INSTRUMENTEN EN AANBEVELINGEN OM HET

Transcriptie

1 INSTRUMENTEN EN AANBEVELINGEN OM HET DRAAGVLAK BIJ STAKEHOLDERS TE VERHOGEN Voor energie-efficiëntie, hernieuwbare energiebronnen en duurzame transportprojecten HANDLEIDING VOOR LOKALE OVERHEDEN Februari 2016

2 BEAST Beyond Energy Action Strategies D4.4 Rapport inzake instrumenten om het draagvlak bij stakeholders te verhogen en aanbevelingen voor aanpassingen T4.3 Ondersteuning en verbetering van de aanvaarding door stakeholders T Evaluatie van het gebruik van instrumenten om de participatie van lokale actoren en de maatschappelijke aanvaarding van bepaalde uitvoeringsmaatregelen te verhogen Datum van indiening:

3 JA NEEN Distributielijst: Energieagentschap voor Oost-Zweden Comunità Montana Valtellina di Morbegno Energieagentschap van Cyprus More and Romsdal Fylkeskommune Provincie Vlaams-Brabant Regionaal Energieagentschap van Zemgale Universiteit van Zagreb, Faculteit van Werktuigbouwkunde en Scheepsbouwkunde Western Isles Council Instituut voor Technologie van de Canarische Eilanden Europese Commissie Ver. Datum Opgesteld door Gecontroleerd door Goedgekeurd Status (C-P)* 01 29/02/16 Energieagentschap voor Oost-Zweden, Comunità Montana Valtellina di Morbegno, Energieagentschap van Cyprus, More and Romsdal Fylkeskommune, Provincie Vlaams-Brabant, Regionaal Energieagentschap van Zemgale, Universiteit van Zagreb, Faculteit van Werktuigbouwkunde en Scheepsbouwkunde, Western Isles Council, Instituut voor Technologie van de Canarische Eilanden Goran Krajacic, Inga Kreicmane, Salvador Suarez Garcia, Savvas Vlachos Ylva Ek * C: Confidentieel P: Publiek P De auteurs dragen als enige de verantwoordelijkheid voor de inhoud van deze tekst. De tekst geeft niet noodzakelijk de mening van de Europese Unie weer. Noch de EASME noch de Europese Commissie zijn verantwoordelijk voor het gebruik dat van de informatie in dit document wordt gemaakt. 3

4 1 Inhoud 1. Inleiding Methodologie Identificatie van de instrumenten Evaluatie van de instrumenten Uitwisseling van goede praktijken en van de lessen die binnen de BEAST- clusters werden getrokken Instrumenten die in BEAST-projecten worden gebruikt om de aanvaarding en de betrokkenheid van stakeholders te ondersteunen Baseline-informatie-instrumenten Enquêtes en vragenlijsten Analyse van de beschikbare energiebronnen Kwantificering van energiebesparende mogelijkheden Projectplanning Evaluatie van de opties Het faciliteren van publiek-private samenwerking Het verzamelen en delen van voorbeelden van goede praktijk Training van stakeholders Politieke buy in Individuele ondersteuning en advies Instrumenten om stakeholders te betrekken Het verbeteren van technologische kennis Praktijkdemonstratie Incentives en infrastructuur voor de invoering van technologie Goedkeuring door de overheid en financieringsmodellen Bezoeken ter plaatse aan succesvolle projecten Vergaderingen met de plaatselijke gemeenschap Evenementen voor technologiedemonstraties Evenementen voor technologiedemonstraties Oprichting van een multi-actorgroep Politieke betrokkenheid Politieke betrokkenheid Betrokkenheid van de private sector voorafgaand aan het plaatsen van de opdracht 34 4

5 Energiedagen Instrumenten om resultaten te monitoren Invoering van een energiemanagementsysteem Bijkomende instrumenten Rapportagerichtlijnen over het Actieplan voor Duurzame Energie en Monitoring VITO-tool voor het opmaken van een CO 2-nulmeting Handleiding SEAP: Hoe een Actieplan voor Duurzame Energie ontwikkelen Inspirerende financieringsplannen: Stof tot nadenken voor de ondertekenaars van het convenant Gebruikersgids voor Coördinatoren en Ondersteuners van het Convenant Burgemeestersconvenant: Naar een koolstofarme toekomst SEAP Plus Getrokken lessen en aanbevelingen uit andere delen van het project Clustervergaderingen: SAVE Clustervergaderingen: STEER Clustervergaderingen: ALTENER Lessen die getrokken werden uit jam sessies Lessen die getrokken werden uit SEAP-Workshops (Werkpakket 3) Doel en indeling van SEAP-Workshops in BEAST Lessen die per land werden getrokken Conclusie Overzicht van instrumenten Overzicht van getrokken lessen

6 1. Inleiding Energie-efficiëntie en hernieuwbare vormen van energie zijn sterk in opkomst, maar wat kunnen wij doen om de duurzaamheid van dit proces te ondersteunen? Het BEAST-project dat de invoering van SEAP s (Actieplannen voor Duurzame Energie) stimuleert door structuren in te voeren voor een efficiënte uitvoering van die SEAP s, zou een mogelijk antwoord kunnen zijn. Het BEAST-project identificeert en bereidt 23 financieel rendabele energieprojecten voor en voert maatregelen in die leiden tot meetbare energiebesparingen en tot een stijging van de hernieuwbare energieproductie. Op deze manier draagt BEAST bij tot de Europese klimaat- en energiedoelstellingen voor Er moet ook aandacht geschonken worden aan de verdere uitwerking van de SEAP s, aangezien het Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie een nieuwe doelstelling heeft voorgesteld voor 2030 evenals een visie voor Het doel van emissiereductie is verschoven van 2020 naar 2030 en is verdubbeld van 20% tot 40% in vergelijking met het referentiejaar. Het initiatief steunt nu gemeenten om dit nieuwe doel te behalen en een visie uit te werken voor 2050, wat in overeenstemming is met de doelstellingen van de Europese Unie voor Binnen het BEAST-project zijn kennisuitwisseling en de invoering van maatregelen in drie thematische clusters gegroepeerd: STEER, SAVE en ALTENER, wat een extra toegevoegde waarde creëert voor de uitwisseling van best practices en de invoering van energieacties. Acties gericht op schone vervoersoplossingen in de STEER-cluster omvatten ontwikkeling van de infrastructuur, vlootanalyse voor grotere wagenparkbeheerders, capaciteitsopbouw en kennisoverdracht voor elektrische voertuigen, biogas als alternatieve brandstof met inbegrip van productie en infrastructuur, evenals acties voor het stimuleren van fietsen. Acties gericht op energie-efficiëntie in gebouwen in de SAVE-cluster pakken uitdagingen aan in verband met financiering en hoe het gebruik van ESCO s en EPC (energieprestatiecontracten) te stimuleren. Ook het verhogen van lokale energieopwekking op microschaal komt aan bod. Acties gericht op de productie van hernieuwbare energie zitten in de twee ALTENER-clusters. De meeste acties hebben betrekking op de productie van hernieuwbare energie gebaseerd op bekende technologieën, waaronder op bio-energie gebaseerde stadsverwarming en WKK (warmtekrachtkoppeling), gebruik van industriële restwarmte en door gemeenten gefinancierde bronnen van hernieuwbare energie. Mariene energiebronnen, zoals golfenergie, mariene bio-energie en waterontzilting werden samengebracht in een cluster ALTENER voor Nieuwe Technologieën. Lokale actoren in negen Europese landen worden aangesproken en in hun dagelijkse activiteiten ondersteund door coaching en een al doende leren -aanpak om de implementatie van SEAPmaatregelen te verhogen. De lokale acties die worden uitgevoerd binnen het BEAST-project lopen sterk uiteen, wat een weerspiegeling is van de complexiteit en de dagelijkse realiteit voor de lokale en regionale overheden die de verschillende doelstellingen uit hun lokale klimaatactieplannen (SEAP s) aanpakken. Tutoring-ervaringen en de methodes en processen die tot goede uitvoering leiden worden uitgewisseld in drie clusters onder de partners en hun doelgroepen doorheen Europa. Bedoeling is om de lokale en regionale kennis over goede partnerships en bedrijfsmodellen voor financieel haalbare energieprojecten te verhogen. Het is kenmerkend voor BEAST dat de capaciteitsopbouw gebaseerd is op nieuwe combinaties van bewezen succesvolle methodes, bekende feiten en bestaande modellen, maar dan in een nieuwe context geplaatst. Er wordt een 6

7 handleiding opgesteld, Rapport over instrumenten om het draagvlak bij stakeholders te verhogen en aanbevelingen voor aanpassingen, voor een efficiënte begeleiding van de leeraanpak (tutoring), dat bruikbaar zal zijn voor verschillende overheden en dat centrale overheden een kader biedt voor het uitwerken en het invoeren van SEAP s. Het is van wezenlijk belang dat duurzaam energiebeheer geïntegreerd wordt in andere maatregelen en initiatieven in de schoot van de lokale overheden/gemeenten. Verder moet er voor gezorgd worden dat het deel gaat uitmaken van de algemene planning van de lokale overheid. Het is ook belangrijk dat alle partijen die bij de maatregelen voor duurzame energie betrokken zijn, overheidsinstanties, experten, burgers en potentiële gebruikers en begunstigden, naar behoren geïnformeerd worden over alle aspecten van de acties, - besparingen, voordelen, mogelijke veranderingen in de omgeving, risico s en dergelijke - zodat ze in staat zijn om de acties goed te keuren, er vertrouwd mee te raken en uiteindelijk om de uitvoering ervan te ondersteunen. Zoals eerder vermeld, zijn de projecten in drie clusters onderverdeeld: ALTENER, STEER en SAVE. Deze worden geïdentificeerd en beschreven in D2.2 Huidige verslagen voor de implementatie van acties 1. Alle geïdentificeerde projecten hebben de potentie om bij te dragen aan het verhogen van de energie-efficiëntie (EE) en het aandeel van hernieuwbare energiebronnen (RES) in het Europese energiesysteem, wat beantwoordt aan de hoofddoelstellingen van het Europese energiebeleid. Sommige BEAST-projecten streven naar het verbeteren van de efficiëntie door hoofdzakelijk rationele productie en consumptie van de geproduceerde energie. Andere richten zich op de ontwikkeling van technologieën voor hernieuwbare energie. De selectie van de projecten was in handen van de 9 projectpartners van BEAST, uit de deelnemende regio s van België, Kroatië, Cyprus, Italië, Letland, Noorwegen, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Het werk in clusters zorgde voor een nauwe samenwerking en internationale kennisuitwisseling onder gelijkaardige projecten op vlak van hernieuwbare energiebronnen, energie-efficiëntie en elektromobiliteit. Dit was vooral van belang in Werkpakket 2 en Werkpakket 3 waar de daadwerkelijke implementatie van de lokale acties gebeurt. Werkpakket 2 hield zich bezig met het mobiliseren en begrijpen van de lokale acties, en deze zo voor te bereiden voor een succesvolle implementatie die zal plaatsgrijpen in Werkpakket 3. In Werkpakket 3 werden haalbare partnerships en geschikte bedrijfsmodellen geselecteerd voor de implementatie van de projecten. De lokale en regionale capaciteit werd versterkt door een goede organisatie- en projectmanagement voor de uit te voeren acties. De gekozen en gebruikte instrumenten werden voor elk afzonderlijk project aangepast. Er werden instrumenten geïdentificeerd voor een waaier aan verschillende doelstellingen, projectfases en types. Elke partner voerde een zelfevaluatie uit van zijn BEAST-project door het aangepaste CAF/EFQM-model te gebruiken om terreinen of onderdelen te identificeren waar de aanvaarding door stakeholders nog verbeterd kan worden. De geselecteerde instrumenten worden geclassificeerd als instrumenten voor het bepalen van de CO 2-baseline, instrumenten voor projectplanning, instrumenten voor stakeholder engagement en instrumenten voor impactmonitoring. Het gebruik van de instrumenten in andere vergelijkbare projecten zal wellicht een aanpassing aan de nieuwe 1 %20implementation%20of%20actions% pdf 7

8 situatie vereisen. Verdere en meer gedetailleerde informatie over de implementatie van projecten kan u vinden in D3.1 waarin de business plannen voor de acties beschreven worden. Om een succesvolle implementatie van acties voor duurzame energie te verzekeren, moet de benadering door lokale overheden om bepaalde kwesties aan te pakken (openbare aanbesteding, lokale regelgeving, budgetten en coördinatie van de SEAP) mogelijk aangepast worden. Meer in het bijzonder is het belangrijk om zoveel mogelijk gemeentelijke sleutelfiguren te betrekken en verantwoordelijke rollen toe te wijzen om zo te zorgen een sterke betrokkenheid bij het implementeren van SEAP-projecten (van het uitwerken van de actie tot de volledige invoering ervan). Er zijn 23 instrumenten en goede praktijken die de BEAST-partners hebben aangewend om de succesvolle implementatie van projecten binnen hun SEAP mogelijk te maken. Dit rapport evalueert de impact hiervan en doet aanbevelingen voor hun toekomstig gebruik, die erop wijzen dat politieke buy-in onontbeerlijk is voor succes en dat burgers enthousiast maatregelen voor energie-efficiëntie verwelkomen. De technische kennis van de stakeholders moet verhoogd worden door praktische demonstraties en door voorbeelden van casestudy s te tonen en door stakeholdersvergaderingen te organiseren. Een verbeterd projectmanagement moet een hoofdpunt vormen bij het inschakelen van stakeholders. 8

9 2. Methodologie 2.1 Identificatie van de instrumenten In Taak 4.3 deelden alle BEAST-partners hun kennis inzake mogelijke hulpmiddelen om de participatie van stakeholders en de sociale aanvaarding van energie-acties te verhogen. Er werden instrumenten geïdentificeerd voor een waaier van verschillende doelstellingen, projectfases en types. Elke partner voerde een zelfevaluatie uit van zijn BEAST-project door het voor BEAST aangepaste CAF/EFQM-model te gebruiken om terreinen te identificeren waar de goedkeuring door stakeholders nog verbeterd kan worden. Dit type proces werd voorgesteld en geselecteerd in samenspraak met de lokale actoren. De belangrijkste kenmerken worden weergegeven in Figuur 1. Enablers Results 3. People 7. People Results 1. Leadership 2. Strategy and Planning 4. Partnerships and Resources 6. Processes/ Recommended Tools for Acceptance and Implementation 9. Citizen/Customerorientated results 8. Social Responsibility Results 10. Key Performance Results 5. Other Enablers Figuur 1 Flowchart van het voor BEAST aangepaste CAF/EFQM model 1. Leiderschap Faciliterende actoren 3. Mensen 6. Processen/ aanbevolen 2. Strategie en instrumenten planning voor de aanvaarding en 4. implementatie Partnerships en hulpbronnen 5. Overige faciliterende actoren Resultaten 7. Menselijke 10. resultaten Sleutelprestatieresultaten 9. Op burgers/klanten gerichte resultaten 8. Resultaten op vlak van sociale verantwoordelijkheid D4.3 gaf een samenvatting van een selectie van deze hulpmiddelen en van de resultaten van de zelfevaluatie en gaf paar aanbevelingen over de terreinen/onderdelen waar er hulpmiddelen konden aangewend worden om de snelle en efficiënte uitvoering van acties te ondersteunen. Deze aanbevelingen, die het resultaat waren van zelfevaluatie voor elk project, werden in 5 verschillende groepen onderverdeeld. Het voorbeeld van de vragenlijst voor de zelfevaluatie ziet u in Tabel 1. De eerste groep betrof de politieke steun voor het project, de tweede de communicatie van de SEAPresultaten en acties aan de stakeholders, de derde de activiteiten van de lokale actie- en 9

10 adviesgroep, de vierde de betrokkenheid van stakeholders in dat project en de vijfde tenslotte betrof de evaluatie van de aanbesteding, de regelgeving en de planningsprocessen. Tabel 1 Vragenlijst voor zelfevaluatie gebruikt voor de identificatie van de toepassing van hulpmiddelen Enabler Nr. Participatie van lokale actoren en maatschappelijke goedkeuring 1 Werd er politiek leiderschap geïdentificeerd? 1 Heeft politiek leiderschap het SEAP-project ondersteund? 1 Werden er politici betrokken bij de ontwikkeling van het project? Hoe doeltreffend is de strategie voor voortdurende communicatie met politici? Komt het project voor in bedrijfsstrategieën, bedrijfsplannen, plannen van de lokale overheid enz.? Zal de succesvolle implementatie van het project de doelstellingen van bedrijfsstrategieën, bedrijfsplannen, plannen van de lokale overheid enz. ondersteunen? Is er sprake van integratie met andere acties en initiatieven in de gemeente/in het gebied van de lokale overheid/in de regio? Is de baseline gekwantificeerd en duidelijk gecommuniceerd aan de stakeholders? Zijn de verwachte outputs/effecten/voordelen/kosten/besparingen en resultaten gekwantificeerd en duidelijk gecommuniceerd aan de stakeholders? 2 Zijn de risico s gekwantificeerd en duidelijk gecommuniceerd? 2 Is er een projectplan met duidelijke acties en termijnen en werd het duidelijk gecommuniceerd aan de stakeholders? 3 Is er een leidinggevende functionaris voor het project? 3 Zijn alle relevante afdelingen binnen de lokale overheid op de hoogte van het project en zijn ze erbij betrokken? 3 Is er een projectteam/werkgroep en is er een managementstructuur? 3 Is er een bredere adviesgroep of een gelijkaardige structuur aanwezig? 4 Laat de structuur van het project toe dat stakeholders het besluitvormingsproces beïnvloeden? 4 Zijn alle stakeholders geïdentificeerd? 4 Hoe goed zijn de volgende stakeholders op de hoogte: 4 Potentiële gebruikers/begunstigden De gemeenschap/het grote publiek Overheidsinstanties De privésector In welke mate werden de volgende stakeholders betrokken bij de planning en de ontwikkeling van het project: Potentiële gebruikers/begunstigden De gemeenschap/het grote publiek Zelfevaluatie (score 1-5) 10

11 4 5 Overheidsinstanties De privésector In welke mate werden de volgende stakeholders betrokken bij de implementatie- en de besluitvormingsstructuren voor het project: Potentiële gebruikers/begunstigden De gemeenschap/het grote publiek Overheidsinstanties De privésector Identificatie en evaluatie van andere faciliterende factoren en hun status bijv.: Aanbesteding, Regelgeving, Planning Het is erg moeilijk om de resultaten samen te vatten aangezien elk project individueel beoordeeld wordt en zijn eigen kenmerken bezit. Toch kunnen we enkele algemene conclusies trekken die voor de meeste projecten gelden. De meeste projecten kunnen bijkomende vooruitgang maken op de terreinen die te maken hebben met communicatie met de stakeholders over voorbije, lopende en toekomstige activiteiten. Er zou meer ondersteuning kunnen geboden worden door de project- en adviesgroepen. Stakeholders werden niet voldoende betrokken bij de plannings-, ontwikkelings- en uitvoeringsfases van het project en dus worden er instrumenten voorgesteld om hun betrokkenheid te verhogen. 2.2 Evaluatie van de instrumenten Taak had de vorm van een vragenlijst voor alle partners, die hen in staat stelde om de hulpmiddelen te identificeren die zij in hun projecten waren blijven gebruiken, met aandacht voor de volgende gebieden: beschrijving, doel, SWOT-analyse, suggesties en aanbevelingen voor verbetering. De resultaten hiervan zijn opgenomen in hoofdstuk 3 van het rapport. Het is belangrijk om op te merken dat de BEAST-partners tijdens de verschillende fases van hun projecten een waaier aan instrumenten hebben gebruikt, en dit voor verschillende doeleinden. Voor dit rapport hebben we ons gericht op één welbepaald instrument. 2.3 Uitwisseling van goede praktijken en van de lessen die binnen de BEASTclusters werden getrokken Het was ook de bedoeling dat D4.4 resultaten, conclusies en aanbevelingen zou bevatten van de cluster-workshops, jam sessies en SEAP-workshops die ingericht werden tijdens Werkpakket 3. Alle vermelde activiteiten werden gebruikt voor de ontwikkeling, het gebruik en de verspreiding van instrumenten om de steun van stakeholders te verhogen. Een deel hiervan gebeurde door middel van workshops op Skype die ingericht werden binnen de SAVE-, STEER- en ALTENER-clusters. De resultaten hiervan staan in hoofdstuk 4 van dit rapport. 3. Instrumenten die in BEAST-projecten worden gebruikt om de aanvaarding en de betrokkenheid van stakeholders te ondersteunen 11

12 De instrumenten die in D4.3 geïdentificeerd zijn, kunnen als volgt ingedeeld worden: Instrumenten voor CO 2-Baselinebepaling Instrumenten voor projectplanning Instrumenten voor het engagement van stakeholders Instrumenten om de impact te monitoren Het volgende hoofdstuk beschrijft in detail hoe BEAST-partners specifieke instrumenten of benaderingen hebben aangewend om betrokkenheid van de stakeholders te bekomen in de verschillende projectfases. Het geeft beknopt informatie over de manier waarop een instrument of een benadering werd gebruikt, over de waargenomen impact op de aanvaarding door de stakeholder, en over de sterke en zwakke punten van elke benadering. 3.1 Baseline-informatie-instrumenten Deze groep hulpmiddelen kan aangewend worden om de uitgangssituatie omtrent de CO 2-uitstoot te meten en om een inventarisatie van de uitgangswaarden van de emissies (nulmeting) uit te werken. De overige doelstellingen van deze groep instrumenten zijn het bieden van hulp aan de lokale autoriteiten bij het bepalen van hun doelstellingen voor CO 2-reductie en het bijstand bieden bij het controleproces Enquêtes en vragenlijsten Gebruikt in het BEAST-project: Hebrides Energy Supply Company, Outer Hebrides Partner: Comhairle nan Eilean Siar, Schotland Voorbeelden van toepassingen: Er werd gebruik gemaakt van een enquête per brief onder de huishoudens om informatie in te winnen over hun energieconsumptie om de bekomen informatie te kunnen verstrekken voor het bedrijfsplan van het energiebedrijf. Deze enquête werd naar alle huishoudens in de Buiten-Hebriden gestuurd en bevatte ook een prijsvraag. Dit was meteen ook een gelegenheid om informatie over de voorstellen te verspreiden. Een voorbeeld van de vragenlijst vindt u in Tabel 2. De goedkeuring werd verhoogd doordat er al in een vroeg stadium duidelijkheid kwam over de standpunten van de gemeenschap over het project en doordat er geëvalueerd werd waarom ze al dan niet naar de alternatieve leverancier zouden overstappen. Dit wordt nu gebruikt om informatie te bieden voor het business plan en de marketingstrategie. Sterktes SWOT Analyse Goede dekkingsgraad. Maakt het mogelijk dat er accurate gegevens worden ingewonnen met het oog op de opmaak van het business plan. Het gebruik van een prijsvraag verhoogde het aantal ingediende antwoorden. Kansen Zwaktes Duur om te implementeren en te analyseren. Bedreigingen Hoge verwachtingen voor het project in 12

13 Maakt het mogelijk om een databank van contacten aan te leggen voor later gebruik. Er werd gezorgd voor ruime persaandacht. de beginfase. Het energiebedrijf zal de aanvankelijk geanticipeerde besparingen misschien niet kunnen realiseren. Aanbevelingen en suggesties voor verbeteringen: Kosten verminderen en het rendement verhogen door ook een onlineversie van de enquête te laten circuleren. Tabel 2 Voorbeeld van een enquête onder huishoudens 13

14 3.1.2 Analyse van de beschikbare energiebronnen Gebruikt in het BEAST-project: Microgrid voor La Graciosa Partner: ITC, Gran Canaria Voorbeelden van toepassingen: Bij de ontwikkeling van het project werden er enquêtes gebruikt om informatie in te zamelen over de vraag naar energie en de mogelijke impact van het toegenomen gebruik van hernieuwbare energiebronnen. Daarnaast werd een evaluatie gemaakt van de beschikbare bronnen van hernieuwbare energie door het inzamelen van data over wind en zon op verschillende plaatsen door het installeren van pyranometers en anemometers om zo het bestaande potentieel aan hernieuwbare energiebronnen te beoordelen op de verschillende locaties. Er werd ook een enquête gehouden onder huishoudens in verband met de bestaande vraag en levering van energie. De goedkeuring werd verhoogd doordat er gezocht werd naar een goed begrip van de energiebehoefte van de lokale gemeenschap en de hernieuwbare energiebronnen die beschikbaar zouden kunnen zijn om aan die behoefte te voldoen. Sterktes Maakt het mogelijk om accurate data in te zamelen. SWOT Analyse Zwaktes Een goede technische kennis en een rigoureuze benadering zijn vereist om ervoor te zorgen dat de inzameling van data op een accurate manier gebeurt. 14

15 Kansen Verhoogt de algemene bewustwording van de gemeenschap inzake de voorstellen. Bedreigingen Toekomstbestendigheid van de vraag naar energie. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering: Het is belangrijk om te zorgen voor een goede technische kennis en een rigoureuze aanpak om te verzekeren dat de inzameling van de data op een accurate manier gebeurt Kwantificering van energiebesparende mogelijkheden Gebruikt in het BEAST-project: CMM Hoofdkwartier: Verbeteren van de energie-efficiëntie en implementatie van een fotovoltaïsch park op het dak Partner: CMM, Italië Voorbeelden van toepassingen: CMM-personeelsleden die in het gebouw werken, werden betrokken bij de consultatiefase, de jam sessies en de projectworkshops. Zo konden verschillende opinies over het project verzameld worden en konden verschillende implementatie-oplossingen geïdentificeerd worden waardoor de aanvaarding van het project toenam, de kosten verminderd werden en de terugbetalingsperiode ingekort werd. De les die uit de ervaring van de jam sessie getrokken werd is in dit geval de volgende: Verwittig de deelnemers op tijd, ook door gebruik te maken van informele communicatiekanalen en door een telefoontje een of twee dagen voor de vergadering, om zo het aantal deelnemers te verhogen; Nodig vertegenwoordigers van lokale bedrijven uit naast technische experts om zo een bedrijfsstandpunt te hebben; Nodig studenten van technische scholen uit om een alternatieve visie te verkrijgen. Hou dit in gedachten om de organisatie van volgende jam sessies te verbeteren. De goedkeuring onder de personeelsleden werd verhoogd door de potentiële energiebesparingen voor de gemeenschap te benadrukken. Sterktes De jaarlijkse besparingen die het project oplevert op het vlak van energiekosten leidde tot een ruimere aanvaarding van het project. Het betrekken van de personeelsleden in een vroeg stadium leidde tot wijzigingen en verbeteringen aan de uitvoering van het project. Kansen Mensen en stakeholders werden ervan bewust gemaakt dat het openbaar SWOT Analyse Zwaktes Er waren sommige zwakke punten in de verantwoording van de terugbetalingstermijn en verschillende meningen hieromtrent kwamen naar boven tijdens de consultatiefase. Bedreigingen Verschillende visies op de instandhouding van het ontwerp van het gebouw hadden 15

16 gebouw van CMM een goed voorbeeld kon vormen van een casestudy voor wijken in de buurt. een weerslag op het tijdsschema voor de voorgestelde wijzigingen. Het is belangrijk om te erkennen dat het blootstellen van een project aan consultaties soms een negatieve weerslag kan hebben op de algemene tijdsschema s die vooropgesteld waren. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Het aantonen van mogelijke energiebesparingen kan een krachtig hulpmiddel zijn om de aanvaarding te doen verhogen. De onderbouwing van het bedrijfsplan moet echter zo stevig mogelijk zijn want anders kan dit ertoe leiden dat de geldigheid van de data in twijfel wordt getrokken. 3.2 Projectplanning Deze groep van hulpmiddelen wordt gebruikt als een ondersteuning bij de projectplanning. Het doel en de voordelen van deze groep instrumenten verschillen van elkaar maar bevatten een identificatie van financiële bronnen en financieringsmodellen, een handleiding die stap voor stap aanwijzingen geeft voor de SEAP-projectimplementatie, en algemene informatie over de SEAP-ontwikkeling en de identificatie van de actie Evaluatie van de opties Gebruikt in het BEAST-project: Commercialisering van mariene energie Partner: Comhairle nan Eilean Siar, Schotland Voorbeelden van toepassingen: De belangrijkste stakeholders werden geïdentificeerd, er werd een eerste workshop gehouden om de opties te bespreken voor de toegestemde site voor mariene energie langs de westkust van Lewis, gevolgd door een meer formele beoordelingsoefening en een follow-on workshop. Het gebruik van beoordelingstemplates voor de opties om potentiële voor- en nadelen van deze opties vast te stellen, zorgde ervoor dat er een overeengekomen aanpak kon vastgelegd worden. Er werden verscheidene opties aangeboden aan de deelnemers van de workshop en zij moesten verschillende vragen overdenken voor elke bron. In tabel 3 vindt u een voorbeeld van de vragen. Tabel 3 Voorbeeld van de vragen die voor elke factor werden gebruikt Vragen die voor elke factor moeten overdacht worden: Bronnen Planning en omgeving Perspectief van de ontwikkelaar en sectoraal perspectief Perspectief van de openbare Wat zijn de implicaties en opportuniteiten van de bron (publieke en private sector)? Is er een grote kans op beperkingen voor de omgeving en de planning? Zal deze optie de ruimere mariene energiesector ten goede komen? Wat kunnen de gezichtspunten en het niveau van interesse van de ontwikkelaars zijn? Potentiële implicaties/perspectieven van de openbare sector? 16

17 sector Leverbaarheid Socio-economisch Risico Leverbaarheid van deze optie (met inbegrip van ideeën over tijdsschema s, implementatiekwesties, vereisten op het vlak van management en operations, technische overwegingen). Positieve of negatieve impact in verband met: Research & Development, leveringsketen, gemeenschap, economische effecten. Wat is het mogelijke risiconiveau (en voor wie)? Stelt alle partners en stakeholders in staat om in dezelfde mate te participeren aan het identificeren van de sterktes en de zwaktes van de verschillende opties vanuit hun respectievelijke perspectief. Er kan een consensus bereikt worden over de beste aanpak en de mogelijke acties die kunnen ondernomen worden om dit te bereiken. Sterktes SWOT Analyse Er kan een ruime variatie aan visies en perspectieven vastgelegd worden, het zet aan tot creatief denken over de opties voor het project. Kansen Het creëert ruimere verbanden en een dialoog tussen de respectievelijke stakeholders. Zwaktes De bron vereist een intensieve facilitering en het kan een ware uitdaging vormen om het initiële momentum aan te houden. Bedreigingen De externe omgeving kan veranderen dit kan betekenen dat de beschikbare opties dan volledig wijzigen. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Face-to-face workshops leveren betere resultaten op dan een dialoog via of conference calls Het faciliteren van publiek-private samenwerking Gebruikt in het BEAST-project: Coördinatie van goederen in de gemeente Norrkoping Partner: ESEA, Zweden Voorbeelden van toepassingen: Het doel van het project is het scheppen van kansen voor lokale voedingsproducenten om deel te nemen aan de openbare aanbesteding van de gemeente door het creëren van platforms voor netwerking, opleiding en kennisuitwisseling. Om te bepalen wat de beste manier is om het project uit te voeren, werden er inspanningen geleverd om de samenwerking tussen de publieke en de private sector te stimuleren, door hen de ervaringen van gelijkaardige projecten te tonen en door hen te ondersteunen bij het evalueren van de voor- en nadelen van verschillende oplossingen om de optimale aanpak te beoordelen. Dit gebeurde aan de hand van aparte vergaderingen met ambtenaren van de gemeente en andere stakeholders om de verschillende opties voor workshops en jam sessies te bespreken. Op deze vergaderingen werden verschillende opinies en ideeën gelanceerd. Men zoekt naar gemeenschappelijke thema s voor de workshops en jam sessies die in de loop van dit project zullen georganiseerd worden. De goedkeuring nam toe doordat de stakeholders van de publieke en van de private sector betrokken werden bij het uittekenen en bepalen van de optimale oplossingen. 17

18 Sterktes Wanneer de contacten tussen de private en publieke stakeholders gelegd zijn, is het werk min of meer zelfvoorzienend. Kansen Mogelijkheid om het project te verspreiden onder andere geïnteresseerde gemeentes in de regio. SWOT Analyse Zwaktes Het is in een grote gemeente logistiek moeilijk om goederen te verkrijgen van kleine lokale leveranciers. De vraag naar heel wat soorten goederen in een grote gemeente beantwoordt niet aan het aanbod in de regio in de huidige situatie. Bedreigingen De kans bestaat dat individuele transporten toenemen doordat verscheidene kleine leveranciers ongecoördineerd verscheidene kleine leveringen uitvoeren. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Verhoog de betrokkenheid van de private sector op continue basis Het verzamelen en delen van voorbeelden van goede praktijk Gebruikt in het BEAST-project: Warmtekrachtkoppeling op biomassa en uitbreiding van het stadsverwarmingsnet Partner: Universiteit van Zagreb, Kroatië Voorbeelden van toepassingen: Tijdens de Lokale Energieweek in de stad Velika Gorica werd het ruime publiek geïnformeerd over voorbeelden van goede praktijk in gelijkaardige en succesvolle projecten in andere Europese landen. Verdere betrokkenheid van stakeholders werd verzekerd door de voortdurende uitwisseling van voorbeelden van goede praktijk die plaatsvond tijdens jam sessies en vergaderingen met stakeholders. De goedkeuring nam toe door het voorstellen van voorbeelden van goede praktijk van gelijkaardige projecten aan stakeholders en burgers. Sterktes SWOT Analyse Stakeholders leerden dat er doorheen Europa gelijkaardige projecten uitgevoerd werden. Er werd een kennisuitwisseling onder verschillende deskundigen georganiseerd. Het is makkelijk om andere geïnteresseerde partijen in het project op te nemen. Kansen Er zouden meer voorbeelden van goede praktijk opgenomen kunnen worden. Zwaktes De stakeholders kregen niet de kans om de uitgevoerde projecten in Europa te bezoeken. Bedreigingen De tijd die uitgetrokken werd om informatie in te winnen over voorbeelden van goede praktijk, was lang en moet 18

19 verkort worden. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering De tijd die uitgetrokken werd om informatie in te winnen, kan lang zijn en dit instrument zou verbeterd kunnen worden door het aanleggen van een databank van uitgevoerde projecten. De databank zou verdeeld kunnen worden per soort hernieuwbare energiebron en per gebruikte technologie. Op die manier zouden stakeholders toegang kunnen krijgen tot voorbeelden van uitgevoerde projecten Training van stakeholders Gebruikt in het BEAST-project: Energy Performance Contracting (EPC) in gemeentelijke gebouwen Partner: Provincie Vlaams-Brabant, België Voorbeelden van toepassingen: Er werd aan stakeholders in gemeenten een grondige training, informatie en coaching gegeven over het bedrijfsconcept van energieprestatiecontracten. Voor het coachingsproject inzake energieprestatiecontracten (EPC) werd een 4-stappenplan voorbereid en uitgevoerd (1/EPC-opleiding, 2/EPC-haalbaarheidsanalyse, 3/gegevensanalyse, 4/EPCfaciliteringskick-off), getoond in Figuur 2. Het proces omvatte daarnaast het verstrekken van nuttige instrumenten en een opleiding over de manier waarop deze gebruikt kunnen worden: engagementsverklaring, templates voor de inventarisatie van technische gegevens, methodologie voor het bepalen van de ambitie en de EPC-gebouwenpool, een typebestek voor een EPC-facilitator. Goedkeuring en beslissing tot uitvoering van EPC nam toe door het aanbieden van opleidingsmateriaal voor stakeholders om hun technische kennis te vergroten en door hen een set instrumenten aan te reiken om de uitvoering te ondersteunen. 19

20 Figuur 2 EPC-coachingtraject gebruikt bij de training van stakeholders Sterktes SWOT Analyse Persoonlijke contacten tijdens workshops; inbreng van experten; interactie, uitwisseling van informatie en van ervaringen tussen verschillende gemeentes; ontwikkeling van templates die klaar zijn voor gebruik Kansen Eerste EPC-facilitering voor gemeenten in België. Indien succesvol, is dit een goed voorbeeld voor andere gemeenten. Zwaktes Neemt veel middelen in beslag om te faciliteren; de techniciteit van EPC-contracten Bedreigingen De Belgische EPC-markt is nog niet goed ontwikkeld. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering 20

21 Het ontwikkelen van een coaching traject, een set instrumenten, templates en trainingsmateriaal die door de gemeenten kunnen gebruikt worden, is een doeltreffende aanpak om de aanvaarding van nieuwe bedrijfsconcepten en -modellen in een regio te versnellen Politieke buy in Gebruikt in het BEAST-project: Energie-efficiënte straatverlichting Partner: CEA, Cyprus Voorbeelden van toepassingen: Het concept maakte deel uit van een aanzienlijk aantal SEAP s (klimaatactieplannen) die opgestart werden door het Energieagentschap van Cyprus (CEA) voor verschillende gemeenten in Cyprus. CEA kreeg de taak toebedeeld om de uitvoering van het project voor een groep lokale overheden te faciliteren. In dit project speelden stakeholders een sleutelrol bij de succesvolle uitvoering omdat hun belangen in het spel zouden kunnen zijn. Het Ministerie van Energie, Handel, Industrie en Toerisme (Overheid) speelde een rol bij het uitwerken van het wettelijke kader voor ESCO s en EPC. De Politie (Overheid) bepaalde de minimale verlichtingsvereisten om de veiligheid in de straten te waarborgen. De Staatskas van Cyprus (Overheid) stelde vraagstukken aan de orde in verband met openbare aanbesteding en financiering. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken werd gecontacteerd als bevoegde overheid voor de lokale autoriteiten in Cyprus. De Energie-Autoriteit van Cyprus (Semi- Overheid) is de elektriciteitsleverancier en is verantwoordelijk voor het onderhoud van de straatverlichting. De lokale overheden en hun raden waren verantwoordelijk voor de politieke goedkeuring en ondersteuning van het project. De distributienetbeheerder had iets te zeggen over het verlenen van toegang tot het elektriciteitsnet. De belangrijkste stakeholders werden geïdentificeerd, er werden workshops en vergaderingen gehouden om de opties voor het project te bespreken, en dit werd gevolgd door meer formele beslissingen door de politieke vertegenwoordigers van de gemeenten. Het voorbeeld van het uitgevoerde project wordt voorgesteld in Figuur 3. Wat belangrijk is bij dit ondersteunende proces, is de verduidelijking van de diverse rollen van de verschillende overheden, en het uitzoeken van wat haalbaar is en wat niet. De rol van lokale overheden nam toe tijdens dit proces, en met de steun van het Energieagentschap namen zij hun zaken in eigen handen en wachtten ze niet langer op de Centrale Overheid of het Nutsbedrijf om hun problemen op te lossen. Op 16/6/2014 vond er een belangrijke rondetafeldiscussie plaats. Op de door het Energieagentschap van Cyprus georganiseerde vergadering waren volgende organisaties vertegenwoordigd: De Unie van Gemeenschappen van Cyprus, De Unie van Gemeenten van Cyprus, De Instantie voor Openbare Aanbestedingen van Cyprus, Het Ministerie van Energie, Handel, Industrie en Toerisme, Het Ministerie van Transport, Communicatie en Werken, De Universiteit van Cyprus. De belangrijkste onderwerpen van de rondetafeldiscussie waren de volgende: 21

22 1. Regels voor openbare aanbestedingen die door de lokale overheden moeten nageleefd worden voor het project (aankoop en onderhoud van straatverlichting) 2. Wat is de eigendomsstatus van de straatlichten en hun metalen of houten palen? 3. Hebben lokale overheden of erkende installateurs de mogelijkheid om tussen te komen bij straatverlichting? Wat is het wettelijke kader hieromtrent? 4. Wat is het wettelijke kader voor Energieprestatiecontracting en wat moeten de lokale overheden in acht nemen voor de aanbesteding en de toekenning van een contract aan een ESCO? De feedback die deze rondetafeldiscussie opleverde was zeer belangrijk voor de vooruitgang van het project en om de misverstanden bij lokale overheden, het nutsbedrijf en overheidsdepartementen uit te klaren. Figuur 3 Voorbeeld van led-straatverlichting gerealiseerd door het Ministerie van Transport, Communicatie en Werken in 2015 in de ruime omgeving van Nicosia De aanvaarding van het project nam toe door het identificeren van alle stakeholders die belang hadden bij het project en door vanaf een vroeg stadium met hen te werken. Dit stelde hen in staat om een inbreng te hebben in de uitwerking van het project en maakte het mogelijk dat problemen vanuit hun perspectief van in het begin geïdentificeerd werden. Sterktes Laat een ruime verscheidenheid aan visies en perspectieven toe, zet aan tot creatief denken over de opties voor het project. Kansen Het creëert ruimere verbanden en een dialoog tussen de respectievelijke SWOT Analyse Zwaktes Tijdrovend en moeilijk om de bijdrage of de visies van verschillende stakeholders te beheren. Bedreigingen Sterke tegenstellingen kunnen de planning of de uitvoering van het project beïnvloeden. 22

23 stakeholders. Beantwoordt de vragen van in het begin. De facilitator neemt een grote verantwoordelijkheid voor het project. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering In een project met strijdige belangen van stakeholders en politiek is een sterke facilitator van groot belang om tot consensus te kunnen komen Individuele ondersteuning en advies Gebruikt in het BEAST-project: Verbetering van de energie-efficiëntie van meergezinswoningen Partner: Regionaal Energieagentschap van Zemgale, Letland Voorbeelden van toepassingen: Er werd voorgesteld om 2 informatiecampagnes en 5 seminars in 5 verschillende gemeenten te organiseren over het nieuwe Nationaal Steunprogramma voor Energie- Efficiënte Renovaties. In maart 2016 werd een nieuw nationaal Lets steunprogramma aangekondigd voor energie-efficiënte renovaties van meergezinswoningen. Het is mogelijk om tot 50% steun te krijgen voor de kosten van de renovatie. In April-Mei 2016 zal ZREA 4 seminars inrichten, één in elke gemeente Jelgava, Jekabpils, Ozolnieki, Aucen -, om de eigenaars van appartementen in meergezinswoningen in te lichten over de nieuwe steunmogelijkheden, om de voordelen van gerenoveerde woningen te belichten en om directe consultaties en hulp te bieden bij het invullen van de aanvraagdocumenten. De directe ondersteuning nadien is noodzakelijk om succesvol alle stappen te doorlopen om de renovatie op te starten. De campagne en de steun zijn erop gericht om de bewoners te motiveren om gebruik te maken van energie-efficiënte renovatiemogelijkheden. Het instrument zal volgens planning in april 2016 van start gaan. Het bieden van face-to-face ondersteuning, advies en hulp bij de aanvragen om financiering voor verbeteringen te verkrijgen kan tijdrovend zijn en veel middelen kosten maar is ook erg doeltreffend. Sterktes Een sterke campagne in 5 gemeenten kan een belangrijke invloed hebben op inwoners bij het nemen van een beslissing inzake energie-efficiënte renovatie van hun woningen en kan het aantal woningen waarvoor een aanvraag voor energieefficiënte renovatie loopt, doen vermeerderen. Kansen Het verlenen van directe ondersteuning aan gezinnen kan leiden tot meer aanvragen en kan de barrière wegnemen. Het feit dat men ziet hoe de energieconsumtie afneemt naarmate meer meergezinswoningen gerenoveerd SWOT Analyse Zwaktes De ultieme beslissing voor of tegen een energie-efficiënte renovatie hangt af van elke appartementeigenaar afzonderlijk. Omwille van een veelheid van oorzaken begrijpen mensen soms niet ten volle alle onderdelen in het proces en zijn ze gewoonlijk gekant tegen een energieefficiënte renovatie. Bedreigingen De slechte kwaliteit van de bouwwerkzaamheden, aangezien de prijs een van de criteria is om de aannemer te selecteren, kan aanleiding geven tot negatieve publiciteit inzake energie-efficiënte renovaties en kan appartementeigenaars 23

24 zijn, kan een rol spelen bij de beslissingen van gezinnen. beïnvloeden. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Verhoog het niveau van de informatiecampagne om het effect op de gezinnen te maximaliseren en het hoogst mogelijke aantal deelnemers te bereiken. 3.3 Instrumenten om stakeholders te betrekken Er werden tal van goede praktijkvoorbeelden geïdentificeerd die goed advies en voorbeelden leveren voor het betrekken van stakeholders bij het proces voor het opstellen en uitvoeren van SEAPs. Afhankelijk van de aard van het project kunnen politici, de gemeenschap en/of de private sector deel uitmaken van de relevante stakeholders Het verbeteren van technologische kennis Gebruikt in het BEAST-project: Elektrische voertuigen en hun infrastructuur Partner: ESEA, Zweden Voorbeelden van toepassingen: Regelmatige vergaderingen tijdens het proces met relevante stakeholders, focus op bijleren over de technologie, goede voorbeelden van andere projecten, vooroordelen overwinnen, een regionale strategie ontwikkelen voor de oplaadinfrastructuur. De aanvaarding nam toe door verbanden tussen de publieke en private sector te faciliteren. Sterktes Het creëren van een netwerk tussen gemeenten en autoverkopers/producenten van oplaadinfrastructuur. Kansen Dankzij deelname aan events, roadshows en testweken begonnen autodealers elektrische auto s te promoten bij de bedrijfswereld en private bedrijven. SWOT Analyse Zwaktes Het is een uitdaging om nieuwe gemeenten te betrekken, en er zijn sommige gemeenten die minder geneigd zijn om deel te nemen aan regionale coöperatieprojecten. Bedreigingen Regels voor openbare aanbestedingen maken het lastig voor gemeenten om contacten aan te knopen met de auto- en oplaadinfrastructuurindustrie. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Ontwikkeling van nieuwe manieren om partners aan te trekken die niet geneigd zijn om deel te nemen aan regionale coöperatieprojecten Praktijkdemonstratie Gebruikt in het BEAST-project: Fietspadverbinding van de Valtellina-vallei 24

25 Partner: CMM, Italië Voorbeelden van toepassingen: De fietspadverbinding werd aangelegd, maar belangrijker nog om de doelstellingen van het project te behalen, is het aanmoedigen van burgers om het hele jaar door gebruik te maken van het fietspad. Het doel was om de gemeenschap ertoe aan te zetten om het fietspad te gebruiken (eventueel gelinkt aan gebruik van de trein) bij verplaatsingen naar het werk, en er niet langer van uit te gaan dat het fietspad enkel dient voor toeristisch gebruik tijdens de zomer. Er werden grootschalige demonstraties georganiseerd waarbij politici aangemoedigd werden om het fietspad te gebruiken voor verplaatsingen naar het werk om zo de bewustwording over deze mogelijkheid te verhogen. Het BEAST-project maakte het mogelijk om een lijst op te stellen van evenementen over duurzame energie. Op 10 juli 2015 werden politici en burgers uitgenodigd om deel te nemen aan een workshop gericht op het verbeteren van reizen en verplaatsingen in het dagelijkse leven dankzij de aangelegde fietspaden. Experten uit de sector legden het belang uit van het gebruik van de bestaande infrastructuur en focusten op de mogelijkheden van het Valtellina fietspadcircuit. Foto s van het event ziet u in Figuur 4. Figuur 4 Demonstratie-events en workshops voor de promotie van het Valtellina fietspadcircuit De publieke goedkeuring werd verhoogd door een praktische demonstratie van de mogelijkheden om de aangelegde infrastructuur te gebruiken. Sterktes SWOT Analyse Intermodale fiets-spoor-mogelijkheid kan zorgen voor een bredere aanvaarding van het project. Toename van toeristische aanvragen in de regio. Kansen Plaatselijke inwoners hebben interesse voor een oplossing die een duurzame mobiliteit naar hun werkplek mogelijk maakt. Zwaktes Het is lastig om de perceptie tegen te gaan dat het gebruik van het fietspad enkel bestemd is voor toeristen tijdens de zomer. Bedreigingen Gebrek aan bewustzijn van de lokale touroperator van het aanbod aan duurzame toeristische producten en het gebrekkige onderhoud, meer nog tijdens 25

26 de winter wanneer het fietspad niet gebruikt wordt. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Meer evenementen organiseren tijdens het winterseizoen om aan de lokale gemeenschappen duidelijk te maken dat het gebruik van het fietspad niet enkel bedoeld is voor toeristen tijdens de zomer maar dat het fietspad ook het hele jaar door voor werkdoeleinden kan gebruikt worden Incentives en infrastructuur voor de invoering van technologie Gebruikt in het BEAST-project: Promotie van elektrische voertuigen en infrastructuur Partner: MRFK, Noorwegen Voorbeelden van toepassingen: In Noorwegen zijn er goede incentives voor het gebruik van elektrische voertuigen: gratis ferry s, op veel plaatsen gratis parkeren, op sommige plaatsen gratis opladen. Elektrische voertuigen mogen ook op de rijstrook voorbehouden voor bussen rijden. Door BEAST werd men zich meer bewust van deze incentives doordat er grootschalige events werden georganiseerd: onder andere een conferentie over elektrische bussen en een race van elektrische voertuigen op de Trolladder, afgebeeld in Figuur 5. Figuur 5 Een elektrische bus die de steile helling opklimt Het aanmoedigen van het adapteren van nieuwe technologieën door burgers is een belangrijk instrument om de graad van publieke aanvaarding en toepassing te verhogen. Sterktes Praktijkdemonstratie om het potentieel van de technologie te belichten. Kansen Grootschalige events en incentives verspreiden het algemene bewustzijn van de technologie. SWOT Analyse Zwaktes Onzekerheid inzake de technische limieten voor de investering. Bedreigingen Onzekerheid inzake het nationale beleid en economie in de toekomst. 26

27 Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Meer opportuniteiten creëren voor mensen om gebruikers van elektrische voertuigen te ontmoeten die hun ervaringen met deze technologie kunnen delen Goedkeuring door de overheid en financieringsmodellen Gebruikt in het BEAST-project: Biogasproductie Partner: MRFK, Noorwegen Voorbeelden van toepassingen: De Noorse overheid heeft verklaard dat biogas een belangrijke brandstof is voor de toekomst en wil dat er een nieuwe biogascentrale wordt opgestart. Het project heeft de uitvoering hiervan ondersteund door het potentieel voor biogas te onderzoeken, door de technologische opties en de technische en logistieke haalbaarheid te bekijken en door samen te werken met de private sector om de investering en de opstart van een biogascentrale te stimuleren. Dit ligt in de lijn van de overheidsstrategie voor biogas 2. Overheidsgoedkeuring van een technologie kan de publieke en private sector ertoe aanzetten om het implementeren van aanverwante projecten ernstig in overweging te nemen, zeker wanneer er ruimte is om deze projecten te ondersteunen met financiële investeringen of incentives. Sterktes De private sector wordt aangemoedigd om te reageren. Kansen Verhoogt de bewustwording van de mogelijkheden van biogas als brandstof. SWOT Analyse Zwaktes Bedreigingen Het overheidsbeleid kan veranderen in de toekomst. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Meer politieke verankering in de regio om het proces te versnellen Bezoeken ter plaatse aan succesvolle projecten Gebruikt in het BEAST-project: Promotie van energie-efficiënte oplossingen en van hernieuwbare energiebronnen Partner: ZREA, Letland Voorbeelden van toepassingen: Er werd een ruime waaier en een combinatie van instrumenten gebruikt als onderdeel van een benadering om de schaal en de hoeveelheid van projecten m.b.t. energie-efficiëntie en hernieuwbare energiebronnen in de regio te verhogen, evenals het inzicht dat deze projecten vooruitgang moeten boeken en verder uitgebreid moeten worden. Er werd bijvoorbeeld een jam sessie gebruikt om over nieuwe mogelijkheden na te denken. Er werden

28 verschillende benaderingen in de praktijk gedemonstreerd door middel van bezoeken ter plaatse aan succesvolle projecten. Zo was er bijvoorbeeld een bezoek aan het grootste zonnepanelenpark in Letland (Figuur 6). De zonnecollectoren voor warm water zijn hier geïnstalleerd op het dak van het boilergebouw van een ziekenhuis, in combinatie met 2 nieuwe pelletbranders, in plaats van de oude gasboilers. Er zijn 156 TS510 zonnecollectoren geïnstalleerd. De totale capaciteit van het systeem bedraagt 285,64 kw. Met deze nieuwe installatie kan men volgens planning 50% van de kosten die voorheen werden gemaakt voor warmte en warm water, uitsparen. De goedkeuring werd verhoogd door bezoeken ter plaatse aan succesvolle projecten, waarbij werd aangezet tot vernieuwend denken over het mogelijke type en de schaal van oplossingen die kunnen nagestreefd worden op het vlak van hernieuwbare energiebronnen en energie-efficiëntie. Sterktes Bepaling van de randvoorwaarden voor aanvaarding en politieke betrokkenheid bij projecten/technologieën op het vlak van hernieuwbare energiebronnen of energieefficiëntie. Kansen Het aantal en de schaal van de projecten/technologieën op het vlak van hernieuwbare energiebronnen of energieefficiëntie verhogen. SWOT Analyse Zwaktes Nog steeds kleinschalige acties. Bedreigingen Twijfels over de prestaties en de rentabiliteit van de gekozen technologie inzake hernieuwbare energiebronnen of energie-efficiëntie. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Figuur 6 Bezoek aan het grootste zonnepanelenpark in Letland Om voldoende interesse en betrokkenheid te creëren om beslissingen inzake het gebruik van technologieën voor hernieuwbare energiebronnen of energie-efficiëntie te nemen, moet een complex stel instrumenten tegelijkertijd gebruikt worden. 28

29 3.3.6 Vergaderingen met de plaatselijke gemeenschap Gebruikt in het BEAST-project: Wind Diesel Systeem voor Fuerteventura Partner: ITC, Gran Canaria Voorbeelden van toepassingen: Er werden afzonderlijke vergaderingen georganiseerd met de plaatselijke bevolking van het eiland, met de gemeente, de overheid van het eiland Lanzarote, de regering van de Canarische Eilanden, en met de TNB en DNB. Bedoeling was om overeenstemming te bereiken over de doelstellingen en de te verrichten activiteiten. Als resultaat werd een algemene consensus bereikt, en werden er verscheidene concrete acties op poten gezet. Een van de belangrijkste is de indiening bij het nationale R&D-programma van een project om de constructie van de microgrid-infrastructuur verder te ontwikkelen. De centrale Spaanse overheid heeft een project goedgekeurd van 2 M voor de installatie van de energieopslag (Li-ion batterij) op het eiland. De goedkeuring verhoogde door directe vergaderingen met lokale inwoners waar openlijk alle kwesties in verband met het project bespreken werden. Sterktes De vergaderingen zijn nuttig om openlijk alle kwesties in verband met het project te bespreken. Open en eerlijke discussies over het belang van de verschillende stakeholders, en hoe die een weerslag kunnen ondervinden van het project. Kansen Vergaderingen bieden de kans om andere perspectieven van de verschillende stakeholders te begrijpen, wat kan helpen om kansen te identificeren. Ook om belemmeringen te identificeren, en oplossingen om deze te overwinnen. SWOT Analyse Zwaktes Deze benadering kan tijdrovend zijn, vooral als er moet gereisd worden. Bedreigingen Indien vergaderingen niet goed geleid worden, kunnen ze uitdraaien op lange discussierondes waarin geen concrete beslissingen worden genomen. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering: Zorg ervoor dat vergaderingen goed gestructureerd zijn, met duidelijke doelstellingen, om de voordelen van de vergaderingen te optimaliseren en ervoor te zorgen dat er duidelijke resultaten uit de discussies voortvloeien Evenementen voor technologiedemonstraties Gebruikt in het BEAST-project: Promotie van elektrische voertuigen en hun oplaadinfrastructuur Partner: ZREA, Letland Voorbeelden van toepassingen: Het voornaamste event om sociale aanvaarding aan te wakkeren was een "Marathon van elektrische voertuigen. Die hield halt op 5 locaties en trok ongeveer 200 deelnemers aan. In het kader van het event werd er informatie verstrekt aan publieke en andere 29

30 stakeholders over de voordelen van het gebruik van elektrische voertuigen, er werden veelvoorkomende misvattingen over het gebruik van elektrische voertuigen aangepakt en de technische aspecten van het installeren van laadstations en nationale/eu-steunprogramma s voor de installatie van laadstations en voor de aankoop van elektrische voertuigen werden aangekaart. De sociale aanvaarding werd verhoogd door de praktische demonstratie van elektrische voertuigen, die aantoonde dat het om een realiteit gaat met praktische voordelen voor eigenaars en niet louter om een technologie voor de toekomst. Sterktes SWOT Analyse Meer aanvaarding en begrip van de voordelen van elektrische auto s. Veel belangstelling van de massamedia. Kansen Toegenomen discussie en verkenning van de mogelijkheden om meer gebruik te maken van groen transport. Zwaktes Informatie alleen zal niet voldoende zijn voor een individu of een gemeente om over te gaan tot de aankoop van een elektrisch voertuig; flankerend beleid zijn een gunstig parkeerbeleid, een belastingbeleid voor elektrische voertuigen, en cofinanciering voor de aankoop van een elektrisch voertuig, aangezien elektrische voertuigen nog steeds veel duurder zijn dan conventionele auto s. Bedreigingen De prestaties in een koud klimaat blijven een probleem voor de aanvaarding. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Regelmatige organisatie van dergelijke events Evenementen voor technologiedemonstraties Gebruikt in het BEAST-project: Infrastructuur en openbare aanbesteding van elektrische voertuigen Partner: Universiteit van Zagreb, Kroatië Voorbeelden van toepassing: Er werden energiedagen georganiseerd in de regio Dubrovnik-Neretva ( Workshops en conferenties (Figuur 7) boden lezingen aan die burgers vertrouwd maakten met elektrische voertuigen en hun infrastructuur. Folders en presentaties werden gebruikt als een instrument voor kennisspreiding. Daarnaast werd een demonstratie van een laadstation en een testrit met een elektrische wagen georganiseerd. De aanvaarding werd verhoogd door de voordelen van elektrische wagens in vergelijking met conventionele wagens aan te geven. 30

31 Figuur 7 Workshop over elektrische wagens en infrastructuur tijdens de energiedagen Sterktes SWOT Analyse Zwaktes De grootste kracht is dat de publieke aanvaarding gemakkelijk kan verspreid worden onder de burgers. Door dit instrument kunnen leveranciers van de infrastructuur en gemeentelijke nutsbedrijven makkelijk met elkaar in contact worden gebracht. Dit instrument brengt burgers in contact met leveranciers van elektrische wagens. Kansen Met dit instrument kunnen leveranciers van oplaadinfrastructuur en verkopers van elektrische auto s op de nieuwe markt geïntroduceerd worden. In de beginfase is het moeilijk om een brede groep burgers aan te trekken. Bedreigingen Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Het is belangrijk om de positieve boodschap te versterken met praktische incentives voor het toepassen van de technologie. 31

32 3.3.9 Oprichting van een multi-actorgroep Gebruikt in het BEAST-project: Koolstofarme woningen en energie-efficiëntie Partner: Comhairle nan Eilean Siar, Schotland Voorbeelden van toepassingen: Een aantal vergaderingen met stakeholders waarbij alle stakeholders akkoord gingen met een meer gecoördineerde en strategische aanpak. Dit leidde tot de oprichting van een Groep EnergieArmoede met verschillende participanten. De Groep heeft een strategie en een actieplan opgesteld dat gericht is om de hoge graad van energiearmoede in de Buiten-Hebriden aan te pakken. Energie-efficiëntie is een van de 3 actieonderdelen binnen het actieplan. De aanvaarding nam toe door een overeengekomen strategie en actieplan op te zetten. Sterktes Stelt iedereen in staat om te zien waar de verschillende partners bij betrokken zijn om bij te dragen tot de algemene doelstelling om de energiearmoede terug te dringen. Kansen Maakt de identificatie van hiaten in de activiteit mogelijk. SWOT Analyse Zwaktes Complexe materie waardoor het lastig kan zijn om het verschil te maken. Moeilijk om een buy-in en een engagement op de lange termijn te bekomen. Bedreigingen Beschikbare financiële bronnen kunnen de mogelijkheid om acties daadwerkelijk uit te voeren ondermijnen, wat kan leiden tot een terugtrekking van partners. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Minder acties maar meer focus. Heldere uitgangsinformatie is essentieel om in staat te zijn om de impact van deze benadering te meten Politieke betrokkenheid Gebruikt in het BEAST-Project: Gemeente CIVO - Kleinschalige waterkrachtcentrale Partner: CMM, Italië Voorbeelden van toepassing: Er werd veel aandacht besteed aan het aanmoedigen van gemeentelijke politici om deel te nemen aan de jam sessie. Tijdens de jam sessie werden stakeholders uitgenodigd om hun kennis van het project te delen met gemeentelijke politici, waardoor zij hun visie over het project konden delen. Er is meer informatie over de jam sessie beschikbaar in rapport D2.3 9 goed georganiseerde en uitgevoerde jam sessies inclusief rapporten in hoofdstuk 4. U vindt dit rapport op de website 3 van het BEAST-project. Aanvullende opmerkingen 3 ed_%20jam_%20sessions_including_reports_2015.pdf 32

33 over het gebruik van jam sessies als middel om de betrokkenheid van stakeholders te doen toenemen zijn beschikbaar in hoofdstuk 4.5, Lessen getrokken uit jamsessies. De aanvaarding werd verhoogd door politieke besluitvormers te betrekken bij besprekingen over het project en door hen de potentiële voordelen van het project duidelijk aan te tonen. Sterktes Politieke aanvaarding wordt ondersteund door de noodzaak om kosten te besparen binnen de gemeente en binnen de energiekosten. Het project kan hieraan bijdragen. Kansen Nationale incentives om de centrale te bouwen dragen bij tot de aanvaarding van de totale investering. SWOT Analyse Zwaktes Het is lastig om een overeenstemming / nieuwe overeenkomst te bereiken binnen de CMM en de gemeente Civo. Bedreigingen Politici die huiverig staan tegenover het aangaan van investeringsverbintenissen gezien mogelijke toekomstige wijzigingen in de incentives. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Garanderen dat de financiële middelen voor de uitvoering van het project aanwezig zijn, is een belangrijk onderdeel bij het streven naar een volledige goedkeuring van het project. Zekerheid over nationale incentives voor de productie van hernieuwbare energiebronnen is belangrijk om het risico te verminderen en de aanvaarding te vergroten Politieke betrokkenheid Gebruikt in het BEAST-project: Afvalwarmte Boxholm Ovako Partner: ESEA, Zweden Voorbeelden van toepassingen: Stakeholders van andere projecten werden uitgenodigd om hun kennis over bedrijfsmodellen en technische oplossingen van andere projecten te delen op de BEASTjam sessie voor het Ovako/Boxholm project. Gemeentelijke politici namen ook deel aan de jam sessie. Meer informatie over de jam sessie is beschikbaar in rapport D2.3 9 goed georganiseerde en uitgevoerde jamsessies inclusief rapporten in hoofdstuk 4. Zoals hoger reeds vermeld, kan dit rapport geraadpleegd worden op de BEAST-website. Aanvullende opmerkingen over het gebruik van jam sessies als middel om de betrokkenheid van stakeholders te doen toenemen zijn beschikbaar in hoofdstuk 4.5, Lessen getrokken uit jamsessies. De aanvaarding en de uitvoering van het project werden verhoogd door politieke besluitvormers erbij te betrekken en hen projectvoorbeelden van goede praktijk van andere regio s te tonen. 33

34 Sterktes Zeer waardevol om te leren wat goed werkte en wat niet werkte in andere projecten. Er werd een politieke consensus bereikt tijdens de vergadering. Kansen Goede ideeën om overige mogelijke actoren bij het project te betrekken. SWOT Analyse Zwaktes Aangezien er nog geen lokaal project beschikbaar is, is het moeilijk om een doeltreffende communicatie te voeren over de voorgestelde BEAST-activiteiten voor het project. Bedreigingen De uitvoering van het project neemt meer tijd in beslag dan nodig aangezien er geen projectleiding is. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Er is een toegewijde projectleider vereist om na het eerste contact de communicatie en de activiteiten over het project gaande te houden Betrokkenheid van de private sector voorafgaand aan het plaatsen van de opdracht Gebruikt in het BEAST-project: Energie-efficiënte sportfaciliteiten Partner: CEA, Cyprus Voorbeelden van toepassingen: Er werd een vergadering georganiseerd met het oog op het engageren van de private sector, vooral van diegenen die betrokken zijn bij het aanbieden van diensten en materialen die relevant zijn voor het project. Op de vergadering konden visies en opinies uitgewisseld worden, nog voor de aanbesteding van de energie-efficiënte maatregelen. Daarna volgde een bezoek aan de locatie van het project. Om potentiële deelnemers te identificeren en te informeren en om na te gaan of zij wat door de energieaudit is aanbevolen kunnen aanleveren, gebruikte de gemeente dit instrument voorafgaand aan de opmaak van het openbare aanbestedingsdossier voor energie-efficiënte maatregelen voor het zwembad. De vergadering en het bezoek vormde de link tussen ontwerp, aanbesteding en uitvoering van het project. De agenda van de vergadering bevatte de volgende agendapunten: Introductie en welkomstspeech door de Burgemeester van Lakatamia Voorstelling van het GreenPartnerships project (de gemeente Lakatamia was een partner) Voorstelling van de resultaten en bevindingen van de energieaudit uitgevoerd in de gemeentelijke zwembadfaciliteiten door het Energieagentschap van Cyprus Discussie over de aanbevelingen van de energieaudit Wettelijk kader en vereisten voor gasemissies door biomassaboilers Voorstelling van de voorziene oproepen tot het indienen van offertes voor de vervanging van de boiler Discussie over de technische voorwaarden, de budgetten en het tijdskader voor de aanbesteding van het project Bezoek ter plaatse voor mogelijke indieners van offertes voor het gemeentelijk zwembad. 34

35 Het belangrijkste resultaat was de identificatie van de potentiële beschikbare oplossingen op de Cypriotische markt om te voldoen aan de wettelijke eisen en de eisen inzake efficiëntie van het project. Problemen zoals het beperkte budget en de erg strikte vereisten inzake gasemissie werden tijdens de discussie aangekaart. De uitvoering van het project werd versneld door het inschakelen van potentiële leveranciers in de fase vóór de openbare aanbesteding zodat er informatie kon verstrekt worden over het projectontwerp en het aanbestedingsproces. Sterktes SWOT Analyse Feedback van de markt en van potentiële leveranciers. De input voor de opmaak van het aanbestedingsdossier. Kansen Fouten en tegenstrijdigheden tijdens de aanbesteding vermijden. Zwaktes Private bedrijven waren hun oplossingen/producten aan het promoten. Bedreigingen De aanbesteding kan beïnvloed worden door de verkregen opinies. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Dit instrument kan verbeterd worden door zoveel mogelijk private bedrijven in te schakelen om ervoor te zorgen dat het project niet onrechtmatig beïnvloed wordt door één welbepaalde oplossing/product Energiedagen Gebruikt in het BEAST-project: De introductie van hernieuwbare energiebronnen bij eilandgemeenschappen Partner: Universiteit van Zagreb, Croatia Voorbeelden van toepassingen: Tijdens lokale energiedagen werd er promotie gevoerd voor de activiteiten van het Burgemeestersconvenant en de implementatie van SEAP-projecten. Folders en presentaties werden aangewend als een middel om informatie te verspreiden. Er werden voorbeelden getoond van goede praktijken van hernieuwbare energie-installaties en van haalbare projecten die uitgevoerd kunnen worden. De aanvaarding door de bevolking werd verhoogd door de voordelen van systemen voor hernieuwbare energiebronnen in vergelijking met fossiele brandstoffen in de verf te zetten. Sterktes Het draagvlak bij de bevolking kan makkelijk verhoogd worden als de energiebesparingen vertaald worden in financiële besparingen. Het aantonen van financiële besparingen verhoogt de SWOT Analyse Zwaktes Het is moeilijker om een praktische demonstratie te organiseren van locaties waar installaties plaatsgevonden hebben. Er zijn slechts een beperkt aantal installaties van hernieuwbare energiebronnen in de 35

36 interesse van de burgers om systemen voor hernieuwbare energiebronnen in te voeren. Kansen Burgers kunnen in contact worden gebracht met bedrijven die systemen voor hernieuwbare energiebronnen produceren en installeren. regio die burgers kunnen bezoeken en waar ze zich vertrouwd kunnen maken met de werking ervan. Bedreigingen Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Het instrument kan verbeterd worden door het organiseren van bezoeken ter plaatse voor burgers. Het is belangrijk dat zij geïnstalleerde systemen voor hernieuwbare energiebronnen zien om gemakkelijk de voordelen die deze installaties kunnen realiseren vast te stellen. 3.4 Instrumenten om resultaten te monitoren Monitoringinstrumenten kunnen gebruikt worden om de impact van SEAP-maatregelen op het gemeentelijke energiesysteem te evalueren. Dit type instrument werd in Noorwegen gebruikt bij een project uit de SAVE-cluster Invoering van een energiemanagementsysteem Gebruikt in het BEAST-project: Ave Eco-Lighthouse Milieumanagementsysteem Partner: MRFK, Noorwegen Voorbeelden van toepassingen: Een centraliserend milieumanagementsysteem dat organisaties kunnen invoeren. Stakeholders, lokale gemeenten, milieuorganisaties en politici uit de streek werden uitgenodigd om hun kennis te delen over het milieumanagementsysteem "Eco-Lighthouse" en om het inzicht in de potentiële voordelen te vergroten. Er werden presentaties gegeven door de Eco- Lighthouse-stichting over de verschillende managementsystemen die beschikbaar zijn in het kader van het Eco-Lighthouseschema en over hoe men vooruitgang kan boeken met een managementsysteem dat aangepast is aan het bedrijf. Consultants, auditoren en bedrijven die actief met het Eco-Lighthouse-managementsysteem werken deelden hun ervaring vanuit de verschillende rollen die ze hebben. De uitdagingen en hinderpalen aan dit managementsysteem werden belicht. Ten slotte werd voorgesteld hoe men een gezondheids-, veiligheids- en milieusysteem kan opzetten dat werkt in de praktijk. De invoering van dit systeem zorgt voor betrokkenheid en verhoogt het enthousiasme van het personeel in de organisatie voor milieumanagement, door hen de kans te geven om tastbare en positieve effecten van de implementatie te ervaren. Sterktes Eco-Lighthousemanagement zorgt voor betrokkenheid en verhoogt het enthousiasme van het personeel in de organisatie. SWOT Analyse Zwaktes Consolidatie en integratie van milieuvereisten in het bestaande HSE- Managementsysteem 36

37 Kansen Een betere werkomgeving, een betere reputatie. Bedreigingen Uitstaande orders geplaatst door openbare toezichthoudende overheden. Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Communicatie met en betrokkenheid van de private sector en de gemeenschap. 3.5 Bijkomende instrumenten Hieronder volgen enkele gegevens en aanbevelingen in verband met instrumenten die in geen enkel project werden gebruikt, maar die toch nuttig kunnen zijn om stakeholders en burgers te betrekken bij de implementatie van SEAP Rapportagerichtlijnen over het Actieplan voor Duurzame Energie en Monitoring Dit instrument werd ontwikkeld door het Secretariaat van het Burgemeestersconvenant en het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek van de Europese Commissie. In dit instrument vindt u informatie over de inzameling van gegevens inzake het energieverbruik en de CO 2-emissies, een analyse van de ingezamelde gegevens en de berekening van CO 2-emissies. Het instrument kan gebruikt worden voor projecten in alle drie de clusters, ALTENER (bekende en nieuwe technologieën), STEER en SAVE. Meer informatie over dit instrument is beschikbaar op de webpagina van het Burgemeestersconvenant. Het instrument is beschikbaar in verschillende talen. Link naar de Engelse versie: VITO-tool voor het opmaken van een CO 2-nulmeting De ondersteunende hulpmiddelen en handleidingen van het Burgemeestersconvenant om de uitgangswaarden van de CO 2-emissies te meten en om SEAPs te implementeren zijn een van de hulpmiddelen die in alle clusters kunnen gebruikt worden. De VITO-tool, gebruikt in Vlaanderen, bevatten alle gegevens en berekeningen die nodig zijn om een CO 2-nulmeting van een Vlaamse gemeente op te maken en dit in overeenstemming met de minimale rapporteringsvereisten van het Burgemeestersconvenant. De resultaten van de berekeningen worden getoond in het tabblad SEAPtemplate. De hoger vermelde berekeningsbladen zijn reeds ingevuld met data en vereisen slechts een minimale inbreng van de gebruiker. De spreadsheets zijn niet beveiligd, dus alle formules zijn zichtbaar en velden kunnen overschreven worden Handleiding SEAP: Hoe een Actieplan voor Duurzame Energie ontwikkelen Het hoofddoel en de belangrijkste voordelen van deze handleiding is te garanderen dat de voorgestelde maatregelen tegemoet komen aan de lokale en nationale prioriteiten en eenvoudig kunnen gefinancierd worden. Het is een stapsgewijze handleiding voor alle aspecten van de SEAPontwikkeling en implementatie. Dit instrument verschaft informatie over de 37

38 verspreiding/communicatie van SEAP-acties, het meten van CO 2-uitgangswaarden, het vastleggen van doelstellingen en het opvolgen van de vooruitgang. Het instrument kan in alle clusters gebruikt worden en meer informatie is beschikbaar op de webpagina s van het initiatief Burgemeestersconvenant: Inspirerende financieringsplannen: Stof tot nadenken voor de ondertekenaars van het convenant In dit hulpmiddel worden verschillende financieringsmechanismes voorgesteld voor de verschillende maatregelen die vervat zijn in een SEAP (Actieplan voor Duurzame Energie). Er worden voorbeelden opgesomd van financieringsprojecten uit eigen middelen, een publiek-privaat partnership, middelen van lokale partners, regionale en lokale subsidies en nationale en EU-fondsen en programma s. Deze financieringsmechanismen worden uitgelegd aan de hand van voorbeelden in verschillende SEAPprojecten: gebouwen, uitrusting/installaties, industrie, transport, lokale elektriciteitsproductie, lokale stadsverwarming en airconditioning, WKK- productie, ruimtelijke ordening, openbare aanbesteding van producten en diensten, werken met burgers en stakeholders en andere sectoren. Meer informatie is beschikbaar op thematic_leaflet_3_ web-2.pdf en het instrument kan in alle BEAST-clusters gebruikt worden Gebruikersgids voor Coördinatoren en Ondersteuners van het Convenant Deze gids verstrekt een overzicht van de sleutelrollen en verantwoordelijkheden die kunnen opgenomen worden door netwerken van lokale en regionale overheden. Het instrument is een handleiding voor Ondersteuners en Coördinatoren van het Convenant en belicht hun taken en engagementen in het proces van het Burgemeestersconvenant. Het geeft instructies over hoe je bekend maakt dat je deel uitmaakt van het Burgemeestersconvenant, hoe men dit initiatief kan promoten, hoe men zijn leden (steden, gemeenten) ondersteuning kan bieden bij hun SEAPimplementatie en hoe men contacten kan onderhouden met het Secretariaat van het Burgemeestersconvenant. Dit instrument kan in alle clusters gebruikt worden en meer informatie is beschikbaar op Burgemeestersconvenant: Naar een koolstofarme toekomst Deze brochure is erop gericht om het engagement en de betrokkenheid van de stakeholders te ondersteunen bij de doelstellingen van het Burgemeestersconvenant. Dit instrument legt bondig alle stappen uit in het SEAP-proces, vanaf het toetreden tot het Burgemeestersconvenant, via de implementatie, tot de controle en de feedback. Het legt ook de rol van de stakeholders uit en het stelt sommige financieringsmechanismes voor om de voorgestelde maatregelen te financieren. Dit instrument kan in alle clusters gebruikt worden en meer informatie is beschikbaar op: SEAP Plus De SEAP Plus-website bevat algemene informatie, case studies en voorbeelden van goede praktijken bij de implementatie van SEAPs. Meer in het bijzonder verstrekt de website goede voorbeelden inzake een optimale samenwerking tussen verschillende stakeholdertypes. De SEAP-catalogus van 38

39 maatregelen geeft u een beter begrip en is een bron van inspiratie van wat bereikt kan worden in het SEAP-proces. Hier vindt u de links:

40 4. Getrokken lessen en aanbevelingen uit andere delen van het project De BEAST-projecten werden georganiseerd in drie clusters: SAVE STEER ALTENER (Bestaande en Nieuwe technologieën voor hernieuwbare energie) Een belangrijk onderdeel van het BEAST-project was het uitwisselen van ervaringen binnen deze clusters, wat geleid heeft tot een beter begrip van het volgende: Instrumenten en methodes die gebruikt werden in projecten om de participatie en de goedkeuring van stakeholders en burgers te ondersteunen. Lessen getrokken uit jam sessies, SEAP-workshops en in het algemeen tijdens de duur van het project. Dit hoofdstuk bevat ervaringen en geleerde lessen met betrekking tot draagvlakverhoging die werden gedeeld tijdens het werk in clusters, de jam sessies en de SEAP-workshops uit Werkpakket 3. Het werk in clusters gebeurde op clustervergaderingen in partnerlanden en tijdens Skype-meetings georganiseerd per cluster. Clustervergaderingen in partnerlanden werden zo georganiseerd dat de uitwisseling van kennis en ervaringen tussen de clusters gemaximaliseerd kon worden. Er waren telkens twee onderdelen tijdens de clustervergaderingen. Het eerste deel bestond uit een educatief studiebezoek aan een succesvol uitgevoerd project in die cluster, zoals een bezoek aan een fietsendeelcentrum, een WKK-installatie met biomassa voor stadsverwarming, energierenovatie van gebouwen, windmolenparken enz. Het tweede deel was een cluster workshop waarin de lokale acties werden besproken en waarin ervaringen werden uitgewisseld. Dit hielp om synergiën te creëren en zorgde voor een kennisoverdracht van het ene partnerland naar het andere, en hielp zo om oplossingen te vinden voor welbepaalde problemen in welbepaalde projecten. 4.1 Clustervergaderingen: SAVE BEAST-partners hebben een belangrijke coördinerende rol gespeeld bij het ondersteunen van de implementatie van projecten binnen de SAVE-cluster. Het belang van het aantonen van meetbare voordelen van het invoeren van SAVE-projecten is opvallend binnen de SAVE-cluster. Daarom is het bij energie-efficiëntie voor woningen en andere gebouwen nuttig gebleken om de potentiële besparingen op het vlak van energie en financiën te kwantificeren. In een aantal BEAST-partnerlanden, meer in het bijzonder Cyprus, Letland en Schotland, is het bestaan van Nationale Programma s een belangrijk instrument bij het ondersteunen van de installatie van maatregelen voor energie-efficiëntie in woningen. De burgers zelf zijn geneigd om maatregelen voor energie-efficiëntie te verwelkomen, vooral als ze de voordelen zien die anderen in hun gemeenschap ondervinden door het toegenomen comfort, verbeteringen in de structuur en de gedaalde energiekosten. Toch kan het gebeuren dat nationale systemen slechts bepaalde maatregelen financieren of zich restrictief opstellen op het vlak van de erkenning van gezinnen en in sommige landen kunnen de kosten een belemmering vormen om deze maatregelen door te voeren. 40

41 Net zoals bij de andere clusters, bleek het verhogen van de vaardigheden en de technische kennis van de stakeholders een goed middel om de uitvoering van het project te versnellen. Dit was bijzonder opvallend in België, waar de provincie Vlaams-Brabant een opleidings- en coaching traject heeft uitgewerkt voor EPC-contracting (Energy Performance Contracting). Het doel van de actie is het stimuleren van investeringen in energie en het reduceren van energieverbruik in gemeentelijke gebouwen of gemeenschapsvoorzieningen. Aangezien dit een eerder nieuw bedrijfsconcept is in België, faciliteert een benadering met technische training de snellere doorvoering van EPC. Het doel is om 5 gemeenten te ondersteunen die een EPC-project zullen doorvoeren. De eerste stap in het opleidingstraject is het bijeenbrengen van alle stakeholders. De uitdaging bestaat erin dat dit een erg nieuw bedrijfsconcept is want het EPC-concept is (nog) niet erg verspreid in België en in Vlaanderen. De tweede stap is een haalbaarheidsstudie gevolgd door een analyse van de technische, wettelijke en financiële aspecten, hinderpalen en mogelijkheden. De provincie Vlaams-Brabant heeft verschillende jam sessies ingericht, waar de wettelijke aspecten van de contracten, het technische beheer van de gebouwen, het kostenaspect werden uitgelegd aan het gemeentelijke personeel en aan de gemeentepolitici. Eén gemeente heeft reeds een aanbesteding georganiseerd voor het aantrekken van een EPC-facilitator. De aanstelling van EPC-facilitatoren voor andere gemeenten komt er snel aan. De EPC-maatregelen worden vooral genomen voor gemeentelijke gebouwen kantoren, sportinfrastructuur, sociale woningen, eventueel ook scholen alle soorten gebouwen die door de gemeente beheerd worden. Gelijklopend voert ESEA een nieuwe benadering door in Norrkoping, Zweden, waar ze de coördinatie van goederen willen verbeteren om de koolstofemissie te reduceren. Om dit te ondersteunen is ESEA van plan om een opleidingsworkshop te organiseren om de kennis van transportondernemingen over het gebruik van fossielvrije brandstof, biodiesel en over transportplanning te verbeteren. MRFK heeft ook aandacht besteed aan opleiding in het Eco-Lighthouse-energiemanagementsysteem als een instrument om de invoering te ondersteunen. Ze hebben een ecoworkshop van 2 dagen georganiseerd voor mensen die in het managementsysteem werken, de auditoren werden uitgenodigd voor iedere zaak die een milieucertificaat kreeg. CMM en CEA hebben allebei vooruitgang geboekt in de renovatie van een gemeentelijk gebouw binnen de SAVE-cluster. In beide gevallen waren ze van oordeel dat informatie over de voordelen (op het vlak van financiële besparingen en energiebesparingen) van de renovatie een belangrijke factor was om de goedkeuring binnen de gemeente te bekomen. Dit heeft naburige gebieden ook bewust gemaakt van de mogelijkheden die kunnen voortvloeien uit de renovatie van oudere gebouwen met energie-efficiënte maatregelen. 4.2 Clustervergaderingen: STEER Binnen de STEER-cluster hebben de BEAST-partners ondervonden dat een praktische demonstratie en voorbeelden cruciaal zijn om de aanvaarding door stakeholders te bewerkstelligen en om hun projecten door te voeren. Er werden binnen deze cluster goede ervaringen gedeeld over de aanpak die op verschillende terreinen werd gevolgd. De partners hebben ook informatie gedeeld over de verschillende aard van de incentives en de oplaadinfrastructuur voor elektrische voertuigen die in hun land bestaan of voorgesteld zijn. 41

42 Het werk dat binnen BEAST verricht werd, omvatte evenementen en de mogelijkheid om elektrische voertuigen te testen (voor het publiek en voor politici) die ertoe leidden dat de negatieve perceptie van elektrische voertuigen tegengegaan werd. De partners vonden het belangrijk om ervoor te zorgen dat naast een verbeterde perceptie van elektrische voertuigen, er ook incentives en infrastructuur voorhanden zijn om de invoering van elektrische voertuigen te ondersteunen. Noorwegen heeft hier bijzonder veel aandacht voor. Zij proberen ervoor te zorgen dat alle inwoners van de regio niet verder dan 50 km van een oplaadpunt wonen. In Noorwegen hebben ze de negatieve perceptie ook bestreden door een conferentie voor elektrische bussen te organiseren waarbij een elektrische bus een stijle helling opreed en een gelijkaardige race voor elektrische wagens te organiseren. De overheid van Møre en Romsdal County organiseerde de conferentie samen met de Stichting Green Fjord Het belangrijkste punt was het bewijs te leveren dat elektrische bussen ook buiten het stadscentrum een oplossing kunnen bieden en dat Noorwegen een passende streek kan zijn precies omwille van de vele heuvels en bergen waar de bussen op hun neerwaartse rit hun batterij weer kunnen opladen. Er werd ook een race voor elektrische voertuigen georganiseerd op de Troll ladder (Figuur 8). In Zweden en Letland hebben ze ook gebruik gemaakt van evenementen die goed werden ontvangen door de publieke en de private sector. Figuur 8 Race voor elektrische wagens op de Troll ladder ESEA (Zweden) richtte een evenement voor elektrische wagens in met 30 bedrijven, auto s, testritten, een conferentie, en politici. E-Road-East ( een groot evenement voor elektrische wagens, vond plaats op 4 juni in de regio Oost-Zweden. Het evenement werd opgezet in samenwerking met BEAST, ProEBike, ESEA en de Regio. Het evenement bestond uit een tentoonstelling waarop meer dan 25 stakeholders aanwezig waren met elektrische wagens, 42

43 laadfietsen die meer dan 300 kg kunnen vervoeren, verschillende types elektrische fietsen voor stadgebruik en Segways. Tegelijk met de tentoonstelling werd er een conferentie georganiseerd die de onderwerpen in drie verschillende blokken aanbracht. Het eerste onderwerp, Inzicht, toonde de toekomst van de elektrische wagens, technologie en innovatie, mogelijkheden voor zonnelading en elektrisch carpoolen. Het tweede onderdeel was Inspiratie en toonde bestaande goede voorbeelden: in de Åkerbo-parochie die deel uitmaakt van de Zweedse kerk en die elektrische wagens gebruikt en een laadpunt aanbiedt aan bezoekers, de Zweedse Post die sinds 2003 gebruik maakt van elektrische auto s, de gemeente Varberg die erin geslaagd is om het hele wagenpark van de gemeente om te schakelen naar 50% elektrische wagens. Er werden ervaringen uitgewisseld inzake openbare aanbestedingen voor elektrische wagens en over de manier waarop vooroordelen van gebruikers binnen de gemeente kunnen overwonnen worden. Het laatste onderwerp was Logistiek en toonde de case van de stad Göteborg die in de binnenstad gebruik maakt van lichte elektrische wagens voor de distributie van goederen naar alle winkels. Er werden debatten gehouden over de rol van verkopers van elektrische wagens bij de overgang naar een fossielvrije automarkt evenals over wie verantwoordelijk moet zijn voor het bouwen van de oplaadinfrastructuur en wat de kostprijs moet zijn voor het opladen van een elektrische wagen. Meer dan 60 politici, regionale en gemeentelijke besluitvormers namen deel aan de seminaries en in totaal namen 110 personen deel tijdens de dag. Het publiek werd uitgenodigd om de tentoonstelling te bezoeken en iedereen kon een testrit maken. De Gouverneur en de Voorzitter van de Regio verzorgden de officiële opening van het evenement. Het evenement bood veel kansen en zorgde voor een arena voor spelers binnen de industrie van elektrische wagens, elektrische fietsen en oplaadinfrastructuur, en voor gemeentelijke en regionale besluitvormers. 7 gemeenten (Ödeshög, Vadstena, Kinda, Åtvidaberg, Norrköping, Söderköping en Mjölby) en de Regio namen deel aan de roadshow. De doelgroep voor de roadshow waren managers, beleidsmakers en politici. Tijdens twee weken in september werden 8 locaties bezocht met een programma dat bestond uit een seminarie van 1 uur, een testrit van 1 uur en ruimte voor discussie en vragen. Het seminarie ging over volgende onderwerpen: Waarom zou men een fossielvrij wagenpark moeten hebben? Wat is de strategie van de regio? Hoe kan men vooroordelen overwinnen en succesvol elektrische voertuigen aanschaffen? Goede voorbeelden? Theorie en technologie van elektrische auto s en van het opladen. Verschillen in de zuinigheid tussen fossiele en elektrische wagens. Er stond ook een roadshow op het programma met alle gemeenten in de regio waarbij elke gemeente gratis één week vier elektrische wagens mocht testen. 150 personen in meer dan 30 verschillende gemeentelijke diensten kregen de kans om deze voertuigen tijdens de testweken te gebruiken. Het resultaat was erg positief en een meerderheid wil elektrische wagens hebben in het gemeentelijke wagenpark. In Figuur 9 worden enkele foto s van het evenement getoond. Het evaluatierapport en foto s van de testperiodes en de roadshow zijn beschikbaar op de link 4. Het gevolg is dat men nu uitkijkt naar een ruimere strategie voor de oplaadinfrastructuur in de regio. 4 testperioder_elbilar.pdf 43

44 De workshop werd georganiseerd als een levendige uitwisseling van ervaringen en testen die buiten werden gedaan, er waren geen voorstellingen, maar live speeches en kennisuitwisseling. Zowel in Zweden als in Letland bereikt men nu de fase van het uitkijken naar bredere strategische plannen voor de oplaadinfrastructuur dankzij de verbetering van de sociale aanvaarding van de technologie. De Kroatische partner in BEAST, UNIZAG FSB, heeft ook onderzocht welke belemmeringen er zijn voor het bezit van elektrische wagens. In dit project hield een van de belangrijkste problemen eveneens verband met de oplaadinfrastructuur en de angst dat men niet ver genoeg kan rijden. Ze organiseerden een workshop in Dubrovnik voor elektrische wagens waar de voor- en nadelen werden beschreven. De workshop werd georganiseerd door het Ontwikkelingsagentschap van Dubrovnik als onderdeel van de Week voor Duurzame Energie in Dubrovnik. UNIZAG FSB was een van de presentatoren van elektrische wagens. Ook het BEAST-project werd voorgesteld met de lopende activiteiten in de regio. Daarom evolueren ze nu net zoals de andere partners in de STEER-cluster naar een dieper onderzoek van haalbaarheidsstudies voor oplaadinfrastructuur, en kijken ze of er een bedrijfsmodel is om de ontplooiing en de werking van een oplaadstructuur te ondersteunen. Een van de projecten binnen de STEER-cluster heeft te maken met een fietspad (CMM, Italië). Ook hier heeft een praktische demonstratie (in dit geval door politici) CMM ondersteund bij het communiceren van het potentieel van de route als een duurzame vervoersoptie voor het woonwerkverkeer (dus niet alleen voor toeristen). Er werden ook een jam sessie en een workshop georganiseerd waar stakeholders betrokken werden bij het kennisproces en bij het uitwisselen van praktijkervaring. Zo nodigde CMM in juli 2015 een bekende architect (Valerio Montieri die voor FIAB Lombardije werkt) en een gevestigde journalist op het vlak van duurzame mobiliteit uit. Ze spraken over de mogelijkheden die voortspruiten uit het gebruik van het fietspad en over het gebruik ervan als een goed toeristisch alternatief in de bergregio. Tijdens deze sessieronde namen producenten deel aan de discussie en verhoogden zo de interesse van de mensen en voerden de werken uit in verband met de STEER-actie met positieve gevolgen voor zowel de bevolking als voor de gemeenten. 44

45 4.3 Clustervergaderingen: ALTENER Figuur 9 EV-roadshow in Zweden In de ALTENER-cluster ging de aandacht van veel BEAST-partners vooral uit naar het uitleggen van de HE-technologieën en het voorstellen van casestudy s aan de stakeholders, aangezien de technologie en de voordelen ervan vaak onbekend waren, zelfs in het geval van een tamelijk goed ingeburgerde technologie. BEAST-partners hebben ook een belangrijke rol gespeeld bij de coördinatie van stakeholdervergaderingen, de oprichting van stuurgroepen voor het project enz., als een manier om de vooruitgang inzake de projecten binnen de ALTENER-cluster in gang te zetten. In veel gevallen werd ondervonden dat een project dan wel kan opgenomen zijn binnen de SEAP, maar dat er geen projectmanager is aangesteld of dat er geen budget beschikbaar is om het verder te ontwikkelen. In Kroatia werd een voorstelling van succesvolle voorbeelden van warmtekrachtkoppeling met biomassa en stadsverwarming elders in Europa aangegrepen om het begrip en de aanvaarding van de mogelijkheden aan te wakkeren. In Noorwegen verloopt een van hun ALTENER-projecten ook als een wetenschappelijk pilootproject om de productie van biogas uit afval van de visindustrie te demonstreren. Bij een ander ALTENER-project in Kroatië dat hernieuwbare energiebronnen op de eilanden promoot, werden openbare workshops gebruikt om SEAP-activiteiten onder burgers te verspreiden. Er werden sommige lokale projecten inzake hernieuwbare energie en energie-efficiëntie voorgesteld, maar er werd geen bezoek aan de locatie georganiseerd. Dit zou een zwak punt kunnen zijn want mensen houden ervan om sites te bezoeken waar dergelijke maatregelen werden doorgevoerd. Er werd een lokale groep voor hernieuwbare energie en energie-efficiëntie opgericht 45

46 met als doel om de burgers te helpen bij hun aanvraag voor fondsen uit het Kroatische Fonds voor Milieubescherming en Energie-efficiëntie. Figuur 10 Een marathon voor elektrische wagens in Letland Op de projectvergadering in Kroatië op 1 oktober 2015 in Dubrovnik werd er een workshop georganiseerd in het kader van het WISE-project ( UNDP Kroatië (met de steun van DUNEA en de Universiteit van Zagreb) organiseerde de workshop met de titel Betrokkenheid van de burgers als een driver voor het ontwikkelen van projecten inzake windenergie in de marge van de grootschalige conferentie Duurzame Ontwikkeling van Energie, Water en Milieusystemen (SDEWES). De SDEWES-conferentie die het tiende jaar op rij in Dubrovinik werd gehouden, verzamelde ongeveer 500 deelnemers van over de hele wereld. BEAST-partners namen deel en wisselden kennis en ervaringen in verband met de aanvaarding van windenergie door het grote publiek uit. De workshop diende als werkvergadering met stakeholders uit de westelijke Balkan voor het uittesten en het verkrijgen van feedback over een concept van trajecten voor sociale aanvaarding (SAP Social Acceptance Pathways). De belangrijkste discussiepunten die voortkwamen uit de discussie over de status van de betrokkenheid van burgers in projecten voor windenergie in de Balkan waren de volgende: Politici en burgers in de Balkan zijn zich nog steeds niet bewust van de potentiële voordelen van projecten voor windenergie en van de voordelen van energieprojecten voor de gemeenschap. Er is een gebrek aan technische en financiële knowhow voor het ontwikkelen van projecten voor hernieuwbare energie en meer in het bijzonder voor windenergie. 46

47 Energie voor de gemeenschap bevindt zich nog steeds in een initiële ontwikkelingsfase, ook al zijn er een paar initiatieven in de regio om energiecoöperatieven op te richten. Burgerparticipatie wordt niet waargenomen in de cultuur en de mentaliteit van de mensen (er is een gebrek aan gemeenschapszin bij de bevolking). Gebrek aan participatie en transparantie van energieprojecten zijn de grootste hindernissen die de betrokkenheid van de burgers bij dergelijke projecten beperken. De vergadering ging verder met de voorstelling van Trajecten voor Sociale Aanvaarding (SAP), onderverdeeld in hoofdstukken. De deelnemers werkten per twee en elk paar kreeg een versie van het werkboek dat ze moesten aanvullen. De belangrijkste conclusies die konden getrokken worden uit de discussie met de deelnemers en na het bekijken van de aangevulde werkboeken zijn de volgende: Planning, regelgevingen en administratieve kwesties moeten meer aan bod komen in het document (vanaf de planningstoelating, het verkrijgen van de vergunning, het definiëren van de administratieve instanties waar men mee te maken zal krijgen, welke overheidsdepartementen betrokken zijn enz.). In elke fase zouden optimale managementpraktijken aan bod moeten komen en belicht moeten worden, bij voorkeur in vakken (vanaf het plannen en desk research tot het ontwerp en de uitvoering) om risico s voor volgende projecten te beperken. Het meest geschikte plan van uitvoering voor verschillende gevallen met duidelijke instructies over wat men moet doen en wat men niet moet doen, zou bij het document moeten gevoegd worden (als... doe dan dit... of vermijd om dat te doen...). De gunstigste manier om het document voor te stellen aan stakeholders en het ruimere publiek is via een online portaal. Het tijdsbestek van het volledige proces zou duidelijk zichtbaar moeten zijn in het document (zodat de ontwikkelaar/investeerder bewust is van de tijd die ze nodig hebben als ze het traject willen volgen). Een ander project in Noorwegen is een kleine biogascentrale voor landbouwers. Er werd een workshop voor landbouwers (stakeholders) ingericht. Ze hebben interesse om het project uit te voeren maar de elektriciteitsprijzen zijn momenteel te laag, wat een groot probleem vormt. Het laatste project betreft het gebruik van overtollige hitte van de natuurlijke gascentrale. Er werd een workshop georganiseerd met de projectgroep die alle stakeholders bevat. De workshop bestond uit drie delen. Het eerste behandelde de organisatie van het project en het nemen van een beslissing over de manier om de overtollige hitte uit de centrale te halen. Het tweede deel is het zoeken naar biogas en het derde is de manier waarop biogas kan geproduceerd worden uit de overtollige hitte. Sommige van de grootste problemen zijn de lage elektriciteitsprijzen en de moeilijke communicatie met de belangrijkste stakeholder (de directeur van de gascentrale). Als resultaat van de werkzaamheden binnen de thematische clusters konden de BEAST-partners ook gebruik maken van de kennis en de ervaringen opgedaan binnen het BEAST-project om het begrip en de kennis in hun eigen regio te verhogen. Zo was er bijvoorbeeld een kennisuitwisseling tussen Letland en Kroatië met informatie over de Jelgava-stadsverwarming op biomassa. Wat voor sommige 47

48 BEAST-partners moeilijker bleek, was verder te kunnen gaan dan louter presentaties maar werkbezoeken aan te bieden aan de voorgestelde technologie binnen hun regio. Partners ondervonden dat vergaderingen met stakeholders en een verbeterd projectmanagement een centrale rol spelen bij de voortgang van de ALTENER-projecten binnen BEAST. In veel gevallen behoorde een project tot de SEAP maar boekte het geen vooruitgang, misschien als gevolg van een gebrek aan coördinatie tussen lokale partners of omdat er geen projectmanager is aangesteld of omdat er geen budget beschikbaar is. Zo stond in Boxholm (Zweden) het gebruik van overtollige hitte van een staalfabriek jarenlang op de gemeentelijke agenda maar werd het niet opgestart. Via het BEAST-project organiseerde ESEA vergaderingen met de gemeente, de districtsraad, de stakeholders, en hield men ook een jam sessie over het project. Deze ondersteuning was van cruciaal belang om de gemeente ertoe aan te zetten om de beslissing te nemen om verder te gaan met het project, en BEAST verleent nu verdere ondersteuning bij het identificeren van financieringsoplossingen. Het oprichten van een soort van stuurgroep voor het project is erg belangrijk om een snelle en efficiënte uitvoering van het project te verzekeren. Zo is de implementatie van een boiler op biomassa, gecombineerd met zonnecollectoren voor de productie van warm water voor het zwembad van Lakatamia het ALTENER-project op Cyprus. De gemeente is de eigenaar van het project en heeft daarom een projectgroep opgericht die ook stakeholders bevat. De stakeholders die opgenomen zijn in de projectgroep zijn privébedrijven, luchtcontrolespecialisten, installateurs en vertegenwoordigers van de gemeente. Er werden bezoeken ter plaatse georganiseerd voor de stakeholders. Bij het Italiaanse ALTENER-project voor de oprichting van een kleine waterkrachtcentrale in Civo hebben ze het eerste deel van het project afgewerkt en gaan ze nu over tot de oprichting van een projectgroep om in staat te zijn om problemen in verband met administratie, financiering en de nationale wetgeving aan te pakken. Dit zal gebeuren door middel van een jam sessie. In verband met het gebruik van mariene energie in de Buiten-Hebriden in Schotland, organiseerde CNES een workshop met stakeholders die private ondernemingen, de overheid en vertegenwoordigers van de lokale gemeente bijeenbracht. Opties voor de voortgang van het project werden besproken. Dit werd gevolgd door twee bijkomende workshops en een Skype conference call waar verschillende opties voor de site besproken werden. De BEAST-box-template werd gebruikt om de beste optie te bepalen en bleek een nuttig hulpmiddel. Alle stakeholders werden verzameld rond één tafel en ze werden allemaal betrokken bij de discussie, wat erg positief is. Dit leverde een klein actieplan op dat momenteel on hold staat. In Schotland en op de Canarische Eilanden vonden bevragingen van gezinnen plaats om uit te zoeken wat de visies van de burgers en/of hun energieverbruik zijn. Zo werd bijvoorbeeld een bevraging van gezinnen georganiseerd bij de oprichting van een energiebedrijf op de Buiten-Hebriden in Schotland om de standpunten van de burgers te leren kennen inzake het aanschaffen van energie bij een lokale leverancier en ook om een beter beeld te krijgen van het energieverbruik van de gezinnen. Dit is een belangrijk hulpmiddel gebleken voor het verhogen van het bewustzijn van de gemeenschap over de voorstellen. De hoofdredenen voor het wisselen van energieleverancier zijn de energiekosten, die hoger zijn dan in de rest van het VK, niet de energiebron (groene elektriciteit) of het feit dat de leverancier een lokaal bedrijf zou kunnen zijn. Ze willen ook geen prosumenten worden die hun 48

49 eigen energie produceren. Het bewustzijn van de gemeenschap verhogen en een voortdurende communicatie met de mensen bleken erg belangrijk te zijn. Er werd ook een bevraging van gezinnen georganiseerd in verband met het voorgestelde Microgrid voor La Graciosa, die naar voor wordt geschoven door ITC samen met de lokale overheid van Lanzarote en de lokale nutsvoorziening ENDESA. Er werd een enquête gehouden in 350 huizen op het eiland, vooral om een beter begrip te krijgen van het verbruiksniveau en de verbruikspatronen, om zo informatie te kunnen verstrekken bij het uitwerken van het project. 4.5 Lessen die getrokken werden uit jam sessies Elke partner van het BEAST-project heeft minstens één jam sessie ondernomen in zijn regio als een specifiek instrument om de aanvaarding door stakeholders en de uitvoering van SEAP-projecten te verhogen. Jam sessies hebben als doel om hinderpalen weg te nemen en verder te gaan met de implementatie van SEAP-acties. Een jam sessie is een welbepaald type workshop, waarbij de focus ligt op het genereren van creatieve en innovatieve ideeën en oplossingen in een open groepsomgeving, in verband met een welbepaalde uitdaging, en daarna op het analyseren en het verlenen van prioriteiten aan de ideeën en oplossingen om te komen tot een concreet actieplan. In Werkpakket 4 van het BEAST-project werden er richtlijnen opgesteld voor jam sessies en dit ondersteunde de partners bij het inrichten van deze sessies in hun eigen regio. In cluster workshops deelden de BEAST-partners goede praktijken en geleerde lessen uit het inrichten van de jam sessies. Ook werden er evaluaties van de jam sessies te houden. De volgende lessen werden getrokken: IDENTIFICATIE VAN DE DEELNEMERS: De identificatie van de juiste deelnemers is van vitaal belang en omvat doorgaans: experts, publieke en private stakeholders en andere belanghebbende partijen. Een inventarisatieoefening van stakeholders kan hierbij van nut zijn. Deelnemers aan een jam sessie zouden een drievoudige referentiegroep moeten bevatten (onderzoekers, beleidsmakers, stakeholders). Deelnemers moeten rechtstreeks betrokken worden bij het voorgestelde onderwerp voor de jam sessie en moeten iets concreets kunnen bijdragen. Deelnemers aan de jam sessies moeten een representatieve weerspiegeling zijn van hun lokale maatschappij. Enkele BEAST-partners vonden het lastig om mensen bijeen te krijgen om deel te nemen aan de jam sessies. Dit kan leiden tot onevenwicht en de kwaliteit van de informatie op de sessie beïnvloeden. Een goede organisatie kan hier een gunstige impact op hebben: dit omvat een adequate kennisgeving aan de genodigden, ervoor zorgen dat de voorgestelde datum niet botst met andere evenementen, en na de eerste uitnodiging moet er een informele herinnering volgen (telefonisch of per ) dichterbij het moment van de jam sessie. GOEDE VOORBEREIDING VAN DE DEELNEMERS: Het is nuttig om ervoor te zorgen dat de deelnemers zich op voorhand reeds bewust zijn van het doel, het thema en de vorm van de jam sessie, evenals van het probleem waar een oplossing voor dient te worden gevonden. 49

50 Dit geeft mensen de mogelijkheid om op voorhand na te denken over het probleem dat opgelost moet worden, en maximaliseert de impact van de tijd die men samen doorbrengt tijdens de jam sessie. De organisator van de sessie moet overwegen welke informatie op voorhand verspreid moet worden onder de deelnemers om deze voorbereiding te ondersteunen: dit kan achtergrondliteratuur zijn, een voorlichtingsnota en/of agenda. Het op voorhand verspreiden van informatie benadrukt ook het belang van het onderwerp voor de genodigden en bevordert hun deelname. DUIDELIJK DOEL EN AGENDA: Er moet een welbepaald probleem zijn dat aangepakt dient te worden; het kernonderwerp of de belangrijkste kwestie moet gedefinieerd worden opdat de jam sessie de focus zou behouden en naar oplossingen zou zoeken. Identificatie van de beste vorm voor de groep en voor het onderwerp in sommige projecten kan het nuttig zijn om een inleidende spreker/expert te hebben en een studiebezoek te organiseren voorafgaand aan de jam sessie. SFEER TIJDENS DE JAMSESSIES: Het is belangrijk om toegewezen rollen te hebben: moderator, bemiddelaar, verslaggever, en om te zorgen voor een strikt tijdsverloop. Een goede bemiddelaar zorgt voor een lichte sfeer die een open en creatieve deelname van alle participanten bevordert. Het is belangrijk om op voorhand de locatie/tafelschikking/zitplaatsen/consumpties voor de deelnemers te overdenken. Al deze praktische aspecten kunnen ertoe bijdragen dat mensen deelnemen en kunnen ook zorgen voor een vlot verloop van de sessie. Goede voorbereiding: zorg ervoor dat het lokaal ingericht is, dat er genoeg kleurstiften, posters, flipcharts zijn, dat er genoeg ruimte is voor de mensen om rond te kunnen lopen. De beste aanpak van creatieve werksessies combineert individuele en groepsgewijze brainstorming. Deelnemers moeten de tijd krijgen om na te denken. Een doeltreffende facilitering en een variatie aan benaderingen kunnen ervoor zorgen dat alle mensen een kans krijgen om deel te nemen en dat de agenda niet gedomineerd wordt door één individu/thema/belangengroep. FOLLOW-UP Zorg voor een follow-up: analyse van de gegenereerde ideeën. In sommige gevallen zijn follow-up vergaderingen nodig. Er kan van de deelnemers een betrokkenheid die verder gaat dan de eerste sessie, gevraagd worden. Er was positieve feedback van de deelnemers aan jam sessies. De benadering voelt aan als een nuttig model om informatie te delen en een nuttige discussie op te wekken met inbegrip van het identificeren van nieuwe ideeën en benaderingswijzen in verband met de SEAP-implementatie. BEAST-partners voelden ook aan dat de vorm van een jam sessie een nuttig instrument is om een betere communicatie met stakeholders mogelijk te maken, doordat alle stakeholders hun visie op het project kunnen geven en ideeën kunnen aanbrengen over hoe de implementatie van het project en het project zelf verbeterd kunnen worden. In sommige gevallen versnelden jam sessies de uitvoering van het project en een aantal partners zijn overgaan tot verdere jam sessies binnen hun 50

51 regio. Bijkomende informatie over jam sessies die in de loop van het project werden gehouden, kan u vinden in D2.3 9 goed georganiseerde en uitgevoerde jam sessies inclusief rapporten Lessen die getrokken werden uit SEAP-Workshops (Werkpakket 3) Doel en indeling van SEAP-Workshops in BEAST Werkpakket 3 binnen het BEAST-project richtte zich op de uitvoering van acties uit Duurzame Energie Actieplannen (SEAPs). Om dit te bevorderen werd van elke partner verwacht dat hij 3 regionale trainingsworkshops inrichtte (1 per project). Het algemene thema voor de workshops was duurzame energie actieplanning en het duurzaam en efficiënt beheren en implementeren van lokale klimaaten energieacties. De workshops omvatten de volgende onderwerpen: (1) Identificatie van de belangrijkste SEAP-energiesectoren en het opstellen van een baseline (2) uitwerking van SEAP en energieacties toekennen van prioriteiten en uitvoering (3) SEAP-monitoring Net zoals bij de jam sessies overwogen de partners de beste manier om deze workshops in te richten in hun eigen regio afhankelijk van factoren zoals locatie, de grootte van de regio, het doelpubliek, het huidige begrip van het doelpubliek enz Lessen die per land werden getrokken De lessen die getrokken werden uit SEAP-workshops verschillen van land tot land als gevolg van de verschillende stadia van de SEAP-implementatie doorheen Europa, en ook binnen de regio. BEASTpartners vertegenwoordigen ook verschillende organisatietypes (gemeente, regionale overheid, academische instituten, energieagentschappen) en zijn gebaseerd op verschillende locatietypes (stedelijk, landelijk, eiland, enz.). Dit alles had bijgevolg een weerslag op de aard van de SEAPworkshops. VK BUITEN-HEBRIDEN Het was moeilijk om aanwezigheid op de workshops te bekomen maar de bevolking van de Buiten- Hebriden is tamelijk klein. Toch was het simpel om te bepalen wie uitgenodigd moest worden om deel te nemen aan de workshops. Er werd zorgvuldig aandacht besteed aan de timing van de workshops en de workshops werden gehouden op een toegankelijke plaats, inclusief lunch. We probeerden de mogelijke deelnemers ervan te overtuigen dat het een gratis opleiding was die in het belang was van hun eigen rol. Er moest veel behandeld worden in de workshops, onder andere omwille van het uiteenlopende kennisniveau onder de deelnemers; in één opmerking werd gesteld dat er teveel informatie werd behandeld tijdens de sessies. Follow-up is van cruciaal belang. Deelnemers aan de workshops blijven betrokken worden en de SEAPs worden blijvend herschikt en aangepast na de workshops. KROATIË 5 ed_%20jam_%20sessions_including_reports_2015.pdf 51

52 In Kroatië lijken deelnemers meer interesse te tonen voor welbepaalde projecten binnen de SEAPs, zoals de renovatie van de verlichting of de vervanging van ramen door meer energie-efficiënte ramen, eerder dan voor de SEAP in het algemeen. Deze interesse bleek een nuttig instrument om deelnemers aan te zetten tot deelname en om hen meer belangstelling te doen krijgen voor algemene SEAP-activiteiten en maatregelen. Als follow-up is het duidelijk dat er meer moet gedaan worden aan de verhoging van het bewustzijn over het klimaatactieplan of SEAP. CYPRUS Gemeenten in Cyprus zijn zeer vooruitstrevend. Veel gemeenten traden toe tot het Burgemeestersconvenant en ontwikkelden SEAP s. Nadruk werd gelegd op de oprichting van energieteams binnen de gemeenten, en er werden middelen toegewezen aan de SEAPimplementering. Dit maakte het eenvoudig om te bepalen wie er diende uitgenodigd te worden naar de workshops (de personen belast met de SEAP-implementering in de gemeenten) en dit betekende ook dat de workshops zich specifiek konden richten op trainingen over het verbeteren van de uitvoering van de SEAP s (financiering, projectbeheer, haalbaarheidsstudies enz.) aangezien de algemene kennis van de SEAP s goed was. ZWEDEN SEAP s werden in 2009 in Zweden geïntroduceerd maar veel ervan zijn toe aan een update. De eerste workshop herzag de SEAP-implementering. De tweede workshop werd ingericht rond duurzame gebouwen, en een flink aantal deskundigen uit de bouwsector en technici waren aanwezig. Er werd ook een workshop ingericht over toekomstige samenwerking. De behandelde onderwerpen waren zonnepanelen, een fossielvrij wagenpark en versnellen van de SEAP-implementering. De uitvoering van het klimaatactieplan wordt doorgaans toevertrouwd aan één persoon binnen de gemeente. Het bleek moeilijk om de juiste personen uit de gemeenten te laten deelnemen aan de workshops. Er werd ondervonden dat het focussen op specifieke projecten (bijv. duurzame gebouwen) en het uitnodigen van de private sector samen met technische experts, een manier is om de deelname van de gemeenten te bevorderen. LETLAND In de regio Zemgale hebben 2 gemeenten het Burgemeestersconvenant ondertekend, en de SEAP s werden in 2010 uitgewerkt voor de twee steden die getekend hadden - Jelgava en Jekabpils, en ook voor de hele regio Zemgale. In 2015 werden de controle- en evaluatierapporten van de SEAP s voor de steden Jelgava en Jekabpils opgesteld en overhandigd aan het Secretariaat van het Burgemeestersconvenant. Er werden veel inspanningen geleverd op het vlak van de energieefficiëntie van gemeentelijke gebouwen en meergezinswoningen. Er werden ook veel maatregelen ingevoerd op het vlak van hernieuwbare energiebronnen de regio Zemgale is vrij groen aangezien het merendeel van de warmte-energie wordt opgewekt in warmtekrachtkoppelingscentrales op biomassa. Daarom was het belangrijkste aandachtspunt in de SEAP-managementworkshops groen transport, aangezien transport een belangrijke uitstoter is van broeikasgassen, maar dit in de regio Zemgale voorheen erg onderbelicht werd. Een mogelijke manier om groen transport te introduceren zijn elektrische wagens, aangezien voertuigen op biogas nooit populair werden, en er geen andere technologieën in Letland in ontwikkeling of momenteel bestaand zijn. De houding tegenover elektrische voertuigen is vrij positief. De grootste belemmering op dit moment om elektrische 52

53 wagens te kopen is hun hoge prijs en twijfels omtrent hun functioneren in de winter. Maar de gemeenten die de kans hadden om elektrische wagens te kopen met steun van het programma, zijn tevreden over de werking en over de verminderde dagelijkse kosten in vergelijking met die van conventionele wagens. Zo bleek het instrument, steunprogramma s om te zorgen voor pilootcases om twijfels te verminderen, erg doeltreffend. NOORWEGEN De SEAP-workshops stonden open voor alle gemeenten in Noorwegen en de belangrijkste conclusies waren dat elke sector vooruitgang moet boeken met goede voorbeelden en dat er moet samengewerkt worden, dat de vaardigheden lokaal en regionaal verbeterd moeten worden, dat het tijd kost om zaken te realiseren, dat lokale burgers bij het plan moeten betrokken worden op het ogenblik dat men het opstelt en dat men kan leren van processen met strategische plannen uit de industrie. Er heerste een goede sfeer en er waren veel enthousiaste personen die een verschil willen maken en dit is misschien het belangrijkste punt: mensen zorgen ervoor dat het gebeurt! ITALIË Mensen en gemeenten die betrokken waren bij de workshops toonden interesse en hadden een basiskennis in verband met SEAP s. Er was een groter aanwezigheidspercentage voor de lokale STEER-actie (het fietspad), wat de meest volledige actie was met duidelijke en tastbare resultaten. Niettemin toonden de deelnemers aan elke sessie gevoeligheid voor energiekwesties, op basis van de nuttige informatie die ter zake werd verstrekt. Daarom is follow-up van cruciaal belang om meer gemeenten te betrekken bij SEAP-kwesties. BELGIË In de provincie Vlaams-Brabant ondertekenden 59 gemeenten het Burgemeestersconvenant, daarvan ontwikkelden er 41 een SEAP tegen december De SEAP-workshops in september waren erg nuttig voor het SEAP-ontwikkelingsproces, maar het zou beter geweest zijn mocht de SEAP-workshop vroeger in dit proces hebben plaatsgevonden. Om interactie en discussie te stimuleren werd gekozen voor verschillende workshops (vier in totaal) verdeeld in kleinere groepen (van maximum 15 deelnemers), in plaats van één workshop met de volledige groep van 59 gemeenten. Dit was een goede aanpak, de deelnemers namen actief deel aan de workshops. De workshops waren eveneens gericht op specifieke projecten en goede voorbeelden van succesvolle uitvoering van energiemaatregelen om de discussie aan te wakkeren, wat erg nuttig bleek om de gemeenten ertoe aan te zetten gelijkaardige maatregelen in hun SEAP te integreren. Het gebrek aan personeel en tijd van het gemeentelijke personeel vormt een grote uitdaging, soms ook het occasionele gebrek aan politieke steun binnen de gemeente om de SEAP s goed uit te voeren. 53

54 5. Conclusie 5.1 Overzicht van instrumenten De instrumenten die gebruikt werden door de BEAST-partners voor draagvlakverhoging bij de stakeholders zijn de volgende: Gebruikte instrumenten Enquêtes en vragenlijsten Analyse van de hernieuwbare energiebronnen Kwantificering van de potentiële energiebesparingen Evaluatie van de opties Faciliteren van de samenwerking tussen de publieke en de private sector Gebruikt binnen een BEAST-project Energiebedrijf van de Hebriden Microgrid voor La Graciosa Verbeteringen van energie-efficiëntie en implementatie van een fotovoltaïsch park op het dak, CMM hoofdkwartier Commercialisering van mariene energie Coördinatie van goederen in de gemeente Norrkoping BEAST Cluster ALTENER ALTENER SAVE ALTENER SAVE Voordelen van het instrument Aanbevelingen en suggesties voor verbetering Enquêtes kunnen de aanvaarding verhogen door de standpunten Kosten verminderen en het rendement van de gemeenschap over het project in een vroege fase te leren verhogen door ook een onlineversie van kennen en door te beoordelen waarom ze al dan niet de enquête beschikbaar te stellen. geïnteresseerd zijn in een deelname. Dit kan gebruikt worden bij de uitwerking van het bedrijfsplan en de marketingstrategie. De aanvaarding kan verhoogd worden wanneer men probeert om een duidelijk beeld te krijgen van de energiebehoefte van een lokale gemeenschap en van de hernieuwbare energiebronnen die beschikbaar kunnen zijn om aan die behoefte tegemoet te komen. Het aantonen van mogelijke energiebesparingen kan een krachtig instrument vormen om de aanvaarding te verhogen. Aanvaarding onder het personeel werd verhoogd door de potentiële besparingen van de energiekost voor de gemeenschap te benadrukken. Stelt alle partners en stakeholders in staat om in dezelfde mate te participeren aan het identificeren van de sterktes en de zwaktes van de verschillende opties vanuit hun respectievelijke perspectief, er kan een consensus bereikt worden over de beste aanpak en de mogelijke acties die kunnen ondernomen worden om dit te bereiken De goedkeuring nam toe doordat de stakeholders van de publieke en van de private sector betrokken werden bij het uittekenen en bepalen van de optimale oplossingen. Het is belangrijk om te zorgen voor een goede technische kennis en een strikte benadering van de gegevensinzameling om ervoor te zorgen dat de juiste informatie wordt ingezameld. De onderbouwing van het bedrijfsplan moet echter zo stevig mogelijk zijn, anders kan dit ertoe leiden dat de geldigheid van de data in twijfel wordt getrokken. Face-to-face workshops leveren betere resultaten op dan een dialoog via of conference calls. Verhoog de betrokkenheid van de private sector op continue basis. 54

55 Het verzamelen en delen van voorbeelden van goede praktijk Training van stakeholders Politieke buy-in Individuele ondersteuning en advies Verbetering van technologische kennis Praktiik demonstraties Plan voor warmtekrachtkoppeling op biomassa en uitbreiding van het stadsverwarmingsnet Energy Performance Contracting (EPC) in gemeentelijke gebouwen Energie-efficiënte straatverlichting Verbetering van de energie-efficiëntie van meergezinswoningen Elektrische voertuigen en hun infrastructuur Fietspadconnectie van de Valtellina-vallei ALTENER SAVE SAVE SAVE STEER De goedkeuring nam toe door het voorstellen van voorbeelden van goede praktijk van gelijkaardige projecten aan stakeholders en burgers. Goedkeuring en uitvoering van EPC nam toe door het aanbieden van opleidingsmateriaal voor stakeholders om hun technische kennis te vergroten en door hen een set instrumenten aan te reiken om de uitvoering te ondersteunen. De aanvaarding van het project nam toe door het identificeren van alle stakeholders die belang hadden bij het project en door vanaf een vroeg stadium met hen te werken. Dit stelde hen in staat om een inbreng te hebben in de uitwerking van het project en maakte het mogelijk dat problemen vanuit hun perspectief van in het begin geïdentificeerd werden. Het bieden van face-to-face ondersteuning, advies en hulp bij de aanvragen om financiering voor verbeteringen te verkrijgen kan tijdrovend zijn en veel middelen kosten maar is ook erg doeltreffend. De aanvaarding nam toe doordat de BEAST-partner verbanden tussen de publieke en private sector faciliteerde. STEER De publieke goedkeuring werd verhoogd door een praktijkdemonstratie van de kansen om de aangelegde infrastructuur te gebruiken. De tijd die uitgetrokken werd om informatie in te winnen, kan lang zijn en dit instrument zou verbeterd kunnen worden door het aanleggen van een databank van uitgevoerde projecten. Op die manier zou men makkelijker toegang kunnen krijgen tot voorbeelden van uitgevoerde projecten. Het ontwikkelen van een coaching traject, samen met een set instrumenten, templates en trainingsmateriaal die in de gemeenten kunnen gebruikt worden, is een doeltreffende aanpak om de aanvaarding van nieuwe bedrijfsconcepten en -modellen in een regio te versnellen. In een project met strijdige belangen van stakeholders en van de politiek, is een sterke facilitator van groot belang om tot consensus te kunnen komen. Verhoog het niveau van de informatiecampagne om het effect op de gezinnen te maximaliseren en het hoogst mogelijke aantal deelnemers te bereiken. Ontwikkeling van nieuwe manieren om gemeentelijke partners aan te trekken die niet geneigd zijn om deel te nemen aan regionale coöperatieprojecten. Meer evenementen organiseren tijdens het winterseizoen om aan de lokale gemeenschappen duidelijk te maken dat het gebruik van het fietspad niet enkel 55

56 Incentives en infrastructuur voor het toepassen van de technologie Goedkeuring door de overheid en financieringsmodellen Bezoeken ter plaatse aan succesvolle projecten Vergaderingen met de plaatselijke gemeenschap Demonstratieevenementen van de technologie Promotie en infrastructuur voor elektrische voertuigen ALTENER Het aanmoedigen van het eigenaarschap van nieuwe technologieën door burgers is een belangrijk instrument om de graad van publieke aanvaarding en toepassing te verhogen. Biogasproductie ALTENER Overheidsgoedkeuring van een technologie kan de publieke en private sector ertoe aanzetten om het implementeren van aanverwante projecten ernstig in overweging te nemen, zeker wanneer er ruimte is om deze projecten te ondersteunen met financiële investeringen of incentives. Promotie van energieefficiënte oplossingen en van hernieuwbare energiebronnen Wind Diesel System voor Fuerteventura Promotie van elektrische voertuigen en hun oplaadinfrastructuur SAVE ALTENER STEER De goedkeuring werd verhoogd door bezoeken ter plaatse aan succesvolle projecten, waarbij werd aangezet tot vernieuwend denken over het mogelijke type en de schaal van oplossingen die kunnen nagestreefd worden op het vlak van hernieuwbare energiebronnen en energie-efficiëntie. De goedkeuring verhoogde door directe vergaderingen met lokale inwoners om openlijk alle kwesties in verband met het project te bespreken. De sociale aanvaarding werd verhoogd door een praktische demonstratie van elektrische voertuigen, die aantoonde dat het om een realiteit gaat met praktische voordelen voor eigenaars en niet louter om een technologie voor de toekomst. bedoeld is voor toeristen tijdens de zomer maar dat het fietspad ook het hele jaar door voor werkdoeleinden kan gebruikt worden. Meer opportuniteiten creëren voor mensen om gebruikers van elektrische voertuigen te ontmoeten die hun ervaringen met de technologie kunnen delen. Meer politieke verankering in de regio om het proces te versnellen Om voldoende interesse en betrokkenheid te creëren om beslissingen inzake het gebruik van technologieën voor hernieuwbare energie of energie-efficiëntie te nemen, moet een complex stel instrumenten tegelijkertijd gebruikt worden Zorg ervoor dat vergaderingen goed gestructureerd zijn, met duidelijke doelstellingen, om de voordelen van de vergaderingen te optimaliseren en ervoor te zorgen dat er duidelijke resultaten uit de discussies voortvloeien. De aanvaarding werd verhoogd door de voordelen van elektrische wagens in vergelijking met conventionele wagens aan te geven. Infrastructuur en openbare aanbesteding van elektrische STEER De aanvaarding werd verhoogd door de voordelen van elektrische wagens in vergelijking met conventionele wagens aan te geven. Het is belangrijk om de positieve boodschap te versterken met praktische incentives voor het toepassen van de technologie. 56

57 Oprichting van een groep met verschillende partnerorganisaties Politieke betrokkenheid Betrokkenheid van de private sector voorafgaand aan het plaatsen van de opdracht Energiedagen voertuigen Koolstofarme woningen en energieefficiëntie Gemeente CIVO Kleinschalige waterkrachtcentrale Afvalwarmte Boxholm Ovako Energie-efficiënte sportfaciliteiten De introductie van hernieuwbare energiebronnen bij eilandgemeenschappen SAVE ALTENER ALTENER SAVE SAVE De aanvaarding nam toe door een overeengekomen strategie en actieplan op te zetten. De aanvaarding werd verhoogd door politieke besluitvormers te betrekken bij besprekingen over het project en door hen de potentiële voordelen van het project duidelijk aan te tonen. De aanvaarding en de uitvoering van het project werden verhoogd door politieke besluitvormers erbij te betrekken en hen projectvoorbeelden van goede praktijk van andere regio s te tonen. De uitvoering van het project werd versneld door het inschakelen van potentiële leveranciers in de fase voor de openbare aanbesteding zodat er informatie kon verstrekt worden over het projectontwerp en het aanbestedingsproces. De aanvaarding door de bevolking werd verhoogd door de voordelen van systemen voor hernieuwbare energie in vergelijking met fossiele brandstoffen in de verf te zetten. Minder acties maar meer focus. Heldere uitgangsinformatie is essentieel om in staat te zijn om de impact van deze benadering te meten. Garanderen dat de financiële middelen voor de uitvoering van het project aanwezig zijn, is een belangrijk onderdeel bij het streven naar een volledige goedkeuring van het project. Er is een toegewijde projectleider vereist om na het eerste contact de communicatie en de activiteiten over het project gaande te houden. Dit instrument kan verbeterd worden door zoveel mogelijk private bedrijven in te schakelen om ervoor te zorgen dat het project niet onrechtmatig beïnvloed wordt. Het instrument kan verbeterd worden door het organiseren van bezoeken ter plaatse voor burgers. Het is belangrijk dat ze geïnstalleerde systemen voor hernieuwbare energiebronnen zien zodat ze makkelijk de voordelen vaststellen die door die installatie kunnen gerealiseerd worden. Energie Management Systeem Ave Eco-Lighthouse Milieumanagementsysteem SAVE De invoering van dit systeem zorgt voor betrokkenheid en verhoogt het enthousiasme van het personeel in de organisatie voor milieumanagement door hen de kans te geven om tastbare en positieve effecten van de implementatie waar te nemen. Communicatie met en betrokkenheid van de private sector en de gemeenschap. 57

58 5.2 Overzicht van getrokken lessen Op basis van het voorgaande kunnen we enkele belangrijke conclusies trekken uit het gebruik van instrumenten voor draagvlakverhoging bij stakeholders binnen BEAST-projecten: 1. De demonstratie van de mogelijke impact van projecten inzake hernieuwbare energie of energie-efficiëntie moet tastbaar zijn. Daarvoor moet men beschikken over goede accurate informatie over het baseline energieverbruik, die gebruikt kan worden om duidelijk te berekenen welke financiële besparingen en welke besparingen op het vlak van energie men kan bereiken als men het project uitvoert. Dit is vooral zo bij SAVE-projecten. 2. Politieke buy-in is essentieel voor succes, vooral wanneer dit kan leiden tot verhoogde middelen die aan een welbepaalde technologie kunnen besteed worden. 3. Burgers nemen zelf enthousiast maatregelen voor energie-efficiëntie, zeker wanneer ze de voordelen zien die anderen in hun gemeenschap behalen door middel van verhoogd comfort, verbeteringen aan de structuur en gereduceerde energiekosten. 4. Het verhogen van de vaardigheden en de technische kennis van stakeholders kan de uitvoering van het project versnellen. 5. In STEER-projecten in het bijzonder was een praktische demonstratie door middel van roadshows, races en evenementen cruciaal om de aanvaarding door de stakeholders en de uitvoering te bewerkstelligen. 6. In de ALTENER-cluster ging de aandacht van veel BEAST-partners vooral uit naar het uitleggen van de technologieën en het voorstellen van voorbeelden van casestudy s aan de stakeholders, aangezien de technologie en de voordelen ervan vaak onbekend waren in een gebied, zelfs bij een tamelijk goed ingeburgerde technologie. 7. De partners hebben ondervonden dat stakeholdervergaderingen en een beter projectmanagement centraal moeten staan. In veel gevallen werd het project opgeomen in het klimaatactieplan maar boekte het geen vooruitgang, en dit misschien ten gevolge van een gebrek aan coördinatie tussen lokale partners of omdat er geen aangewezen projectmanager of middelen aanwezig waren. In deze gevallen kon BEAST een belangrijke faciliterende rol spelen. 8. Jam sessies vormen een nuttig instrument om te zorgen voor betere communicatie met de stakeholders, omdat alle stakeholders de kans krijgen om hun visie op het project voor te leggen en om ideeën aan te brengen over hoe men de implementatie van het project en het project zelf zou kunnen verbeteren. 9. Regio s moeten de meest doeltreffende manier overwegen om stakeholders te betrekken bij de klimaatplannen in hun eigen regio, afhankelijk van factoren als locatie, de grootte van de regio, het doelpubliek, het huidige begrip binnen het doelbegrip, enz. 58