Rapportage Minima in Almere 2013

Transcriptie

1 Rapportage Minima in Almere 2013

2

3 Rapportage Minima in Almere 2013 COLOFON Gemeente Almere Onderzoek en rapportage Gemeente Almere / SBC / Team Onderzoek & Statistiek Trix Janssen Klaske Grimmerink Opdrachtgevers: Gemeente Almere / Dienst Sociaal Domein / Team Participatie Oktober 2014 Contactgegevens Gemeente Almere Postbus AE Almere Tel: onderzoek&statistiek@almere.nl - Gebruik van gegevens uit dit rapport is alleen toegestaan met bronvermelding.

4 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inleiding Inkomens van Almeerse huishoudens Cliënten inkomensregelingen Almere Omvang en ontwikkeling cliëntenpopulatie inkomensregelingen Duur gebruik inkomensregelingen Ruimtelijke spreiding cliënten inkomensregelingen Kenmerken cliënten inkomensregelingen Almere Kinderen in huishoudens in de cliëntenpopulatie inkomensregelingen Langdurige cliënten inkomensregelingen Almere Omvang en spreiding langdurige cliëntenpopulatie Kenmerken langdurige cliënten inkomensregelingen Kinderen in huishoudens in de langdurige cliëntenpopulatie inkomensregelingen Gebruik van inkomensregelingen Gebruik regelingen Gebruik bijzondere bijstand uitgelicht Niet-gebruik van regelingen door rechthebbenden Stapeling gebruik regelingen Gebruik regelingen naar duur cliëntrelatie Gebruik Stadsfonds Schulden Omvang cliëntenpopulatie schuldenaanpak Kenmerken huishoudens in cliëntenpopulatie schuldenaanpak Spreiding huishoudens in cliëntenpopulatie schuldenaanpak Bijlage 1 Verantwoording Bijlage 2 Bedragen sociaal minimum Bijlage 3 Wijkoverzicht

5 Samenvatting Almere vergeleken In Almere ligt het gemiddeld besteedbaar huishoudeninkomen in 2011 (meest recente cijfers CBS), evenals in voorgaande jaren, iets boven het landelijk gemiddelde. Ook ligt het boven dat van de andere grote steden. Almere kent dan ook een iets hogere arbeidsparticipatie dan gemiddeld en telt veel tweeverdieners. Het aandeel huishoudens met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum is in Almere in 2011 iets kleiner dan het landelijke gemiddelde, terwijl het aandeel met een inkomen tot 105% iets groter is. 1 Omvang groep cliëntenhuishoudens inkomensregelingen In 2013 telt Almere in totaal huishoudens die gebruik maken van één of meerdere inkomensregelingen van de gemeente Almere. Inherent aan de aanspraak op deze regelingen is dat het huishoudeninkomen in ieder geval niet hoger is dan 120% van het sociaal minimum, maar in de meeste gevallen niet hoger dan 105%. De gehele cliëntenpopulatie betreft in totaal 12% van de Almeerse huishoudens. Dit aandeel is gelijk aan de omvang van de cliëntenpopulatie in Vanaf 2013 mag geen gebruik meer worden gemaakt van gegevens van de Belastingdienst over de huurtoeslag, waardoor er geen compleet beeld meer is van het aantal minimahuishoudens in Almere. Wel kan er met de gegevens van voorgaande jaren en de overige data van 2013 een schatting gemaakt worden van het aantal in Het aantal Almeerse minimahuishoudens met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum in 2013 wordt geschat op 11900, wat een zeer geringe toename ten opzichte van 2012 betekent. In beide jaren betreft het 14% van alle huishoudens. Kenmerken cliëntenhuishoudens inkomensregelingen Bijna de helft van de cliëntenpopulatie inkomensregelingen wordt gevormd door alleenstaanden (46%) en een kwart is een eenoudergezin (24%). Van alle eenoudergezinnen in Almere is een derde cliënt van een of meerdere inkomensregelingen. Van de alleenstaanden is dat 17%. Twee op de vijf huishoudens in de cliëntenpopulatie hebben een Nederlandse achtergrond en de helft is van niet-westerse afkomst. Naar verhouding kennen vooral de oudere wijken van Almere met veel sociale huurwoningen een groot aandeel huishoudens dat één of meerdere regelingen gebruikt. Kinderen in cliëntenhuishoudens inkomensregelingen Kinderen in minimahuishoudens verkeren in een kwetsbare situatie en dit kan hun kansen om zich te ontwikkelen negatief beïnvloeden. In gezinnen met weinig financiële armslag kunnen kinderen vaak niet meedoen aan maatschappelijke, recreatieve en culturele activiteiten omdat daarvoor geen geld is. Voor 2013 wordt het aantal kinderen in minimahuishoudens met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum op 7410 geschat, een aantal dat nauwelijks verschilt van dat in In beide jaren betreft het 16% van alle Almeerse kinderen tot 18 jaar. Van alle kinderen behoort in % tot een huishouden dat cliënt is van één of meer inkomensregelingen en een inkomen heeft tot 120% van het sociaal minimum. Het gaat om 6154 kinderen. Bijna de helft van deze kinderen is in de basisschoolleeftijd (4-12 jaar). Twee derde groeit op in een eenoudergezin. Naar verhouding hebben kinderen in huishoudens in de cliëntenpopulatie ook vaker een niet-westerse achtergrond dan gemiddeld. Langdurige cliënten inkomensregelingen Het aantal langdurige minimahuishoudens met een inkomen tot 105% van het sociaal minimum wordt voor 2013 geschat op Het aantal langdurige cliënten van inkomensregelingen met een inkomen tot 105% is nagenoeg hetzelfde aangezien voor de berekening van de duur van de minimumsituatie de gegevens van de huurtoeslag niet worden gebruikt. Het betreft bijna de helft (48%) van de cliëntenpopulatie inkomensregelingen en 6% van alle Almeerse huishoudens. In tegenstelling tot de gehele cliëntenpopulatie is het aantal langdurige cliënten op het laagste inkomensniveau, zowel in absoluut als relatief opzicht, wel gestegen. In de huishoudens die langdurig cliënt zijn en een inkomen hebben tot 105% groeien 3177 kinderen op, wat neerkomt op 7% van alle Almeerse kinderen. Dit betekent ook een stijging ten opzichte van Gebruik inkomensregelingen Regelingen om minimahuishoudens te ondersteunen kennen een verschillend gebruik en verschillende doelen en inkomensgrenzen. Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen is de meest gebruikte regeling voor huishoudens met een inkomen tot het sociaal minimum, gevolgd door de WWB. Van deze cliënten heeft 69% in 2013 kwijtschelding van gemeentebelastingen gekregen en ontving 62% een bijstandsuitkering. De aanvullende ziektekostenverzekering is de derde meest gebruikte regeling, maar kent een gebruik van slechts 35% van de huishoudens die er naar alle waarschijnlijkheid recht op hebben. Het gebruik van de WWB (bijstand) is sinds 2009 geleidelijk toegenomen. De bijzon- 1 Bron: CBS. Regionaal Inkomensonderzoek (RIO)

6 dere bijstand en vooral de aanvullende ziektenkostenverzekering worden in 2013 juist minder gebruikt dan in voorgaande jaren. Van de andere inkomensregelingen is het gebruik nauwelijks veranderd tussen 2012 en Schuldenproblematiek Kwetsbare financiële situaties ontstaan als er sprake is van schulden. Het aantal huishoudens dat via PLANgroep ondersteund wordt om hun financiële situatie op orde te krijgen bedraagt 1811 in Een derde van deze huishoudens werd doorverwezen naar een zorgaanbieder voor ondersteuning bij het stabiliseren van de schuld (OSS) en een vijfde kreeg een schulddienstverleningstraject bij PLANgroep. Het aantal cliënten van de Almeerse schuldenaanpak is sterk gedaald ten opzichte van 2012 en 2011, toen het aantal rond de 3000 lag. Deze daling heeft in ieder geval deels te maken met de nieuwe aanpak van schuldenproblematiek in Almere die met ingang van 1 januari 2013 is gestart. 4

7 Inleiding Minimahuishoudens leven in een kwetsbare situatie, vooral als de minimumsituatie langdurig is. Door de geringe financiële armslag kunnen zij minder meedoen aan sociale en culturele activiteiten en is er een groter risico op het ontstaan van schulden, terwijl voor de aflossing daarvan weinig ruimte is. De risico s gelden des te meer als de minimumsituatie langdurig is. In het uiterste geval kan dit leiden tot sociale uitsluiting, oftewel een situatie waarin een groep huishoudens niet meer mee kan doen en niet meer betrokken is bij de samenleving. Inkomensondersteunende maatregelen vormen dan een (noodzakelijke) steun in de rug voor deze groep. Een samenleving is immers gebaat bij participerende burgers. In deze zevende rapportage over minima in Almere wordt opnieuw het beeld geschetst van huishoudens die rond moet komen met een minimuminkomen. Helaas wordt in deze rapportage niet meer gerapporteerd over de Almeerse minimahuishoudens aangezien het beeld dat er nu is niet alle minimahuishoudens betreft. Dit heeft te maken met de data over huurtoeslag van de Belastingdienst die met ingang van 2013 niet meer voor de minimarapportage gebruikt mogen worden. Om deze reden wordt in de hoofdstukken 2 t/m 4 gerapporteerd over cliënten inkomensregelingen Almere in plaats van over minimahuishoudens. Wel wordt er op basis van de beschikbare data en cijfers van voorgaande jaren een schatting gemaakt van het aantal minima in Inherent aan de inkomensregelingen die worden gebruikt voor deze rapportage is dat het inkomen van de huishoudens die er een beroep op doen niet hoger is dan 120% van het sociaal minimum en in de meeste gevallen niet hoger dan 105%. In de rapportage wordt een onderscheid gemaakt tussen huishoudens met een inkomen tot 105% van het sociaal minimum en huishoudens met een inkomen tussen 105% en 120%. In het eerste hoofdstuk wordt een algemeen beeld geschetst van de inkomenssituatie van Almeerse huishoudens aan de hand van landelijke cijfers van het CBS. Daardoor kan de inkomenssituatie en het aandeel minima ook vergeleken worden met het landelijk gemiddelde en dat van andere grote steden. In hoofdstuk 2 komen de cliënten van de inkomensregelingen in Almere aan bod. Naast omvang en ontwikkeling van de cliëntenpopulatie worden kenmerken van deze huishoudens geschetst, zoals de ruimtelijke spreiding over de stad, het huishoudentype, de leeftijd en de kinderen die tot deze huishoudens behoren. In deze rapportage wordt ook aandacht besteed aan de spreiding van de cliënten van de Almeerse inkomensregelingen over de stad. Als er sprake is van concentratie van armoede in bepaalde wijken, kan dit een aanwijzing zijn van (sociale) onbalans in de betreffende wijken. 2 Uit eerder onderzoek kwam reeds naar voren dat dergelijke concentraties van minimahuishoudens in Almere inderdaad voorkomen. 3 De situatie van kinderen in huishoudens die cliënt zijn van één of meer inkomensregelingen krijgt extra aandacht in hoofdstuk 2. Kinderen kunnen zelf weinig doen aan hun armoedesituatie, waardoor zij extra kwetsbaar zijn. Door financiële belemmeringen zijn kinderen in arme gezinnen minder in staat mee te doen aan activiteiten en lopen daardoor risico s op sociale uitsluiting en achterstelling. Dit kan gevolgen hebben voor de ontwikkelingskansen van kinderen. In het uiterste geval bestaat er een risico op intergenerationele armoede, wat wil zeggen dat de armoede van ouder op kind wordt overgedragen. 4 Kinderen in bijstandsgezinnen ervaren de effecten van armoede het sterkst. 5 In hoofdstuk 3 staat de groep huishoudens die langdurig van één of meerdere inkomensregelingen afhankelijk zijn centraal. Het gaat om huishoudens die al drie jaar of langer van een inkomen tot 105% van het sociaal minimum leven. Ook van deze groep wordt een aantal kenmerken geschetst. De negatieve gevolgen van het leven op een minimumniveau gelden voor langdurige minima nog sterker. Dit kan mogelijk tot gevolg hebben dat er onvoldoende toegang tot voorzieningen en tot de arbeidsmarkt is, ook wel materiële deprivatie genoemd. 6 In Nederland blijken het vooral eenoudergezinnen, arbeidsongeschikten en mensen met een slechte gezondheid te zijn die de grootste risico s lopen om langdurig in een armoedesituatie te verkeren. 7 Hoofdstuk 4 beschrijft hoeveel huishoudens daadwerkelijk gebruik maken van diverse inkomensregelingen en hoeveel huishoudens dat niet doen. Ook het gebruik van het Stadsfonds is in dit hoofdstuk opgenomen. Tot slot wordt in hoofdstuk 5 ingegaan op de schuldenproblematiek van Almeerse huishoudens en op de kenmerken van huishoudens die problematische schulden hebben. 2 Schuyt (2000): Sociale Cohesie in Almere 3 Gemeente Almere (2011): Minima in Almere SCP (2009): Kunnen alle kinderen meedoen? / SCP (2010): Sociale uitsluiting bij kinderen 5 SCP (2009): Kunnen alle kinderen meedoen? 6 Schuyt en Voorham (2000): Sociale uitsluiting 7 SCP (2009): Betrekkelijke betrokkenheid. Sociaal en Cultureel rapport

8 1. Inkomens van Almeerse huishoudens Op basis van het Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) wordt in dit hoofdstuk de inkomenssituatie van Almeerse huishoudens in beeld gebracht over Dit zijn de meest actuele gegevens die landelijk beschikbaar zijn. Gemiddeld besteedbaar huishoudeninkomen * 1000, Nederland en grote steden, 2011 Gemiddeld besteedbaar huishoudeninkomen * 1000, Almere naar stadsdelen, 2011 Nederland Almere Utrecht 34,2 34,9 33,9 Almere Haven 34,9 33,2 Eindhoven Den Haag Tilburg 31,6 31,6 31,4 Stad Buiten 35,1 35,1 Amsterdam Rotterdam Groningen 30,8 29,3 28,5 Hout Poort 31,6 60, Bron: CBS. Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) 2011 Bron: CBS. Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) 2011 Het gemiddeld besteedbaar huishoudeninkomen 9 ligt in Almere al jaren iets boven het landelijk gemiddelde en dat van andere grote steden. Binnen Almere is in Almere Poort het gemiddelde inkomen het laagst en in Almere Hout veruit het hoogst. In Poort bevinden zich relatief veel woningen in het goedkope segment en is de bevolking relatief jong waardoor de inkomens lager liggen. De woningvoorraad in Almere Hout is juist de duurste van heel Almere. De woningen en inwoners in de andere, grotere, stadsdelen hebben een meer gemiddeld profiel. 72% 70% 68% 66% 64% 62% Netto arbeidsparticipatie beroepsbevolking jaar Almere 68,5% 64,0% Nederland 67,5% 66,8% Een reden voor het hogere gemiddelde huishoudeninkomen in Almere is de hogere netto arbeidsparticipatie 10 en daarmee samenhangend relatief veel huishoudens met twee inkomens (tweeverdieners). De netto arbeidsparticipatie bedraagt in de periode 2011/2013 in Almere 67,5% tegenover 66,8% in Nederland als geheel. Het verschil tussen Almere en het landelijk gemiddelde, dat over de periode 2002/2004 nog aanzienlijk was, wordt sindsdien wel steeds kleiner. 60% Bron: CBS Statline 8 CBS. Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) CBS definitie: Het besteedbare inkomen is het bruto-inkomen verminderd met: betaalde inkomensoverdrachten, premies inkomensverzekeringen, premies ziektekostenverzekeringen, belastingen op inkomen en vermogen. Betaalde inkomensoverdrachten bestaan uit overdrachten tussen huishoudens zoals de alimentatie betaald aan de ex-echtgeno(o)t(e). Premies inkomensverzekeringen betreffen premies betaald voor verzekering in verband met werkloosheid, ziekte, arbeidsongeschikheid en pensioen. Premies ziektekostenverzekeringen omvatten de premies zorgverzekering en de premie AWBZ. 10 Netto arbeidsparticipatie is het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking 6

9 De inkomensverdeling over de wijken van Almere laat zien dat gemiddeld de laagste inkomens te vinden zijn in de centrumwijken en de woonwijken daaromheen. In grote lijnen geldt: hoe ouder de wijk, hoe lager het gemiddeld besteedbaar huishoudeninkomen. Uitzonderingen op deze regel zijn enkele nieuwe wijken in Almere Poort. Zie Bijlage 3 voor een overzicht van het gemiddelde inkomen per wijk. Bron: CBS. Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) 2011 Als alle Nederlandse huishoudens naar inkomen worden verdeeld in vijf groepen van 20% en de inkomensgrenzen van deze groepen worden toegepast op Almere, is te zien dat er in Almere naar verhouding minder huishoudens met lage inkomens zijn en vooral meer middeninkomens in de vierde groep. 26% Inkomensverdeling per 20%-groep van de landelijke verdeling besteedbaar huishoudeninkomen * 1000, 2011 Nederland Almere Gemiddeld besteedbaar huishoudeninkomen * 1000, naar achtergrondkenmerken, 2011 Totaal Nederland 34,2 34,9 Almere 22% 18% 14% 10% 17% Eerste (<17,9) 19% Tweede (17,9-25,2) 20% Derde (25,0-34,5) 23% Vierde (34,5-47,2) 22% Vijfde (>=47,2) Herkomst Huishoudentype Tweeoudergezin 48,5 46,8 Paar zonder kinderen 37,4 38,6 Eenoudergezin 27,9 27,0 Eenpersoonshuishouden 20,3 20,1 Nederlands 41,2 41,7 Overig westers 37,0 38,8 Niet-westers 31,5 33, Bron: CBS. Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) 2011 Bron: CBS. Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) 2011 Alleenstaanden en eenoudergezinnen hebben gemiddeld een lager inkomen dan de andere huishoudentypen. Dit geldt zowel voor Almere als voor Nederland als geheel. Deze huishoudens moeten rondkomen van één inkomen, terwijl bij een groot deel van de andere huishoudentypen sprake is van twee inkomens. In Almere hebben de paren zonder kinderen het iets breder dan gemiddeld in Nederland en voor de paren met kinderen is juist het tegenovergestelde het geval. Autochtone Nederlanders hebben gemiddeld genomen een hoger inkomen dan allochtone Nederlanders. Vooral huishoudens van niet-westerse afkomst hebben lagere inkomens. De inkomenssituatie van zowel westerse als nietwesterse allochtone huishoudens in Almere is wel gunstiger dan gemiddeld in Nederland. Voor de huishoudens van Nederlandse herkomst geldt dit ook, maar in minder sterke mate. 7

10 25% 20% 15% 10% 5% 8,7% 14,3% Aandeel huishoudens met inkomen tot 105% en 120% van het sociaal minimum, Nederland en grote steden, % 23% 15% 21% 14% 20% 11% 16% 16% 15% 10% 10% 9,4% 14,1% tot 105% tot 120% 8% 13% Uit de CBS-cijfers blijkt dat er naar verhouding in Almere in 2011 ongeveer evenveel minimahuishoudens zijn als gemiddeld in Nederland. Het aandeel huishoudens met een inkomen tot 105% van het sociaal minimum is iets groter in Almere, maar het aandeel tot 120% een fractie kleiner. In andere grote steden, uitgezonderd Utrecht, is sprake van een groter aandeel minimahuishoudens. 0% Bron: CBS. Regionaal Inkomensonderzoek (RIO)

11 2. Cliënten inkomensregelingen Almere In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van de omvang en samenstelling van de cliëntenpopulatie van inkomensregelingen van de gemeente Almere. Inherent aan de betreffende inkomensregelingen is dat het inkomen van de huishoudens die er een beroep op doen in ieder geval niet hoger is dan 120% van het sociaal minimum (met uitzondering van bijzondere bijstand) en in de meeste gevallen zelfs niet hoger dan 105%. Het gaat dus om minimahuishoudens. Echter in tegenstelling tot voorgaande jaren mag over 2013 geen gebruik gemaakt worden van gegevens over gebruik van huurtoeslag van de Belastingdienst. Aangezien het beeld van de Almeerse minimahuishoudens nu niet meer compleet is wordt deze term niet meer gebruikt. In plaats daarvan wordt gesproken over cliënten inkomensregelingen Almere. Van het totaal aantal minimahuishoudens in 2013 is wel een schatting gemaakt op basis van de beschikbare data, cijfers uit voorgaande jaren en landelijke ontwikkelingen. Het beeld van de cliëntenpopulatie en van het aantal minimahuishoudens is van belang voor de ontwikkelingen van de gemeentelijke taken op sociaal gebied. Leven op een minimumniveau, vooral als die situatie langdurig is, brengt maatschappelijke risico s met zich mee, zoals schulden, sociale uitsluiting en achterstanden. De cliënten worden in beeld gebracht met behulp van diverse informatiebronnen. Het betreft registraties van zeven inkomensregelingen. De cliëntenpopulatie bestaat uit huishoudens die een bijstandsuitkering ontvangen of gebruik maken van één of meerdere inkomensondersteunende regelingen uitgevoerd door de gemeente en één regeling uitgevoerd door de Sociale Verzekeringsbank 11. Huishoudens die géén gebruik maken van enige regeling of alleen van de huurtoeslag blijven in de analyse buiten beeld. Er worden binnen deze cliëntenpopulatie twee inkomensniveaus onderscheiden: tot 105% van het sociaal minimum en % van het sociaal minimum. Daarnaast worden de cliënten beschreven aan de hand van een aantal achtergrondkenmerken. 2.1 Omvang en ontwikkeling cliëntenpopulatie inkomensregelingen De cliëntenpopulatie van inkomensregelingen van de gemeente Almere bestaat in 2013 uit huishoudens. Hiervan heeft het grootste deel, 8834 huishoudens oftewel 88%, een inkomen tot 105% van het sociaal minimum. De overige 1222 huishoudens hebben een inkomen tussen 105% en 120% van het sociaal minimum. In totaal betreft het 12,1% van de Almeerse huishoudens. Dit betekent dat in 2013 bijna één op de acht huishoudens tot de cliëntenpopulatie van inkomensregelingen van de gemeente behoort. Aantal cliënten inkomensregelingen Minimumniveau Gemeente Almere 2013 Aantal huishoudens % van alle huishoudens Tot 105% ,6% 105% tot 120% ,5% Totaal cliënten ,1% Sinds 2008 blijft de omvang van de cliëntenpopulatie van de gemeentelijke inkomensregelingen vrij stabiel rond 12% van de huishoudens. Tussen 2012 en 2013 heeft in het totale aandeel cliënten geen ontwikkeling plaatsgevonden. Wel is het percentage cliënten op het laagste minimumniveau iets gestegen, terwijl het percentage cliënten met een inkomen tussen 105% en 120% zeer licht is gedaald. 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Ontwikkeling cliënten inkomensregelingen gemeente Almere (% huishoudens) 12% 12% 12% 12% 1,7% 1,5% 10,4% 10,6% * 2013* Tot 120% % Tot 105% * Voor 2012 en 2013 worden de twee minimumniveaus apart weergegeven. Van de andere jaren is de splitsing niet meer te maken zonder de gegevens van de huurtoeslag. totaal: totaal: 12,1% 12,1% Bronnen: Databestand Cliënten inkomensregelingen Almere 2013; Minimabestanden Gemeente: Wet Werk en Bijstand, Bijzondere Bijstand, Langdurigheidstoeslag, Kwijtschelding gemeentelijke belastingen, Aanvullende ziektekostenverzekering, Woonlastenfonds, Schulddienstverlening. SVB (Sociale Verzekeringsbank): Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen (AIO). Deze bestanden zijn gekoppeld aan de BRP (Basisregistratie Persoonsgegevens) op persoonsniveau. Hieruit is een onderzoeksbestand ontstaan op persoons- en huishoudensniveau. 9

12 Ontwikkeling aantal minimahuishoudens en schatting Tot 105% 120% (totaal) Tot 105% 105% tot 120% % Tot 120% tot 120% (totaal) Bronnen: Databestand Cliënten inkomensregelingen Almere 2013; Minimabestanden De omvang van de groep minimahuishoudens in 2013 wordt nagenoeg even groot geschat als in In beide jaren betreft het 14% van de Almeerse huishoudens. Binnen de minimahuishoudens wordt geschat dat de huishoudens met een inkomen tot 105% van het sociaal minimum iets in aandeel zijn toegenomen en de andere groep iets is afgenomen. De groep minima die door de veranderde methode buiten beeld blijft in de cliëntenpopulatie inkomensregelingen is naar schatting ongeveer 1850 huishoudens groot. 2.2 Duur gebruik inkomensregelingen Twee vijfde van de totale cliëntenpopulatie van gemeentelijke inkomensregelingen gebruikt al langer dan vijf jaar één of meerdere vormen van inkomensondersteuning. Bij de huishoudens met een inkomen tussen 105% en 120% van het sociaal minimum is het aandeel dat langer dan 5 jaar afhankelijk is van inkomensondersteuning zelfs meer dan de helft. Eén op de zeven cliënten gebruikt drie tot vijf jaar inkomensondersteuning en een kwart één tot drie jaar. Voor een vijfde van de cliëntenpopulatie duurt het gebruik korter dan een jaar. 100% 90% Duur gebruik inkomensregelingen Almere 2013 (% huishoudens) 80% 38% 40% 70% 60% 50% 40% 30% 16% 25% 55% 8% 17% 15% 24% 5 jaar of langer 3 tot 5 jaar 1 tot 3 jaar tot 1 jaar Duur gebruik inkomensregelingen Almere 2013 (aantal huishoudens) Cliënten met inkomen tot 105% Cliënten met inkomen van 105%-120% Totaal cliënten tot 1 jaar % 1 tot 3 jaar % 0% 20% 20% 20% Cliënten met inkomen tot 105% Cliënten met inkomen van % Totaal cliënten 3 tot 5 jaar jaar of langer Totaal cliënten

13 2.3 Ruimtelijke spreiding cliënten inkomensregelingen De ruimtelijke spreiding van de clientenpopulatie van de gemeentelijke inkomensregelingen laat zien dat concentraties zich bevinden in de binnenring van Almere Haven, in de wijken die in het noordwesten grenzen aan Centrum Almere Stad en in en rond het centrum van Almere Buiten. Dit zijn met name de oudere wijken van Almere met relatief veel sociale huurwoningen. De wijken met relatief de meeste huishoudens in de cliëntenpopulatie zijn Staatliedenwijk, De Wierden en De Hoven. In Overgooi, Duin en Vogelhorst zijn nauwelijks cliënten inkomensondersteuning te vinden. Zie Bijlage 3 voor een overzicht van het percentage cliëntenhuishoudens per wijk. Wijken met grootste en wijken met kleinste cliëntenpopulatie (% huishoudens) inkomensregelingen Almere 2013 Top-8 grootse cliëntenpopulatie inkomensregelingen Top-8 kleinste cliëntenpopulatie inkomensregelingen Staatsliedenwijk 32% Overgooi x* De Wierden 26% Duin (voorheen Almeerderzand) x De Hoven 25% Vogelhorst x De Werven 22% De Velden x Centrum Almere Haven 21% Sieradenbuurt x Molenbuurt 20% Noorderplassen 3% Stedenwijk 19% Homeruskwartier 4% Centrum Almere Buiten 18% De Gouwen 8% * Bij 5 huishoudens of minder wordt een x weergegeven. 2.4 Kenmerken cliënten inkomensregelingen Almere Veruit de meeste huishoudens in de cliëntenpopulatie inkomensregelingen zijn alleenstaanden. Eenoudergezinnen en tweeoudergezinnen met kinderen tot 18 jaar vormen daarna de grootste groepen. Van bijna twee vijfde van de huishoudens die enige vorm van inkomensondersteuning ontvangen van de gemeente is het gezinshoofd tussen de 25 en 45 jaar oud. Van een bijna even grote groep is het hoofd van het huishouden tussen de 45 en 65 jaar. Een vijfde van de cliëntenpopulatie heeft een gezinshoofd van 65 jaar of ouder. Wat betreft etniciteit heeft de grootste groep cliënten, ruim twee vijfde, een Nederlandse achtergrond. Surinamers vormen met 17% qua omvang de tweede groep. Groepen met een andere etnische achtergrond vormen kleinere delen van de cliëntenpopulatie van Almeerse inkomensregelingen. 11

14 Kenmerken cliënten inkomensregelingen Almere 2013 (% huishoudens) Huishoudentype Leeftijd gezinshoofd Etniciteit gezinshoofd 2% 8% 20% 20% 4% 12% 8% 41% 46% 39% 7% 6% 24% 37% 2% 17% 6% Paar zonder kinderen Eenoudergezin Institutioneel & overig Tweeoudergezin Alleenstaande tot 25 jaar jaar jaar 65 jaar of ouder Nederlands Surinaams Marokkaans Overig niet-westers Antilliaans/Arubaans Turks Afrikaans Overig westers Leeftijd gezinshoofd Huishoudentype Etniciteit gezinshoofd Omvang cliëntenppopulatie (% huishoudens) inkomensregelingen Almere 2013, naar subgroep Almere totaal Paar zonder kinderen Tweeoudergezin Eenoudergezin Alleenstaande Institutioneel & overig tot 25 jaar jaar jaar 65 jaar of ouder Nederlands Antilliaans/Arubaans Surinaams Turks Marokkaans Afrikaans Overig niet-westers Overig westers 4% 7% 8% 11% 9% 12% 13% 12% 17% 15% 18% 16% 19% 27% 28% 27% 30% 34% 0% 10% 20% 30% 40% Naar verhouding van de totale subgroep valt bij de huishoudentypes op dat eenoudergezinnen relatief het vaakst tot de cliëntenpopulatie behoren. Maar liefst één op de drie eenoudergezinnen maakt gebruik van een of meer inkomensregelingen van de gemeente. Ook onder de alleenstaanden en institutionele huishoudens bevinden zich relatief gezien meer cliënten dan gemiddeld in Almere. Tussen de verschillende leeftijdsgroepen zijn de verschillen kleiner. Onder senioren zijn er naar verhouding wel meer huishoudens die behoren tot de cliëntenpopulatie dan gemiddeld. Van de verschillende etnische groepen kennen de huishoudens met een gezinshoofd van Afrikaanse en Marokkaanse herkomst de grootste aandelen cliënten van de inkomensregelingen. Ook onder Antilliaanse/Arubaanse en overig nietwesterse huishoudens is het gebruik van inkomensondersteuning relatief zeer hoog. Onder huishoudens met een hoofd van Nederlandse en overig westerse afkomst is het gebruik van regelingen minder dan gemiddeld. 2.5 Kinderen in huishoudens in de cliëntenpopulatie inkomensregelingen Het leven in een minimahuishouden beïnvloedt de kansen van kinderen om zich te ontwikkelen. Kinderen kunnen zelf weinig doen aan hun armoedesituatie, waardoor zij extra kwetsbaar zijn. 12 Armoede heeft negatieve effecten op de sociale, emotionele, cognitieve en lichamelijke ontwikkeling van kinderen. Doordat kinderen in een armoedesituatie minder in staat zijn om maatschappelijk te participeren lopen zij risico s op sociale uitsluiting en achterstelling, zo blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau. 13 Het aantal kinderen tot 18 jaar in minimahuishoudens met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum wordt voor 2013 geschat op Dit aantal verschilt nauwelijks van Net als in 2012 wordt het percentage kinderen dat opgroeit in een minimahuishouden voor 2013 op 16% geschat. Het aandeel kinderen binnen die groep dat in een huishouden opgroeit dat tot de laagste inkomensgroep (tot 105% van het sociaal minimum) behoort, wordt net als in 2012 geschat op 90%. In absoluut opzicht gaat het naar schatting om 6700 kinderen. 12 SCP / CBS (2010): Armoede Signalement SCP (2009): Kunnen alle kinderen meedoen? / SCP (2010): Sociale uitsluiting bij kinderen 12

15 Het aantal kinderen in huishoudens in de cliëntenpopulatie van de Almeerse inkomensregelingen is ook nagenoeg gelijk tussen 2012 en In 2013 behoren 6154 kinderen tot een cliëntenhuishouden met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum, wat een percentage van 13% van alle kinderen betekent. Ook in 2012 betrof het 13% van alle Almeerse kinderen. Het grootste deel van deze kinderen (in oftewel 93%) behoort tot huishoudens met een inkomen op het laagste minimumniveau (tot 105% van het sociaal minimum) Ontwikkeling aantal kinderen in minimahuishoudens en schatting totaal: totaal: Aantal kinderen in huishoudens in cliëntenpopulatie inkomensregelingen Almere totaal: totaal: Tot 120% % Tot 105% % Tot 105% Bronnen: Databestand Cliënten inkomensregelingen Almere 2013; Minimabestanden Huishoudentype Etniciteit gezinshoofd Leeftijd Aandeel kinderen in huishoudens in cliëntenppopulatie inkomensregelingen Almere 2013, naar subgroep Almere totaal Tweeoudergezin Eenoudergezin Overig 0-3 jaar 4-11 jaar jaar Nederlands Antilliaans/Arubaans Surinaams Turks Marokkaans Afrikaans Overig niet-westers Overig westers 6% 6% 9% 13% 13% 14% 12% 14% 18% 21% 25% 26% 30% 35% 37% 0% 10% 20% 30% 40% Bijna de helft van de kinderen in huishoudens in de cliëntenpopulatie van de Almeerse inkomensregelingen is 4 tot 11 jaar oud. Een derde is 12 jaar of ouder en een vijfde is jonger dan 4 jaar. Twee derde van de kinderen in huishoudens die afhankelijk zijn van inkomensondersteuning groeit op in een eenoudergezin en een derde in een gezin met twee ouders. Bijna een kwart van de kinderen behoort tot een huishouden waarvan het hoofd van Nederlandse afkomst is en een even grote groep tot een huishouden met een gezinshoofd van Surinaamse afkomst. De andere etnische groepen maken een kleiner deel uit van de kinderen in huishoudens in de cliëntenpopulatie. Kinderen in eenoudergezinnen behoren naar verhouding zeer vaak tot een huishouden dat gebruik maakt van een of meer inkomensregelingen en maar liefst zes keer zo vaak als kinderen in een gezin met twee ouders. Tussen de drie leeftijdsgroepen zijn er niet zulke grote verschillen in het aandeel kinderen dat tot huishoudens behoort in de cliëntenpopulatie. Kinderen in huishoudens waarvan het hoofd van Afrikaanse en Antilliaanse/Arubaanse herkomst is groeien het vaakst op in huishoudens die afhankelijk zijn van gemeentelijke inkomensondersteuning. Voor kinderen in huishoudens met een hoofd van Nederlandse of overig westerse afkomst geldt dit het minst. Kenmerken kinderen in huishoudens in cliëntenpopulatie inkomensregelingen Almere 2013 (% kinderen) Leeftijd Huishoudentype Etniciteit gezinshoofd 32% 21% 1% 34% 14% 6% 23% 11% 7% 65% 47% 13% 3% 23% 0-3 jaar 4-11 jaar jaar Tweeoudergezin Eenoudergezin Overig Nederlands Surinaams Marokkaans Overig niet-westers Antilliaans/Arubaans Turks Afrikaans Overig westers 13

16 3. Langdurige cliënten inkomensregelingen Almere Hoe langer de minimumsituatie duurt, hoe meer huishoudens financieel knel komen te zitten. Het risico wordt dan groter dat in deze gezinnen problemen ontstaan op het gebied van schulden en dat er financiële drempels ontstaan voor maatschappelijke participatie. In uiterste gevallen kan er een situatie ontstaan waar sprake is van sociale uitsluiting, oftewel van niet mee kunnen doen. Ter ondersteuning van langdurige minima bestaat in Almere een inkomensondersteuningsregeling, de langdurigheidstoeslag. Deze wordt verstrekt als men tenminste 5 jaar op een minimumniveau leeft (zie gebruik regelingen in hoofdstuk 4). Type cliënten inkomensregelingen Almere 2013 (% huishoudens) 52% 48% Voor het vaststellen van langdurigheid wordt in dit hoofdstuk uitgegaan van een duur van de cliëntrelatie van inkomensregelingen van ten minste 3 jaar, en van een inkomen tot 105% van het sociaal minimum. Drie jaar is een periode waarin de gevolgen van armoede kunnen cumuleren en een periode die ook in andere gemeenten vaak gebruikt wordt om langdurigheid van de minimumsituatie vast te stellen. 3.1 Omvang en spreiding langdurige cliëntenpopulatie Het aantal huishoudens dat langdurig cliënt is van een of meerdere Almeerse inkomensregelingen is 4846 in 2013, wat neerkomt op 48% van de cliëntenpopulatie en 6% van alle Almeerse huishoudens. Dit betekent een stijging ten opzichte van 2012 toen het aantal 4294 en de percentages respectievelijk 43% en 5% bedroegen. Het aantal langdurige minimahuishoudens met een inkomen tot 105% van het sociaal minimum is nagenoeg hetzelfde als het aantal langdurige cliënten op dat inkomensniveau aangezien voor de berekening van de duur van de minimumsituatie de gegevens van de huurtoeslag niet worden gebruikt. Het aantal langdurige minimahuishoudens met een inkomen op het laagste minimumniveau liet tussen 2011 en 2012 een stijging zien. Geschat wordt dat deze stijging tussen 2012 en 2013 is doorgezet en zelfs sterker was dan daarvoor Langdurige cliënten tot 105% Overige cliënten Bron: Databestand Cliënten inkomensregelingen Almere 2013 Ontwikkeling aantal langdurige minimahuishoudens tot 105% sociaal minimum en schatting Bronnen: Databestand Cliënten inkomensregelingen Almere 2013; Minimabestanden De spreiding van de langdurige cliënten op het laagste minimumniveau over de stad komt grotendeels overeen met de spreiding van alle minimahuishoudens. De oudere wijken met veel sociale huurwoningen hebben een relatief grote langdurige cliëntenpopulatie. Van alle wijken bevinden zich naar verhouding de meeste langdurige clienten met een inkomen tot 105% van het sociaal minimum in Staatsliedenwijk, De Wierden, De Werven en De Hoven. In deze wijken heeft een op de zes tot een op de zeven huishoudens drie jaar of langer een inkomen op het laagste minimumniveau. Zie Bijlage 3 voor een overzicht van het percentage langdurige clientenhuishoudens tot 105% per wijk. 14

17 3.2 Kenmerken langdurige cliënten inkomensregelingen Kenmerken langdurige cliënten inkomensregelingen met inkomen tot 105% van het sociaal minimum Almere 2013 (% huishoudens) Huishoudentype 1% 8% 19% Leeftijd gezinshoofd 1% 24% 34% Etniciteit gezinshoofd 8% 15% 38% 47% 8% 25% 41% 8% 2% 16% 5% Paar zonder kinderen Eenoudergezin Institutioneel & overig Tweeoudergezin Alleenstaande tot 25 jaar jaar jaar 65 jaar of ouder Nederlands Surinaams Marokkaans Overig niet-westers Antilliaans/Arubaans Turks Afrikaans Overig westers Leeftijd gezinshoofd Huishoudentype Etniciteit gezinshoofd Omvang langdurige cliëntenppopulatie (% huishoudens) met inkomen tot 105% Almere 2013, naar subgroep Almere totaal Paar zonder kinderen Tweeoudergezin Eenoudergezin Alleenstaande Institutioneel & overig tot 25 jaar jaar jaar 65 jaar of ouder Nederlands Antilliaans/Arubaans Surinaams Turks Marokkaans Afrikaans Overig niet-westers Overig westers 2% 2% 3% 3% 3% 5% 5% 6% 6% 9% 9% 8% 9% 12% 17% 16% 16% 17% 0% 5% 10% 15% 20% Bijna de helft van de langdurige cliënten met een inkomen tot 105% van het sociaal minimum is alleenstaand en een kwart is een eenoudergezin. Bijna een op de vijf van deze langdurige cliënten is een tweeoudergezin. Van de grootste groep langdurige cliënten is het hoofd tussen de 45 en 65 jaar oud. Ruim een derde is jonger dan 45 en een kwart is ouder dan 65 jaar. Er zijn nauwelijks langdurige cliënten met een gezinshoofd dat jonger is dan 25 jaar. Qua etniciteit heeft de grootste groep binnen de langdurige cliëntenpopulatie een Nederlandse achtergrond. De daaropvolgende grootste groepen hebben een Surinaamse en overig nietwesterse achtergrond. Van alle eenoudergezinnen in Almere behoort maar liefst 17% tot de langdurige cliëntenpopulatie met een inkomen op het laagste minimumniveau. Ook onder alleenstaanden zijn er relatief veel langdurige cliënten. Bij de paren zonder kinderen is dat slechts 2% en bij de tweeoudergezinnen 3%. Het aandeel 65-plussers dat langdurig cliënt is van een of meer inkomensregelingen en een inkomen heeft tot 105% is met 9% relatief groot. Bij huishoudens waarvan het hoofd jonger dan 25 jaar is komt dit veel minder dan gemiddeld voor. Almeerse huishoudens waarvan het hoofd van Marokkaanse, Afrikaanse of overig niet-westerse afkomst is, behoren relatief het vaakst tot de langdurige cliënten met een inkomen tot het laagste minimumniveau. Bij huishoudens van Nederlandse en overig westerse afkomst komt dit juist het minst voor. 3.3 Kinderen in huishoudens in de langdurige cliëntenpopulatie inkomensregelingen Kinderen uit langdurige minimahuishoudens lopen, meer nog dan kinderen uit huishoudens met een kortdurende minimumsituatie, extra risico op sociale uitsluiting en achterstelling. Het aantal kinderen dat tot een huishouden behoort dat langdurig cliënt is en een inkomen heeft tot 105% van het sociaal minimum, is in , wat neerkomt op 7% van alle minderjarige kinderen in Almere. Met het gestegen aantal huishoudens dat langdurig cliënt is, is ook het aantal kinderen in deze situatie gestegen ten opzichte van Toen betroffen het nog 2769 kinderen, die 6% van alle Almeerse kinderen uitmaakten. 15

18 Ongeveer een op de zeven kinderen in langdurige cliëntenhuishoudens is jonger dan vier jaar en bijna de helft is in de basisschoolleeftijd (4 t/m 11 jaar). Bijna twee op de vijf kinderen in deze huishoudens zijn twaalf jaar en ouder. Dit aandeel is groter dan bij de kinderen in de totale cliëntenpopulatie, waar het aandeel kinderen jonger dan vier jaar groter is. Twee derde van de kinderen in huishoudens op het laagste minimumniveau die langdurig afhankelijk zijn van inkomensondersteuning behoort tot een eenoudergezin. De verdeling van de kinderen over huishoudentypes is ongeveer gelijk aan de verdeling bij de kinderen in de totale cliëntenpopulatie. Een vijfde van de kinderen in de langdurige cliëntenpopulatie behoort tot een huishouden met een gezinshoofd van Nederlandse afkomst en tevens een vijfde tot een huishouden van Surinaamse afkomst. Deze groepen zijn iets kleiner dan in de totale cliëntenpopulatie. De overig niet-westerse, Marokkaanse en Afrikaanse groepen zijn daarna het grootst. Dit zijn ook de groepen die in de totale clientenpopulatie iets kleiner zijn. Kenmerken kinderen in huishoudens die langdurig cliënt zijn van inkomensregelingen met inkomen tot 105% van het sociaal minimum Almere 2013 (% huishoudens) Leeftijd Huishoudentype Etniciteit gezinshoofd 38% 14% 1% 33% 17% 6% 20% 6% 13% 48% 66% 20% 16% 3% 0-3 jaar 4-11 jaar jaar Tweeoudergezin Eenoudergezin Overig Nederlands Surinaams Marokkaans Overig niet-westers Antilliaans/Arubaans Turks Afrikaans Overig westers 16

19 4. Gebruik van inkomensregelingen In dit hoofdstuk komt het gebruik van inkomensondersteunende maatregelen aan de orde. Niet iedere rechthebbende blijkt ook daadwerkelijk gebruiker te zijn van een inkomensondersteunende regeling. Het verschijnsel niet-gebruik is inherent aan het feit dat het initiatief tot het beroep op een bepaalde tegemoetkoming bij de burger ligt. Niet-gebruik kan onder andere samenhangen met onbekendheid met de regeling, of met de wijze van aanvragen, de perceptie dat aanvragen teveel rompslomp met zich meebrengt of omdat men niet beschikt over mogelijkheden of vaardigheden om de aanvraag te doen. Ook zijn er mensen die geen gebruik van een regeling willen maken, waarbij bijvoorbeeld schaamte een rol kan spelen. Wanneer gekeken wordt naar het bereik van regelingen is het van belang rekening te houden met het feit dat een volledig bereik van regelingen niet realistisch is. Het is een illusie om een bereik van 100% na te streven. Niet iedereen zal uit eigen overweging een beroep willen doen op een regeling. Daarnaast is niet altijd bij voorbaat vast te stellen wie tot de doelgroep behoort. De regelingen worden individueel toegekend na een toetsing van de persoonlijke situatie. De informatie over gebruik en niet-gebruik van regelingen is gebaseerd op analyse van de onderstaande registraties: Inkomensregeling Doelgroep Ingedeeld in Wet Werk en Bijstand (WWB) Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen (AIO) Bijzondere Bijstand Langdurigheidstoeslag Kwijtschelding gemeentelijke belastingen en heffingen Woonlastenfonds Aanvullende ziektekostenverzekering Huishoudens met een hoofd jonger dan 65 jaar, met onvoldoende inkomen of vermogen om van te leven. Oudere huishoudens (65+) met inkomen dat lager is dan het sociaal minimum (meestal bij onvolledige AOW). Huishoudens met een laag inkomen, met noodzakelijke kosten in een bijzondere situatie zonder dat daarvoor een voorliggende voorziening beschikbaar is. Huishoudens met een hoofd tussen 23 en 65 jaar, die gedurende 5 jaar of langer een inkomen hebben tot het sociaal minimum. inkomenscategorie in onderzoeksbestand Tot 105% Tot 105% 105%-120%, als geen gebruik van regeling waarvoor categorie tot 105% geldt Tot 105% Huishoudens met een inkomen tot het sociaal minimum. Tot 105% Huishoudens met huurtoeslag waarop een kwaliteitskorting* is toegepast, die gedurende 3 jaar of langer een inkomen hebben tot het sociaal minimum, waarvan ze 1 jaar een inkomen mogen hebben gehad tot 120% van het sociaal minimum. Huishoudens met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum. Tot 105% 105%-120%, als geen gebruik van regeling waarvoor categorie tot 105% geldt * Boven de kwaliteitskortingsgrens moet de klant zelf bijdragen in de hoge huur en dekt de huurtoeslag niet volledig de meerkosten. Toelichting inkomenscategorieën / minimumniveau s: In het onderzoeksbestand zijn alle Almeerse huishoudens ingedeeld in drie inkomenscategorieën: 1. tot 105% van het sociaal minimum, %-120% van het sociaal minimum en 3. meer dan 120% van het sociaal minimum: 1. Er is gekozen voor de grens van 105% (in plaats van 100%) aangezien ouderen met een inkomen op bijstandsniveau door belastingregels op een inkomen van 105% van het sociaal minimum uitkomen. De overige huishoudens die de betreffende inkomensregelingen gebruiken hebben wel een inkomen tot 100% van het sociaal minimum, maar de groep ouderen is te klein om er een aparte categorie voor te maken. 2. Er is gekozen voor de grens van 120% aangezien mensen tot ongeveer die grens aanspraak kunnen maken op bijzondere bijstand (eigenlijk is er geen harde grens, maar het komt niet vaak voor dat mensen die bijzondere bijstand krijgen een hoger inkomen hebben). Bij huishoudens met alleen een aanvullende ziektenkostenverzekering is gekozen om die ook onder de tweede categorie te laten vallen, aangezien niet vastgesteld kan worden of ze onder of boven 105% van het sociaal minimum zitten, en voor een aparte categorie 105%-110% is het aantal huishoudens te klein. 3. Huishoudens die in de laatste categorie vallen maken geen gebruik van de inkomensregelingen, waarmee ervan wordt uitgegaan dat hun inkomen hoger is dan 120% van het sociaal minimum. Op basis van de huurtoeslaggegevens van voorgaande jaren van de Belastingdienst (die nu niet meer gebruikt mogen worden) wordt geschat dat ongeveer 1850 huishoudens die nu in de categorie meer dan 120% vallen, een inkomen hebben dat in werkelijkheid lager is dan 120% van het sociaal minimum. Dit betreft 2% van de Almeerse huishoudens. 17

20 4.1 Gebruik regelingen In 2013 maken Almeerse huishoudens gebruik van één of meerdere gemeentelijke inkomensondersteunende regelingen (inclusief AIO, uitgevoerd door SVB). Dit is iets meer dan in 2012, toen het aantal 9943 bedroeg. Van de verschillende inkomensregelingen is alleen het gebruik van de Wet Werk en Bijstand aanzienlijk gestegen. Sinds 2009 is er al een duidelijke stijgende trend te zien, die ook tussen 2012 en 2013 heeft doorgezet. De stijgende trend tussen 2009 en 2012 in het aantal huishoudens dat gebruik maakt van de bijzondere bijstand heeft niet doorgezet tussen 2012 en Dit aantal is juist gedaald. De aantallen huishoudens die gebruik maken van aanvullende bijstand voor ouderen (AIO), langdurigheidstoeslag, kwijtschelding gemeentebelasting en het woonlastenfonds zijn nauwelijks veranderd ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal huishoudens dat een beroep doet op de aanvullende ziekenkostenverzekering is sterk gedaald tussen 2012 en Gebruik inkomensregelingen Almere (aantal huishoudens) WWB (bijstand) Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen* Bijzondere Bijstand Langdurigheidstoeslag Kwijtschelding gemeentebelasting Woonlastenfonds Aanvullende ziektekostenverzekering * Aantal huishoudens dat gebruik maakt van AIO in 2013 betreft de maand januari, in tegenstelling tot het hele jaar (zoals bij de overige regelingen). Ten tijde van het samenstellen van het databestand waren jaarcijfers van de AIO niet beschikbaar. Bronnen: Databestand Cliënten inkomensregelingen Almere 2013; Minimabestanden Niet alle huishoudens uit de cliëntenpopulatie inkomensregelingen met een inkomen tot 105% van het sociaal minimum zijn afhankelijk van een bijstandsuitkering. Het betreft in % van deze huishoudens, wat iets meer is dan in Door deze groep wordt van de regeling kwijtschelding gemeentelijke belastingen en heffingen nog het meest gebruik gemaakt, namelijk door 69% van de huishoudens. De derde meest gebruikte regeling is de aanvullende ziektenkostenverzekering, waarvan 31% van de laagste inkomensgroep gebruik maakt en een dubbel zo groot aandeel van de groep met een inkomen tussen 105% en 120% van het sociaal minimum. Twee op de vijf cliëntenhuishoudens met een inkomen tussen de 105% en 120% hebben in 2013 bijzondere bijstand gekregen, tegenover één op de vijf cliënten met een inkomen tot 105%. Het gebruik van bijzondere bijstand is afgenomen in de laagste inkomensgroep, maar toegenomen in de andere groep. De overige regelingen, woonlastenfonds, langdurigheidstoeslag en aanvullende bijstand voor ouderen kunnen alleen gebruikt worden door huishoudens op het laagste minimumniveau. In 2013 werden deze regelingen respectievelijk door 19%, 15% en 6% van de cliëntenhuishoudens met een inkomen tot 105% gebruikt. Gebruik inkomensregelingen Almere 2012 en 2013 (% cliëntenhuishoudens) Inkomen tot 105% van sociaal minimum Inkomen van 105% tot 120% van sociaal minimum Totale cliëntenpopulatie inkomensregelingen WWB (bijstand) 60% 62% 0% 0% 51% 54% Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen 7% 6% 0% 0% 6% 5% Bijzondere Bijstand 25% 22% 35% 40% 26% 25% Langdurigheidstoeslag 15% 15% 0% 0% 13% 13% Kwijtschelding gemeentebelasting 70% 69% 0% 0% 61% 60% Woonlastenfonds 19% 19% 0% 0% 17% 17% Aanvullende ziektenkostenverzekering 35% 31% 66% 62% 39% 35% Bronnen: Databestand Cliënten inkomensregelingen Almere 2013; Minimabestand

21 4.2 Gebruik bijzondere bijstand uitgelicht In 2013 hebben 2662 cliënten in 2476 huishoudens bijzondere bijstand ontvangen van de gemeente Almere. In totaal is een bedrag van uitgekeerd. Het grootste deel (70%) van de cliënten heeft 1 soort bijzondere bijstand gekregen. Een op de vijf cliënten heeft twee soorten ontvangen. Gemiddeld genomen werd er een bedrag van uitbetaald per cliënt in Zowel in termen van het aantal cliënten als in termen van het bedrag, is het meest gebruik gemaakt van de vergoeding voor bewindvoeringskosten. Hiervan maakte ruim een derde van de cliënten bijzondere bijstand gebruik. Een kwart van de cliënten heeft een vergoeding gekregen voor woninginrichting. In termen van kosten is dit ook het tweede grootste totaalbedrag. Daarna hebben de meeste mensen vergoedingen gekregen voor rechtsbijstand (10%) en aflossing van schulden (8%). Het derde grootste bedrag is echter uitgegeven aan vergoedingen voor woonkosten, en dan met name woonkosten boven huurgrens. Voorschotboekingen vormen de vierde grootste kostenpost. Veruit de hoogste vergoedingen per cliënt werden gemiddeld betaald voor kinderopvang, op afstand gevolgd door woonkosten boven huurgrens en aanvullende bijstand voor personen jonger dan 21 jaar. Stapeling gebruik bijzondere bijstand 2013 Aantal soorten bijzondere bijstand Aantal cliënten Aandeel cliënten (% unieke cliënten) % % % % 5 of meer 24 1% Totaal % Bron: Databestand Bijzondere bijstand Almere 2013, bewerking O&S Almere Aantal cliënten bijzondere bijstand en bedragen, 2013 Almere Aantal cliënten Aandeel cliënten (% unieke cliënten) Bedrag ( ) Aandeel bedrag (% van totaal) Gemiddeld bedrag per cliënt Bewindvoeringskosten % % Kosten inrichting/huisraad % % 970 Rechtsbijstand % % 135 Rente/Aflossing schulddelging 217 8% % 415 Overige kosten fin.transacties 197 7% % 492 Verhuiskosten 181 7% % 600 Toeslag ZVW alleenst. in inr % % 271 Voorschotboeking 160 6% % Woonkosten boven huurgrens 147 6% % Woonkosten tot huurgrens 147 6% % Eenmalig levensonderhoud 87 3% % Waarborgsom 83 3% % 442 Overige vervoerskosten 77 3% % 603 Cat. BB Chron. zieken/gehand. 65 2% % 103 Overige kosten woonvoorziening 60 2% % 594 Medische/paramedische kosten 58 2% % 579 Aanvullende bijstand < % % Kosten i.v.m. geboorte 32 1% % 444 Kinderopvang 24 1% % Overige alg. levensbehoeften 23 1% % Overige kosten maatsch. zorg 23 1% % 350 Terugboeking ontvangst 22 1% % -40 Overige kosten 155 6% % 690 TOTAAL % Bron: Databestand Bijzondere bijstand Almere 2013, bewerking O&S Almere 19