Tijdreeksanalyse in de praktijk. Inleiding. Wat doen we ermee? Waarom gebruiken we tijdreeksanalyse? Wat doen we ermee? Wat doen we ermee?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Tijdreeksanalyse in de praktijk. Inleiding. Wat doen we ermee? Waarom gebruiken we tijdreeksanalyse? Wat doen we ermee? Wat doen we ermee?"

Transcriptie

1 Tijdreeksanalyse in de praktijk Inleiding Vanuit het oogpunt van een consultant Waarom een tijdreeksmodel gebruiken? Waarom geen grondwatermodel? 2 Koen van der Hauw NHV Symposium januari 206 Wat kun je er in de praktijk mee? Wanneer is tijdreeksanalyse praktisch bruikbaar? Hoeveel moet je weten? Ervaringen hiermee vanuit een adviesbureau Waarom gebruiken we tijdreeksanalyse? Weinig kennis nodig van systeem 3 4 Eenvoudig kalibreren Snel resultaten Als de focus vooral op de tijdreeks zelf ligt Vaak vooraf aan numerieke grondwatermodellering voor validatie Results of series B36H0242c_ + lineaire trend Prediction Observations Trendanalyse Groundwater level (m-ref) Ouddorp_prec Vlissingen_evap Linear_trend (5/0/90-28/2/2) Date

2 Trendanalyse Invloedsbepaling Verlengen tijdreeksen 9 Efficiënt werken 0 Controles Efficiënt werken Controles Kennis nodig van omgeving, bijvoorbeeld inzicht in niet-lineairiteit Modelverificatie: Pasvorm voldoende, bijvoorbeeld: EVP > 70%, RMSE < 0,2m Relatie verklarende invloed en stijghoogte significant: M0-2 σ M0 > 0 Geen autocorrelatie van innovaties (witte ruis) Residuen normaal verdeeld Gemodelleerde verklarende reeksen onderling niet gecorreleerd Meetreeksen voldoende lang en met voldoende meetwaarden: N > MU 2 Plausibiliteit Verdampingsfactor realistisch Drainagebasis realistisch Modelresultaat volgens verwachting qua geohydrologie Modelvalidatie: Model presteert goed op validatiereeks 2

3 Controles 3 4 MenyanthesToolbox: voorbeeld resultaat Workum, Fryslân 60m-mv m3/j 5 Geohydrologische analyse 8 Analytische benadering maximale invloedsafstand met formule de Glee op basis van REGIS 0,0 500,0 000,0 500,0 2000,0 2500,0 3000,0 0,00 0,02 verlaging (m) 0,04 0,06 0,08 0,0 Fr. verlaging (m) Wvp. verlaging (m) 0,2 0,4 0,6 afstand tot beregeningsput (m) 3

4 (automatische) beoordeling Workum, Fryslân 2 22 Artikel J. v.d. Gaast en H. Massop: Hoe nauwkeurig is de grondwatertrap op buislocaties te bepalen, Stromingen (2005), nr. 4. Groot aantal lange tijdstijghoogtereeksen (> 30 jaar) uit DINOloket na controle, correctie uitbijters: 240 lange tijdreeksen Laatste 3 jaar gebruikt als korte meetreeks : GxG direct op de meetreeks bepaald TRA-modellen maken, reeks verlengen en GxG bepalen 0.2 gemiddelde afwijking: TRA + extra controles alleen voordeel voor GHG B34A023-3 jaar kalibratie/meting_ B34A023 - volledig_ Date 23 absolute gem. afwijking: TRA en extra controles klein voordeel 24 TRA+controles: vooral beter bij onregelmatige meetreeksen lineaire en niet-lineaire modellen: weinig verschil tussen conclusies 4

5 Concluderend: hoeveel moet je weten? Vragen? Lage drempel met Menyanthes risico op verkeerde conclusies 27 Voor vragen en opmerkingen kunt u contact opnemen met: 28 Inzicht in werking tijdreeksanalyse EN geohydrologie is gewenst Koen van der Hauw Niet spreken over (statistisch) significant als niet voldaan aan statistische voorwaarden voor significantie T E koen.vanderhauw@grontmij.nl Leer programmeren voor databewerking, bijvoorbeeld Excel VBA NHV TRA discussiemiddagen: 5

Evaluatie Waterproject Ruinen

Evaluatie Waterproject Ruinen Evaluatie Waterproject Ruinen Waterproject Ruinen 2 Een praktijktoepassing van interventieanalyse met Menyanthes Grondwaterstand (m+nap) 5,8 5,6 5,4 5,2 5 4,8 4,6 Zand: lage gws Keileem: hoge gws Water

Nadere informatie

Evaluatie Waterproject Ruinen - een praktijktoepassing van interventieanalyse met Menyanthes

Evaluatie Waterproject Ruinen - een praktijktoepassing van interventieanalyse met Menyanthes Evaluatie Waterproject Ruinen - een praktijktoepassing van interventieanalyse met Menyanthes Koen van der Hauw 1 In het Waterproject Ruinen is hemelwater afgekoppeld via een infiltratietransportsysteem.

Nadere informatie

: Petra Damsma (RWS) : Tom van Steijn en Hanneke Schuurmans (Royal HaskoningDHV)

: Petra Damsma (RWS) : Tom van Steijn en Hanneke Schuurmans (Royal HaskoningDHV) HaskoningDHV Nederland B.V. Logo MEMO Aan Van Kwaliteitsborging Dossier Project Betreft : Petra Damsma (RWS) : Tom van Steijn en Hanneke Schuurmans (Royal HaskoningDHV) : Rob Speets (Royal HaskoningDHV)

Nadere informatie

BETROUWBAARHEIDSINTERVALLEN VANUIT VERSCHILLENDE HOEKEN BELICHT. S.A.R. Bus

BETROUWBAARHEIDSINTERVALLEN VANUIT VERSCHILLENDE HOEKEN BELICHT. S.A.R. Bus BETROUWBAARHEIDSINTERVALLEN VANUIT VERSCHILLENDE HOEKEN BELICHT S.A.R. Bus WAAR DENK JE AAN BIJ BETROUWBAARHEIDSINTERVALLEN? Wie van jullie gebruikt betrouwbaarheidsintervallen? WAAROM BETROUWBAARHEIDSINTERVALLEN???

Nadere informatie

Samenstellen ijkset voor IBRAHYM

Samenstellen ijkset voor IBRAHYM Samenstellen ijkset voor IBRAHYM KWR 2013.022 Februari 2013 Samenstellen ijkset voor IBRAHYM KWR 2013.022 Februari 2013 2013 KWR Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,

Nadere informatie

Beschrijving Grondwaterdynamiektool

Beschrijving Grondwaterdynamiektool Beschrijving Grondwaterdynamiektool Geologische Dienst Nederland - TNO Auteurs: Stefanie Bus, Willem Jan Zaadnoordijk Datum: maart 2018 Grondwatertools versie: 1.1 2 / 14 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3

Nadere informatie

NHV Discussiemiddag Tijdreeksanalyse Fysische aspecten en ruimtelijke patronen Kantoor Houdringe De Bilt, Sweco, 14:00 16:30

NHV Discussiemiddag Tijdreeksanalyse Fysische aspecten en ruimtelijke patronen Kantoor Houdringe De Bilt, Sweco, 14:00 16:30 Verslag Bijeenkomst: NHV discussiemiddag TRA - Fysische aspecten en ruimtelijke patronen Vergadering nummer: 6 Organisatie: NHV-werkgroep Tijdreeksanalyse, http://www.nhv.nu/inhoudelijke-kennis-enthemas/werkgroep-tijdreeksanalyse

Nadere informatie

Tijdreeksanalyse: Introductie en aandachtspunten

Tijdreeksanalyse: Introductie en aandachtspunten Tijdreeksanalyse: Introductie en aandachtspunten Frans van Geer 1 Introductie De dynamica van het hydrologische systeem wordt in Nederland, en ook daar buiten, op grote schaal gemonitoord. Dit resulteert

Nadere informatie

Over autocorrelatie van tijdreeksmodellen met niet-equidistante tijdstappen

Over autocorrelatie van tijdreeksmodellen met niet-equidistante tijdstappen Over autocorrelatie van tijdreeksmodellen met niet-equidistante tijdstappen 0 Opdrachtgever: Brabant Water 2018 Artesia B.V. Projectnummer: 18.05.16 Datum: 2018-11-10 Auteur(s): R.A. Collenteur, MSc. Borging:

Nadere informatie

Langjarige fluctuaties in residureeksen van tijdreeksmodellen van grondwaterstandsfluctuaties

Langjarige fluctuaties in residureeksen van tijdreeksmodellen van grondwaterstandsfluctuaties Langjarige fluctuaties in residureeksen van tijdreeksmodellen van grondwaterstandsfluctuaties December 2010 Langjarige fluctuaties in residureeksen van tijdreeksmodellen van grondwaterstandsfluctuaties

Nadere informatie

Is de balans zoek? C. van den Akker 1. Inleiding

Is de balans zoek? C. van den Akker 1. Inleiding Is de balans zoek? C. van den Akker 1 Inleiding Tijdens de bijeenkomst van de NHV op 5 februari bij het KWR ontstond er na de prijsuitreiking van de "Kees Maas Prijs" enige discussie over de juistheid

Nadere informatie

Tijdreeksanalyse diepe stijghoogten Groote Meer e.o.

Tijdreeksanalyse diepe stijghoogten Groote Meer e.o. Tijdreeksanalyse diepe stijghoogten Groote Meer e.o. Opdrachtgever: Provincie Noord-Brabant, gedelegeerd opdrachtgever van de Werkgroep Water Brabantse Wal Projectnummer: 15.37.13 Datum: 01-07-2016 Auteur:

Nadere informatie

Ruimte voor de Rivier IJsseldelta

Ruimte voor de Rivier IJsseldelta Ruimte voor de Rivier IJsseldelta Zomerbedverlaging Beneden-IJssel Nulsituatie grondwater Rijkswaterstaat april 2015 definitief Ruimte voor de Rivier IJsseldelta Zomerbedverlaging Beneden-IJssel Nulsituatie

Nadere informatie

PASTAS: OPEN SOURCE TIJDREEKSANALYSE

PASTAS: OPEN SOURCE TIJDREEKSANALYSE PASTAS: OPEN SOURCE TIJDREEKSANALYSE NHV Middag - Open Source Software in de hydrologie 2018-09-20 R.A. Collenteur, M. Bakker, R. Caljé, F. Schaars 20-9-2018 NHV OPEN SOURCE SOFTWARE IN DE HYDROLOGIE 1

Nadere informatie

Een alternatieve GHG analyse

Een alternatieve GHG analyse Een alternatieve GHG analyse Drs. D.H. Edelman, Ir. A.S. Burger 1 Inleiding Nederland raakt steeds voller. Daardoor wordt er op steeds meer locaties gebouwd die eerdere generaties bestempelden als niet

Nadere informatie

GRONDWATERMEETNET IJSSELSPRONG. EVALUATIE EN ANALYSE (JAAR 5) Waterschap Veluwe

GRONDWATERMEETNET IJSSELSPRONG. EVALUATIE EN ANALYSE (JAAR 5) Waterschap Veluwe GRONDWATERMEETNET IJSSELSPRONG Waterschap Veluwe 19 MEI 2016 Contactpersonen WILCO KLUTMAN Specialist Water T +31 (0) 6 2706 0717 E wilco.klutman@arcadis.com Arcadis Nederland B.V. Postbus 264 6800 AG

Nadere informatie

DEFINITIEF. Proeftuin Regte Heide-Fokmast. Evaluatie van aanwezige grondwatermeetpunten met behulp van tijdreeksanalyse

DEFINITIEF. Proeftuin Regte Heide-Fokmast. Evaluatie van aanwezige grondwatermeetpunten met behulp van tijdreeksanalyse DEFINITIEF Proeftuin Regte Heide-Fokmast Evaluatie van aanwezige grondwatermeetpunten met behulp van tijdreeksanalyse 0 DEFINITIEF Proeftuin Regte Heide Fokmast Evaluatie van aanwezige grondwatermeetpunten

Nadere informatie

Trendanalyse op maat voor een meetnet waterkwaliteit

Trendanalyse op maat voor een meetnet waterkwaliteit Trendanalyse op maat voor een meetnet waterkwaliteit NHV - dinsdag 6 maart 2012 drs. Paul K. Baggelaar Icastat ir. Eit C.J. van der Meulen AMO 1 Hoofddoelstellingen milieumeetnetten Beschrijven en beoordelen

Nadere informatie

Kwaliteitsborging grondwaterstandsen stijghoogte gegevens

Kwaliteitsborging grondwaterstandsen stijghoogte gegevens KWR 2014.059 Juli 2014 Kwaliteitsborging grondwaterstandsen stijghoogte gegevens Validatiepilot; analyse van bestaande data KWR 2014.059 Juli 2014 Kwaliteitsborging grondwaterstands- en stijghoogte gegevens.

Nadere informatie

Grondwaterstanden juni 2016

Grondwaterstanden juni 2016 Grondwaterstanden juni 2016 Kennisvraag: In beeld brengen van de grondwatersituatie zoals die buiten geweest is. Antwoord: op vrijwel alle meetlocaties waar analyse mogelijk was komt de maximale waterstand

Nadere informatie

Vlakdekkende tijdreeksanalyse: Een data-gedreven methode voor het projecteren van grondwaterstandreeksen

Vlakdekkende tijdreeksanalyse: Een data-gedreven methode voor het projecteren van grondwaterstandreeksen Vlakdekkende tijdreeksanalyse: Een data-gedreven methode voor het projecteren van grondwaterstandreeksen Arnaut van Loon 1 en Willem Jan Zaadnoordijk 21 Tijdreeksanalyse maakt het mogelijk om ter plaatse

Nadere informatie

Achtergrondverlaging: een historisch verschijnsel zonder toekomst? Jan van Bakel (voorzitter werkgroep Achtergrondverlaging)

Achtergrondverlaging: een historisch verschijnsel zonder toekomst? Jan van Bakel (voorzitter werkgroep Achtergrondverlaging) Achtergrondverlaging: een historisch verschijnsel zonder toekomst? Jan van Bakel (voorzitter werkgroep Achtergrondverlaging) 1 Werkgroep AV Jan van Bakel, voorzitter, namens het bestuur van de NHV; Cees

Nadere informatie

T0 rapportage. Hydrologische situatie Ameland voor zandsuppletiewerkzaamheden 2010/2011. Rapport. Rijkswaterstaat Waterdienst december 2012 definitief

T0 rapportage. Hydrologische situatie Ameland voor zandsuppletiewerkzaamheden 2010/2011. Rapport. Rijkswaterstaat Waterdienst december 2012 definitief T rapportage Hydrologische situatie Ameland voor zandsuppletiewerkzaamheden / Rapport Rijkswaterstaat Waterdienst december definitief Analyse T Hydrologische situatie Ameland voor zandsuppletiewerkzaamheden

Nadere informatie

Het blijkt dat dit eigenlijk alleen lukt met de exponentiële methode.

Het blijkt dat dit eigenlijk alleen lukt met de exponentiële methode. Verificatie Shen en Carpenter RDEC methodiek voor de karakterisering van asfaltvermoeiing; vergelijking van verschillende methoden voor het berekenen van de parameters. Jan Telman, Q-Consult Bedrijfskundig

Nadere informatie

Winterpeilaanpassing Veerse Meer. (Niet-lineaire) hydrologische situatie en effecten op watervoerend pakket en deklaag

Winterpeilaanpassing Veerse Meer. (Niet-lineaire) hydrologische situatie en effecten op watervoerend pakket en deklaag Winterpeilaanpassing Veerse Meer (Niet-lineaire) hydrologische situatie en effecten op watervoerend pakket en deklaag KWR 2012.091 December 2012 Winterpeilaanpassing Veerse Meer (Niet-lineaire) hydrologische

Nadere informatie

Classification - Prediction

Classification - Prediction Classification - Prediction Tot hiertoe: vooral classification Naive Bayes k-nearest Neighbours... Op basis van predictor variabelen X 1, X 2,..., X p klasse Y (= discreet) proberen te bepalen. Training

Nadere informatie

KRW toetsing grondwater, 2012 Maasstroomgebied

KRW toetsing grondwater, 2012 Maasstroomgebied KRW toetsing grondwater, 212 Maasstroomgebied Provincie Noord-Brabant 14 december 212 Definitief rapport 9X3355 SAMENVATTING EN EINDOORDEEL Het KRW grondwatermeetnet is in 212 getoetst. Op basis van

Nadere informatie

Toepassing van tijdreeksanalyse van grondwaterpeilen

Toepassing van tijdreeksanalyse van grondwaterpeilen Toepassing van tijdreeksanalyse van grondwaterpeilen Theo van Herwijnen Bij de discussie rond de grondwateroverlast in Heemstede staat de vraag centraal in welke mate het grondwaterpeil in de stedelijke

Nadere informatie

Waarschuwingstool voor grondwateroverlast

Waarschuwingstool voor grondwateroverlast Waarschuwingstool voor grondwateroverlast Definitief Auteur: Ico Broekhuizen Begeleiding Wareco: drs. ing. Cedrick Gijsbertsen Begeleiding Universiteit Twente: dr. Maarten Krol Auteur Ico Broekhuizen Kenmerk

Nadere informatie

De grondwaterdynamiek in het waterschap Regge en Dinkel

De grondwaterdynamiek in het waterschap Regge en Dinkel De grondwaterdynamiek in het waterschap Regge en Dinkel J.W.J. van der Gaast H.R.J. Vroon M. Pleijter Alterra-rapport 1335, ISSN 1566-7197 GHG (cm-mv) -2 2-4 4-6 6-8 8-1 1-12 12-14 14-16 16-18 18-2 2-25

Nadere informatie

Oriëntatie Econometrie Tijdreeksmodellen en Voorspellen. Marius Ooms. 23 April 2002, Amsterdam

Oriëntatie Econometrie Tijdreeksmodellen en Voorspellen. Marius Ooms. 23 April 2002, Amsterdam Oriëntatie Econometrie Tijdreeksmodellen en Voorspellen Marius Ooms 23 April 2002, Amsterdam Carlson and Thorne (1997) Multiple Regression Key Ideas: 15.1, 15.2, 15.10, 15.14, 15.17, 15.19, 15.20 Ch. 16.1-16.4:

Nadere informatie

Hoofdstuk 7: Statistische gevolgtrekkingen voor distributies

Hoofdstuk 7: Statistische gevolgtrekkingen voor distributies Hoofdstuk 7: Statistische gevolgtrekkingen voor distributies 7.1 Het gemiddelde van een populatie Standaarddeviatie van de populatie en de steekproef In het vorige deel is bij de significantietoets uitgegaan

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek

Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek MSP/TNM MNR/MOO/TMO ENQUÊTERESULTATEN WERKLOZE BEROEPSBEVOLKING: UITBIJTERDETECTIE R. Bikker, R. Hijman, P. Kee en G. van Leeuwen Samenvatting: Met het oog op mogelijke

Nadere informatie

Rare reeksen. De oneerlijke reeks. door Kees Maas. De meetreeksen

Rare reeksen. De oneerlijke reeks. door Kees Maas. De meetreeksen Rare reeksen De oneerlijke reeks De meetreeksen door Kees Maas De reeksen van figuur zijn feitelijk doodnormaal, maar ze zetten me toch aan het nadenken. Misschien u ook wel. Peilbuis 4HP0454 staat in

Nadere informatie

Toepassing vantijdreeksanalyse op meetreeksenvan de stijghoogte

Toepassing vantijdreeksanalyse op meetreeksenvan de stijghoogte Toepassing vantijdreeksanalyse op meetreeksenvan de stijghoogte 1. Inleiding De laatste jaren is er een groeiende belangstelling voor het toepassen van statistische technieken bij geohydrologische onderzoeken.

Nadere informatie

Validatie van tijdreeksmodellen voor de grondwaterstand

Validatie van tijdreeksmodellen voor de grondwaterstand Validatie van tijdreeksmodellen voor de grondwaterstand Martin Knotters 1 Essentially, all models are wrong, but some are useful, is een gezegde van de statisticus George E.P. Box, die samen met Gwilym

Nadere informatie

Meervoudige tijdreeksmodellen en de samenhang in stijghoogtereeksen

Meervoudige tijdreeksmodellen en de samenhang in stijghoogtereeksen Meervoudige tijdreeksmodellen en de samenhang in stijghoogtereeksen Frans van Geer 1 en Wilbert Berendrecht 2 Tijdreeksmodellen worden steeds vaker toegepast om de dynamiek in grondwaterstanden en stijghoogten

Nadere informatie

Een niet-lineair tijdreeksmodel voor grondwaterstandsfluctuaties in gedraineerde gebieden

Een niet-lineair tijdreeksmodel voor grondwaterstandsfluctuaties in gedraineerde gebieden Een niet-lineair tijdreeksmodel voor grondwaterstandsfluctuaties in gedraineerde gebieden Wilbert Berendrecht, Hans Gehrels, Frans van Geer en Arnold Heemink Bij de toepassing van tijdreeksanalyse op grondwaterreeksen

Nadere informatie

Tijdreeksmodellen voor de grondwaterstand

Tijdreeksmodellen voor de grondwaterstand Tijdreeksmodellen voor de grondwaterstand Een kijkje in de black box Martin Knotters Marc F.P. Bierkens Grondwaterstandsreeksen worden in Nederland vaak gemodelleerd met transfer-ruismodel- Zen. Het aantrekkelijke

Nadere informatie

Invloed klimaatverandering op grondwaterstand in stedelijk gebied

Invloed klimaatverandering op grondwaterstand in stedelijk gebied Invloed klimaatverandering op grondwaterstand in stedelijk gebied Definitief Uitgebracht aan: Wareco Ingenieurs Auteur Maarten Baan Periode 22-04 t/m 04-07-2014 Datum 11-07-2014 Wareco is het Nederlandse

Nadere informatie

STROMINGEN 19 (2013), NUMMER 1

STROMINGEN 19 (2013), NUMMER 1 44 Opinie: Fouten bij grondwaterstandwaarnemingen Recentelijk is door Alterra onderdeel van Wageningen UR een rapport geschreven over het meten en interpreteren van grondwaterstanden. Het onderzoek heeft

Nadere informatie

De verandering van de GXG door grondwateronttrekkingen in vrij afwaterende gebieden

De verandering van de GXG door grondwateronttrekkingen in vrij afwaterende gebieden De verandering van de GXG door grondwateronttrekkingen in vrij afwaterende gebieden C. van den Akker 1 Voor de bepaling van landbouwschade als gevolg van grondwateronttrekkingen is informatie over de verandering

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Basrak, B. (2000). The sample autocorrelation function of non-linear time series. s.n.

Citation for published version (APA): Basrak, B. (2000). The sample autocorrelation function of non-linear time series. s.n. University of Groningen The sample autocorrelation function of non-linear time series Basrak, Bojan IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite

Nadere informatie

Initiële grondwaterstanden in NBW-toetsingen. Onderzoek naar een nieuwe kansverdeling voor de initiële grondwaterstand

Initiële grondwaterstanden in NBW-toetsingen. Onderzoek naar een nieuwe kansverdeling voor de initiële grondwaterstand Initiële grondwaterstanden in NBW-toetsingen Onderzoek naar een nieuwe kansverdeling voor de initiële grondwaterstand Eindscriptie: Initiële grondwaterstanden in NBW toetsingen Opleidingsinstituut: Van

Nadere informatie

Karakterisering van de freatische grondwaterstand in Nederland

Karakterisering van de freatische grondwaterstand in Nederland Karakterisering van de freatische grondwaterstand in Nederland Opdrachtgever: RIZA 2 Alterra-rapport 819 Karakterisering van de freatische grondwaterstand in Nederland Bepaling van de GxG en xg3 voor 1995

Nadere informatie

Tijdreeksanalyse in verkeersveiligheidsonderzoek met behulp van state space methodologie

Tijdreeksanalyse in verkeersveiligheidsonderzoek met behulp van state space methodologie Samenvatting Tijdreeksanalyse in verkeersveiligheidsonderzoek met behulp van state space methodologie In dit proefschrift wordt een aantal studies gepresenteerd waarin tijdreeksanalyse wordt toegepast

Nadere informatie

Transparent approach, swift results

Transparent approach, swift results Achtergronddocument grondwatereffecten Alternatieven overnachtingshaven Lobith Transparent approach, swift results s_kenmerk gina 1 van 3 Achtergronddocument grondwatereffecten Alternatieven overnachtingshaven

Nadere informatie

Modelcalibratie aan metingen: appels en peren?

Modelcalibratie aan metingen: appels en peren? Essay Modelcalibratie aan metingen: appels en peren? Willem Jan Zaadnoordijk 1 en Mark Bakker 2 In dit essay presenteren we de stelling Calibratie van een grondwatermodel aan metingen moet gewantrouwd

Nadere informatie

Grondwaterwinningen nader beschouwd

Grondwaterwinningen nader beschouwd Grondwaterwinningen nader beschouwd Jaco van der Gaast 1 Inleiding De afgelopen jaren zijn er binnen de hydrologie met enige regelmaat artikelen verschenen waarin een discrepantie tussen meetgegevens en

Nadere informatie

Conclusies. Martijn de Ruyter de Wildt en Henk Eskes. KNMI, afdeling Chemie en Klimaat Telefoon +31-30-2206431 e-mail mruijterd@knmi.

Conclusies. Martijn de Ruyter de Wildt en Henk Eskes. KNMI, afdeling Chemie en Klimaat Telefoon +31-30-2206431 e-mail mruijterd@knmi. Lotos-Euros v1.7: validatierapport voor 10 en bias-correctie Martijn de Ruyter de Wildt en Henk Eskes KNMI, afdeling Chemie en Klimaat Telefoon +31-30-2206431 e-mail mruijterd@knmi.nl Conclusies Bias-correctie:

Nadere informatie

Een grondwaterstand, wat zegt dat nou?

Een grondwaterstand, wat zegt dat nou? Een grondwaterstand, wat zegt dat nou? Harry Boukes Het meten van een grondwaterstand is op zich niet moeilijk, ook al duiken er nog regelmatig fouten op wanneer meetreeksen worden beschouwd. Maar zelfs

Nadere informatie

De GHG, zo veranderlijk als het weer

De GHG, zo veranderlijk als het weer De GHG, zo veranderlijk als het weer Mark van de Wouw De Gemiddeld Hoogste Grondwaterstand (GHG) en Gemiddeld Laagste Grondwaterstand (GLG) zijn waarden die vaak gebruikt worden om de hydrologische omstandigheden

Nadere informatie

9. Lineaire Regressie en Correlatie

9. Lineaire Regressie en Correlatie 9. Lineaire Regressie en Correlatie Lineaire verbanden In dit hoofdstuk worden methoden gepresenteerd waarmee je kwantitatieve respons variabelen (afhankelijk) en verklarende variabelen (onafhankelijk)

Nadere informatie

Gemeente Amsterdam Ingenieursbureau. Grondwatertoets VU-terrein Kenniskwartier Zuidas

Gemeente Amsterdam Ingenieursbureau. Grondwatertoets VU-terrein Kenniskwartier Zuidas Inhoudsopgave 1 Inleiding... 5 1.1 Aanleiding... 5 1.2 Opdrachtformulering... 5 1.3 Leeswijzer... 5 2 Aanpak... 6 2.1 Basisinformatie... 6 2.2 Uitgangspunten... 6 3 Gebiedsbeschrijving... 7 3.1 Onderzoeks-

Nadere informatie

Neerslag-afvoermodellering. met SOBEK-RR

Neerslag-afvoermodellering. met SOBEK-RR Neerslag-afvoermodellering met SOBEK-RR Bepaling modelonzekerheid voor het grondwatermodel van het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Johan Valstar Deltares, Postbus 85467, 3508 AL Utrecht Tel: 088-3357160,

Nadere informatie

Effectbepaling Vernattingsmaatregelen Herkenbosscherbroek

Effectbepaling Vernattingsmaatregelen Herkenbosscherbroek Rapport Projectnummer: 361873 Referentienummer: SWNL0226012 Datum: 18-05-2018 Effectbepaling Vernattingsmaatregelen Herkenbosscherbroek Grondwatermodellering met IBRAHYM Definitief Opdrachtgever: Provincie

Nadere informatie

Tussen Theis en Hantush

Tussen Theis en Hantush Tussen Theis en Hantush C. van den Akker 1 In de publicatie Tussen Dupuit en De Glee in Stromingen wordt een geohydrologische situatie beschouwd met stationaire grondwaterstroming in een gedeeltelijk afgesloten

Nadere informatie

Tijdreeksanalyse nu ook toepasbaar bij onregelmatige meetfrequenties

Tijdreeksanalyse nu ook toepasbaar bij onregelmatige meetfrequenties Tijdreeksanalyse nu ook toepasbaar bij onregelmatige meetfrequenties Marc F.P. Bierkens Martin Knotters Frans C. van Geer Een belangrijke eis voor de toepassing van tijdreeksanalyse op hydrologische reeksen

Nadere informatie

Neerslag-afvoermodellering. met SOBEK-RR

Neerslag-afvoermodellering. met SOBEK-RR Neerslag-afvoermodellering met SOBEK-RR Een snelle benadering van de formule van Hantush Kees Maas KWR en TU Delft, Sectie Waterhuishouding Ed Veling TU Delft, Sectie Waterhuishouding Stromingen 16 (010)

Nadere informatie

Symposia. Inmiddels hebben we in Nederland een selecte groep beoefenaren van deze 'kunst', die we niet alleen aantreffen bij onderzoeksinstituten,

Symposia. Inmiddels hebben we in Nederland een selecte groep beoefenaren van deze 'kunst', die we niet alleen aantreffen bij onderzoeksinstituten, Symposia Hoe doen we tijdreeksanalyse van grondwaterstanden in Nederland? Verslag van een workshop Op 5 december 2001 was er te Oosterhout een workshop over tijdreeksanalyse van grondwaterstanden (en stijghoogten),

Nadere informatie

Stabiliteit in maatgevende grondwaterstanden

Stabiliteit in maatgevende grondwaterstanden Stabiliteit in maatgevende grondwaterstanden Definitief Uitgebracht aan: Wareco Ingenieurs Auteur J.R. de Graaf Periode 06-05-2015 tot 05-08-2015 Datum 21-8-2015 Status Definitief 21-8-2015 Samenvatting

Nadere informatie

Evaluatie monitoring Deurnese Peel en Mariapeel

Evaluatie monitoring Deurnese Peel en Mariapeel Evaluatie monitoring Deurnese Peel en Mariapeel Kwantificering van effecten van maatregelen en advies over het monitoringplan Bijlagen M. Knotters S.P.J. van Delft H.E. Keizer-Vlek P.C. Jansen J.R. von

Nadere informatie

Numerieke verdroging en schadeonderzoek voor grondwateronttrekkingen

Numerieke verdroging en schadeonderzoek voor grondwateronttrekkingen Numerieke verdroging en schadeonderzoek voor grondwateronttrekkingen Jaco van der Gaast Bij het bepalen van de landbouwkundige schade als gevolg van een grondwateronttrekking wordt in toenemende mate gebruik

Nadere informatie

Schattingsmethodiek voor het consumentenvertrouwen

Schattingsmethodiek voor het consumentenvertrouwen Schattingsmethodiek voor het consumentenvertrouwen Jan van den Brakel 1 Sabine Krieg Marc Smeets 1 De auteurs danken Judit Arends, Jeroen Nieuweboer, Lolke Schakel, Rob Willems voor het reviewen van dit

Nadere informatie

Exact Periode 5.1. Rekenvaardigheid Controlekaarten

Exact Periode 5.1. Rekenvaardigheid Controlekaarten Exact Periode 5.1 Rekenvaardigheid Controlekaarten 1 Rekenvaardigheid Opfrissen - Gebruik rekenmachine - Significantie - Afronden - Wetenschappelijke notatie - Eenheden omrekenen 2 Rekenmachine Casio

Nadere informatie

Resultaten validatie LHM (2016)

Resultaten validatie LHM (2016) Resultaten validatie LHM 3.2.0 (2016) Validatie van de berekende grondwaterstanden met de Landelijke Steekproef Kaarteenheden ten behoeve van de landelijke waterkwaliteitsmodellering DATUM 14 december

Nadere informatie

Neerslag-afvoermodellering. met SOBEK-RR

Neerslag-afvoermodellering. met SOBEK-RR Neerslag-afvoermodellering met SOBEK-RR Reacties Stromingen 16 (2010) nummer 1 91 92 Stromingen 16 (2010) nummer 1 Reactie op het artikel: 'Een alternatieve GHG analyse' van Drs. D.H. Edelman en Ir. A.S.

Nadere informatie

tijd Kwaliteitsborging grondwaterstands- en stijghoogtegegevens Op weg naar een landelijke standaard KWR 2013.027 April 2013

tijd Kwaliteitsborging grondwaterstands- en stijghoogtegegevens Op weg naar een landelijke standaard KWR 2013.027 April 2013 ? tijd Kwaliteitsborging grondwaterstands- en stijghoogtegegevens Op weg naar een landelijke standaard KWR 2013.027 April 2013 Postbus 1072 3430 BB Nieuwegein T 030 606 95 11 F 030 606 11 65 E info@kwrwater.nl

Nadere informatie

Vergelijking seizoencorrectiemethoden CAMPLET en X-13ARIMA- SEATS

Vergelijking seizoencorrectiemethoden CAMPLET en X-13ARIMA- SEATS Vergelijking seizoencorrectiemethoden CAMPLET en X-13ARIMA- SEATS 2015 09 Pim Ouwehand Inhoudsopgave 1. Onderzoeksopzet 3 1.1 Doelstelling 3 1.2 Opzet 3 2. Datagenererende processen 4 2.1 Eisen 4 2.2 Datagenererende

Nadere informatie

Water- en stofbalansen: betrouwbaar of drijfzand?

Water- en stofbalansen: betrouwbaar of drijfzand? Water- en stofbalansen: betrouwbaar of drijfzand? Koen van der Hauw 1 In watersysteemanalyses en effectbepalingen zijn water- en stofbalansen een belangrijk onderdeel. De ervaring van veel waterschappen

Nadere informatie

Seizoen- en werkdagcorrectie op macro-economische kwartaalcijfers

Seizoen- en werkdagcorrectie op macro-economische kwartaalcijfers Seizoen- en werkdagcorrectie op macro-economische kwartaalcijfers 1. Inleiding Het CBS publiceert elk kwartaal cijfers over de economische groei en andere macro-economische variabelen. Een eerste raming

Nadere informatie

Stuwpand Grave vóór ingrepen. Analyse meetnet Grondwater Zandmaas

Stuwpand Grave vóór ingrepen. Analyse meetnet Grondwater Zandmaas Stuwpand Grave vóór ingrepen Analyse meetnet Grondwater Zandmaas Stuwpand Grave vóór ingrepen Analyse meetnet Grondwater Zandmaas Drs. M.J.M. Kuijper Ir. W. van der Linden Dr. W. Borren 1202771-000 Deltares,

Nadere informatie

Time series analysis. De business controller wilt graag de prognoses weten voor de volgende vier key metrics :

Time series analysis. De business controller wilt graag de prognoses weten voor de volgende vier key metrics : Time series analysis In deze casus laten wij u zien wat er mogelijk is met behulp van predictive analytics op het gebied van tijdreeksanalyse. Tijdreeksanalyse is een nuttig hulpmiddel bij het analyseren

Nadere informatie

of modelleren? Integratie tussen tijdreeksanalyse en grondwatermodellen onder de loep

of modelleren? Integratie tussen tijdreeksanalyse en grondwatermodellen onder de loep Meerwaarde door meer waarden of modelleren? Integratie tussen tijdreeksanalyse en grondwatermodellen onder de loep Ronald van de Vliet Twan Tiebosch Gert Gra kist Rjdreeksanalyse en grondwatermodellering

Nadere informatie

Effect van klimaatwijziging op de afvoerdebieten in hoog- en laag watersituaties en op de globale waterbeschikbaarheid. Thomas Vansteenkiste

Effect van klimaatwijziging op de afvoerdebieten in hoog- en laag watersituaties en op de globale waterbeschikbaarheid. Thomas Vansteenkiste Effect van klimaatwijziging op de afvoerdebieten in hoog- en laag watersituaties en op de globale waterbeschikbaarheid Thomas Vansteenkiste Methodologie NEERSLAG/ EVAPORATIE HYDROLOGISCH MODEL STROOM-

Nadere informatie

Ontdek de ondergrond. 3D informatie toegepast in het veenweidegebied Roula Dambrink, Jan Stafleu

Ontdek de ondergrond. 3D informatie toegepast in het veenweidegebied Roula Dambrink, Jan Stafleu Ontdek de ondergrond 3D informatie toegepast in het veenweidegebied Roula Dambrink, Jan Stafleu Geologische Dienst Nederland Onderdeel van TNO Doel: geowetenschappelijke data beheren en beschikbaar stellen,

Nadere informatie

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9 SAMENVATTING 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 134 Type 2 diabetes is een veel voorkomende ziekte die een grote impact heeft op zowel degene waarbij

Nadere informatie

Het grondwatermodel als civieltechnisch gereedschap

Het grondwatermodel als civieltechnisch gereedschap Het grondwatermodel als civieltechnisch gereedschap C.J. Hemker G.J.M. Janssen Inleiding Bij problemen die met de stroming van grondwater te maken hebben worden steeds vaker numerieke modellen gebruikt.

Nadere informatie

Handleiding Grondwatertools. Geologische Dienst Nederland - TNO

Handleiding Grondwatertools. Geologische Dienst Nederland - TNO Handleiding Grondwatertools Geologische Dienst Nederland - TNO Auteurs: Stefanie Bus, Willem Jan Zaadnoordijk Datum: september 2017 Grondwatertools versie: 1.0 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Starten... 4 3

Nadere informatie

Effectieve temperatuur en graaddagen Klimatologie en klimaatscenario s

Effectieve temperatuur en graaddagen Klimatologie en klimaatscenario s KNMI publicatie 219 Effectieve temperatuur en graaddagen Klimatologie en klimaatscenario s Nander Wever februari 2008 KNMI publicatie 219 De Bilt, 2008 P.O. Box Postbus 201 3732 GK De Bilt Wilhelminalaan

Nadere informatie

HOOFDSTUK 7: STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN VOOR DISTRIBUTIES

HOOFDSTUK 7: STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN VOOR DISTRIBUTIES HOOFDSTUK 7: STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN VOOR DISTRIBUTIES 7.1 Het gemiddelde van een populatie Standaarddeviatie van de populatie en de steekproef In het vorige deel is bij de significantietoets uitgegaan

Nadere informatie

Algemene toelichting op de Box-Jenkins-methode

Algemene toelichting op de Box-Jenkins-methode Algemene toelichting op de Box-Jenkins-methode Aan de hand van tijdreeksanalyse volgens de Box-Jenkins-methode [Box and Jenkins, 1976], kan de tijdreeks van een variabele beschreven worden met een discreet

Nadere informatie

Definitiestudie verlagingsbeelden Overijsselse drinkwaterwinningen

Definitiestudie verlagingsbeelden Overijsselse drinkwaterwinningen Definitiestudie verlagingsbeelden Overijsselse drinkwaterwinningen Definitiestudie verlagingsbeelden Overijsselse drinkwaterwinningen Aanvrager: Provincie Overijssel (briefkenmerk 2014/0073416) Auteurs:

Nadere informatie

Neerslag-afvoermodellering. met SOBEK-RR

Neerslag-afvoermodellering. met SOBEK-RR Neerslag-afvoermodellering met SOBEK-RR Een pompproef in een gelaagd freatisch pakket Piet Hein Spaans en Jeroen Lakeman Spaans Watermanagement B.V., Alkmaar (spaans@watermanagement.nu) Jet Lebbink Gemeente

Nadere informatie

Begrippenlijst. Barometer. EN (elektroneutraliteit) Hydrologisch jaar. Maucha-diagram. Metingtype. Referentieniveau. Stiff-diagram

Begrippenlijst. Barometer. EN (elektroneutraliteit) Hydrologisch jaar. Maucha-diagram. Metingtype. Referentieniveau. Stiff-diagram Begrippenlijst AMP Druksonde EN (elektroneutraliteit) Gebied GG GLG GXG IR/EC-diagram Maucha-diagram Meetpunt Metingtype Peilbuis Peilschaal Raai Stiff-diagram Tijdreeks Barometer Duurlijn Flume Gebiedgroep

Nadere informatie

De dynamica van de verlaging van Terwisscha of in vergelijkbare situaties

De dynamica van de verlaging van Terwisscha of in vergelijkbare situaties De dynamica van de verlaging van Terwisscha of in vergelijkbare situaties Theo Olsthoorn 1 In vrij afwaterende gebieden zakt de grondwaterstand in de zomer vaak weg tot beneden het regionale drainageniveau.

Nadere informatie

Exact Periode 9.1. Rekenvaardigheid Controlekaarten

Exact Periode 9.1. Rekenvaardigheid Controlekaarten Exact Periode 9.1 Rekenvaardigheid Controlekaarten Rekenvaardigheid Opfrissen - Gebruik rekenmachine - Significantie - Afronden - Wetenschappelijke notatie - Eenheden omrekenen Exact Periode 9.1 2 Rekenmachine

Nadere informatie

Het invloedsgebied van grondwateronttrekkingen voor droogteschade

Het invloedsgebied van grondwateronttrekkingen voor droogteschade Het invloedsgebied van grondwateronttrekkingen voor droogteschade Utrecht, juni 2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Droogteschade in perspectief... 4 3. Procedure voor vaststelling gewasschade... 6

Nadere informatie

Kartering van de grondwaterdynamiek met behulp van geo-informatie van hoge resolutie

Kartering van de grondwaterdynamiek met behulp van geo-informatie van hoge resolutie Kartering van de grondwaterdynamiek met behulp van geo-informatie van hoge resolutie P.A. Finke, D.J. Brus, M.F.P. Bierkens, T. Hoogland, M. Knotters en F. de Vries Gedurende de laatste jaren is voor een

Nadere informatie

Analyse effect ingrepen in Fochteloërveen. Februari 2011 KWR 2011.006

Analyse effect ingrepen in Fochteloërveen. Februari 2011 KWR 2011.006 Analyse effect ingrepen in Fochteloërveen Feruari 2011 KWR 2011.006 Analyse effect ingrepen in Fochteloërveen Feruari 2011 KWR 2011.006 2011 KWR Alle rechten voorehouden. Niets uit deze uitgave mag worden

Nadere informatie

Analyse van de stationaire grondwaterstroming naar permanente putten in vrij afwaterende gebieden

Analyse van de stationaire grondwaterstroming naar permanente putten in vrij afwaterende gebieden Analyse van de stationaire grondwaterstroming naar permanente putten in vrij afwaterende gebieden December 2016 Colofon Titel Analyse van de stationaire grondwaterstroming naar permanente putten in vrij

Nadere informatie

Ons Kenmerk: IBZ7339. Versie. Definitief. Datum: 1 mei Kopiën aan:

Ons Kenmerk: IBZ7339. Versie. Definitief. Datum: 1 mei Kopiën aan: MEMO Onderwerp: IO 08-Me-70 Bepalen waterbezwaar voor bemaling Piet Kranenbergpad Opgesteld door: L.F.M. van Beek Van: IBZ Aan: Gemeente Amsterdam Ons Kenmerk: IBZ7339 Versie Definitief Datum: 1 mei 2017

Nadere informatie

Uitwerking pompproef Deurningerstraat

Uitwerking pompproef Deurningerstraat Uitwerking pompproef Deurningerstraat 15 maart 2018 Verantwoording Titel Uitwerking pompproef Deurningerstraat Opdrachtgever Gemeente Enschede Projectleider Maik Voppen Auteur(s) Rob Ligtenberg en Willem

Nadere informatie

Hoe lang moet je de grondwaterstand meten om iets over de dynamiek te weten?

Hoe lang moet je de grondwaterstand meten om iets over de dynamiek te weten? Hoe lang moet je de grondwaterstand meten om iets over de dynamiek te weten? Martin Knotters Marc F.P. Bierkens De grondwaterstand wordt op tal van plaatsen en om tal van redenen gevolgd in de tijd. Op

Nadere informatie

Dit praatje. Hydrologische Onzekerheid Theoretische en Praktische Aspecten. Mijn favoriet. Wat is veranderd?

Dit praatje. Hydrologische Onzekerheid Theoretische en Praktische Aspecten. Mijn favoriet. Wat is veranderd? Dit praatje Hydrologische Onzekerheid Theoretische en Praktische Aspecten Paul Torfs Wageningen Universiteit Paul.Torfs@wur.nl Waar wil ik het over hebben: een korte, algemene inleiding: kansrekening,

Nadere informatie

STROMINGEN 9 (2003), NUMMER 4

STROMINGEN 9 (2003), NUMMER 4 Bijeen komsten Modflow & More: Understanding through Modeling Golden, VS., 16-1 9 september 2003. In september werd de tweejaarlijkse MOD- FLOW-conferentie gehouden in Golden, Colorado, VS. Deze conferentie,

Nadere informatie

Gebiedsdekkende bepaling van de impulsrespons met behulp van tijdreeks-analyse en de momentenmethode

Gebiedsdekkende bepaling van de impulsrespons met behulp van tijdreeks-analyse en de momentenmethode Gebiedsdekkende bepaling van de impulsrespons met behulp van tijdreeks-analyse en de momentenmethode Een aanzet tot een nieuwe methode voor ecohydrologische effectvoorspelling en modelkalibratie Ronald

Nadere informatie

Hoog tijd voor onafhankelijke en objectieve beoordeling van grondwaterinformatie

Hoog tijd voor onafhankelijke en objectieve beoordeling van grondwaterinformatie Essay Hoog tijd voor onafhankelijke en objectieve beoordeling van grondwaterinformatie Martin Knotters & Joost Heijkers In het COLN-onderzoek in de jaren vijftig van de vorige eeuw werd voor het eerst

Nadere informatie

De nieuwe NEN 7777. Breder, juister en doeltreffender. Jo Klaessens StatAlike Paltzerweg 201 3734 CL Den Dolder jwaklaessens@ziggo.

De nieuwe NEN 7777. Breder, juister en doeltreffender. Jo Klaessens StatAlike Paltzerweg 201 3734 CL Den Dolder jwaklaessens@ziggo. De nieuwe NEN 7777 Bilthoven, 10-11-10 Breder, juister en doeltreffender Eurachem symposium 2010 Jo Klaessens StatAlike Paltzerweg 201 3734 CL Den Dolder jwaklaessens@ziggo.nl 1 Validatie vormt samen met

Nadere informatie