Inhoud. Inleiding 9 1. Wat voor heel Nederland geldt Groningen Friesland Drenthe Overijssel

Transcriptie

1 Inhoud Inleiding 9 1. Wat voor heel Nederland geldt Bevolking en oppervlakte Provincies Godsdienst Taal Klimaat Munteenheid Vakantiespreiding Groningen Provincieschets Van plaats naar plaats Friesland Provincieschets Van plaats naar plaats Van eiland naar eiland Drenthe Provincieschets Van plaats naar plaats Overijssel Provincieschets Van plaats naar plaats Gelderland Provincieschets Van plaats naar plaats Flevoland Provincieschets Van plaats naar plaats Utrecht Provincieschets Van plaats naar plaats 84

2 9. Noord-Holland Provincieschets Van plaats naar plaats Texel Zuid-Holland Provincieschets Van plaats naar plaats Zeeland Provincieschets Van plaats naar plaats Noord-Brabant Provincieschets Van plaats naar plaats Limburg Provincieschets Van plaats naar plaats Alles op een rijtje Monumenten Musea Attracties Evenementen Natuurgebieden Overige België Schets van België Van plaats naar plaats Duitsland Schets van Duitsland Van plaats naar plaats 177 Begrippenlijst 181

3 9 Inleiding Dit boek is geschreven voor studenten die als doel hebben een baan te vinden in het werkveld van het binnenlands en inkomend toerisme en de recreatie. De inhoud geeft een beeld van het toeristisch recreatief aanbod in Nederland en in de grensgebieden met België en Duitsland. Voordat de student meegenomen wordt op een reis door de provincies, wordt eerst bekeken wat voor geheel Nederland van toepassing is. De hoofdstukken over de provincies kennen een identieke opbouw. Het imago en de algemene kenmerken worden geschetst, waarna een overzicht van de toeristische elementen per plaats wordt gegeven. Binnen de plaatsbeschrijving hebben we ons zo veel mogelijk aan een vaste volgorde gehouden. Eerst wordt met een trefwoord aangegeven om wat voor soort stad het gaat. Dan volgen eventuele historische gebouwen, gevolgd door de musea. Eventuele natuurgebieden worden genoemd en dan de overige attracties. Een plaatsbeschrijving wordt afgesloten met evenementen en culinaire specialiteiten. Bij de meeste bezienswaardigheden wordt bij het trefwoord een korte beschrijving of een kleine aanvulling gegeven. Meer gegevens over die bezienswaardigheden vind je onder andere in de VVV Gidsen. Ook in een Museumboek of in ToerInfo vind je veel meer informatie over de collectie van de musea dan wij hier geven. Het uitgangspunt van de selectie van de bezienswaardigheden is de openstelling voor het publiek. Vaak wordt een eeuwaanduiding gegeven zonder verdere omschrijving. Dat is in eerste instantie toegevoegd voor de beeldvorming, zodat je een gebouw ongeveer in de tijd kunt plaatsen. Bij evenementen wordt tussen haakjes de datum of periode vermeld. Na de behandeling van de provincies staat een hoofdstuk waarin overzichten opgenomen zijn per toeristisch onderwerp. Die opsommingen zijn niet uitputtend, maar laten de student zien op welke wijze de vergaarde kennis ook gebundeld kan worden. De omliggende landen komen in hoofdstuk 15 en 16 aan bod. Er is gekozen voor een soortgelijke opzet als bij de provincies. Ook hier een algemene schets van het land, waarna de belangrijkste plaatsen en gebieden in de grensstreken aan de orde komen. In de hoofdstukken komen vetgedrukte woorden voor, zoals in deze inleiding de woorden musea, attracties, natuurgebieden en evenementen. Een vetgedrukt woord wordt in de begrippenlijst achterin het boek toegelicht. Dit boek bevat geen kaarten. Om tot een goede beeldvorming van het toeristisch recreatief aanbod in Nederland te komen, adviseren wij om tijdens de studie altijd een goede kaart van Nederland bij de hand te hebben. In de opdrachten wordt ook regelmatig verwezen naar de Atlastraining Nederland; dit is een cd-rom met provinciekaarten, waarop plaatsen, musea en attracties vermeld staan. Door de combinatie van veel opdrachten, het gebruik van een kaart en de lesstof zelf hebben wij geprobeerd een boek samen te stellen dat de lesstof aantrekkelijk en levendig maakt, waardoor je met plezier aan het werk zult gaan en niet alleen maar dingen uit je hoofd gaat leren. Wij wensen je daarom succes én plezier met je studie. Tineke Ras-Marees

4 10

5 11 1. Wat voor heel Nederland geldt George en Lynn komen voor het eerst met de ferry in Hoek van Holland aan. Eigenlijk weten ze alleen dat Nederland klein is en kennen ze de naam Amsterdam. Het eerste wat hun opvalt is dat ze niets van de taal verstaan. In de trein op weg naar Amsterdam worden ze overvallen door de dichtbevolkte steden en de vele scholieren in de trein. Ze nemen zich voor eerst iets meer te weten te komen over Nederland en de bevolking in het algemeen. In dit hoofdstuk gaan we het hebben over wat algemene kenmerken van Nederland en de Nederlandse bevolking, zodat je in staat zou zijn om George en Lynn al een heel eind op weg te helpen 1. Schets eens een beeld van het imago dat wij in het buitenland hebben. Denk daarbij aan de karakterisering van Nederland en de Nederlandse bevolking op grond van generalisering, al dan niet gebaseerd op feitelijke waarneming (stereotypen noemen we dat). 2. Wat klopt er van het idee dat buitenlanders over Nederland hebben? Waar zou je dat zelf minimaal mee willen aanvullen? 3. Bekijk eens een goede kaart van Nederland en beantwoord de volgende vragen. a. Door welke landen (en deelstaten) wordt Nederland omgeven? Met andere woorden: wie zijn onze buren? b. Nederland is bekend om het vele water. Welke watersportgebieden kun je zo op de kaart aanwijzen? c. Zoek ook nog andere watersportgebieden op, zodat je uiteindelijk minimaal zes watersportgebieden hebt genoteerd (b en c samen). d. Nederland kent een groot aantal rivieren. Zoek minimaal drie rivieren op die van oost naar west stromen en minimaal drie rivieren die van zuid naar noord lopen. e. Hoe komt het dat Nederland zoveel grote rivieren heeft? f. Zoek tot slot de namen van de omringende zeeën op. 4. a. Wat is de hoofdstad van Nederland? b. In welke stad zetelt de Nederlandse regering? c. In welke stad woont Koningin Beatrix? d. In welke stad heeft Koningin Beatrix haar werkpaleis? e. Noem de provincies en de provinciehoofdsteden. Je kunt hiervoor het schema bij deze opdracht gebruiken. 5. Zoek op een kaart van Nederland naar de veerverbindingen binnen Nederland en van Nederland naar Engeland. Schrijf zowel de plaatsnamen van de vertrekhaven als van de aankomsthavens op. Je mag ook informatiemateriaal raadplegen (bijvoorbeeld de NS-Reisplanner).

6 Hoofdstad Provincie Schema bij opdracht 4.

7 HOOFDSTUK 1 - WAT VOOR HEEL NEDERLAND GELDT 13 Zoals het hiervoor in de introductietekst geschetst wordt, gaat het niet altijd. De verwondering over onze taal en de dichtbevolkte steden is niet ongebruikelijk. Maar lang niet altijd neemt een buitenlandse toerist de moeite iets meer te weten te komen over Nederland en haar bevolking. Toch is er wel foldermateriaal op dat gebied en staat er het een en ander over in reisgidsen. Wellicht kun jij je voornemen de buitenlanders eens iets meer informatie mee te geven, dan waar zij om vragen. Je hebt net wellicht de vragen die hiervoor gesteld werden al beantwoord. Wist je al veel uit je hoofd of heb je veel moeten opzoeken? We hebben je laten opzoeken wat je minimaal paraat moet hebben aan topografische kennis! We geven in dit hoofdstuk nog wat andere algemene wetenswaardigheden van Nederland en de bevolking. 1.1 Bevolking en oppervlakte In ons land wonen ruim vijftien miljoen mensen. Die totale bevolking woont op een kleine km 2 grondoppervlak. Inclusief al het water dat Nederland rijk is beslaat het grondoppervlak van Nederland km 2. Als je weet dat heel Europa een oppervlakte van tien miljoen km 2 heeft begrijp je pas echt hoe klein Nederland is. Nederland is wel groter dan bijvoorbeeld België en Luxemburg, maar er wonen veel meer mensen. Gemiddeld wonen er in Nederland 450 mensen per km 2, maar per provincie loopt dat nogal uiteen. Zo is Zuid-Holland de provincie met de grootste bevolkingsdichtheid: daar wonen maar liefst meer dan 1100 inwoners per km2. In de provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Flevoland hebben de mensen duidelijk meer ruimte tot hun beschikking: daar wonen nog geen 200 inwoners per km 2. De Randstad, als verstedelijkt gebied, spant echter de kroon. In deze regio, waarvan Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht deel uitmaken, wonen zelfs meer dan 2500 inwoners per km2. Al die mensen willen zo nu en dan de natuur in. Van de bijna km 2 landoppervlak bestaat ongeveer 4500 km 2 uit bos en natuurgebieden. Noord-Brabant en Gelderland hebben het grootste oppervlak aan bos en natuur. De bevolking van Nederland groeit nog altijd licht. Er worden nog altijd meer mensen geboren dan dat er sterven. Wel is Nederland aan het vergrijzen. Dat wil zeggen dat er meer oudere mensen dan jongere mensen zijn: ruim 40 procent van de totale Nederlandse bevolking is ouder dan veertig jaar, en dit percentage groeit nog steeds. De leeftijdsgroep van nul tot en met negentien jaar bestrijkt ongeveer 25 procent. Dit percentage neemt de laatste jaren sterk af. 1.2 Provincies Nederland bestaat uit twaalf provincies. Iedere provincie heeft een eigen hoofdstad. Noord-Holland heeft twee hoofdsteden: Haarlem als provinciehoofdstad en Amsterdam als hoofdstad van Nederland. Den Haag, of s Gravenhage, is tevens residentie. Dat wil zeggen dat hier de regering zetelt. Dat vinden buitenlanders wel eens vreemd, want in de meeste landen is de regering in de hoofdstad van het land gevestigd. 1.3 Godsdienst Van de vijftien miljoen mensen in Nederland geeft het merendeel op niet tot een kerkgenootschap te behoren. Dat wil nog niet zeggen dat die bevolkingsgroep geen geloof heeft, maar wel dat zij er niets meer aan doen. Van huis uit is echter ongeveer 35 procent protestant en 34 procent rooms-katholiek. De protestantse kerken kennen vele afscheidingen. De Gereformeerde Kerk,

8 14 de Hervormde Kerk en de Evangelisch Lutherse Kerk zijn samengegaan in de Protestantse Kerk Nederland (PKN). In Nederland worden ook vele andere godsdiensten beleden, zoals het joodse en islamitische geloof. Het volkslied Het Nederlandse volkslied is rond 1571 geschreven, vermoedelijk door Marnix van St. Aldegonde. Het telt vijftien coupletten en de beginletters van elk couplet vormen samen de naam Willem van Nassov (oude spellingswijze, bedoeld wordt in ieder geval Prins Willem van Oranje). Een dergelijke versvorm, waarbij de beginletters een naam of spreuk vormen, heet acrostichon. Het volkslied vertolkt het eenheidsgevoel van de bevolking tijdens de 80-jarige oorlog en heeft een symbolische betekenis. Willem van Oranje was de grote leider van het verzet. Het lied geeft aan dat het verzet niet zozeer tegen de Spaanse koning is: den Coninck van Hispaengien heb ick altijd geëert als wel tegen zijn vertegenwoordigers: die tyranny verdrijven die mij mijn hert doorwondt. Ons volkslied (het Wilhelmus) is in 1932 aangenomen als officieel Nederlands volkslied. Bij het zingen worden niet alle vijftien coupletten gebruikt. Het eerste en zesde couplet zullen je bekend voorkomen; dat zijn de coupletten die bij officiële gelegenheden allebei gezongen worden: Wilhelmus van Nassouwe, ben ick van Duytschen bloet. Den Vaderlant ghetrouwe, blijf ick tot in den doet. Een Prince van Oraengien, ben ick vrij onverveert. Den Coninck van Hispaengien heb ick altijd geëert. Mijn schilt ende betrouwen, sijt Ghij o Godt mijn Heer. Op U soo wil ick bouwen, verlaat mij nimmer meer. Dat ick doch vroom mach blijven, U dienaar t aller stondt. Die tyranny verdrijven, die mij mijn hert doorwondt. 1.4 Taal In Nederland worden twee talen gesproken. De officiële taal van Nederland is het Nederlands, maar in Friesland wordt ook nog Fries gesproken. Beide talen stammen van de Noordzee-Germanen, ook wel de Ingweonen genoemd. Dat zijn verzamelnamen voor de stammen van Friezen, Angelen en Saksen. Ook het Duits en Engels stammen van deze Noordzee-Germanen af. Iedereen in Nederland beheerst de Nederlandse taal of een dialect. Uit een enquête die eind jaren zeventig werd gehouden bleek dat ongeveer driekwart van de bevolking in Friesland Fries spreekt. De taal verstaan doet bijna iedereen daar. Ongeveer 65 procent kan Fries lezen, maar slechts 10 procent kan het schrijven! Het is dan ook niet alleen uit eigenwijsheid dat Fries in het basisonderwijs onderwezen wordt.

9 HOOFDSTUK 1 - WAT VOOR HEEL NEDERLAND GELDT 15 Wat zegt u? Een bekend Fries gezegde is Bûter, brea en griene tsiis, wa t dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries. Voor de niet-friezen onder ons: de vertaling luidt Boter, roggebrood en jonge (groene) kaas, wie dat niet zeggen kan, is geen echte Fries. In het Nederlands rijmt het niet zo leuk als in het Fries! Analfabetisme komt nog wel voor in Nederland maar in zeer beperkte mate. De Nederlandse taal beperkt zich niet alleen tot Nederland. In België wordt ook Nederlands (Vlaams) gesproken, in sommige delen van Duitsland, in Zuid-Afrika (Afrikaans) en uiteraard in onze voormalige overzeese gebiedsdelen. Al met al wordt er, verspreid over de wereld, door ongeveer dertig miljoen mensen Nederlands gesproken. Een van de bekendste woorden uit het Nederlands die internationaal in gebruik is genomen is het woord apartheid. Veel talen kennen hiervoor geen vertaling. Hetzelfde geldt voor het woord polder. En wist je dat het Engelse landscape ook gewoon overgenomen is vanuit het Nederlands? Buitenlanders over Nederlanders In het Engels bestaan uitdrukkingen als Dutch Uncle en Dutch Treat. Eigenlijk een beetje pijnlijk voor ons. Want word je als Dutch Uncle bestempeld dan ben je zo n typische Nederlander die met een belerend vingertje wel even vertelt hoe iets moet gebeuren. Dutch Treat zegt iets over onze zuinigheid. Het is de typisch Nederlandse gewoonte om in een restaurant allemaal afzonderlijk, voor jezelf te betalen. Want stel je voor dat je mee moeten betalen aan de soep of wijn, die je zelf niet genomen hebt! Veel buitenlanders kennen juist de gewoonte om iemand uit te nodigen voor een etentje en dan voor die persoon te betalen. 1.5 Klimaat Het klimaat waarin wij leven, wordt omschreven als een gematigd zeeklimaat. Andere benamingen zijn gematigd maritiem klimaat, of naar het klimaatsysteem van Köppen, een Cf-klimaat. Welke term er ook gebruikt wordt, het betekent dat wij koele zomers en zachte winters hebben. In de zomer bedraagt de gemiddelde temperatuur maar 16 C en hebben we ongeveer 22 dagen van 25 C of meer. In de winter is de gemiddelde temperatuur 3 C. Dan hebben we meer dan veertig dagen met vorst, maar de temperatuur blijft slechts tien dagen de hele dag onder het vriespunt. Bijna honderd dagen in het jaar regent het. Het grootste aantal zonne-uren hebben we in mei en juni. Dat heeft natuurlijk te maken met de aanloop naar de langste dag in juni. Om extra te kunnen genieten van mooie zomeravonden is, net als in vele andere Europese landen, de zomertijd ingevoerd. De laatste zaterdag in maart gaat de zomertijd in, we zetten de klok dan een uur vooruit. Het laatste weekend van oktober zetten we de klok weer gelijk op onze eigen tijd. 1.6 Munteenheid Sinds 1 januari 2002 is de euro het officiële betaalmiddel in vele Europese landen, waaronder Nederland. Tot 2002 was de Nederlandse gulden (ook wel florijn genoemd) het wettige betaalmiddel.

10 Vakantiespreiding Bijna de helft van de Nederlanders blijft voor het doorbrengen van zijn vakantie in eigen land. Om de piekdrukte te verminderen wordt tegenwoordig gewerkt aan vakantiespreiding. Alleen de kerstvakantie wordt niet gespreid. De overige vakantieperioden, voorjaars- of krokusvakantie (half februari/begin maart), de zomervakantie en de herfstvakantie (oktober) worden wel gespreid. Nederland is daartoe verdeeld in regio s, zie afbeelding 1. Regio s Noord Midden Zuid Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel, Flevoland (met uitzondering van Zeewolde), het Gelderse Hattem, het Utrechtse Eemnes en Loosdrecht en de provincie Noord-Holland. Het grootste deel van Gelderland (waaronder Apeldoorn), Utrecht (met uitzondering van Eemnes en Loosdrecht), Zuid-Holland, de plaats Zeewolde (Flevoland) en de plaatsen Werkendam en Woudrichem in Noord-Brabant. Het zuidelijke deel van Gelderland (waaronder Arnhem en Nijmegen), Zeeland, Noord-Brabant (met uitzondering van Werkendam en Woudrichem) en Limburg. Afbeelding 1. Overzicht vakantiespreiding. Het starten en eindigen van vakanties wordt per regio verschillend vastgesteld, een overlap bestaat er voor de zomervakantie echter altijd in de maand juli. In sommige beroepssectoren wordt een verplichte zomervakantieperiode vastgelegd voor iedereen die in die sector werkzaam is. Een bekend voorbeeld is de bouwsector, waar we spreken over de bouwvak. Buiten de vakanties bestaan er ook nog nationale en christelijke feestdagen, zoals Nieuwjaarsdag (1 januari), Eerste en Tweede Paasdag, Koninginnedag (30 april), Hemelvaartsdag en Eerste en Tweede Pinksterdag. Bevrijdingsdag (5 mei) is officieel niet altijd een vrije dag. Rond deze dagen is het meestal extra druk in het toeristisch verkeer: zowel Nederlanders als buitenlanders willen graag een paar dagen er op uit. Veel scholen en bedrijven bepalen zelf wanneer er een vakantie of verplichte sluiting is. Scholen hebben daartoe de vrijheid mits zij niet over het maximum aan vakantiedagen komen. Bedrijven kunnen verplichte vakantiedagen aanwijzen.

11 HOOFDSTUK 1 - WAT VOOR HEEL NEDERLAND GELDT 17 Vragen 1. a. Wanneer begint de zomertijd? b. Met welk doel is de zomertijd ingesteld? c. Gaat de klok in oktober een uur vooruit of achteruit? 2. Wat is het dichtbevolktste gebied van Nederland? 3. De oppervlakte van Nederland, inclusief water, bedraagt: a b c d a. Wat voor klimaat heeft Nederland? b. Wat zijn de kenmerken van ons klimaat? 5. Voor de vakantiespreiding is Nederland verdeeld in regio s. De regio noord bestaat globaal uit: a. Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel b. Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel en Noord-Holland c. Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel en Flevoland d. Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Flevoland en Noord-Holland 6. Noem, zonder een kaart te raadplegen, de twaalf provincies met de hoofdsteden. Opdracht 7. Stel je voor dat je bij een VVV werkzaam bent. Je krijgt een Amerikaanse toerist aan de balie, die zich afvraagt of Nederlands (Dutch) dezelfde taal is als Duits. Formuleer woordelijk het antwoord dat je deze klant gaat geven. Dat mag in eerste instantie in het Nederlands! 8. Dit boek is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Toch is het op het moment van verschijnen alweer verouderd: er zijn musea die verbouwd zullen worden, er brandt eens een belangrijk gebouw af, er zijn nieuwe, grote evenementen. Kortom de actualiteit kan staat uiteraard niet in dit boek. Ons advies is om die actualiteit vanaf het begin van de studie goed bij te houden. Haal uit kranten en tijdschriften actuele informatie en bewaar die in een ringmap. Grote tentoonstellingen worden altijd lang tevoren aangekondigd, bijvoorbeeld in de Uit-pagina s van de krant. Wij zullen deze opdracht regelmatig herhalen. Bij dit hoofdstuk hoort de opdracht om op zoek te gaan naar de actuele situatie rond de regering, de euro en de vakantiespreiding. Kaartopdracht 9. Kijk op een kaart welke provinciehoofdsteden aan het water liggen. Noteer tevens de naam van dat water.