MFB s en de openbaar apotheker

Transcriptie

1 MFB s en de openbaar apotheker

2 Introductie Apothekers streven naar optimale farmaceutische patiëntenzorg. Deze zorg wordt steeds vaker afgestemd op de individuele patiënt. Dit is ook nodig, omdat er steeds meer ouderen met meerdere aandoeningen zijn die veel geneesmiddelen gebruiken. Medisch Farmaceutische Beslisregels (MFB s) zijn een belangrijk instrument om gepaste zorg voor de individuele patiënt te leveren. De apotheker kan met MFB s, samen met de voorschrijver, op een structurele manier patiëntkenmerken combineren zoals leeftijd, geslacht, aandoeningen, labwaarden en de medicatie van diverse voorschrijvers. Momenteel is er een grote diversiteit in toepassing en vormgeving van MFB s. Om te zorgen dat alle patiënten kunnen rekenen op de farmaceutische zorg die is toegespitst op hun persoonlijke situatie, is samenwerking van alle betrokken partijen bij het opschalen van initiatieven rondom MFB s noodzakelijk. Deze landelijke ontwikkeling bevordert eenduidigheid in de zorg, een brede implementatie en doelmatige besteding van de beschikbare financiële middelen.

3 Wat is een MFB? Het werken met Medisch Farmaceutische Beslisregels is een nieuwe vorm van farmaceutische zorg die op een structurele manier meerdere patiëntkenmerken combineert. Klassieke medicatiebewaking is op twee factoren gebaseerd. Het apotheekinformatiesysteem geeft dan bijvoorbeeld aan dat medicijn A niet samengaat met medicijn B. MFB s gaan vele stappen verder, omdat ze een keur aan patiëntkenmerken met elkaar combineren, zoals: leeftijd, geslacht, aandoeningen en contra-indicaties, labwaarden (bijvoorbeeld nierfunctie, natrium en kalium) en de medicatie van diverse voorschrijvers. Ook wordt met MFB s gecontroleerd op ontbrekende medicatie, iets wat bij klassieke medicatiebewaking niet gebeurt. AGE Dit maakt farmaceutische zorg veel persoonlijker. Wanneer een apotheker een middel aanschrijft dat kan leiden tot zo n MFB, wordt een stroomschema doorlopen. De apotheker ziet in zijn systeem alleen een signaal als de specifieke combinatie van de verschillende factoren, geneesmiddel(en) en beschikbare patiëntkenmerken een MFB vormt.

4 Verstrekking nitrofurantoïne MFB voor nierfunctie en nitrofurantoïne Is nierfunctie bekend? ja Is nierfunctie ouder dan 13 maanden? nee Is creatinineklaring* > 30 ml/min? ja ja nee De meest recente nierfunctiewaarde is > 13 maanden. Bij gebruik van nitrofurantoïne is de nierfunctie van belang. Bij creatinineklaring 30 ml/min is nitrofurantoïne gecontraïndiceerd. geen signaal Bepaal of controle van de nierfunctie nodig is. Is de patiënt 70 jaar? ja Is polyfarmacie aanwezig? ja nee nee geen signaal geen signaal * De creatinineklaring is een maat voor de nierfunctie

5 nee Is creatinineklaring* > 10 ml/min? Patiënt heeft een creatinineklaring 30 ml/min. Bij verminderde nierfunctie kan nitrofurantoïne cumuleren in bloed en weefsel, waardoor ernstige neuropathie kan optreden. Bovendien wordt met een normale therapeutische dosering geen bactericide concentratie in de urine bereikt. Bij creatinineklaring > 10 en 30 ml/min: gecontraïndiceerd, vervang nitrofurantoïne door een ander antibioticum. ja nee Patiënt heeft een creatinineklaring 10 ml/min. Bij verminderde nierfunctie kan nitrofurantoïne cumuleren in bloed en weefsel, waardoor ernstige neuropathie kan optreden. Bovendien wordt met een normale therapeutische dosering geen bactericide concentratie in de urine bereikt. Bij creatinineklaring 10 ml/min: een algemeen advies wordt niet gegeven. Overleg met tweede lijn. Patiënt is 70 jaar en gebruikt 5 geneesmiddelen. De nierfunctie neemt af bij het toenemen van de leeftijd. Polyfarmacie is een aanwijzing voor comorbiditeit; dit is een risicofactor voor verminderde nierfunctie. Bij gebruik van nitrofurantoïne is de nierfunctie van belang. Bij creatinineklaring 30 ml/min is nitrofurantoïne gecontraïndiceerd. Bepaal of controle van de nierfunctie nodig is.

6 De meerwaarde De medicatiebewaking die de afgelopen 35 jaar in Nederland is ontwikkeld, heeft geleid tot veiliger gebruik van geneesmiddelen. Maar ondersteuning op patiëntniveau is hiermee niet mogelijk. Terwijl er steeds meer patiëntgegevens beschikbaar zijn, zoals nierfunctie en farmacogenetische parameters. De afgelopen jaren hebben apothekers daarom naast de klassieke medicatiebewaking MFB s ontwikkeld.

7 Optimale patiëntenzorg op maat Doordat MFB s wél alle beschikbare patiëntgegevens kunnen combineren, is het mogelijk om nieuwe risicosituaties te detecteren. Omdat ze specifieker zijn, krijgt de apotheker ook veel minder laag-risicosignalen dan bij de klassieke medicatiebewaking. Op deze manier ondersteunen de MFB s de apotheker in zijn rol als zorgverlener en geneesmiddeldeskundige bij uitstek. Ze maken een verdere bevordering van veilige, effectieve en doelmatige farmacotherapie mogelijk voor iedere patiënt. En zorgen voor een hogere kwaliteit van leven voor kwetsbare patiënten. MFB s bevorderen ook de samenwerking met artsen, laboratoria en andere zorgverleners. Bijvoorbeeld doordat ze ervoor zorgen dat apothekers effectief kunnen gebruikmaken van beschikbare labwaarden. Wanneer blijkt dat er een recept aangepast moet worden op basis van de beschikbare labwaarden, wordt dit altijd afgestemd met de arts. Daarnaast wordt bij bepaalde signalen structureel contact opgenomen met de huisarts of specialist.

8 In de praktijk 1 Mevrouw Jansen en inhalatiecorticosteroïden Mevrouw Jansen heeft sinds haar jeugd astma. Ze gebruikt een inhalatiecorticosteroïd om haar astma onder controle te houden. Af en toe heeft ze een kuur nodig omdat haar astma opvlamt. Daarnaast heeft ze enkele keren per jaar een schimmelinfectie in haar mond, waarvoor de huisarts haar kortdurend een antimycoticum voorschrijft. Dit werkt goed. De apotheker signaleert dankzij de MFB het frequente gebruik van antimycotica en besluit om mevrouw Jansen uit te nodigen voor een gesprek. Tijdens dit gesprek bespreekt hij het gebruik van de medicatie en oefent het inhaleren met haar. Mevrouw blijkt haar inhalator niet goed te gebruiken en vergeet in de haast vaak haar mond te spoelen. Ook slaat ze, als de astma onder controle is, vaak een pufje over. Door het gesprek met de apotheker gebruikt mevrouw Jansen haar geneesmiddelen beter en heeft ze geen last meer van schimmelinfecties in haar mond.

9 In de praktijk 2 Meneer Smit slikt nu een tablet minder Meneer Smit is 83 en gebruikt al bijna tien jaar omeprazol. Bij navraag blijkt het niet duidelijk te zijn wat de indicatie voor deze maagbeschermer is. Tien jaar geleden kreeg meneer Smit een nieuwe knie. Als pijnstilling kreeg hij toen diclofenac en daarbij de omeprazol. Met de diclofenac kon meneer Smit na een paar weken al stoppen, maar de omeprazol bleef hij gebruiken. Daarnaast heeft meneer Smit sinds kort diabetes mellitus type II. Hij heeft daarvoor voor de eerste keer het diabetesmiddel tolbutamide gekregen. Naar aanleiding van de omeprazol en de tolbutamide neemt de apotheker contact op met de huisarts. Deze kan ook geen indicatie vinden voor de omeprazol en daarom mag meneer Smit hiermee stoppen. De patiënt is opgelucht als blijkt dat de maagbeschermer niet meer nodig is en hij een tablet minder hoeft te slikken. Verder wordt in overleg met de huisarts tolbutamide vervangen door metformine. De nierfunctie van meneer Smit is goed en in dat geval heeft metformine de voorkeur bij diabetes mellitus type II.

10 Feiten 25 belangrijke MFB s zijn opgenomen in de landelijke set. Er zijn diverse innovatieve ICTprogramma s ontwikkeld om de MFB s af te handelen en aantoonbaar vast te leggen. Veel apotheken zijn actief met MFB-projecten bezig. Hierbij wordt bijvoorbeeld extra aandacht besteed aan nierfunctie, cholesterolverlagers, maar ook therapietrouw. 89% van de apothekers steunt de samenwerking tussen de formules en de KNMP met betrekking tot de landelijke MFB s. Uit een enquête over MFB s blijkt dat apothekers de nierfunctie-mfb s de meeste meerwaarde vinden hebben. Gevolgd door de MFB s over maagbescherming en antilipaemica. In 94% van de apotheker handelt de apotheker MFB s af. In 51% wordt dit ook door apothekersassistenten gedaan. Veel diabetespatiënten gebruiken geen statine. De MFB antilipaemica bij diabetes helpt bij het signaleren van deze patiënten.

11 Doorontwikkeling MFB s De partijen van het convenant Medisch Farmaceutische Beslisregels in de eerste lijn hebben in 2016 een landelijke set van MFB s voor de farmaceutische zorg gestandaardiseerd die zorgverzekeraars kunnen contracteren voor De set wordt jaarlijks geüpdatet. Wanneer blijkt dat de set door nieuwe inzichten niet meer voldoende aansluit bij de huidige stand van wetenschap en praktijk, vindt een tussentijdse aanpassing plaats. Hierbij wordt rekening gehouden met: De impact van een MFB op de geselecteerde patiënten; Richtlijnen waarbij benadering op populatieniveau niet altijd aansluit bij de situatie van de individuele patiënt; Strategische plaatsbepalingen voor de meerwaarde van de individuele patiënt; Nieuwe inzichten vanuit onderzoek.

12 Samenwerking In de afgelopen jaren ontwikkelden verschillende partijen hun eigen MFB s. Een gezamenlijk gedefinieerde en gevalideerde set MFB s zorgt ervoor dat alle patiënten eenduidige farmaceutische zorg kunnen krijgen die is toegespitst op hun situatie. Daarom tekenden Alphega & Boots apotheek, BENU apotheek, Mediq Apotheek, Pluriplus, Service Apotheek en de KNMP op 15 maart 2016 tijdens het KNMP Congres het convenant Medisch Farmaceutische Beslisregels in de eerste lijn. De betrokken partijen beslissen gezamenlijk welke MFB s geschikt zijn voor uitwerking op landelijk niveau. De geprioriteerde MFB s worden daarna via wetenschappelijke onderbouwing en validatie gestandaardiseerd. De uitwerking van de MFB s vindt plaats onder auspiciën van een Stuurgroep en een adviserende Expertgroep. De Stuurgroep bestaat uit een vertegenwoordiger van elke keten/formule, één vertegenwoordiger van de Wetenschappelijke Sectie Openbaar apothekers van de KNMP en één van de sectie Landelijke Openbare Apotheken van de KNMP. De directies evalueren het proces periodiek. De Expertgroep bestaat uit openbaar, ziekenhuis- en poliklinische apothekers, een huisarts, een klinisch chemicus, internisten en KNMP-medewerkers.

13 Betrokken partijen signeren het convenant tijdens het KNMP Voorjaarscongres.

14 - Laxantia bij opioïd gebruik 6x Nierfunctie en antibiotica De landelijke set 2x Combinatie van antitrombotica bestaat o p dit moment uit 25 MFB s... - Antilipaemica bij ischemische hartziekte en diabetes mellitus type II - Foliumzuur bij methotrexaat - Sulfonylureumderivaten bij diabetes mellitus type II - Verhogen acetylsalicylzuur 30 mg en carbasalaatcalcium 38 mg

15 6x Osteoporoseprofylaxe bij coritcosterioïdegebruik - Maagbescherming bij NSAID en salicylaat/coxib-gebruik Colofon Voor meer informatie: Contact: innovatie@knmp.nl - Trombocytenaggregatieremmers bij nitraten - Metformine bij diabetes mellitus type II MFB s zijn via de KNMP Kennisbank te raadplegen Bij de praktijkvoorbeelden zijn fictieve personen gebruikt Productie: afdeling Z&I en afdeling Communicatie KNMP Den Haag, juli 2016

16 MFB s zijn het logische antwoord van de apotheker om iedere individuele patiënt de meest optimale farmaceutische patiëntenzorg te bieden Peter Wognum, apotheker, Voorzitter WSO Alexanderstraat JL Den Haag T: