RAAD VOOR DE MEDEDINGING. Beslissing nr C/C-24 van 7 september 2011

Transcriptie

1 RAAD VOOR DE MEDEDINGING Beslissing nr C/C-24 van 7 september 2011 Zaak MEDE-C/C-11/0014: De Vijver Media NV/ Waterman & Waterman Comm.VA, Corelio NV, Sanoma Corporation I. Procedure 1. Op 8 juli 2011 hebben de aanmeldende partijen een operatie als een concentratie in de zin van artikel 6 van de wet tot bescherming economische mededinging, gecoördineerd op 15 september 2006 (hierna: WBEM ), aangemeld bij het Auditoraat van de Raad voor de Mededinging. 2. Op 17 augustus 2011 heeft de auditeur zijn gemotiveerd verslag aan de Raad voor de Mededinging overgemaakt, samen met het onderzoeksdossier. 3. De auditeur stelt in zijn verslag dat in de loop van het onderzoek is gebleken dat door deze operatie een daadwerkelijke mededinging op de betrokken Belgische productmarkt(en) op significante wijze wordt belemmerd, onder andere door het in het leven roepen of versterken van een machtspositie zoals bedoeld in artikel 8, 4 WBEM. 4. De auditeur heeft de aanmeldende partijen hiervan op 8 augustus 2011 ingelicht met toepassing van artikel 56, eerste lid WBEM. In dat geval voorziet artikel 56, tweede lid WBEM immers in de mogelijkheid om verbintenissen aan te bieden die bedoeld zijn om een beslissing van toelaatbaarheid op grond van artikel 58, 2, eerste lid, 1 WBEM te verkrijgen. 5. De aanmeldende partijen hebben geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid om verbintenissen aan te bieden binnen de vijf werkdagen voor het indienen van het verslag. 6. Bij beslissingen van 23 augustus 2011 heeft de tweede kamer van de Raad voor de Mededinging beslist dat het nodig was de Vlaamse Mediamaatschappij (hierna: VMMa), respectievelijk de Vlaamse Radio- en Televisieomroep (hierna VRT) te horen. 7. Op 30 augustus 2011 hebben de aanmeldende partijen schriftelijke opmerkingen ingediend. 8. De tweede kamer van de Raad heeft de zaak behandeld ter zitting van 1 september Op die zitting werden de auditeur, vergezeld van een medewerker van de Algemene Directie Mededinging, de VMMa, de VRT en de aanmeldende partijen gehoord. II. Aanmeldende partijen 9. De aanmeldende partijen zijn Waterman & Waterman Comm. VA, Corelio NV, en Sanoma Corporation. 10. Waterman & Waterman Comm. VA (hierna: W&W ) met maatschappelijke zetel te 1800 Vilvoorde, Harensesteenweg 228 is een financiële holdingmaatschappij die door de heren Wouter Vandenhaute en Erik Watté wordt gecontroleerd. Zij oefent managementactiviteiten uit. 11. Corelio NV met maatschappelijke zetel te 1070 Brussel, Researchdreef 30 (hierna: Corelio ) is een onafhankelijke en gediversifieerde Belgische mediagroep die hoofdzakelijk Nederlandstalige kranten uitgeeft, met name De Standaard, het Nieuwsblad, het Nieuwsblad/Sportwereld en De Gentenaar. Corelio biedt eveneens online nieuws en reclame evenals een gratis huis-aan-huis regionale krant (Passe-Partout) aan. Corelio heeft bovendien

2 een drukkerijafdeling, controleert een regionaal televisiestation in de regio Leuven (ROB-tv) en participeert in een commerciële radiozender (Nostalgie) die actief is in Wallonië en Vlaanderen. 12. Sanoma Corporation met maatschappelijke zetel te Finland, Helsinki, Ludviginkatu 6-8 (hierna: Sanoma ) is een internationale mediagroep die in verschillende Europese landen actief is. Sanoma Corporation, een onderneming gevestigd in Finland, is de uiteindelijke moedermaatschappij van de Sanoma Group. De aandelen van Sanoma Corporation zijn genoteerd op de NASDAQ OMX Helsinki en Sanoma Corporation wordt niet gecontroleerd door een onderneming of individu. Sanoma is in België actief via Sanoma Magazines Belgium NV, een uitgeverij van tijdschriften (inclusief Libelle, Story, Flair NL, Feeling). Via haar dochterondernemingen Uitgeverij Van In NV en Euro Publi Net International NV biedt Sanoma ook studiemateriaal voor het onderwijs en bepaalde nichetijdschriften in het luxe-, huis- en decoratiesegment aan in België. Zij biedt ook online applicaties (websites) aan en is actief in Custom Made Publishing (bijv. de ontwikkeling van tijdschriften voor derde partijen). III. Kwalificatie van de transactie onder de concentratiecontrole 3.1 Kwalificatie van de transactie volgens de aanmeldende partijen 13. Volgens hun aanmelding bij het Auditoraat hebben deze aanmeldende partijen de bedoeling De Vijver Media NV uit te bouwen als een mediaspeler in Vlaanderen, die beter gewapend de concurrentie in het Vlaamse medialandschap tegemoet kan treden. 14. De Vijver Media NV (hierna De Vijver Media ), met maatschappelijke zetel te 1800 Vilvoorde, Harensesteenweg 228, is een financiële holdingmaatschappij die bestaat uit een groep van ondernemingen die actief zijn in de audiovisuele sector en in het uitgeven van en verkopen van advertentieruimte in weekbladen. De Vijver Media heeft drie aandeelhouders, namelijk W&W, Corelio en Sanoma, die elk eigenaar zijn van een derde van de aandelen in De Vijver Media. 15. [ ] 16. DesertFishes produceert televisieprogramma's en distribueert televisie-uitzendrechten voor televisieprogramma's en films; zij verkoopt eveneens bijkomende producten zoals DVD's waarop haar televisieprogramma's staan. Tot DesertFishes behoren onder meer de productiehuizen Woestijnvis en demensen. Humo publiceert een weekblad waarin zij reclameruimte verkoopt. 17. [ ] W&W, Corelio en Sanoma hebben gezamenlijk met succes een bod gedaan op het geheel van de aandelen in SBS Belgium NV, die twee televisiekanalen in België exploiteert, met name VT4 en VIJFtv, en enkele gelieerde vennootschappen ( SBS Belgium ). De verkopers waren SBS Nederland BV en SBS Broadcasting Europe BV, die behoren tot het Duitse mediaconcern ProSiebenSat.1. [ ] 18. Op 7 juni 2011 werd een aandeelhoudersovereenkomst gesloten tussen W&W, Corelio en Sanoma, waarin onder meer het volgende is bedongen. De raad van bestuur van De Vijver Media is samengesteld uit maximum 12 bestuurders, waarbij een derde van de bestuurders wordt benoemd uit een lijst voorgedragen door Waterman & Waterman, een derde uit een lijst voorgedragen door Corelio en een derde uit een lijst voorgedragen door Sanoma (Clause 10.1 (a)). De raad van bestuur van De Vijver Media kan geen geldige beslissing nemen indien de meerderheid van de bestuurders niet aanwezig is, en de goedkeurende stem van ten minste 2

3 één bestuurder voorgedragen door W&W, één bestuurder voorgedragen door Corelio en één bestuurder voorgedragen door Sanoma niet wordt uitgebracht (Clause 10.5 (a)). [ ] Deze bedingen hebben uitwerking zodra de Belgische mededingingsautoriteit de verwerving van de gezamenlijke controle toelaatbaar verklaart, of deze toelaatbaarheid voortvloeit uit de ontstentenis van beslissing van de Belgische mededingingsautoriteit binnen de wettelijke termijn (Clause 8.2 (b)). 19. Volgens de aanmeldende partijen bevat de overeenkomst van 7 juni 2011 een aanmeldingsplichtige concentratie in de zin van de WBEM, op grond van de overweging dat zij (W&W, Corelio en Sanoma) er gezamenlijke zeggenschap over De Vijver Media, en dus over DesertFishes, Humo en SBS Belgium door verwerven. [ ] In het aanmeldingsformulier luidt het dat de aangemelde concentratie de verwerving bevat van gezamenlijke zeggenschap over De Vijver Media door W&W, Corelio en Sanoma. [ ] 3.2 Kwalificatie van de transactie volgens het verslag 20. In het verslag van de auditeur wordt de vraag gesteld of [ ] behoort tot de concentratie, zodat zij het voorwerp had moeten uitmaken van een aanmelding bij het Auditoraat. Het verslag verwijst naar de onderlinge samenhang van de opeenvolgende stappen. 3.3 Kwalificatie van de transactie: beslissing van de Raad 21. Ingevolge de beschreven transactie verwerven de aanmeldende partijen, W&W, Corelio en Sanoma, via De Vijver Media, de gezamenlijke zeggenschap over DesertFishes, Humo en SBS Belgium. Het wordt niet in vraag gesteld, en het lijdt ook voor de Raad geen twijfel, dat deze verwerving van gezamenlijke zeggenschap een concentratie is in de zin van artikel 6, 1, 2 WBEM, die bij de Raad voor de Mededinging dient te worden aangemeld en die tot de bevoegdheid van de Raad voor de Mededinging behoort (onder het voorbehoud van het bereiken van de omzetdrempels, zie verder, onder IV). 22. Alle stappen van de transactie [ ] zijn ingevolge de aanmelding ter kennis gebracht van de auditeur en van de kamer van de Raad. 23. Uit hetgeen verder in deze beslissing volgt zal blijken dat de mededingingsrechtelijke analyse die in de concentratiecontrole gevoerd wordt niet verschillend is naargelang [ ] al dan niet in deze analyse betrokken wordt. De Raad kan met andere woorden materieelrechtelijk tot hetzelfde antwoord komen op de vraag of de transactie tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Belgische markt of een wezenlijk deel ervan op significante wijze wordt belemmerd, ten minste of daarover ernstige twijfels kunnen bestaan, indien [ ] (ook) in aanmerking wordt genomen. 24. Hieruit volgt dat het belang van de vraag die door het verslag wordt gesteld (weergegeven hierboven in randnummer 20), erin bestaat te weten of de concentratie tijdig is aangemeld. De aanmelding is immers pas gebeurd nadat [ ] al ten uitvoer gelegd waren. Zijn [ ], op zichzelf of in samenhang met de overeenkomst van 7 juni 2011 beschouwd, aanmeldingsplichtig, dan zou, zo laat het verslag tussen de lijnen lezen, de aanmelding te laat gebeurd kunnen zijn. 25. De regels die ratione temporis gelden voor de aanmelding, en de mogelijke sancties bij niet-naleving, zijn de volgende. 3

4 Een concentratie moet worden aangemeld voor haar totstandkoming (artikel 9, 1 WBEM). De betrokken ondernemingen mogen de concentratie niet ten uitvoer brengen tot de kamer van de Raad een beslissing neemt over de toelaatbaarheid (artikel 9, 4 WBEM) tenzij de kamer van de Raad ontheffing van de naleving van die verplichting verleent (artikel 9, 6 WBEM). Geldboeten kunnen worden opgelegd ingeval een onderneming is overgegaan tot een concentratie zonder deze vooraf aan te melden overeenkomstig artikel 9, zelfs indien zou blijken dat de concentratie toelaatbaar is (aldus artikel 64, 2 WBEM), alsook in geval van een inbreuk op artikel 9, 4 (aldus artikel 65 WBEM). In geval van een inbreuk op artikel 9, 4 kan een dwangsom worden opgelegd, kennelijk gepaard gaande met een bevel om aan te melden (aldus artikel 65 WBEM). 26. Onderhavige beslissing is de beslissing in de procedure na afloop waarvan de kamer van de Raad de vaststellingen doet of de concentratie al dan niet binnen het toepassingsgebied van de wet valt (artikel 58, 1 WBEM), en in het eerste geval, dat de concentratie toelaatbaar is, al dan niet met voorwaarden en/of verplichtingen, dan wel tot ernstige twijfels leidt zodat een bijkomend onderzoek ingesteld moet worden (artikel 58, 2 WBEM). Van het antwoord op de vraag of de aanmelding al dan niet tijdig is gebeurd, kan in de voorliggende zaak abstractie gemaakt worden. Zoals aangestipt heeft het tijdstip van aanmelding geen invloed op de materieelrechtelijke analyse. IV. Aanmeldingsdrempels 27. De betrokken ondernemingen totaliseerden in 2010 in België samen een totale omzet van meer dan 100 miljoen euro. Minstens twee van de betrokken ondernemingen realiseerden een omzet in België van meer dan 40 miljoen euro. De drempels waarin artikel 7, 1 WBEM voorziet zijn overschreden. De concentratie valt binnen het toepassingsgebied van de WBEM. V. Het verslag van de auditeur 28. In het verslag wordt de transactie als volgt geanalyseerd. 5.1 Marktafbakening 29. Aangezien de transactie tot gevolg heeft dat een gezamenlijk gecontroleerde mediagroep tot stand komt, bestaande uit DesertFishes, Humo en SBS Belgium, zijn de relevante markten in de eerste plaats de markten waarop deze ondernemingen actief zijn. Daarnaast worden de markten waarop ten minste één van de moederondernemingen, Corelio of Sanoma, actief zijn, en die horizontaal, verticaal of nauw verbonden zijn met de relevante markten waarop de gezamenlijk gecontroleerde ondernemingen actief zijn, ook als relevante markten beschouwd. 30. Zo worden volgende markten beschreven. De relevante markten waarop De Vijver Media actief zal zijn: - de Belgische markt voor de publicatie van Nederlandstalige tijdschriften behalve gespecialiseerde tijdschriften (een lezersmarkt); - de Belgische markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften (een markt voor advertentieruimte); 4

5 - de Belgische markt voor de verkoop van online reclame op Nederlandstalige websites, eventueel verder onder te verdelen in online- en offlinereclame (een markt voor advertentieruimte); - de Belgische markt voor het aanbieden van nieuws op Nederlandstalige websites (een lezersmarkt); - de Belgische markt voor de productie van Nederlandstalige televisieprogamma s voor derden; - de markt voor de productie van speelfilms; - de markt voor de distributie van televisie-uitzendrechten voor televisieprogramma s voor vrij toegankelijke televisie; - de markt voor de distributie van televisie-uitzendrechten van films op vrij toegankelijke televisie; - de markt voor de televisieprogrammering en omroepdiensten van nationaal vrij toegankelijke kanalen aan eindgebruikers in de Vlaamse Gemeenschap (een kijkersmarkt); - de markt voor de verkoop van advertentieruimte op nationale televisiekanalen in de Vlaamse Gemeenschap. De relevante markten waarop de moederondernemingen actief zijn: - de lezersmarkt voor Nederlandstalige kranten met uitzondering van de zakenkranten; - de markt voor themareclame in kranten (een markt voor advertentieruimte); - de Belgische markt voor het aanbieden van nieuws op Nederlandstalige websites (een lezersmarkt); - de Belgische markt voor de verkoop van online reclame op Nederlandstalige websites (een markt voor advertentieruimte); - de markt voor de publicatie van gespecialiseerde tijdschriften (een lezersmarkt); - de markt voor de verkoop van themareclame in Engelstalige tijdschriften (een advertentiemarkt); - de markt voor jobadvertenties in de Nederlandstalige geschreven pers (een markt voor advertentieruimte); - de markt voor het drukken van tijdschriften; - de markt voor radioprogrammering en omroepdiensten van nationaal vrij toegankelijke radio aan eindgebruikers in de Vlaamse Gemeenschap; - de markt voor de verkoop van advertentieruimte op nationale radiokanalen in de Vlaamse Gemeenschap; - de Belgische markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften (een markt voor advertentieruimte); - de Belgische markt voor de publicatie van Nederlandstalige tijdschriften behalve gespecialiseerde tijdschriften (een lezersmarkt); - de Belgische markt voor de productie van Nederlandstalige televisieprogramma s voor derden; - de markt voor de distributie van televisie-uitzendrechten voor sportevenementen exclusief voetbal die regelmatig plaatsvinden doorheen het jaar op vrij toegankelijke televisie. 5

6 31. De Vijver Media (door middel van één van haar dochters, DesertFishes, Humo en SBS Belgium), enerzijds, en Corelio en/of Sanoma, anderzijds, zijn beiden actief op volgende markten: - op de Belgische markt voor de publicatie van Nederlandstalige tijdschriften behalve gespecialiseerde tijdschriften: Humo, enerzijds, en Sanoma, anderzijds; - op de Belgische markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften: Humo, enerzijds, en Sanoma, anderzijds; - op de Belgische markt voor het aanbieden van online reclame op Nederlandstalige websites: Humo en SBS Belgium, enerzijds, en Corelio en Sanoma, anderzijds; - op de Belgische markt voor het aanbieden van online nieuws op Nederlandstalige websites: Humo en SBS Belgium, enerzijds, en Corelio en Sanoma, anderzijds; - op de Belgische markt voor de productie van Nederlandstalige televisieprogramma s voor derden: DesertFishes, enerzijds, en Sanoma, anderzijds. 32. Ingevolge de concentratie moeten potentiële verticale relaties tussen volgende markten en activiteiten in aanmerking worden genomen: - De activiteiten van De Vijver Media (Humo), Corelio en Sanoma als kopers van advertentieruimte in nationale televisie-uitzendingen en de activiteiten van De Vijver Media (SBS Belgium) op de markt voor de verkoop van advertentieruimte op nationale televisie-uitzendingen in de Vlaamse Gemeenschap; - De activiteiten van De Vijver Media (SBS Belgium), Corelio en Sanoma als kopers van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften en de activiteiten van De Vijver Media (Humo) op de markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften; - De activiteiten van De Vijver Media, Corelio en Sanoma als kopers van online advertentieruimte en de activiteiten van De Vijver Media (Humo en SBS Belgium) op de markt voor de verkoop van online advertentieruimte op Nederlandstalige websites; - De activiteiten van De Vijver Media als koper van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften en de activiteiten van Sanoma op de markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften; - De activiteiten van De Vijver Media als koper van online advertentieruimte en de activiteiten van De Vijver Media, Corelio en Sanoma op de markt voor de verkoop van online advertenties op Nederlandstalige websites; - De activiteiten van De Vijver Media als koper van nationale themareclame in Nederlandstalige kranten en de activiteiten van Corelio op de markt voor de verkoop van nationale themareclame in Nederlandstalige kranten. 33. Vervolgens geeft het verslag de marktaandelen weer op die relevante markten waarop de marktaandelen van de betrokken ondernemingen van enige betekenis zijn. De bedoeling van die oefening is om die markten te identificeren waarop het gezamenlijke marktaandeel van de betrokken ondernemingen meer dan 25% bedraagt, zodat het gaat om een betrokken markt. Bij wet moet de concentratie immers toelaatbaar verklaard worden wanneer de betrokken ondernemingen samen niet meer dan 25% controleren van welke voor de transactie relevante markt ook, ongeacht of het gaat om horizontale dan wel verticale relaties (artikel 58, 2, eerste lid, 2 WBEM). 34. Aldus zijn de betrokken markten: - de Belgische markt voor de publicatie van Nederlandstalige tijdschriften behalve gespecialiseerde tijdschriften (een lezersmarkt); 6

7 - de markt voor de verkoop van advertentieruimte op nationale televisiekanalen in de Vlaamse Gemeenschap (een markt voor advertentieruimte); - de Belgische markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften (een markt voor advertentieruimte); - de Belgische markt voor de verkoop van nationale themareclame in Nederlandstalige kranten (een markt voor advertentieruimte). 5.2 Mededingingsrechtelijke analyse 35. Bij wijze van algemene situering verwijst het verslag naar de stelling van de aanmeldende partijen, luidens welke de concentratie procompetitief is, en de mededinging in de Vlaamse mediasector zal bevorderen. Dit gunstig effect vloeit voort, zowel uit het samengaan van DesertFishes met SBS Belgium, als uit het samengaan van Humo met SBS Belgium. De zenders van SBS Belgium zullen baat vinden bij de content en know-how op het gebied van programmering, en van de productiemogelijkheden van de productiehuizen van DesertFishes. Aldus zal de mededinging tussen SBS Belgium en de Vlaamse Mediamaatschappij (hierna: VMMa ; televisiezenders zijn onder meer VTM en 2BE), geïntensifieerd worden, ten voordele van televisiekijkers en adverteerders. Er wordt ook verwezen naar het feit dat één van die productiehuizen, Woestijnvis, niet langer exclusief voor VRT zal werken. Het marktaandeel van VRT op de markt voor het verwerven van externe televisieproducties zou meer dan het dubbele zijn dan dit van SBS Belgium. Innovatie en creativiteit bij de producenten van televisiecontent zal gestimuleerd worden, andermaal ten voordele van televisiekijkers en adverteerders. De samenwerking tussen Humo en SBS Belgium zal op haar beurt innovatie en creativiteit stimuleren op de tijdschriften- en televisiemarkt ten gunste van zowel lezers en kijkers als adverteerders. De verwachting is dat de samenwerking tussen het creatieve talent van Humo en SBS Belgium nieuwe ideeën zal doen ontstaan die de concurrentie op de tijdschriften- en televisiemarkten zal aanwakkeren. Ook de mogelijke promotie van Humo op de kanalen van SBS Belgium en de promotie van VT4 en VijfTV in Humo zal naar verwachting de mededinging aanzwengelen. Horizontaal 36. Analyse van de marktconcentratie toont een toename na concentratie van de HHI index op slechts twee markten, namelijk de Belgische markt voor de publicatie van Nederlandstalige tijdschriften behalve gespecialiseerde tijdschriften (een lezersmarkt) en de Belgische markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften (een markt voor advertentieruimte). Het verslag onderzoekt de horizontale gevolgen op deze twee betrokken markten. Op de Belgische markt voor de publicatie van Nederlandstalige tijdschriften behalve gespecialiseerde tijdschriften bereiken de partijen bij de concentratie een marktaandeel in 2010 van 47%, maar enige vrees dat een daadwerkelijke mededinging op deze markt op significante wijze wordt belemmerd wordt weggenomen door de aanwezigheid van sterke concurrenten zoals De Persgroep (marktaandeel van 32%) en Roularta (marktaandeel van 10%) en door het ontbreken van niet-gecoördineerde effecten. Dit laatste wordt afgeleid uit het feit dat de inlijving van Humo, dat als tijdschrift geheel eigen kenmerken vertoont, de concurrentiële druk op de Sanoma tijdschriften niet doet afnemen. Daarnaast heeft De Persgroep op het vlak van tijdschriften nog groeimogelijkheden vooraleer zij een aanbod heeft dat qua omvang en diversiteit het aanbod van De Vijver Media / Sanoma benadert. 7

8 Overigens heeft de marktbevraging geen bezorgdheden aan het licht gebracht. Op de markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften bereiken de partijen bij de concentratie een marktaandeel in 2010 van 33,6 %, maar enige vrees dat een daadwerkelijke mededinging op deze markt op significante wijze wordt belemmerd wordt ook voor deze markt weggenomen door de aanwezigheid van sterke concurrenten zoals Roularta (zelfde marktaandeel) en De Persgroep (15,7%) en door het ontbreken van nietgecoördineerde effecten, wat eveneens wordt afgeleid uit de eigen kenmerken van Humo, die een rechtstreekse invloed hebben op de ermee te bereiken doelgroepen en de daaruit voortvloeiende reclamebestedingen. Ook voor deze markt heeft de marktbevraging overigens geen bezorgdheden aan het licht gebracht. Verticaal 37. Het verslag stelt vast dat zich verticale gevolgen kunnen voordoen op volgende betrokken markten: - de markt voor de verkoop van advertentieruimte op nationale televisiekanalen in de Vlaamse Gemeenschap; - de Belgische markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften; - de Belgische markt voor de verkoop van nationale themareclame in Nederlandstalige kranten. De ondernemingen bij de concentratie kunnen advertentieruimte aanbieden in Humo, in de tijdschriften van Sanoma, in de kranten van Corelio en op de zenders van SBS Belgium. Onderzocht wordt in hoever zij de prikkel hebben om hun concurrenten uit te sluiten van toegang tot deze advertentieruimte, en in hoever zij hun concurrenten van de markten voor advertentieruimte zouden kunnen uitsluiten. Het antwoord is negatief. De concurrentiële verhoudingen van de spelers op deze markten zijn niet van dien aard dat de ondernemingen bij de concentratie hun concurrenten zouden kunnen uitsluiten. Op de markt voor de verkoop van advertentieruimte op nationale televisiekanalen in de Vlaamse Gemeenschap hebben de ondernemingen bij de concentratie in 2010 een marktaandeel van [20-30]% en VMMa een marktaandeel van [55-65]%. Op de Belgische markt voor de verkoop van themareclame in Nederlandstalige tijdschriften hebben de ondernemingen bij de concentratie in 2010 een marktaandeel van 33,6%, tegen eenzelfde marktaandeel voor Roularta en 15,7% voor De Persgroep. Op de Belgische markt voor de verkoop van nationale themareclame in Nederlandstalige kranten is de verdeling van marktaandelen in 2010 als volgt: 39,2% in waarde en 31,2% in volume voor de ondernemingen bij de concentratie; 28,9% in waarde en 24,2% in volume voor De Persgroep, en 21,3% in waarde en 26,8% in volume voor Concentra. Het valt moeilijk in te zien dat de ondernemingen bij de concentratie inkomsten uit de verkoop van advertentieruimte aan hun concurrenten zouden willen derven. Bij de marktbevraging hebben de concurrenten geen bezorgdheden geuit. 38. Steeds onder de hoofding van de verticale gevolgen wordt vervolgens volgend mededingingsrechtelijk probleem beschreven: Door de onderzochte concentratie zou een verticale integratie plaatsvinden van productiehuizen, Woestijnvis en DeMensen, en commerciële televisiezenders, VT4 en Vijf 8

9 TV. Na de concentratie zouden beide productiehuizen actief blijven op de markt voor de productie van Nederlandstalige televisieprogramma s voor derden. Op de kijkersmarkt zijn naast VT4 en VijfTV ook nog VTM en 2BE, beiden eveneens commerciële zenders, en de VRT actief. Op de stroomafwaartse publiciteitsmarkt zijn enkel VT4 en VijfTV enerzijds en VTM en 2BE anderzijds volwaardige concurrenten. Aangezien Woestijnvis en DeMensen na de concentratie actief blijven op de hoger vermelde markt voor productie van Nederlandstalige televisieprogramma s voor derden, impliceert dit dat zij zullen kunnen (blijven) deelnemen aan de briefings voor nieuwe televisieprogramma s georganiseerd door de VRT. Door deze deelname aan de briefings van de VRT al dan niet uitmondend in een productieovereenkomst, kunnen Woestijnvis en DeMensen kennis nemen van het zendschema van de VRT of belangrijke onderdelen daarvan. Het zendschema van een zender is een cruciaal element in de concurrentie met andere zenders op de kijkersmarkt en bij uitbreiding op de stroomafwaartse publiciteitsmarkt. Door kennis te krijgen van het zendschema van een concurrerende zender, via Woestijnvis dan wel DeMensen, kunnen VT4 en VijfTV hun zendschema aanpassen aan dat van de VRT. Dit impliceert dat beide zenders een belangrijk concurrentievoordeel verkrijgen op andere commerciële zenders die niet over deze kennis beschikken. Hierdoor kunnen zij bijvoorbeeld vermijden dat een grote investering in een programma weinig of niet rendeert doordat het geprogrammeerd staat op hetzelfde moment als een succesrijk programma, een zogenaamde blockbuster, bij de VRT. (randnummer 187 van het verslag). 39. Uit het antwoord van VRT op de verzoeken om inlichtingen in het raam van het onderzoek, stelt de auditeur niet eenduidig te kunnen opmaken of de vrees van voorkennis van het zendschema van VRT gegrond is. Volgens het verslag kan er sprake zijn van een significante belemmering op de Belgische markt of een wezenlijk deel ervan tengevolge van de concentratie. ( ) voorkennis van ( ) (het) zendschema (van VRT) kan schadelijk zijn voor de mededinging op de kijkersmarkt en bij uitbreiding de publiciteitsmarkt. De concurrentie tussen de zenders zou immers worden verstoord doordat VT4 en VijfTV deze voorkennis kunnen gebruiken bij het opstellen van hun zendschema. Andere commerciële zenders die deze informatie niet hebben, moeten zich voor het opstellen van hun zendschema bij het anticiperen op het zendschema van concurrenten verlaten op hun eigen inschattingen zonder over concrete informatie te beschikken. (randnummer 208 van het verslag). Conglomeraal 40. Het verslag onderzoekt de vraag of de moederondernemingen van De Vijver Media, namelijk Waterman & Waterman, Corelio en Sanoma, de mogelijkheid en de prikkel hebben om hun marktpositie op de publicatie/omroep- en advertentiezijde van de markten waarop zij actief zijn buiten De Vijver Media, over te hevelen naar een nauw verbonden markt waarop De Vijver Media actief is. Meer bepaald wordt nagegaan of de fusieonderneming haar marktmacht in de ene markt kan gebruiken om concurrenten van een andere markt af te schermen, door de verkopen op zodanige wijze te organiseren dat producten op de verschillende markten met elkaar worden verbonden, zoals door koppelverkoop of bundeling. 41. De aanmeldende partijen doen in de eerste plaats gelden dat hun marktaandelen niet van dien aard zijn dat zij blijk kunnen geven van een aanzienlijke mate van marktmacht, die als voorwaarde geldt voor het ontstaan van een conglomeraateffect. Afgezien daarvan ziet het verslag noch aan de publicatie/omroepzijde van de markten, noch aan advertentiezijde van de markten enig risico. Wat publicatie/omroepzijde betreft zijn de markten voor advertentieruimte op televisie, in kranten en in dagbladen geen naburige markten waarop complementaire producten verkocht 9

10 worden. Bovendien is de prijs niet de enige en zelfs niet de eerste factor bij de aankoop van een krant of tijdschrift. Een bundelingstrategie kan geen aanzienlijk uitsluitend effect hebben. Bij adverteerders blijkt wel belangstelling te bestaan voor de aankoop van bundels advertentieruimte in meerdere media, doch uit het onderzoek blijkt dat geen concurrentieverstorend effect te verwachten is. Integendeel, de mogelijkheden van crossmediale publiciteit werken naar verwachting concurrentiebevorderend. 5.3 Besluit 42. De auditeur komt in zijn verslag tot het volgende besluit over zijn mededingingsrechtelijke analyse van de concentratie. De afbakening van de markten is bevestigd door de ondervraagde ondernemingen. Het onderzoek heeft aangetoond dat de overgrote meerderheid van de ondervraagde ondernemingen die actief zijn op de diverse relevante en betrokken markten de concentratie als concurrentiebevorderend of ten minste niet als concurrentiebeperkend beschouwen. Zeldzame negatieve bedenkingen hebben meestal niet als draagwijdte dat de onderzochte concentratie ernstige mededingingsproblemen zou veroorzaken op één of andere markt. Toch heeft het onderzoek aangetoond dat een daadwerkelijke mededinging op de Belgische markt of een wezenlijk deel ervan op significante wijze wordt belemmerd, om volgende reden. Door de verticale integratie van productiehuizen met televisiezenders zouden de televisiezenders voorkennis kunnen krijgen van het confidentiële zendschema van de VRT. (randnummer 230 van het verslag). 43. Voor het indienen van het verslag bij de Raad heeft de auditeur de aanmeldende partijen hiervan op de hoogte gebracht (artikel 56, eerste lid WBEM). Zij hebben geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid om aan de auditeur verbintenissen aan te bieden die bedoeld zijn een beslissing op grond van artikel 58, 2, eerste lid, 1 WBEM te verkrijgen, dit is een beslissing van toelaatbaarheid in eerste fase, zonder bijkomend onderzoek in tweede fase (artikel 56, tweede lid WBEM) (zie ook randnummers 4 en 5 hierboven). 44. De auditeur stelt voor dat de Raad vaststelt dat er ernstige twijfels bestaan omtrent de toelaatbaarheid van de concentratie en beslist de procedure van bijkomend onderzoek bedoeld in artikel 59 WBEM in te zetten (overeenkomstig artikel 58, 2, eerste lid, 3 WBEM). VI. Beoordeling 45. Gelet op het gevoerde onderzoek, op het verslag en op het onderzoek ter hoorzitting, ziet de Raad geen reden om, anders dan de auditeur, er ernstig aan te twijfelen dat de concentratie niet tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Belgische markt of een wezenlijk deel daarvan, op significante wijze wordt belemmerd. 46. Er blijft de beweerde significante belemmering van de mededinging die in het verslag wel tot uitdrukking gebracht wordt. De Raad ziet echter ook op dit punt geen reden om ernstig te twijfelen aan de toelaatbaarheid van de concentratie. In de volgende randnummers wordt deze beslissing gemotiveerd. 47. De vrees die in het verslag tot uitdrukking wordt gebracht luidt dat de SBS Belgium zenders, VT4 en VijfTV, voorkennis van het zendschema van VRT kunnen gebruiken voor hun eigen zendschema, terwijl de zenders van VMMa, vooral VTM en 2BE, deze voorkennis niet kunnen gebruiken (zie hierboven in randnummers 38 en 39; randnummers 178 e.v. van het verslag). SBS Belgium zou deze voorkennis verwerven van haar zusteronderneming DesertFishes, waartoe de productiehuizen Woestijnvis en demensen behoren. Woestijnvis en demensen maken televisieproducties voor VRT. 10

11 48. Deze vrees berust op het voorhanden zijn van een aantal feiten. De Raad is echter van oordeel dat het onvoldoende waarschijnlijk is dat deze feiten (zo zij zich al in het verleden hebben voorgedaan) zich in de toekomst en als het gevolg van de concentratie zullen voordoen. Hierop wordt nader ingegaan in randnummers 49 en 50 hieronder. 49. Het is onwaarschijnlijk dat VRT commercieel gevoelige informatie aan Woestijnvis zal bezorgen. (demensen wordt in zoverre buiten beschouwing gelaten dat DesertFishes er minderheidsaandeelhouder in is en er geen zeggenschap over heeft.) Het blijkt niet uit het antwoord van VRT op de verzoeken om inlichtingen die de Algemene Directie tijdens het onderzoek aan VRT heeft gericht dat VRT in het verleden aan Woestijnvis inlichtingen over het zendschema heeft bezorgd vooraleer de concurrenten van VRT er kennis konden van nemen. Waar Woestijnvis lange tijd een bevoorrechte relatie gehad heeft met VRT, wordt deze afgebouwd. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat VRT Woestijnvis op gelijke voet met de andere productiehuizen zal behandelen. Er is dan des te minder reden om te vrezen dat VRT zijn zendschema vroegtijdig zal prijsgeven aan een productiehuis dat bovendien gelieerd is met een andere mediagroep. Het ligt voor de hand aan te nemen dat VRT alle voorzorgsmaatregelen zal treffen om de eigen kijkcijfers te vrijwaren. 50. Voorts mag niet uit het oog worden verloren dat DesertFishes, en dus Woestijnvis, niet verticaal geïntegreerd wordt met SBS Belgium, maar dat zij beiden dochterondernemingen van De Vijver Media zijn. DesertFishes wordt met andere woorden niet gecontroleerd door SBS Belgium, maar staat onder de gezamenlijke zeggenschap van W&W, Corelio en Sanoma. DesertFishes heeft een eigen belang om de concurrentiekracht van Woestijnvis te verzekeren. Er mag worden aangenomen dat W&W, door haar medezeggenschap over De Vijver Media, er borg voor staat dat dit belang behartigd wordt. Een voldoende mate van operationele onafhankelijkheid van Woestijnvis ten aanzien van SBS Belgium lijkt aldus gewaarborgd. Het lijkt niet in het beste belang van Woestijnvis dat het als productiehuis alleen programma s zou aanmaken die op de zenders van SBS Belgium uitgezonden worden. Wil Woestijnvis ook voor VRT blijven werken, dan zal het de geheimhoudingsplicht met betrekking tot eventuele confidentiële informatie moeten naleven die VRT contractueel vereist. 51. Daarnaast is de vraag welke significante belemmering van de mededinging op de markt kan worden teweeggebracht indien SBS Belgium kennis zou krijgen van informatie met betrekking tot het zendschema van VRT die tijdens productiebriefings of ingevolge het sluiten van productieovereenkomsten zou worden prijsgegeven door VRT. Volgens het verslag wordt het zogenaamde tegenprogrammeren erdoor vergemakkelijkt. De Raad heeft hierin een beter inzicht gekregen na het indienen van het verslag, tijdens de procedure die voor en door de kamer is gevoerd. Aldus zijn de twijfels die op grond van het verslag zouden kunnen rijzen niet (meer) voldoende om bijkomend onderzoek te voeren. Hierop wordt nader ingegaan in randnummers 52 en 53 hieronder. 52. Zo is door het onderzoek door de kamer bevestigd dat het risico dat SBS Belgium gebruik kan maken van (voorkennis van) vertrouwelijke informatie niet overschat mag worden (zie ook in randnummers 49 en 50 hierboven). 53. Bovendien blijkt het belang van eventuele voorkennis relatief. Het gedetailleerde zendschema van VRT wordt een viertal weken op voorhand publiek gemaakt, en ondergaat dan nog weinig wijzigingen. Dit geeft de andere zenders de tijd om hun zendschema s aan te passen, zoals bij commerciële zenders gangbaar blijkt te zijn. Volgens het verslag is de zogenaamde microscheduling een middel om te reageren op het zendschema van concurrenten, dat in de praktijk een grote impact blijkt te hebben op de kijkcijfers. Het gaat per definitie om kleine wijzigingen die de commerciële zenders op het laatste ogenblik aan hun zendschema aanbrengen om meer kijkers te lokken. Voorbeelden 11

12 zijn het begin van een programma af te stemmen op het einde van een populair programma op een andere zender, of nog op het begin van een reclameblok op een andere zender (zodat de wegzappende kijker wordt gelokt), dan wel het laten vallen van een reclameblok tussen programma s (om te vermijden dat de kijker wegzapt). Het beoefenen van microscheduling vergt geen lange voorkennis van het zendschema van de concurrentie. Indien voorkennis van het zendschema, bekomen op productiebriefings georganiseerd door VRT, een concurrentieel voordeel betekent, lijkt het productiehuizen die deze informatie aan concurrerende zenders zouden kunnen doorspelen vrij te staan aan zulke productiebriefings deel te nemen. De productiehuizen die verbonden zijn met de SBS zenders hoeven niet alleen in dat geval te zijn. VRT is door het Rekenhof en door zijn beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid aangemoedigd om zijn briefings ruimer open te stellen. 54. Ten slotte zijn er geen gegevens voorhanden die het besluit kunnen wettigen, of zelfs de wettelijk vereiste ernstige twijfels in dat verband kunnen onderbouwen, dat belemmering van daadwerkelijke mededinging op de markt ingevolge de door het verslag opgeworpen aangelegenheid significant kan zijn. Significante belemmering is vereist (artikel 8, 3 en 4 WBEM). Hierop wordt hieronder nader ingegaan. 55. Het verslag beschouwt de toegang door de fusieonderneming tot commercieel gevoelige informatie van een concurrent (VRT) in zijn verticaal aspect. Verticaal verhoudt de activiteit van Woestijnvis op de Belgische markt voor de productie van Nederlandstalige televisieprogramma s voor derden zich tot de markt voor de televisieprogrammering en omroepdiensten van nationaal vrij toegankelijke kanalen aan eindgebruikers in de Vlaamse Gemeenschap, waarop VRT, de kanalen van VMMa en deze van SBS Belgium actief zijn, en tot de markt voor de verkoop van advertentieruimte op nationale televisiekanalen in de Vlaamse Gemeenschap, waarop de kanalen van VMMa en deze van SBS Belgium actief zijn. Het onderzoek heeft niet uitgewezen dat de betrokken ondernemingen voldoende marktmacht zouden hebben om uitsluitingseffecten te kunnen teweegbrengen. 56. Wat de kijkersmarkt en de markt voor advertentieruimte betreft volstaat het te verwijzen naar de marktaandelen. Op de markt voor de televisieprogrammering en omroepdiensten van nationaal vrij toegankelijke kanalen aan eindgebruikers in de Vlaamse Gemeenschap heeft VRT in 2010 een marktaandeel van 43%, VMMa van 32,5% en SBS Belgium van 11,4%. Op de markt voor de verkoop van advertentieruimte in Nederlandstalige televisieprogramma s hebben de ondernemingen bij de concentratie in 2010 een marktaandeel van [20-30]% en VMMa een marktaandeel van [55-65]% (zie ook hierboven in randnummer 37). Op beide markten zijn er sterkere spelers dan SBS Belgium. 57. In de aanmelding wordt, op de nationale markt voor de productie van Nederlandstalige televisieprogramma s voor derden, voor De Vijver Media (inclusief Sanoma, maar het gaat voornamelijk over Woestijnvis) een marktaandeel van slechts [15-25]% opgegeven, en marktaandelen voor andere productiehuizen die tot 10% en 12% belopen. Weliswaar kan in vraag gesteld worden of dit marktaandeel wel de werkelijke positie op de markt van Woestijnvis in 2010 weergeeft. Woestijnvis heeft een bewezen reputatie voor het afleveren van succesvolle kwaliteitsprogramma s van bepaalde genres. Zoals aangestipt zal Woestijnvis echter in de toekomst minder programma s voor VRT produceren. Het hangt zelfs van VRT af of dit in de toekomst überhaupt nog het geval zal zijn. Concurrerende productiehuizen zullen zich hierdoor gesterkt voelen, en meer kansen krijgen. In dat opzicht is het eerder waarschijnlijk dat de concentratie de concurrentie bevordert dan beperkt. Eén van de redenen voor de overname van SBS Belgium door onder meer W&W bestaat erin dat DesertFishes deze concurrentie met productiehuizen, ook met deze die in de toekomst het leven zullen zien, het hoofd kan bieden. 12

13 58. Het komt de Raad voor dat, zo na concentratie een vermindering van kijkcijfers en advertentie-inkomsten van concurrerende commerciële zenders vastgesteld zou worden, hetgeen begrijpelijkerwijze steeds een zorg is voor deze laatsten, één en ander het gevolg zou zijn van het spel van de concurrentie, en niet van mededingingsbelemmerende effecten van de concentratie. 59. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat beslist moet worden dat de concentratie toelaatbaar is. Om deze redenen, De Raad voor de Mededinging, Stelt vast dat de concentratie binnen het toepassingsgebied van de wet tot bescherming van de economische mededinging, gecoördineerd op 15 september 2006, valt, Beslist dat de concentratie toelaatbaar is. Aldus beslist en uitgesproken door de tweede kamer van de Raad voor de Mededinging, samengesteld uit Stefaan Raes, voorzitter van de Raad en voorzitter van de kamer, Christian Huveneers, ondervoorzitter van de Raad, en Kris Boeykens, raadslid van de Raad, op 7 september Kennisgeving van deze beslissing gebeurt aan Waterman & Waterman Comm.VA, Corelio NV en Sanoma Corporation, de Vlaamse Mediamaatschappij en de Vlaamse Radio- en Televisieomroep, en de Minister die de Economie in zijn bevoegdheid heeft. 13