Informatieboek over hartfalen in het algemeen en over de hartfalenpolikliniek

Transcriptie

1 Hartfalen Informatieboek over hartfalen in het algemeen en over de hartfalenpolikliniek Inleiding Hoofdstuk 1. Het hart Hoofdstuk 2. Informatie over hartfalen 2.1. Wat is hartfalen 2.2. De oorzaken van hartfalen 2.3. De symptomen van hartfalen 2.4. De behandeling van hartfalen 2.5. Cardiologische onderzoeken Hoofdstuk 3. Geneesmiddelen 3.1. Ace-remmers 3.2. Diuretica (plastabletten) 3.3. Bètablokkers 3.4. Ivabradine (Procoralan) 3.5. Digoxine (Lanoxin ) 3.6. Nitraten 3.7. Anti-aritmica 3.8. Calcium-antagonisten 3.9. Bloedverdunners Pijnstillende geneesmiddelen Cholesterol verlagers Tips voor het gebruik van geneesmiddelen Hoofdstuk 4. Leefregels 4.1. Voeding 4.2. Vocht 4.3. Wegen 4.4. Dagelijkse activiteiten Hoofdstuk 5. De hartfalenpolikliniek 5.1. Onze werkwijze 5.2. Wat kunt u van de hartfalenverpleegkundige verwachten 5.3. De openingstijden 5.4. Onze telefoonnummers en adressen Havenziekenhuis en Instituut voor Tropische Ziekten B.V. is een dochteronderneming van

2 Hoofdstuk 6. Aanvullende informatie en praktische lijsten 6.1. Geneesmiddelenlijst 6.2. Weeglijst 6.3. Dagboekje 6.4. Informatie Telefoonnummer Hartfalenpolikliniek: van 37 - Inleiding

3 Inleiding U bent door de cardioloog verwezen naar de hartfalenpolikliniek. Hartfalen is een complex ziektebeeld met veel geneesmiddelen en leefregels. De informatie in dit boekje is ook bedoeld voor uw familieleden. In hoofdstuk 1 geven we uitleg over de werking van het gezonde hart. In hoofdstuk 2 beschrijven we wat hartfalen is, welke klachten u kunt hebben, wat de oorzaken van hartfalen zijn en hoe die behandeld kunnen worden. In hoofdstuk 3 staan de geneesmiddelen beschreven die voorgeschreven worden bij patiënten met hartfalen. Met aandacht voor de werking, de verschillende soorten geneesmiddelen en de bijwerkingen. Ook geven we tips om het gebruik van geneesmiddelen makkelijker te maken. In hoofdstuk 4 staan de leefregels voor patiënten met hartfalen. Er wordt uitgebreid aandacht geschonken aan de natrium(zout)beperking, de vochtbeperking en het dagelijks wegen. In hoofdstuk 5 leggen we uit hoe de hartfalenverpleegkundigen en de hartfalenpolikliniek werken. Op die manier wordt het voor u en uw familie duidelijk wat u kunt verwachten. Het laatste hoofdstuk bevat een aantal praktische bijlagen: een medicijnlijst, een weeglijst en een dagboekje. Tevens staan er een aantal links (voor op het internet) en instanties genoemd waar u extra informatie kunt vinden over hartfalen van 37 - Inleiding

4 Hoofdstuk 1. Het hart Het hart is een holle spier die het bloed door het lichaam pompt. Het bestaat uit een rechter en linker helft, die allebei uit een boezem (atrium) en kamer (ventrikel) bestaan. Het bloed komt eerst in de boezems en wordt doorgepompt naar de kamers. De rechter kamer perst het bloed naar de longen om zuurstof op te nemen, dit noemen we de kleine bloedsomloop. De linker kamer pompt het zuurstofrijke bloed naar de rest van het lichaam, dus naar het hoofd, de buik en de benen, om deze van zuurstof te voorzien. Dit noemen we de grote bloedsomloop. Figuur 1.1. De grote en kleine bloedsomloop RB = rechter boezem, RK = rechter kamer LB = linker boezem, LK= linker kamer Lichtgrijs = zuurstofarm bloed Donkergrijs = zuurstofrijk bloed Het samentrekken van de boezems en de kamers wordt gestart door elektrische stroompjes. Deze stroompjes worden opgewekt door een groepje cellen boven in de rechter boezem (de sinusknoop) die functioneren als een gangmaker. De elektrische activiteit verspreidt zich snel door beide boezems en veroorzaakt samentrekking van de boezems. Hierdoor wordt het bloed doorgepompt naar de kamers. De elektrische stroom activeert vervolgens de kamers om samen te trekken en het bloed door te pompen. In rust slaat het hart tussen 60 en 80 keer per minuut. Bij inspanning en afhankelijk van de leeftijd kan dit oplopen tot 220 slagen per minuut. Tijdens de slaap kan de hartslag dalen tot 30 á 40 keer per minuut, omdat uw lichaam in rust minder zuurstof nodig heeft dan bij inspanning. Bij gebruik van bepaalde geneesmiddelen (bèta blokkers) is een trage hartslag normaal van 37 - Hoofdstuk 1

5 Hoofdstuk 2. Informatie over hartfalen 2.1 Wat is hartfalen? Hartfalen is een combinatie van blijvende verschijnselen door een verminderde pompfunctie van het hart. Als de linkerkamer van uw hart niet goed pompt dan raken de bloedvaten van uw longen overvol. Daardoor ontstaat stuwing en lekt er water uit de kleine bloedvaten in de longen en er ontstaat vocht in de longen. De ophoping van vocht in de longen zorgt ervoor dat u kortademig wordt en een kriebelhoest krijgt. Indien de rechterkamer van uw hart niet goed pompt treedt er vochtophoping op in de buik, de benen en voeten. Het tekortschieten van de pompfunctie van beide hartkamers komt vaak voor. Een ander gevolg van een verminderde pompwerking is dat het lichaam te weinig zuurstofrijk bloed krijgt. Hierdoor bent u sneller moe en kortademig. Uw spieren hebben namelijk zuurstof nodig om hun werk goed te kunnen doen. 2.2 De oorzaken van hartfalen Er zijn veel verschillende oorzaken van hartfalen. De belangrijkste oorzaken zijn: Eén of meerdere hartinfarcten Bij een hartinfarct raakt een deel van de hartspier onherstelbaar beschadigd. Niet iedere hartinfarct geeft dezelfde schade. De schade die het hart oploopt is afhankelijk van de plaats van het infarct en de grootte van het infarct. Dus niet bij iedere patiënt die een hartinfarct heeft gehad ontstaat meteen hartfalen, vaak wel op de lange termijn van 37 - Hoofdstuk 2

6 Hoge bloeddruk Bij hoge bloeddruk pompt het hart langdurig tegen een hoge weerstand het bloed in de vaten. Hierdoor wordt de hartspier eerst dikker (hypertrofisch)en vervolgens steeds stijver. Door de stijfheid gaat er steeds meer kracht van het hart verloren. Niet goed functionerende hartkleppen Als de kleppen in het hart vernauwd zijn of niet goed sluiten moet het hart erg hard werken om voldoende bloed door te pompen. Hierdoor kan de hartspier overbelast raken en kan hartfalen ontstaan. Ritmestoornissen Wanneer het hart te langzaam of juist te snel klopt kan hartfalen ontstaan. Bij een voortdurend traag ritme, ook bij inspanning, pompt het hart te weinig bloed door, maar ook bij langerbestaande snelle hartritmes zoals boezemfibrilleren (snelle en onregelmatig hartslag) schiet de pompfunctie te kort. Ziekte van de hartspier (cardiomyopathie) Hierbij hebben hartspiercellen een abnormale bouw en functie. Soms is hierbij ook het hartritme verstoord waardoor het hartritme onregelmatig is. Bij cardiomyopathie kan de wand van het hart te slap, te dik of juist te stijf zijn. In alle gevallen pompt het hart minder goed. Niet alle patiënten met cardiomyopathie krijgen hartfalen. Vormen van cardiomyopathie: - Gedilateerde cardiomyopathie : Het hart is dan te wijd (uitgelubberd) - Hypertrofische cardiomyopathie : De hartspier is verdikt - Restrictieve cardiomyopathie : De hartspier is te stijf/stug Congenitale (aangeboren) hartafwijkingen Sommige aangeboren hartafwijkingen kunnen op latere leeftijd de oorzaak zijn van hartfalen. Er is dan bijvoorbeeld sprake van een abnormaal aangelegde hartklep, een afwijkende aanleg van de kamer of van de aansluitingen van de bloedvaten aan de kamer of een gaatje in het tussenschot van het hart, dus tussen de rechter en de linker boezem of kamer van 37 - Hoofdstuk 2

7 2.3 De symptomen van hartfalen De symptomen zijn: - Door vochtophoping in de longen ontstaan kortademigheid en kriebelhoest. Ook platliggen gaat moeilijker, u merkt dat u meerdere kussens nodig heeft om op te slapen of dat u uw hoofdsteun wat hoger zet. - Vochtophoping in de buik geeft een vol gevoel, uw kleren gaan strakker zitten, met name om de middel. Ook zal uw eetlust verminderen. - Vochtophoping in benen en voeten, u ziet en voelt opgezette voeten. - U wordt sneller moe en kortademig. - U moet s nachts vaker uit bed om te plassen. - U wordt benauwd bij voorover buigen of bukken. - U wordt zwaarder ondanks verminderde eetlust. - U slaapt onrustig of u heeft last van slapeloosheid. Dit wordt ook veroorzaakt door de kortademigheid en door het vaker plassen s nachts. - Verstopping van de ontlasting. - Koude handen en voeten (door de slechte bloedcirculatie). 2.4 De behandeling van hartfalen Hartfalen is een ziektebeeld dat helaas niet genezen kan worden. Een aantal oorzaken van hartfalen kan behandeld worden waardoor de pompfunctie verbetert. De schade die al is toegebracht blijft (vaak) bestaan maar omdat de oorzaak is opgeheven wordt verdere verslechtering voorkomen. Operatie Indien hartfalen is ontstaan door niet goed functionerende hartkleppen dan bestaat de mogelijkheid dit met een operatie te repareren of te vervangen door de hartchirurg.. Niet iedere hartfalenpatiënt met klepproblemen kan geopereerd worden. Een patiënt moet in een goede conditie zijn om een operatie lichamelijk en geestelijk aan te kunnen. Dotterprocedure (PCI) Indien het hartfalen veroorzaakt wordt door zuurstof tekort van de hartspier kan een dotterprocedure het zuurstof tekort (deels) opheffen. Het zuurstof tekort ontstaat door een verstopping in een of meerdere bloedvaten (kransslagaders) die de hartspier voorzien van zuurstof en voeding. Een dotterprocedure kan op zeer korte termijn nodig zijn. Wanneer een van 37 - Hoofdstuk 2

8 patiënt een acuut hartinfarct heeft, wordt meteen gedotterd om de schade zoveel mogelijk te beperken. Ook later is een dotterprocedure mogelijk om de doorbloeding van de kransslagaders te verbeteren. Harttransplantatie Bij mensen met heel ernstig hartfalen is soms een nieuw hart nodig. Een harttransplantatie is een heel zware, grote operatie met veel voor- en nabehandeling. Voor de meeste hartfalenpatiënten is harttransplantatie geen optie. Ook al ervaart u het zelf niet zo, maar bent u in de meeste gevallen te goed om getransplanteerd te worden. Ook is er een groot tekort aan nieuwe harten omdat zeer weinig mensen donor willen zijn. Opheffen ritmestoornissen Hartritmestoornissen kunnen op diverse manieren behandeld worden met geneesmiddelen of door elektro cardioversie. Dit garandeert niet dat het ritme goed blijft. Een andere optie is een ablatie. Hierbij wordt het gebied in het hart waar de ritmestoornis ontstaat weggebrand of weggevroren. Dit is bij bepaalde ritmestoornissen mogelijk en redelijk succesvol. Voor sommige stoornissen is een behandeling met een pacemaker of ICD (inwendige defibrillator) mogelijk. De pacemaker wordt gebruikt om een te traag ritme te behandelen of om de samentrekking van de rechter en de linkerhartkamer beter op elkaar af te stellen.. De ICD wordt gebruikt om trage ritmes en snelle ritmes te behandelen. De ICD is vergelijkbaar met een pacemaker maar heeft een extra functie. Dit betekent dat de ICD een shock in het hart kan geven op het moment dat een levensbedreigende ritmestoornis ontstaat. Zowel de pacemaker als de ICD kunnen met één, twee of drie draden in of op het hart geplaatst worden. Dit is afhankelijk van de kwaliteit van uw hart en uw klachten. De cardioloog maakt de keuze voor de soort pacemaker die het best bij uw situatie past. 2.5 Cardiologische onderzoeken Hieronder worden de meest voorkomende cardiologische onderzoeken beschreven. Deze onderzoeken geven inzicht in de functie van uw hart. ECG (elektrocardiogram) De hartactiviteit wordt opgewekt door elektrische prikkels. Het ECG registreert de elektrische activiteit van uw hart. Dit levert informatie op over de snelheid van de hartslag, ritmestoornissen, de mogelijkheid van hartspierziekten en de aanwezigheid van plaatselijk zuurstofgebrek in de van 37 - Hoofdstuk 2

9 hartspier. Het ECG apparaat meet de elektrische stroom en schrijft dit op het papier. De hele procedure duurt ongeveer 5 minuten en verloopt volkomen pijnloos. Echocardiogram Dit onderzoek maakt vorm, grootte en beweging van het hart en de hartkleppen met geluidsgolven zichtbaar. Een klein apparaatje dat deze geluidsgolven uitzendt en ontvangt, wordt tegen de borst gehouden. Door terugkaatsing (echo) ontstaat een beeld van uw hart. Aansluitend maakt de functieassistente een echo-doppler onderzoek. Echo-doppler registreert de bloeddoorstroming door de verschillende hartkleppen. Hiermee kan beoordeeld worden of de hartkleppen goed functioneren. De geluidsgolven zijn niet te horen bij een echocardiogram, maar wel tijdens de dopplermeting. U hoort op het ritme van uw hartslag het stromen van uw bloed. Het onderzoek duurt ongeveer 20 minuten. Er kan ook een echo gemaakt worden via de slokdarm. Fietsergometrie Dit onderzoek geeft gegevens over eventuele gebreken aan de kransslagaders (de zuurstof voorziening van uw hart), uw hartfrequentie, de bloeddruk bij inspanning en ritme- en/of geleidingsstoornissen. De test wordt uitgevoerd op een hometrainer. Een hartfunctieassistente begeleidt u. U begint met fietsen in de lichtste stand, de belasting neemt vervolgens iedere minuut toe. Het onderzoek duurt ongeveer 30 minuten, inclusief de voorbereiding. Wij raden u aan tijdens de test ruimvallende kleding te dragen en schoenen waarmee u kunt fietsen. Schoenen met hakken worden afgeraden. Na afloop is er mogelijkheid tot opfrissen. Het gebruik van kauwgom of snoep is ongewenst van 37 - Hoofdstuk 2

10 Hoofdstuk 3. Geneesmiddelen Geneesmiddelen kunnen effect hebben op de kwaliteit van uw leven. Het is daarom belangrijk dat u ze nauwkeurig, volgens het voorschrift van de arts, inneemt. Stop nooit geneesmiddelen zonder overleg met een arts en verander niet zelfstandig de hoeveelheid. Bij onduidelijkheden over uw geneesmiddelen kunt u contact opnemen met de hartfalenverpleegkundige. Hieronder staan de groepen geneesmiddelen beschreven die veel gebruikt worden bij hartfalen. Er staat beschreven welke geneesmiddelen tot welke groep behoren, wat de werking van het geneesmiddel is en wat de bijwerkingen kunnen zijn. De meeste geneesmiddelen hebben bijwerkingen, niet elke patiënt heeft last van de bijwerkingen. Mocht u wel last hebben van vervelende bijwerkingen, meldt u dit dan bij de hartfalenverpleegkundige. Het geneesmiddel kan misschien aangepast worden naar een andere dosering of er wordt een ander geneesmiddel voorgeschreven. 3.1 ACE-remmers ACE-remmers verwijden de bloedvaten met name in de armen, benen, vingers en tenen. Hierdoor daalt de bloeddruk en kan het hart het bloed makkelijker doorpompen. Na het starten van deze geneesmiddelen duurt het vaak een paar weken voordat u effect opmerkt. Bewezen is dat hartfalenpatiënten die ACEremmers gebruiken langer leven en zich beter voelen. In Nederland worden deze ACE-remmers het meest gebruikt: - Captopril (Capoten ); - Perindopril (Coversyl ); - Enalapril (Renitec ); - Ramipril (Tritace ); - Lisinopril (Zestril ); - Quinapril (Acupril ). Bijwerkingen kunnen zijn: - Droge kriebelhoest; - Smaakverlies of smaakverandering; - Diarree; - Hoofdpijn; - Misselijkheid van 37 - Hoofdstuk 3

11 Deze bijwerkingen verdwijnen meestal als uw lichaam gewend raakt aan het geneesmiddel. 3.2 Diuretica (plastabletten) Diuretica zorgen voor extra vochtafvoer via de nieren. Door het verlies van extra vocht wordt het bloedvatensysteem minder gevuld en wordt het hart ontlast omdat het niet zoveel bloed hoeft rond te pompen. Hierdoor wordt vochtophoping in de enkels, benen, buik en longen verminderd of voorkómen. Er zijn verschillende soorten plasmiddelen: de zwakwerkende, de sterkwerkende en kaliumsparende plasmiddelen. De meest gebruikte diuretica zijn: Sterkwerkend: - Furosemide (Lasix of Lasiletten ); - Bumetanide (Burinex ). Zwakwerkend: - Hydrochloorthiazide; - Chloortalidon (Hygroton ). Kaliumsparend: - Triamtereen (Dytac ); - Spironolacton (Aldactone ). Bijwerkingen kunnen zijn: - Duizeligheid; - Verminderde eetlust; - Maagpijn; - Diarree; - Spierkrampen; - Nierfunctiestoornissen van 37 - Hoofdstuk 3

12 3.3 Bètablokkers Bètablokkers zorgen dat de stresshormonen waaronder adrenaline geblokkeerd worden. Hierdoor verlaagt de hartfrequentie waardoor de vraag van de hartspier om zuurstof als brandstof vermindert. Ook verbetert de doorstroming van de kransslagaderen. Recente onderzoeken hebben aangetoond dat bètablokkers een gunstige invloed hebben op patiënten met hartfalen, wat betreft overleving en kwaliteit van leven. Soorten bètablokkers: - Metoprolol (Selokeen ); - Bisoprolol (Emcor ); - Carvedilol (Eucardic ); - Sotalol (Sotacor ). Bijwerkingen kunnen zijn: - Duizeligheid ten gevolge van lage bloeddruk; - Langzamere polsslag; - Koude handen en voeten; - Slaperigheid; - Onrustige slaap; - Vermoeidheid; - Minder zin in seks; - Impotentie; - Vermoeidheid. 3.4 Ivabradine (Procoralan) Ivabradine verlaagt de hartfrequentie door remming van de spontane activiteit van de sinusknoop (de gangmaker van het hart). Bijwerkingen kunnen zijn: - Waarnemen van lichtverschijnselen bij plotselinge veranderingen in lichtintensiteit (in het begin van de behandeling); - Lage hartfrequentie; - Hoofdpijn; - Duizeligheid; - Wazig zien van 37 - Hoofdstuk 3

13 3.5 Digoxine (Lanoxin ) Digoxine versterkt de pompfunctie van het hart. Het vergroot de kracht waarmee het hart zich samentrekt en verlaagt het hartritme bij patiënten met een te snel en onregelmatig ritme. Het gevolg daarvan is dat het hart rustiger en krachtiger gaat werken. Digoxine wordt veel voorgeschreven bij boezemfibrilleren en boezemfladderen, met name om te voorkomen dat de hartslag te snel wordt. Bijwerkingen kunnen zijn: - Misselijkheid; - Verlies van eetlust; - Braken; - Diarree; - Wazig zien; - Gekleurde ringen zien rond voorwerpen; - Verwardheid; - Hartkloppingen. Mocht u last krijgen van deze bijwerkingen wilt u dan contact op nemen met de hartfalenverpleegkundige. 3.6 Nitraten Nitraten verslappen de spieren rondom de bloedvaten, waardoor de bloedvaten zich verwijden en meer bloed doorlaten. Hierdoor daalt de druk in de bloedvaten. Nitraten worden vooral gebruikt om de zuurstoftoevoer naar de hartspier te vergroten. Dit ontlast het hart en vermindert de druk op de borst. Soorten nitraten: - Nitroglycerine spray; - Isosorbide-mononitraat (Isosorbidemononitraat Mono-cedocard, Promocard ); - Nitroglycerinepleister (Deponit T, Minitran, Nitro-Dur, Transiderm- Nitro, Trinipatch ); - Isosorbidedinitraat (Cedocard, Isodril, Isosorbidedinitraat); - Nicorandil (Ikorel ) van 37 - Hoofdstuk 3

14 Bijwerkingen kunnen zijn: - Hoofdpijn; - Duizeligheid (zelden); - Blozen (zelden); - Rusteloosheid (zelden); - Misselijkheid (zelden). Deze bijwerkingen verdwijnen meestal wanneer uw lichaam na enkele dagen gewend is aan het geneesmiddel. Het helpt de eerste 5 dagen, bij het gebruik van Isosorbide-mononitraat en Nitroglycerinepleister, viermaal daags paracetamol 500 mg te gebruiken, daarna is de hoofdpijn vrijwel altijd verdwenen. 3.7 Anti-aritmica Anti-aritmica zijn geneesmiddelen die invloed hebben op de regulatie van hartritme. Hieronder staat een aantal anti-aritmica beschreven. Amiodarone (Cordarone ) Amiodarone vertraagt de prikkelgeleiding en vermindert de prikkelbaarheid van de hartspier. Hierdoor vertraagt de hartslag en kan de hartslag weer regelmatig worden. Het wordt gegeven bij ritmestoornissen van de boezem en/of de kamer. Bijwerkingen (tijdelijk of verdwijnend na het stoppen van Amiodarone) kunnen zijn: - Verstopping van de darm/moeilijke stoelgang; - Hoofdpijn; - Verminderde eetlust; - Overgevoeligheid voor zonlicht; - Blauwgrijze verkleuring van het gezicht; - Schildklierproblemen; - Oogproblemen (hoornvlies) van 37 - Hoofdstuk 3

15 Disopyramide (Ritmoforine ) Ritmoforine vertraagt de prikkelgeleiding en vermindert de prikkelbaarheid van het hart. Hierdoor vertraagt de hartslag en kan de hartslag weer regelmatig worden. Bijwerkingen kunnen zijn: - Droge mond; - Snelle gewichtstoename; - Wazig zien; - Verstopping van de darm/moeilijke stoelgang. Fenytoïne (Diphantoïne ) Fenytoïne regelt en verlaagt de hartslag. Bijwerkingen kunnen zijn: - Verstopping van de darm/moeilijke stoelgang; - Slaperigheid; - Sterke haargroei op lichaam en gezicht; - Opgezette klieren in oksels of nek. Flecaïnide (Tambocor ) Flecaïnide vertraagt de prikkelgeleiding en vermindert de prikkelbaarheid van hart. Hierdoor vertraagt de hartslag en kan de hartslag weer regelmatig worden. Wordt vooral gegeven bij snelle samentrekking van de kamers of van de boezems. Het wordt ook toegepast om hartritmestoornissen te voorkomen. Bijwerkingen kunnen zijn: - Wazig zien; - Het zien van puntjes; - Duizeligheid; - Metaalachtige smaak in de mond van 37 - Hoofdstuk 3

16 Kinidine (Kinidine ) Kinidine vermindert de prikkelbaarheid van het hart en vertraagt de geleiding. Bijwerkingen kunnen zijn: - Bittere smaak; - Diarree; - Huiduitslag met jeuk; - Verminderde eetlust; - Misselijkheid; - Maagpijn. 3.8 Calciumantagonisten Calcium speelt een rol bij de samentrekking van spiercellen in de bloedvaten. Calciumantagonisten remmen de werking van Calcium en zorgen ervoor dat Calcium moeilijk de spiercellen kan binnen komen. Calciumantagonisten vertragen het hartritme.. Andere Calciumantagonisten verwijden ook de bloedvaten zodat de bloeddruk lager wordt. Calciumantagonisten zijn o.a. : - Amlodipine (Norvasc ); - Diltiazem (Tildiem, Tiadil ); - Nifedipine (Adalat oros ); - Verapamil (Isoptin, Tarka ); - Barnidipine (Cyress ). Bijwerkingen kunnen zijn: - Obstipatie/verstopping van de ontlasting(in het begin van de behandeling); - Diarree; - Duizeligheid; - Blozen of opvliegers; - Hoofdpijn; - Misselijkheid; - Vermoeidheid van 37 - Hoofdstuk 3

17 3.9 Bloedverdunners Bloedverdunners zijn onder te verdelen in bloedverdunners die effect hebben op de stollingsfactoren of op de bloedplaatjes in het bloed. Remmers van stollingsfactoren Deze medicijnen onderdrukken de diverse stollingsmechanismen in het bloed zodat minder gemakkelijk bloedpropjes ontstaan. Ze worden voorgeschreven na een hartinfarct, bij bepaalde vormen van angina pectoris en bij boezemfibrilleren. Voor deze medicijnen moet er regelmatig bloed geprikt worden door de trombosedienst of door de patient zelf,om de ontstolling veilig te regelen. Aan de hand van de bloeduitslagen (INR) wordt telkens de hoeveelheid van de geneesmiddelen bepaald. Remmers van stollingsfactoren: - Acenocoumarol (Sintrom ); - Fenprocoumon (Marcoumar ). Bijwerkingen kunnen zijn: - Blauwe plekken; - Ongewone bloedingen; - Bloed bij ontlasting of urine; - Teerachtige ontlasting. De werking van remmers van stollingsfactoren kan worden versterkt door alcohol en door een aantal geneesmiddelen. Plaatjesremmers Dit zijn geneesmiddelen die ervoor zorgen dat de bloedplaatjes (die verantwoordelijk zijn voor het klonteren van het bloed) minder goed werken. Doordat de bloedplaatjes zich niet meer goed aan de wand van de bloedvaten kunnen hechten treedt minder snel ongewenste stolling met vernauwing van bloedvaten op. Plaatjesremmers worden voorgeschreven na een hartinfarct, om de kans op een tweede hartinfarct te verkleinen en bij bepaalde vormen van angina pectoris. Namen van plaatjesremmers: - Acetylsalicylzuur (Cardio, Aspirine Protect, Aspro, Chefarine ); - Carbasalaatcalcium (Ascal, Ascal Cardio, Carbasalaatcalcium); - Clopidogrel (Plavix, Iscover); - Dipyridamol (Persantin ) van 37 - Hoofdstuk 3

18 Bijwerkingen kunnen zijn: - Buikpijn; - Maagpijn; - Brandend maagzuur; - Misselijkheid; - Huiduitslag. Trombineremmers Deze geneesmiddelen zorgen dat de vorming van Trombine geremd wordt. Deze geneesmiddelen zijn sinds kort in de handel. Het voordeel ten opzichte van remmers van stollingsfactoren is dat er geen controle nodig is bij de trombosedienst. Het nadeel van dit geneesmiddel is dat u het twee maal daags moet innemen en dat het werking moeilijk te stoppen is. Voor het verkrijgen van deze geneesmiddelen is nog een aparte artsenverklaring noodzakelijk. Namen van Trombineremmers: - Dabigatran (Pradaxa); - Rivaroxaban (Xarelto); - Apixaban (Eliquis). Bijwerkingen kunnen zijn: - Blauwe plekken; - Ongewone bloedingen; - Bloed bij ontlasting of urine; - Teerachtige ontlasting Pijnstillende geneesmiddelen Niet alle pijnstillende geneesmiddelen mogen gebruikt worden door hartfalenpatiënten. NSAID S zijn ontstekingsremmende en pijnstillende geneesmiddelen die bij gebruik hartfalen verergeren. Door de NSAID S word een bepaald hormoon verlaagd in zijn werking en de productie van het hormoon wordt geremd. Hierdoor gaat het lichaam vocht vasthouden. Dit is zeer ongewenst bij hartfalen. Ook wordt de werking van bloeddrukverlagende middelen verminderd. Hieronder volgt een lijst met NSAID S (dus geneesmiddelen die u NIET mag gebruiken) en geneesmiddelen die u als vervanging kan gebruiken van 37 - Hoofdstuk 3

19 Pijnstillers die u NIET mag gebruiken (NSAID S): - Ibuprofen (Brufen, Advil ); - Diclofenac (Voltaren ); - Meloxicam; - Naproxen. Pijnstillers die u WEL mag gebruiken: - Paracetamol; - Tramal (dit is alleen op recept via uw huisarts te verkrijgen) Cholesterolverlagers Cholesterolverlagers verlagen de hoeveelheid bloedvetten (Cholesterol en triglyceriden) in het bloed. De combinatie met een vetverlagend dieet werkt nog beter dan alleen het gebruik van cholesterol verlagers. Cholesterolverlagers worden voorgeschreven bij hart- en vaatziekten, diabetes mellitus (suikerziekte) en bij een erfelijke aanleg voor een te hoog cholesterolgehalte. Namen van cholesterolverlagers zijn o.a.: - Simvastatine (Zocor ); - Atorvastatine (Lipitor ); - Fluvastatine (Canef, Lescol ); - Pravastatine (Selektine ); - Rosuvastatine (Crestor ). Bijwerkingen kunnen zijn: - Spierpijn; - Diarree; - Winderigheid; - Duizeligheid van 37 - Hoofdstuk 3

20 3.12 Tips voor het gebruik van geneesmiddelen Om het gebruik van diverse geneesmiddelen voor u iets gemakkelijker te maken hebben we een aantal tips voor u op een rijtje gezet. - Vraag uw apotheek vier maal per jaar een bijgewerkte lijst. En maak een lijst van de geneesmiddelen die u dagelijks gebruikt. U vindt een invullijst aan het eind van dit informatieboekje. - Neem de geneesmiddelen op vaste tijden in. - Gebruik een geneesmiddel-verdeeldoosje (verkrijgbaar bij de apotheek of drogist). - Neem altijd uw geneesmiddelenlijst mee als u naar een dokter of verpleegkundige gaat zodat iedere arts en verpleegkundige duidelijk zicht heeft op uw geneesmiddelengebruik. - Geneesmiddel(en) vergeten in te nemen? - Gebruikt u dit geneesmiddel 1 x per dag dan kunt u de tablet wel later innemen. - Gebruikt u het geneesmiddel 2tot 4 x per dag dan mag u het niet tegelijk met de tabletten van de volgende keer innemen. U kunt het medicijn dan beter een keer overslaan. - Vraag op tijd een herhaalrecept, zodat u nooit zonder geneesmiddelen komt te zitten. Dit kunt u aan uw huisarts vragen van 37 - Hoofdstuk 3

21 Hoofdstuk 4. Leefregels Hartfalen is een ziektebeeld dat veel leefregels nodig maakt. Als u de leefregels goed opvolgt zal de kwaliteit van uw leven verbeteren, dus u zult zich prettiger voelen. Helemaal fit zult u niet meer worden, de meeste mensen met hartfalen blijven zich moe voelen. In de volgende paragrafen zal iedere leefregel duidelijk beschreven en uitgelegd worden. 4.1 Voeding Ook uw eetpatroon moet aangepast worden. Natriumbeperking (zoutbeperking) Omdat een te veel aan vocht u in de problemen kan brengen is het van belang zout te beperken. Zout in uw eten zorgt ervoor dat u vocht vast houdt. Omdat uw hart een verminderde pompfunctie heeft, kan uw hart moeilijk extra vocht rondpompen. Daarom is het belangrijk om geen extra zout toe te voegen en levensmiddelen met veel zout te vermijden. De hoeveelheid Natrium (zout) dat u per 24 uur mag hebben is 2 à 3 gram. Het zout dat ons lichaam nodig heeft zit van nature al in ons voedsel. Het zout dat wij daaraan toevoegen is overbodig en soms zelfs schadelijk voor onze gezondheid. Zeezout, steenzout en selderiezout bevatten evenveel natrium als keukenzout. Door de fabrikanten wordt veel zout aan producten toegevoegd om de smaak te verbeteren en de houdbaarheid te verhogen. Veel zout zit bijvoorbeeld in brood, kaas, vleeswaren, kant en klaar producten/maaltijden (b.v. sauzen, soepen, bouillon, salades, rookworst, hamburgers etc). U hoeft geen zoutloos brood te gebruiken want het lichaam heeft ook wat zout nodig maar probeer zoutarme kaas en vleeswaren met weinig zout te gebruiken. Producten die van zichzelf al veel zout bevatten worden afgeraden, zoals sambal, ketjap, maggi, kant en klaar snacks (bitterballen, kroketten, pizza etc.) van 37 - Hoofdstuk 4

22 Veel kruiden mogen wel gebruikt worden. Op veel producten staan de ingrediënten vermeld. Wij raden u aan goed op de verpakkingen te kijken. Drop wordt afgeraden omdat het naast zout glycyrizine bevat. Deze stof werkt bloeddrukverhogend. Daarom wordt het eten van zowel zoete als zoute drop afgeraden. Tips voor een natriumbeperkt dieet: - Bouw het zoutgebruik geleidelijk af. - Breng het eten op smaak met behulp van kruiden en specerijen zoals bieslook, peterselie, basilicum, tijm, oregano, munt, nootmuskaat, kaneel, kerrie, peper, paprikapoeder, gemberpoeder en Indische specerijen zoals djinten, kardemon, ketoembar, koenjit, Laos en sereh. - Een uitje, citroensap, azijn of een teentje knoflook geven extra smaak aan een gerecht. - Broodbeleg dat weinig zout bevat is: rosbief, fricandeau, kipfilet, kalkoenfilet of natriumarme vleeswaren, natriumarme kaas, zoet beleg, groente (tomaat, radijs, komkommer) en fruit zoals appel, peer, banaan en aardbeien. - Diepvriesgroente (indien niet door fabrikant op smaak gebracht) bevat meestal geen zout, in tegenstelling tot groente uit pot of blik. - In plaats van chips en zoutjes kunt u ongezouten noten, studentenhaver, radijsjes, komkommer, bloemkoolroosjes of bleekselderij neerzetten. - Tafeltje-dek-je bereidt ook zoutarme maaltijden De Nederlandse Hartstichting heeft diverse informatiefolders over natriumbeperkt boodschappen doen, koken en eten. U kunt deze bij de hartfalenverpleegkundige krijgen of u kunt ze online gratis bestellen. Achter in dit informatieboekje staat het adres van de internetsite van de Nederlandse Hartstichting vermeld van 37 - Hoofdstuk 4