RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK OPENBARE 15E MONTESSORISCHOOL MAAS EN WAAL

Transcriptie

1 RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK OPENBARE 15E MONTESSORISCHOOL MAAS EN WAAL School : Openbare 15e Montessorischool Maas en Waal Plaats : Amsterdam BRIN-nummer : 20TX Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 12 maart 2007 Datum vaststelling : 26 april 2007

2

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING KWALITEITSPROFIEL BESCHOUWING VERVOLG VAN HET TOEZICHT

4

5 1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 12 maart 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs Openbare 15e Montessorischool Maas en Waal in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school wel aan de orde geweest. Het gaat om kwaliteitsaspect 1 en 2, ten aanzien van de kwaliteitszorg (indicatoren 1.1 tot en met 1.6) en de voorwaarden voor de kwaliteitszorg (indicatoren 2.1 tot en met 2.4). Kwaliteitsaspect 1 is tijdens het jaarlijks onderzoek in 2005 al onderzocht en als geheel als onvoldoende beoordeeld. Om deze reden is kwaliteitsaspect 1 opnieuw bij dit periodiek kwaliteitsonderzoek betrokken. Tevens is bij het jaarlijks onderzoek in 2005 aangegeven dat bji het eerstvolgende onderzoek ook de voorwaarden voor de kwaliteitszorg onderzocht zouden worden. Om deze reden is nu ook kwaliteitsaspect 2 bij het onderzoek betrokken. De toegevoegde indicatoren staan cursief vermeld in het kwaliteitsprofiel van hoofdstuk 2. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof de volgende documenten: Plan van aanpak Evaluatie plan van aanpak Plan van aanpak Fase 2: Schooljaar 2005/'06 Schooljaarverslag 2005-'06 5

6 PvA 2e fase -maandverslag- t/m juli Plan van Aanpak Fase 3: Schooljaar 2006/'07 Bijlage quickscan december 2006 Tijdens het inspectiebezoek zijn nog de volgende documenten overhandigd: Voorstellen voor het taalbleidsplan Taalbeleidsplan Begeleidingsplan Taal Taalbeleidsplan periode Beleidsplan zorg Beleidsplan zorg Op grond van de gegevens uit die documenten heeft de inspectie om de volgende redenen besloten om toch alle kernindicatoren te onderzoeken: aangezien de gegevens te weinig handvatten bieden kan niet worden overgegaan tot verificatie. De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van, indien beschikbaar, documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen OBA, OBB, OBC, MBB, MBC, BBA en BBB. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider(s). Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen, leraren en ouders. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie en de intern begeleiders. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. 6

7 2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van Openbare 15e Montessorischool Maas en Waal Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Voorwaarden kwaliteitszorg 2.1 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen zoals geformuleerd in het schoolplan. 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken. 7

8 Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. 8

9 Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen De school voert de zorg planmatig uit De school gaat de effecten van de zorg na. Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 9

10

11 3 BESCHOUWING Dit hoofdstuk beschrijft het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op Montessoribasisschool Maas en Waal te Amsterdam en geeft een toelichting op het kwaliteitsprofiel. Daarbij legt de inspectie zo mogelijk verbanden tussen de verschillende onderzochte indicatoren onderling en -voor zover relevant- tussen de indicatoren en de schoolcontext, de specifieke doelstellingen van basisschool Maas en Waal en eerdere inspectieonderzoeken. Algemeen beeld De inspectie concludeert naar aanleiding van het periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO) in 2007 dat de school vergeleken met het vorige inspectiebezoek weliswaar vooruitgang heeft geboekt, maar dat de kwaliteit van de school als geheel nog steeds risicovol is. De eindopbrengsten en de tussenopbrengsten van de school zijn voldoende, maar de resultaten van met name het technisch lezen zijn zwak. Bij het vorige PKO dat in 2004 is uitgevoerd vertoonde de school eveneens een zorgelijk beeld. De inspectie constateerde toen vooral tekortkomingen op het gebied van het leerstofaanbod, de afstemming van het leerstofaanbod, de doorgaande lijnen in het aanbod en ten aanzien van de leerlingenzorg. De school heeft in de tussenliggende tijd vanuit een helder kwaliteitsbeleid gewerkt aan verbeteringen. Zo zijn bijvoorbeeld doorgaande leerlijnen voor rekenen-wiskunde geformuleerd. Ook is veel ingezet op verbetering van de leerlingenzorg. De resultaten van alle inspanningen zijn echter nog onvoldoende zichtbaar. Er zijn te veel leerlingen met achterstanden. Dit komt mede doordat het didactisch handelen van leraren onvoldoende gericht is op het bereiken van (tussen)doelen bij leerlingen. De ouders dragen positief bij aan de school, zowel bij onderwijsinhoudelijke als bij andere activiteiten. Een voorbeeld is de ondersteuning bij het lezen die dagelijks door een grote groep ouders wordt gegeven. Voor de leraren in de middenbouw is deze ondersteuning van wezenlijk belang. De volgende verbeterpunten zullen onderstaand worden besproken, na een korte toelichting over de opbrengsten en het leerstofaanbod: Verdere uitwerking van de kwaliteitszorg Didactisch handelen en het onderwijsleerproces Leerlingenzorg Toelichting Opbrengsten en leerstofaanbod De eindopbrengsten van de school zijn voldoende. Over drie jaar gemeten zijn de resultaten op de Cito-eindtoets eenmaal boven de verwachting en tweemaal op of rond het gemiddelde, afgezet tegen vergelijkbare scholen. 11

12 De tussenopbrengsten van de school zijn over het geheel voldoende, maar de resultaten voor het technisch lezen zijn, zoals bekeken in groep 3 en 4, uiterst mager. Ook bij voorgaande inspectiebezoeken was dit het geval. De school heeft hier geen afdoende verklaring voor. Wel wordt veel ingezet op remediering van de achterstanden. Het leerstofaanbod voldoet nog niet geheel aan de kerndoelen. De school gebruikt nu wel een begrijpend leesmethode, maar het onderwijs in spelling, stellen en mondelinge taalvaardigheid voldoet nog niet aan de kerndoelen. De school beraadt zich op dit moment over de aanschaf van een methode voor het taalonderwijs. Uitwerking van de kwaliteitszorg De kwaliteitszorg is nu op de meeste onderdelen als voldoende beoordeeld. Wat dat betreft zijn is een belangrijke stap gezet. Op essentiële onderdelen valt echter nog het nodige werk te verzetten. Bij het PKO in 2004 en bij het jaarlijks onderzoek (JO) in 2005 is de kwaliteitszorg door de inspectie nog als onvoldoende beoordeeld. De inspectie heeft er waardering voor dat de school er in is geslaagd om met behulp van een jaarlijks plan van aanpak op een planmatige manier te werken aan de verbetering van de school. Ook wordt jaarlijks geëvalueerd en gerapporteerd over de voortgang van de verbeteractiviteiten. Zowel de directie als het team hebben hier met grote inzet aan gewerkt. In de praktijk blijken de verbeteracties echter nog te weinig zichtbaar tot concrete verbeteringen te hebben geleid. Er ligt nu bijvoorbeeld een helder taalbeleidsplan waarvan de uitvoering weliswaar is gestart, maar dit invoeringsproces verloopt moeizaam. Een belangrijke factor hierbij is de communicatie binnen de school. De stuurgroep is bijvoorbeeld meermalen van samenstelling gewisseld. Daarnaast blijkt het in de praktijk lastig om regelmatig overleg te realiseren. Dit geldt niet alleen voor de stuurgroep, maar ook voor team- en bouwvergaderingen en tevens voor scholingsactiviteiten. De school zou de hoogste prioriteit moeten geven aan het nakomen van afspraken en aan het daadwerkelijk uitvoeren van de verbeteractiviteiten. Nu dit nog te weinig gebeurt, is het bereiken van verbeterdoelen en ook de borging van de verbeteringen uiterst kwetsbaar. Daarnaast maakt de school nog te weinig gebruik van de leerlingresultaten om het gegeven onderwijs te evalueren en te verbeteren (indicator 1.2). Hoewel de school werkt met landelijk genormeerde toetsen, hanteert de school geen eigen normen voor de opbrengsten en worden ook geen trendanalyses gemaakt. Hier laat de school een kans liggen om met gebruikmaking van de toetsresultaten daadwerkelijk verbetering van het eigen onderwijs te realiseren. De inspectie heeft ook de voorwaarden voor en de aansturing van de kwaliteitszorg beoordeeld. De conclusie is, dat de kwaliteitszorg voldoende wordt aangestuurd en dat hierbij de juiste personen zijn betrokken, maar dat de visie nog onvoldoende helder is geëxpliciteerd en dat een verdere uitwerking van de visie nog onvoldoende door het team wordt gedragen. Didactisch handelen en het onderwijsleerproces 12

13 Er is door het team gewerkt aan het opstellen van een leerlijn voor rekenenwiskunde. Tevens zijn concrete afspraken gemaakt voor het werken met de methode voor rekenen-wiskunde in combinatie met de Montessorirekenmaterialen. Met een kijkwijzer voor het rekenen-wiskunde voeren leraren nu collegiale consultatie uit. De resultaten hiervan zijn echter nog niet overal zichtbaar. Daarnaast schiet het didactisch handelen van het (voorbereidend) lees- en taalonderwijs tekort. Positieve punten zijn dat de school nu heeft gekozen voor een meer efficiënte organisatievorm voor het begrijpend lezen, wat een verlichting betekent voor de leraren. Ook is er scholing geweest in klassenmanagement, met name het lopen van rondes en het werken met uitgestelde aandacht. Daarnaast wordt nu ook het kosmisch onderwijs meer structureel gegeven met de methode Da Vinci. Op belangrijke onderdelen van het didactisch handelen is echter verdere verbetering noodzakelijk. Leraren proberen overzicht te houden over de groep, maar in de praktijk blijken zij onvoldoende greep te hebben op de feitelijke leervorderingen. Resultaten van methodegebonden toetsen worden onvoldoende bijgehouden en vormen geen leidraad om de leerstof op leerlingen af te stemmen en te plannen. Ook de methodeonafhankelijke toetsen leiden niet tot bijstelling van het onderwijs. In de onderbouwgroepen wordt eveneens te weinig doelgericht gewerkt. Daarnaast heeft de inspectie geconstateerd dat de instructie van leraren in een aantal gevallen verbetering behoeft of dat tijdens de instructie te weinig gebruik wordt gemaakt van hulpmiddelen. Leerlingen krijgen niet altijd voldoende afgestemd onderwijs dat tevens aansluit bij hun ontwikkelingsniveau. Daardoor bestaat de kans dat de capaciteiten van leerlingen niet altijd voldoende worden benut. Ook is in nog niet alle groepen het klassenmanagement op orde en treedt verlies op van leertijd. Dit gebeurt enerzijds doordat leerlingen vaak lang moeten wachten op aandacht van de leraar en anderzijds doordat de pauzes langer duren dan is toegestaan. De inspectie heeft in het eindgesprek benadrukt dat het van wezenlijk belang is om in te zetten op een verbetering van de doelgerichtheid en planmatigheid van de lessen. Leerlingenzorg De intern begeleiders hebben de afgelopen jaren hard gewerkt om leerlingen de zorg te bieden die zij nodig hebben. De leerlingenzorg wordt echter zwaar belast doordat er veel leerlingen zijn met achterstanden. Dit bemoeilijkt een goede aansturing van de zorg. De inspectie heeft verduidelijkt dat er een relatie ligt tussen het didactisch handelen in de groepen en de hoge percentages uitval van leerlingen. 13

14 Positief is dat er een actueel zorgplan ligt, waarin taken zijn vastgelegd. Ook zijn er criteria voor de doorstroom van leerlingen. Verder is schoolbreed een screeningslijst voor de sociaal-emotionele ontwikkeling ingevuld. Tevens is een nieuwe opzet voor dossiervorming afgesproken. De school werkt met een toetskalender en de intern begeleiders adviseren de leraren in de zorg die leerlingen nodig hebben. De inspectie constateert echter dat niet voor alle leerlingen die dat nodig hebben een handelings- of groepsplan beschikbaar is. Ook de inhoud en doelen zijn niet altijd afgestemd op het werkelijke probleem van het kind. Leraren hebben meer directe en intensieve ondersteuning nodig bij het opstellen en uitvoeren van de plannen. Ook de evaluatie van de handelingsplannen schiet tekort. De ouders waarmee de inspectie heeft gesproken vinden dat de communicatie met de school tekortschiet. Zij worden vaak laat geïnformeerd over achterstanden bij hun kind en de informatie is bovendien sterk afhankelijk van de leraar bij wie het kind in de groep zit. Er zijn per jaar twee oudergesprekken en ouders vinden de spreiding daarvan over het schooljaar niet goed. Als leerlingen hun werk niet af hebben of als er achterstanden zijn, dan krijgen zij het werk vaak mee naar huis. Recente wetgeving Sociale veiligheid (indicator 1.7) De inspectie beoordeelt in hoeverre de school de sociale veiligheid van leerlingen en personeel waarborgt door daar beleid voor te formuleren. Dit is een onderdeel dat valt onder kwaliteitszorg: het zegt iets over de mate waarin de school actief het schoolklimaat bewaakt. Het staat los van de geconstateerde sfeer op de school tijdens het schoolbezoek. Op basis van de criteria die de inspectie hiervoor hanteert, wordt deze veiligheid nog onvoldoende gewaarborgd. Het ontbreekt de school nog aan: inzicht in de beleving van leerlingen en personeel en samenhangend beleid waarin zowel preventieve als curatieve maatregelen worden beschreven. Burgerschap en integratie (indicator 1.8 en 3.9) De inspectie heeft de school gewezen op de wijziging die is aangebracht in de Wet op het primair onderwijs. Daar is nu in opgenomen dat de school structureel aandacht moet besteden aan actief burgerschap en sociale cohesie. Op enig moment zal de school daarom moeten aantonen dat er sprake is van een structureel aanbod en dat de school ook in beeld brengt op welke wijze leerlingen zich dat aanbod in kennis en/of vaardigheden eigen hebben gemaakt. De inspectie heeft de school daartoe schriftelijke informatie overhandigd. Bij volgend schoolbezoek zal de inspectie daar specifiek op toezien. 14

15 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet. Het schoolplan is overigens al bij het vorige PKO beoordeeld en daarom niet meer bij dit onderzoek betrokken. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): de aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school wordt door de inspectie als zwak beoordeeld. In beginsel volgt over twee jaar opnieuw een periodiek kwaliteitsonderzoek. In het komend jaar vindt een jaarlijks onderzoek plaats Het eerstvolgende bezoek van de inspectie zal de volgende aspecten betreffen: Het didactisch handelen van leraren De resultaten van het technisch lezen De leerlingenzorg Inefficiënt gebruik en verlies van leertijd 15