio Rotterdam-Rijnmond. Dit omvat de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht, Bernisse, Brielle, Capelle aan den IJssel, Goeree-Overflakkee, Hellevoetsluis, Krimpen aan den IJssel, Lansingerland, Maassluis, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen en Westvoorne. bron: Gezondheidsatlas 2012, GGD Rotterdam-Rijnmond; bewerking Tympaan Instituut