Nieuwe werkterreinen

Transcriptie

1 Nieuwe werkterreinen Door vrijwilligers bij uw organisatie te betrekken, verrijkt u uw organisatie. Vrijwilligerswerk in de zorg is dan ook niet nieuw. Maar de behoeften en vragen van cliënten veranderen wél. En daarmee verandert ook de zorg en ondersteuning die zij nodig hebben. Hierdoor ontstaan er nieuwe varianten van vrijwilligerswerk. In deze folder belichten we er vijf. 1. Vrijwilligersverenigingen Een biljartvereniging, koor of wandelclub. Steeds vaker zetten vrijwilligers - zelfstandig of ondersteunend aan beroepskrachten - activiteitenverenigingen op binnen zorgorganisaties. Cliënten kunnen zich bij deze verenigingen aansluiten, net als in het normale leven. Voordeel van deze vorm van vrijwilligerswerk, is dat er meerdere verenigingen naast elkaar kunnen bestaan binnen één instelling. Cliënten kunnen daardoor van meerdere verenigingen lid worden, en de kans dat er iets van hun gading bij zit is groter. U kunt er ook voor kiezen mensen van buitenaf tot de verenigingen toe te laten. Zo wordt de buitenwereld een beetje naar binnen gehaald en kunnen cliënten op een leuke manier contact hebben met bijvoorbeeld buurtbewoners. Praktijkvoorbeeld Verpleeghuis Hogewey heeft het aansluiten bij het gewone leven als basis genomen voor haar visie. Zij heeft dit vertaald in zeven leefstijlen, waardoor de bewoner samenwoont met anderen die dezelfde ideeën, normen en waarden hebben. Bij Hogewey zijn er 25 verenigingen die dienen als ontmoetingsplek voor gelijkgestemden. Andere voordelen van vrijwilligersverenigingen: in verenigingsvorm is het minder vrijblijvend om aan activiteiten deel te nemen; cliënten leren elkaar kennen - ook over afdelingen heen; het is financieel aantrekkelijk; het verlicht de werkdruk van verzorgend personeel; het is gemakkelijker om familieleden bij de activiteiten te betrekken; cliënten worden meer vanuit welzijnsperspectief benaderd en minder vanuit een zorgperspectief, daardoor voelen ze zich minder hulpbehoevend. De ervaring leert dat vrijwilligers vaak heel bescheiden mensen zijn. Zorg dat je een open en veilig klimaat creëert waarin ook de vrijwilliger de ruimte krijgt zich te ontplooien en, heel belangrijk, fouten mag maken. Uit: het draaiboek van de Osira-groep, locatie Sint Jacob Voorwaarden voor succes Vrijwilligerswerk via verenigingen vraagt doorgaans wel wat meer zelfstandigheid van vrijwilligers. Nog belangrijker is dat ze enthousiast zijn én blijven. Om vrijwilligers gemotiveerd te houden, moeten zij zich verbonden voelen met de organisatie, de cliënten of de beroepskrachten. Ook van belang is goede begeleiding, het vermelden van de verenigingsactiviteiten van cliënten in hun zorgdossier en het inzetten van voldoende vrijwilligers, zodat ook bij ziekte of in vakantieperiodes de verenigingsactiviteiten kunnen doorgaan. Wilt u meer informatie om een vrijwilligersvereniging tot een succes te maken? Kijk dan op thema Nieuwe werkterreinen. Daar vindt u bijvoorbeeld informatie over de voorwaarden, tips voor een goede voorbereiding en hulp bij het maken van een draaiboek.

2 2. Kleinschalig wonen Veel zorgorganisaties maken de overstap naar kleinschalig wonen. Kleinschalige woonvormen streven de situatie van thuis zijn zoveel mogelijk na. Medewerkers, familie en vrijwilligers zijn als het ware onderdeel van het huishouden en spannen zich samen in om een warme en vertrouwde omgeving te creëren. De rol van vrijwilligers is op een aantal punten anders dan in grootschalige woonvormen. Zo zullen bij een overgang naar een kleinschalige woonvorm taken als het rondbrengen van maaltijden verdwijnen, terwijl er nieuwe taken bijkomen. Bijvoorbeeld die van huiskamervrijwilliger en het gezamenlijk boodschappen doen met cliënten. Een andere rol In een kleinschalige woonvorm werken vrijwilligers meer vanuit de relatie. Alles wat er in de woongroep gebeurt, vindt plaats vanuit de interactie en in relatie met de bewoner. Dit vraagt van de vrijwilliger niet alleen een houding die persoons- en relatiegerichter is, maar ook andere competenties. Dit geldt met name voor huiskamervrijwilligers. Het is belangrijk dat zij flexibel zijn, creatief, zelfstandig en goed kunnen samenwerken. In een kleinschalige woonvorm staan vrijwilligers namelijk dichterbij de bewoners, zorgmedewerkers en familieleden. Onderzoek van het Trimbos-instituut (2010) laat zien dat vrijwilligers een belangrijke succesfactor zijn voor het welslagen van kleinschalig wonen voor dementerenden. Vrijwilligers vormen een belangrijke link met de buitenwereld. Actieve werving, goede begeleiding van vrijwilligers en maatregelen om hen te behouden zijn de belangrijkste randvoorwaarden voor dit succes. Bron: Trimbos Instituut

3 Voorwaarden voor succes Omdat in een kleinschalige woonvorm vooral de relatie centraal staat, is het belangrijk dat een goede match wordt gemaakt tussen cliënten, woonvormen en vrijwilligers. Ook van belang zijn goede begeleiding, waardering en informatie. Om vrijwilligers in te zetten in kleinschalige woonvormen, moet een aantal stappen worden gezet. Zoals het informeren van de vrijwilligers, het opstellen van taken, functies en profielen en het stimuleren van de samenwerking tussen vrijwilligers en beroepskrachten. Vervolgens moeten vrijwilligers een plek krijgen en worden ingewerkt. Ook evaluatie is van belang. Wilt u meer weten over de rol van vrijwilligers binnen kleinschalig wonen? Bekijk dan de tips op Bijvoorbeeld tips over de voorbereiding. Of een uitgebreid stappenplan om vrijwilligers een plek te geven en de kleinschalige woonvorm. 3. Levensverhalen Wat is de achtergrond van cliënten? Hoe zag hun leven er vroeger uit? Wie kennen ze nog? Het optekenen van levensverhalen van cliënten is zeer waardevol. Voor cliënten zelf, omdat het een waardevolle herinnering is aan hun leven, maar ook voor familieleden en vrijwilligers. Levensboek Mantelzorgers, familieleden, vrijwilligers en beroepskrachten kunnen levensverhalen optekenen. Bijvoorbeeld in een levensboek. De informatie in dit boek biedt bruikbare input om het leven van de cliënt aangenamer te maken: welke activiteiten kunnen worden opgezet voor deze cliënt die aansluiten bij zijn achtergrond, wensen en behoeften? Extra nut heeft het boek als de persoonlijke verhalen en belevenissen van cliënten nog meer onderdeel worden van de dagelijkse contacten van cliënten met hun omgeving. Een andere belangrijke voorwaarde voor het slagen van een project met levensverhalen is dat er vooraf goed wordt nagedacht over de vorm van de verhalen en de manier waarop de gesprekken worden gevoerd. Ook de randvoorwaarden verdienen aandacht: Wie beheert het boek? Hoe zit het met privacy van de cliënt? Tot slot is ook evaluatie van het werken met levensverhalen belangrijk om eventuele knelpunten aan te pakken. Cliënt centraal Goed kunnen luisteren staat centraal bij deze vorm van vrijwilligerswerk. Het gaat nadrukkelijk om het verhaal van de cliënt, om hoe hij of zij het heeft beleefd. Soms kan een cliënt zelf zijn verhaal niet meer vertellen, of niet helemaal. Dan speelt de familie - en daarmee een goede samenwerking tussen vrijwilligers en familieleden - een belangrijke rol. Wilt u meer informatie over levensverhalen? Of informatie over hoe u een project met levensboeken opzet? Kijk op thema Nieuwe werkterreinen.

4 4. Familieparticipatie Regelmatig komt het voor dat familieleden afhaken als iemand ernstig ziek of zorgafhankelijk wordt. Of zorgorganisaties die weinig tijd hebben om familieparticipatie goed te organiseren. Er zijn de nodige struikelblokken voor familieparticipatie, terwijl betrokken familieleden in de langdurende zorg simpelweg onmisbaar zijn. Een deel van de oplossing ligt in een goed doordacht beleid voor familieparticipatie. Het belang van familieparticipatie Familieparticipatie helpt de cliënt bij het behouden van een volwaardige plek in zijn sociale omgeving. Bovendien kunnen familieleden zorgen voor relevante informatie over de cliënt. Dit is helemaal belangrijk als de cliënt zelf niet goed kan communiceren. Familieleden brengen ook leven in de brouwerij, en dat is positief voor zowel cliënten als personeel. Familieparticipatie vergroot tevens de betrokkenheid richting andere cliënten. Familieleden kunnen spontane of incidentele hulp bieden in de zorginstelling, zonder dat daar meteen een vrijwilligersovereenkomst voor wordt ondertekend. Voorwaarden voor succes Om familieparticipatie structureel op te zetten, is het belangrijk dat er een projectteam komt dat successen zichtbaar maakt en resultaten bijhoudt. Een team dat evalueert en inzet op successen op lange en korte termijn. Belangrijke voorwaarden zijn verder een brede visie op familieparticipatie waarin iedereen zich herkent, een goed plan van aanpak, genoeg tijd en middelen en verankering van de familieparticipatie. Is er een goed beleid voor familieparticipatie, dan weet iedereen waar hij aan toe is. Daardoor gaat er minder tijd verloren aan het onderhouden van contacten met de familie. Tijd die weer aan andere zaken besteedt kan worden. Bovendien zullen familieleden de proactieve houding als een positieve kwaliteitsslag beoordelen. Tip Nodig familieleden uit voor uitstapjes om een keer in te tuin te komen helpen, samen te koken enzovoort. Stimuleer familieleden als ze ook iets voor de groep of voor één van de andere bewoners willen doen. En zet familieleden zelf ook een keer in het zonnetje tijdens de Dag van de Mantelzorg. Die is elk jaar op 10 november. Wilt u meer weten over het opzetten van familieparticipatie? Bent u op zoek naar praktische handvatten, zoals een stappenplan voor familieparticipatie? Of wilt u de speciale toolkit Een sterke band downloaden? Kijk dan op

5 5. Het Zorgleefplan In de zorg gaat het niet alleen om de vraag welke zorg er nodig is, maar ook om het zo goed mogelijk aansluiten bij de wensen en behoeften van cliënten. Wat hebben zij nodig om een aangenaam leven te kunnen (blijven) leiden? Het achterhalen van die wensen en behoeften is niet altijd eenvoudig, maar het invullen van een Zorgleefplan helpt hierbij. Wat is een Zorgleefplan? Door het invullen van een Zorgleefplan zijn de persoonlijke behoeften, voorkeuren, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt te achterhalen en vast te leggen, aangevuld met wat ervoor nodig is om hierin te voorzien. Ook vrijwilligers - en met name hun werkzaamheden - kunnen deel uitmaken van het zorgaanbod dat is vastgelegd in het Zorgleefplan. Het Zorgleefplan is geen statisch instrument, maar wordt regelmatig aangevuld en gewijzigd. Het gaat niet alleen om zorg: het gaat over alle aspecten die belangrijk zijn voor kwaliteit van leven van een cliënt. Omdat iedereen anders is, krijgt iedere cliënt een eigen en uniek Zorgleefplan. De rol van vrijwilligers Vrijwilligersactiviteiten maken deel uit van het aanbod aan diensten en ondersteuning voor cliënten. Met name op het terrein van sociale participatie, maar ook als het gaat om bijvoorbeeld mentaal welbevinden. Voor zorgverleners is het goed om te weten met wie de cliënt in aanraking komt: zij lezen in het Zorgleefplan wanneer een vrijwilliger een cliënt ophaalt om bijvoorbeeld naar een concert te gaan. Zij kunnen dan vooraf zorgen dat de cliënt klaar staat, de vrijwilliger eventueel nog instructies geven en na afloop vragen hoe ze het allebei vonden. Dit zorgt voor een efficiënte en plezierige samenwerking tussen vrijwilligers en beroepskrachten, meer betrokkenheid bij vrijwilligers en meer persoonlijke benadering van de cliënt. Van het Zorgleefplan zijn meerdere modellen in omloop. Deze modellen kunt u ook naar eigen inzicht vormgeven. Op vindt u informatie over het model van ActiZ.

6 Zelf aan de slag of meer weten? U kunt direct zelf in uw organisatie aan de slag met alle instrumenten en voorbeelden op onze website. Vilans en MOVISIE kunnen u hierbij ondersteunen, bijvoorbeeld met een kortdurend adviestraject of workshop. Zodat de inzet van vrijwilligers in uw organisatie blijvend verbetert. De komende jaren gaan we met verschillende organisaties in werkplaatsen aan de slag met vraagstukken voor de inzet van vrijwilligers op het gebied van: Beleid & organisatie, Diverse groepen, Grenzen, Samenwerking en Nieuwe werkterreinen. Lees ook de themafolders over: Beleid en Organisatie, Diverse groepen, Maatschappelijke stages, Grenzen, Samenwerking, Vrijwillige maatjes en Nieuwe werkterreinen. Gratis te downloaden via zorgbetermetvrijwilligers.nl Bent u benieuwd wat wij voor uw organisatie kunnen betekenen? Lees meer op en meld u aan voor de e-zine. Volg ons op Twitter Wat is Zorg Beter met Vrijwilligers? In dit project zijn we met zorgorganisaties op zoek gegaan naar verbeteringen van de kwaliteit van het vrijwilligerswerk en de omgang met vrijwilligers in verzorgings- en verpleeghuizen en gehandicaptenorganisaties. Hiervoor ontwikkelden we handreikingen, themafolders, achtergrondinformatie, voorbeelden uit de praktijk en concrete tips. Ze dragen ertoe bij dat de zorg beter wordt mét de inzet van vrijwilligers, maar ook dat duidelijk is dat dat niet gaat zonder betere zorg vóór vrijwilligers. Het project Zorg Beter met Vrijwilligers is opgezet vanuit Vilans samen met MOVISIE, V&VN, AGORA, ActiZ en VGN. 80 organisaties namen deel aan dit project.