BKZ-label: Kwaliteitscriteria voor vroedvrouwen

Transcriptie

1 BKZ-label: Kwaliteitscriteria voor vroedvrouwen Om het BKZ-label te kunnen ontvangen, verklaart ondergetekende, houder van het diploma van vroedvrouw, zich akkoord met het naleven van volgende kwaliteitscriteria. De kwaliteitscriteria maken deel uit van een zorgpad voor postnatale zorg in Vlaanderen. Indien u zich verbindt voor deze criteria, wordt dit opgenomen in de VLOV lijst van vroedvrouwen in de thuiszorg. De zorg geboden binnen het perinataal zorgpad gaat niet uit van een vaste verblijfduur in het ziekenhuis, maar kan flexibel worden toegepast. Het gaat hier over een minimumzorg die wordt aangeboden door de vroedvrouw. Uitbreiding van de zorg kan gebeuren op advies van elke zorgverleners die instaat voor het kraamgezin. Postnatale zorg dient aangepast zijn aan de individuele noden van elke moeder en haar gezin. Algemene aanbevelingen 1. Geadviseerd wordt dat elke moeder en haar baby beschikken over een perinatale zorgcoördinator (KCE, 2014) (Helsloot & Walraevens, 2015). Dit is een vroedvrouw of huisarts actief in het postpartum die de zorg zal coördineren en de primaire medische zorgen zal voorzien. Neonatale screening krijgt daarbij extra aandacht. Hij/zij fungeert daarbij als centraal aanspreekpunt voor andere zorgverleners. Het wordt aangeraden andere zorgverleners op de hoogte stellen wanneer je deze rol opneemt. 2. Continuïteit van zorg staat centraal (KCE, 2014) (Helsloot & Walraevens, 2015). Dit wil zeggen dat de zorg idealiter reeds in de zwangerschap wordt voorbereid middels een intakegesprek. Er wordt zoveel mogelijk gestreefd naar continuïteit van zorgverlener. Het aantal vroedvrouwen per kraambed wordt daarbij zoveel mogelijk beperkt tot 2 (max. 3). Het eerste postnatale huisbezoek vindt plaats binnen de 24u na ontslag (indien ontslag plaatsvindt binnen de 72u na de geboorte) en er wordt een minimum aan huisbezoeken voorzien. a. Bij ontslag na 72u op: DAG 3 DAG 5 DAG 10-14

2 1 MAAND WEEK 6-8 b. Bij ontslag voor 72u, en bij thuisbevalling ook op: DAG 0 DAG 1 DAG 2 Aanvang van de zorgen De postnatale zorg wordt, indien mogelijk, reeds voorbereid in de zwangerschap met minstens één prenataal contact, liefst aan huis bij de zwangere. (KCE, 2014) (Helsloot & Walraevens, 2015). Dit oriënterend gesprek wordt gedocumenteerd in een (evt. elektronisch) zorgplan en omvat tenminste een verslag van: Algemene, familiale, verloskundige, en psychische anamnese van de moeder; foetale ontwikkeling ; risicoselectie: mogelijke risicofactoren op basis van de algemene, familiale, verloskundige en/of psychische anamnese van moeder en foetale ontwikkeling van de neonaat die postnataal een potentiële bedreiging kunnen vormen voor moeder/ kind worden in kaart gebracht. Kwetsbare gezinnen definiëren en perinataal een ondersteunend netwerk opzetten; gezinssituatie: partner, (inwonende) kinderen, etc.; mantelzorg: de vroedvrouw vormt zich een beeld van het ondersteunende netwerk van de moeder (partner, (schoon)ouders, zus(sen)/ broer(s), vrienden, ); kraamzorg: informatie wordt gegeven over de mogelijkheden (praktisch, financieel, meerwaarde?, ). Kraamzorg kan een meerwaarde betekenen voor iedereen maar is speciaal aan te raden voor kwetsbare moeders met weinig sociale steun (alleenstaande moeders, primiparae en moeders van huilbaby s ); als er al kinderen zijn of als er om welke reden dan ook kraamzorg noodzakelijk is; geboorteplan: de vroedvrouw neemt kennis van de aanwezigheid/ afwezigheid van de wensen van de moeder en haar partner omtrent de bevalling en het vroege postpartum; voeding en voedingskeuze wordt besproken. Borstvoeding wordt aanbevolen als de 1 ste keuze voeding. De moeder krijgt informatie over borstvoedingsondersteuning maar met respect voor elke keuze die de mama maakt. Dit gaat gepaard met een grondige counseling en een verdere begeleiding, wat de keuze ook mag zijn;

3 de moeder ontvangt de contactgegevens van de zorgcoördinator én 24-uurs bereikbaarheid (met inbegrip van zon- en feestdagen); afspraken worden gemaakt voor het 1 ste postnatale contact. Vooraleer de moeder het ziekenhuis verlaat, dient de zorgcoördinator daarvan op de hoogte te zijn, zodat een 1 ste huisbezoek kan gepland worden binnen de 24u na ontslag (wanneer het ontslag plaatsvindt < 72u na de bevalling). Frequentie en timing van huisbezoeken Frequentie en timing Het eerste postnatale huisbezoek vindt plaats binnen de 24 u na ontslag wanneer het ontslag plaatsvindt binnen de 72 u na de geboorte. Er worden postnataal een minimum aan huisbezoeken voorzien na ontslag uit het ziekenhuis of vanaf dag 0 in het geval van een thuisbevalling. DAG 0 (moeder + baby) DAG 1 (moeder + baby) DAG 2 (moeder + baby) DAG 3 (moeder + baby) DAG 5 (moeder + baby) (DAG 10-14) (moeder + baby) (1 MAAND ) (moeder + baby ) WEEK 6-8 (moeder + baby) Deze laatste drie consulten kunnen ook opgenomen worden door Kind en Gezin. Zij komen een eerste keer binnen de 14 dagen na de geboorte en er zijn opvolgconsulten. We adviseren een goede samenwerking met Kind en Gezin. Op indicatie kan het aantal huisbezoeken uitgebreid worden naargelang de noden en zo lang als dat nodig blijkt en dit tot 1 jaar na de geboorte. Inhoud van postnatale zorgen ZORGEN VOOR MOEDER Postpartumevaluatie:

4 Deze evaluatie bestaat uit een evaluatie van de fysieke en mentale gezondheidstoestand van de moeder. Hierbij worden de eerste 7 dagen na de geboorte bij elk postnataal contact bepaalde zaken standaard bevraagd terwijl andere observaties enkel gebeuren op indicatie. o Volgende zaken worden standaard bevraagd: perineum bloedverlies hoofdpijn pijn, roodheid of zwelling aan de kuit kortademigheid of borstpijn ontlasting en hemorroïden mictie griepachtige symptomen pijn, gevoeligheid en roodheid aan de borsten algemeen welzijn vermoeidheid, rust en slaap o Volgende observaties dienen enkel te gebeuren op indicatie: perineum (knip/ruptuur) nakijken baarmoederinvolutie nagaan lochia temperatuur en bloeddruk pijn, roodheid en zwelling aan de kuit problemen met mictie of stoelgang ZORGEN VOOR BABY Weegbeleid: Elke baby wordt, naast de geboortedag, tenminste gewogen op: o dag 3 o dag 5 o dag o 1 maand o 6-8 weken.

5 Wegen gebeurt idealiter steeds met dezelfde, geijkte weegschaal, bij voorkeur een tafelmodel 1. Er is weinig evidentie over de optimale frequentie van wegen. Het routinematig dagelijks wegen is geassocieerd met angst bij de ouders en kan volgens de NICE richtlijn postnatale zorg (2006) een nadelige invloed hebben op het geven van exclusieve borstvoeding. Anderzijds kan een standaard weegbeleid stille ondervoeding voorkomen. De klinische ervaring vertelt ons dat wegen op dag 3, 5, en 1 maand een gulden middenweg vormt tussen dagelijks wegen en enkel op indicatie. Het is voor ouders af te raden zelf een weegschaal in huis te halen. Overige weegmomenten gebeuren op indicatie. Bij een gewichtsverlies vanaf 7% ten opzichte van het geboortegewicht bij de pasgeborene wordt een verhoogde alertheid gegeven en worden de signalen van onvoldoende melkinname extra geobserveerd, er wordt de info aan de moeder gegeven dat het belangrijk is dat ze haar baby frequenter aanlegt, dat ze zorgvuldig aanlegt en dat ze de baby lang genoeg aan de borst laat drinken. Er wordt manueel gekolfd na elke voeding en deze moedermelk wordt onmiddellijk aan de baby gegeven. Steeds wordt huidcontact tussen moeder en baby gestimuleerd omdat ook hier een sleutel zit van een goede voedingsopstart. Indien de baby 10% of meer is afgevallen dient actief voor een grotere melkinname gezorgd e worden. Bijvoeden gebeurt bij voorkeur met afgekolfde moedermelk. Indien deze niet voorradig is, wordt bijgevoed met kunstmatige zuigelingenvoeding. De moeder krijgt uitleg over hoe zij kan zien of haar baby voldoende melk drinkt. Een dag later of zo nodig eerder vindt evaluatie plaats. De bijvoeding wordt gegeven volgens de regels van vuistregel 9 van de Wereld GezondheidsOrganisatie. ( liefst niet met een fles). Hierbij de belangrijke opmerking dat preventie door een goede opstart voorkomt dat de baby s teveel in gewicht verliezen.. Controle van parameters: Stabiele parameters zijn een voorwaarde voor ontslag en zijn een voorwaarde voor verdere opvolging thuis. Met volgende basisparameters wordt rekening gehouden bij het verdere beleid. o ademhaling (< 60/min), 1 Regelmatig nazicht van praktijkmateriaal wordt ten zeerste aanbevolen.

6 o hartslag ( sl/min), o axillaire temperatuur (36,5-37,4 C) in open bedje met aangepaste kledij), o mictie en ontlasting (<24u spontaan geplast, <36-48u meconium geloosd) Controle van de parameters gebeurt op indicatie. Vitamine K: Correcte administratie van vitamine K profylaxe voorkomt onnodig bloedingen bij de pasgeborene (NICE, 2006). Het is daarbij aanbevolen de correcte richtlijnen van de fabrikant te volgen. Volgens de Vlaamse Vereniging van kinderartsen is het oorzakelijk verband tussen de vit K titer en het voorkomen van bloedingen niet altijd duidelijk. Symptomatisch verhoogde bloedingsneiging als gevolg van vitamine K deficiëntie is eerder uitzonderlijk en het causaal lineair verband tussen biochemische tekorten en de klinische manifestatie daarvan is niet altijd duidelijk. Het nu en dan voorkomen van symptomen ten gevolge van vitamine K deficiëntie leidde in Vlaanderen tot een consensus dat systematische profylaxe bij de pasgeborenen aangewezen is. Over de beste toedieningswijze, de dosering en de frequentie van toedienen is men het minder eens. In Vlaanderen worden 2 opties gehanteerd (De Ronne, et al., 2014). - Optie 1: Neonataal IM toediening van 1 mg vitamine K. Dit voldoet in de meeste gevallen, enkel in geval van malabsorptie moet verdere profylaxe gegeven worden, geleid door bepaling van de stollingsfactoren. - Optie 2: Neonataal PO toediening van 2 mg vitamine K (konakion paediatric ). In geval van borstvoeding, en indien er geen sprake is van malabsorptie/cholestase dient één week na de geboorte gestart te worden met vitamine K profylaxe. Op basis van de recente literatuurgegevens verdient het de voorkeur om wekelijks 1-2 mg vitamine K (konakion paediatric ) oraal te geven tot en met de leeftijd van 3 maanden. Hierbij dient de nadruk gelegd te worden op therapietrouw. IM toediening blijft aanbevolen in geval van preterm geborenen, in geval van het gebruik van bepaalde medicaties (anti-epileptica, tuberculostatica) door de moeder tijdens de zwangerschap, en in het geval van gastro-intestinale pathologie waarbij de baby geen orale voeding kan krijgen. In geval van kunstvoeding, en indien er geen sprake is van malabsorptie/cholestase, dient geen verdere profylaxe gegeven te worden. In afwachting van gedegen wetenschappelijke studies volgt de VLOV de aanbevelingen van de Vlaamse Vereniging voor kinderartsen.

7 Icterus: Elke baby wordt minimum 1 maal per dag gedurende de eerste 72 u gecontroleerd op icterus. Dit gebeurt middels visuele inspectie. Dit wordt gezien als een goede manier om geelzucht bij baby s te screenen, maar mag niet worden gehanteerd als middel om de diagnose te stellen. Daarvoor is deze methode onbetrouwbaar. Voor de diagnose en overdracht van zorgen dienen afspraken gemaakt te worden met lokale ziekenhuizen en andere zorgverleners. Er is evidentie dat het bepalen van bilirubinemie bij aterme neonaten tijdens de eerste 48 u postnataal door middel van transcutane metingen (bilicheck) een sterk voorspellende waarde heeft voor het ontstaan van hyperbilirubinemie tussen dag 2 en dag 10 (Straczek, et al., 2008). Voor de verdere bepaling van het beleid moet rekening worden gehouden met een grenswaarde van 340 µmol/l. Er is evidentie dat deze waarde voorspellend is voor de (neurologische) outcome van de neonaat (NICE, 2010). Vanaf deze waarde is er namelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van kernicterus. Neonatale screening: De screening gebeurt in Vlaanderen volgens de bepalingen van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Opvolging van de noodzakelijke neonatale screening is belangrijk voor de verdere gezondheid van de pasgeborene en zorgt ervoor dat de zorg kan geëvalueerd worden en zo nodig bijgestuurd. Momenteel worden in Vlaanderen 11 aangeboren aandoeningen opgespoord: o fenylketonurie en hyperfenylalaninemie; o congenitale hypothyreoïdie; o congenitale bijnierschorshyperplasie; o biotinidase deficiëntie, medium-chain acyl-coa dehydrogenase deficiëntie; o multiple acyl-coa dehydrogenase deficiëntie; o isovaleriaanzuuracidemie; o propionzuuracidemie; o methylmalonzuuracidemie; o maple syrup urine disease en o glutaaracidemie 1. Volgens het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid betreft het zeldzame aandoeningen, maar vormen ze als groep wel een belangrijke oorzaak voor ziekte en sterfte. Volgens de bepalingen moet de metabole screening plaatsvinden tussen 72 uur na de geboorte en niet

8 later dan 120 uur na de geboorte. De staalafname gebeurt bij voorkeur via venapunctie op de handrug (veneus bloedstaal). Er is evidentie dat deze handeling minder pijnlijk is dan een prik in de hiel en een vlotte bloedcollectie geeft, een hielprik blijft echter wel een optie. Het is aan de verantwoordelijke zorgcoördinator om na te gaan wie de screening uitvoert en daaromtrent duidelijke afspraken te maken met andere zorgverleners/ ziekenhuizen. Elk ouder of primaire verzorger van een pasgeboren baby moet de screening aangeboden krijgen en elk kraamgezin moet tijdig en correct geïnformeerd worden over het verloop van de screening en de mogelijke gevolgen bij een afwijkend resultaat. Een folder wordt beschikbaar gesteld via de website zorg-en-gezondheid.be. Ouders zijn vrij om niet in te gaan op het aanbod om deel te nemen aan de opsporing. In dat geval is het belangrijk dat zij een weigering om het bloedstaal af te nemen ondertekenen, een standaarddocument is verkrijgbaar via de website zorg-en-gezondheid.be. Voor de praktische uitvoering van de screening verwijzen wij naar het draaiboek Aangeboren aandoeningen bij de pasgeborene (Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, 2012). Gehoortest: De gehoortest wordt in Vlaanderen uitgevoerd door Kind en Gezin. In de praktijk gebeurt dit wanneer een baby 2 tot 4 weken oud is. De gegevens van pasgeborenen worden doorgegeven vanuit de Vlaamse ziekenhuizen. Het is de taak van de zorgcoördinator om na te gaan of een afspraak werd gemaakt en in het geval van een thuisbevalling na te gaan of een pasgeborene werd aangemeld bij Kind en Gezin. Vaccinaties: De ouders worden volledig geïnformeerd over de vaccinatieprogramma van Kind en Gezin. Hepatitis B: Het KCE beveelt aan dat opsporing van hepatitis B voor of aan het begin van de zwangerschap om een effectieve opvolging van de moeder en pasgeborene mogelijk te maken (KCE, 2004). Pasgeborenen met een moeder die positief testte op HbsAg dienen binnen de 24u volgend op de geboorte hepatitis B immunoglobulines toegediend krijgen en gevaccineerd te worden voor hepatitis B. De verantwoordelijke zorgverlener is bij een ziekenhuisbevalling de verantwoordelijke vroedvrouw en bij een thuisbevalling de vroedvrouw die de bevalling heeft uitgevoerd. Het toedienen gebeurt volgens de richtlijnen van de fabrikant. Een goede overdracht voorkomt dat pasgeborenen de nodige toedieningen missen.

9 PATIENTEN-EDUCATIE Patiënten-educatie maakt een belangrijk deel uit van de postnatale zorgen en kan opgedeeld worden in informatie die moet gegeven zijn binnen de 24u na de bevalling en algemene patiënten-educatie. Deze educatie loopt als een rode draad doorheen het postpartum en wordt gedoseerd gegeven aangepast aan de vraag en noden van het kraamgezin. Aanbevelingen voor multidisciplinaire samenwerking Goede contacten met lokale ziekenhuizen en andere zorgverleners zijn onontbeerlijk om kwalitatieve zorg te kunnen bieden en continuïteit van zorg te kunnen garanderen. Goede afspraken maken en regelmatig overleg voeren, zijn daarbij van groot belang om bestaande samenwerkingsafspraken te bevestigen/ versterken en nieuwe afspraken te kunnen maken. De VLOV vzw adviseert daarbij om: 1. je kenbaar te maken bij lokale ziekenhuizen en andere zorgverleners gynaecologen, pediaters, collega vroedvrouwen, huisartsen, Breng hen op de hoogte van je werkwijze en bezorg hen zo nodig de BKZ-criteria die je hanteert. Transparantie in de zorg en duidelijke verwachtingen zijn van groot belang voor een goede samenwerking. Dit omvat o.a. je opvolgbeleid thuis (frequentie, timing en inhoud van huisbezoeken 2. regelmatig overleg te hebben met lokale ziekenhuizen. Minimaal 1x/jaar 3. afspraken te maken omtrent ontslag en overdracht van zorg: a. ontslagbeleid voor moeder en neonaat: elk ontslag vraagt een mondelinge + schriftelijke overdracht; dit omvat minimum: Praktische gegevens: juiste naam/ adres waar het gezin woont ( is niet altijd welke officieel is opgenomen in de administratie) en de juiste telefoonnummer waarop het gezin te bereiken is. anamnese: algemene, familiale, verloskundige en psychische gegevens moeder: klaar zijn voor ontslag, problemen met mictie/ ontlasting, (problemen met) borsten, perineum, bloedverlies, baarmoederinvolutie, neonaat: stabiele parameters tijdens de laatste 12u voor ontslag ( ademhaling (< 60/min), hartslag ( sl/min), axiillaire temperatuur

10 (36,5-37,5 C) in open bedje met aangepaste kledij), mictie en ontlasting (<24u spontaan geplast, <36-48u meconium geloosd), minimaal 2 succesvolle voedingen, klinisch pediatrisch onderzoek na de geboorte (<72u) wijst geen abnormaliteiten uit, educatie: welke educatie werd reeds gegeven? (borstvoeding, normaal fysiologisch herstelproces moeder, normale fysiologische veranderingen neonaat (normale huidskleur, temperatuur, ademhaling, mictie, ontlasting, ), verzorging en hygiëne baby, veilig slapen, ) afspraken: neonatale screening: metabole screening? (wie? wanneer?), bilirubinescreening en ev. beleid?, gehoortest (kind en gezin) beleid omtrent hepatitis B, HIV, pediatrische opvolging: geadviseerd wordt dat elke neonaat een volledig onderzoek krijgt door een geaccrediteerd arts binnen de 72u na de geboorte en op 6-8 weken postnataal. Een bijkomend onderzoek wordt aanbevolen voor het screenen van hartruis aan het einde van de eerste levensweek wanneer het eerste onderzoek heeft plaatsgevonden binnen de 72u na de geboorte 2. (Hartruis wordt slechts hoorbaar na 72u). Wanneer de neonaat klinisch werd nagekeken in het ziekenhuis na 72u én voor ontslag is dit niet nodig. Voor de uitvoering van het klinisch onderzoek kan de NICE-richtlijn postnatal care (2006) kan daarbij een leidraad zijn. afspraak voor thuisopvolging door een vroedvrouw/ huisarts binnen de 24u na ontslag (bij ontslag < 72u na de geboorte) werd vastgelegd voor ontslag o overdracht van zorgen bij icterus 4. Afspraken voor overdracht van zorg naar Kind en Gezin Perinatale registratie 2 aanbevolen door het KCE

11 Perinatale registratie betreft het belang van het registreren van geboortes en andere gegevens om vergelijkingen mogelijk te maken en een wetenschappelijke basis te hebben om op terug te vallen. De VLOV vzw dringt er op aan van elke geboorte de gevraagde gegevens te registreren bij het Studiecentrum voor Perinatale Epidemiologie (SPE).