Analyse van universitaire jaarverslagen 2009

Transcriptie

1 Analyse van universitaire jaarverslagen 2009 Achtergrondstudie voor Rathenau Instituut Harry de Boer Ben Jongbloed CHEPS Universiteit Twente C10HdB168 December 2010

2 Inleiding Ten behoeve van de SciSA publicaties van het Rathenau Instituut is CHEPS gevraagd een nadere analyse te maken van de jaarverslagen van de dertien Nederlandse universiteiten. Het betreft een kwalitatieve analyse waarin per universiteit een inventarisatie wordt gemaakt op een zestal door het Rathenau geïdentificeerde thema s: a. Hoe is het onderzoek georganiseerd? b. Op welke focusgebieden richt men zich? c. Wat zijn de belangrijkste elementen van het personeelsbeleid (talentbeleid, loopbaanbeginsel, tenure track)? d. Hoe gaat men om met de resultaten van onderzoekvisitaties? e. Welke samenwerkingsverbanden kent men (nationaal, internationaal)? f. Hoe geeft men valorisatie vorm? Het onderzoek waarvan in dit rapport verslag wordt gedaan is volledig op desk research gebaseerd. De informatie is vergaard op basis van de jaarverslagen. Waar nodig is deze aangevuld met materiaal uit strategische plannen of van de website van de universiteit. In het navolgende zijn ten aanzien van bovenstaande vragen de jaarverslagen voor het jaar 2009 van alle dertien Nederlandse universiteiten doorgenomen. Per universiteit is aan de hand van de zes dimensies een verslag gemaakt. Hierbij is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de letterlijke tekst uit de jaarverslagen. Voor de goede orde, deze analyse spreekt geen oordeel uit over de kwaliteit van de jaarverslagen, maar rapporteert uitsluitend over wat ten aanzien van de zes dimensies is beschreven. Hoewel het format van de jaarverslagen grote overeenkomsten vertoont, verschillen de jaarverslagen qua karakter en omvang. Enerzijds zijn er jaarverslagen die vooral een beschrijvend karakter hebben, terwijl in andere ook uitvoerig het strategisch beleid wordt beschreven. De toon van de jaarverslagen verschilt daardoor. Zo wordt bijvoorbeeld in bepaalde jaarverslagen in het kader van het talentbeleid melding gemaakt van actief beleid om het aantal honoreringen in de NWO Vernieuwingsimpuls te stimuleren, terwijl andere jaarverslagen uitsluitend het resultaat wordt vermeld (het aantal honoreringen). Dit laatste wil natuurlijk niet zeggen dat er geen actief beleid wordt gevoerd; het wordt alleen niet vermeld. De zes dimensies sluiten elkaar niet uit. Zo wordt bij de dimensie kennisvalorisatie vaak gewezen op allerlei samenwerkingsverbanden, een van de andere dimensies. Er is met andere woorden zo nu en dan sprake van overlap. Een ander probleem is dat in het kader van internationalisering de aandacht voor onderwijs en onderzoek door elkaar heen loopt. Samenwerkingsverbanden of beurzenprogramma s richten zich bijvoorbeeld op uitwisseling van bachelor, master en/of PhD studenten. Voor deze laatste groep zou dus in onze ogen sprake zijn van onderzoekssamenwerking. Er is over de gehele linie genomen in de jaarverslagen weinig expliciete aandacht voor de dimensies organisatie van onderzoek en focusgebieden. Bij de organisatie van onderzoek wordt, als er al over wordt bericht, in de meeste gevallen ingegaan op lokale en nationale onderzoeksscholen. Focusgebieden worden bij een aantal instellingen met naam en toenaam genoemd; in andere gevallen wordt alleen vermeld dat er focusgebieden zijn (zonder ze te noemen); in andere gevallen wordt een beperkt aantal onderzoeksgebieden genoemd zonder dat 2

3 duidelijk wordt of het hier om focusgebieden gaat; soms wordt in het geheel niet gesproken van focusgebieden. We presenteren allereerst de verslagen per universiteit. In de laatste tien pagina s vatten we een en ander per thema in tabelvorm samen. 3

4 Erasmus Universiteit Rotterdam Inleiding De missie van de EUR luidt als volgt: Voor mens, bedrijf en samenleving, internationaal, nationaal en regionaal kweken we talent en produceren we kennis op academisch niveau. Het bijbehorende profiel wordt als volgt weergegeven: Op basis van een uitstekende reputatie op de terreinen Economie, Bedrijfskunde en Gezondheid, versterkt met Rechtsgeleerdheid, Sociale Wetenschappen, Historische en Kunstwetenschappen en Wijsbegeerte, vaart de EUR in de komende jaren haar eigen koers als: smeltkroes voor talent met uitstekende Nederlands- en Engelstalige bacheloropleidingen als basis voor internationaal trendsettende masterspecialisaties op het snijvlak van economie, gezondheid en maatschappij, geënt op uitstekend fundamenteel en toegepast onderzoek, met een stevige verankering in Rotterdam, voor studenten in alle levensfasen en van diverse culturele achtergronden, in een open en inspirerende leer- en werkomgeving. Organisatie van onderzoek Het onderzoek van de EUR is voor 80 procent ondergebracht in erkende onderzoekscholen. Daarmee is aan de streefwaarde voldaan. De EUR is penvoerder van twee facultaire onderzoeksscholen, een interfacultaire onderzoekschool en van vier interuniversitaire onderzoekscholen. Daarnaast participeert de EUR in acht interuniversitaire onderzoekscholen. In 2009 is het besluit genomen om de alfa/gamma-middelen die vanaf 2008 vanuit het ministerie van OCW beschikbaar zijn gekomen, te besteden aan een selectie van de beste onderzoeksgroepen met als doel de impact van die groepen verder te versterken. De onderzoeksschool ERIM heeft een prestigieuze NWO-subsidie binnengehaald voor verdere verbeteringen van haar graduate programme. Voor de verdere vorming van graduate schools aan de EUR is een commissie ingesteld. In het jaarverslag wordt tevens een overzicht gepresenteerd van de twaalf research masters. Ook wordt vermeld dat in 2009 is toestemming verkregen voor de start van de nieuwe research master. De EUR wil beter beleid ontwikkelen ter vergroting van de dubbele impact van het onderzoek: wereldwijd onder peers (citaties in toonaangevende tijdschriften etc.) en maatschappelijk (valorisatie). Uitgangspunt van het beleid is dat beiden verweven zijn: geen valorisatie zonder wetenschappelijke excellentie. Er wordt onderzocht wat de mogelijkheden zijn met betrekking totde samenhang tussen de researchmaster en het promotietraject. Focusgebieden Deze worden niet vermeld in het jaarverslag. Wel wordt aangegeven dat de EUR in de internationale top van de wetenschappelijke wereld wil meespelen. De universiteit streeft daarbij naar stijging op de CWTS-rankings (Centrum voor Wetenschaps- en Technologiestudies) en zichtbaarheid van onderzoeksresultaten. Talentbeleid Het College van Bestuur heeft in juli 2009 het Charter Talent naar de Top ondertekend. Het Charter beoogt een hogere toestroom, doorstroom en behoud van vrouwen in topfuncties. Door ondertekening van het Charter geeft de EUR een duidelijk signaal af over het voortdurende belang van diversiteit. Zij committeert zich aan het ontwikkelen of continueren van een heldere 4

5 strategie voor de toename van vrouwen in topfuncties en initieert instrumenten gericht op carrièrebegeleiding. Onderdeel van het Charter is de nulmeting gebaseerd op kwantitatieve en kwalitatieve gegevens en het formuleren van een streefcijfer. Het streven is om op 31 december 2012 het aantal van 22 vrouwelijke gewoon hoogleraren te bereiken. In procenten vertaald komt de EUR uit op een aandeel van 16% vrouwen in de functie van gewoon hoogleraar op 31 december Een ruime verdubbeling ten opzichte van 2008.Op basis van de nulmeting, vastgesteld op peildatum 31 december 2008, rapporteert de EUR tot 2013 jaarlijks de voortgang aan de daartoe ingestelde Monitoring Commissie. Naar aanleiding van het geringe aantal vrouwelijke hoogleraren is in het najaar van 2009 een start gemaakt met de Masterclass Career Development voor vrouwelijke UHD s. Centraal thema is strategisch leiderschap en het versterken van de academische loopbaan. De masterclass bestaat uit intensieve training, coaching en mentoring door hoogleraren. Acht talentvolle UHD s nemen deel aan de masterclass welke tot medio 2010 duurt. De EUR biedt sinds 2004 een leergang Academisch Leiderschap aan ten behoeve van de wetenschappelijke staf. Deelname aan deze leergang geldt in het kader van het wetenschappelijk loopbaanbeleid als de managementkwalificatie die behoort bij de profielen UHD en HL. De leergang is daarom bij voorkeur geschikt voor UD s (universitair docent) en UHD s. Tot en met 2009 hebben in totaal ruim negentig deelnemers de leergang gevolgd. Uit de evaluaties van de afgelopen drie jaar blijkt dat deelnemers de leergang gemiddeld met een ruime 8 waarderen. Vooral het volgen van een intensieve leergang samen met EUR collega s, de persoonlijke coaches en de confrontatie met acteurs in praktijkcases scoorden zeer hoog. Op verzoek van diverse organisatieonderdelen wordt de leergang vanaf 2010 ook in het Engels aangeboden. Visitaties Eind 2009 is het nieuwe Standard Evaluation Protocol (SEP ) uitgebracht als gezamenlijk initiatief van KNAW, NWO en VSNU. In het kader van Kwaliteitszorg Onderzoek heeft de EUR een uitwerking vastgesteld van dit SEP naar de realiteit en praktijk van de EUR, dat dient als richtlijn voor de SEP onderzoeksbeoordelingen aan de EUR. Hierin staat een tijdschema onderzoeksbeoordelingen volgens het SEP per onderzoekseenheid van de EUR voor de periode In 2009 is een aantal onderzoeksvisitaties uitgevoerd en afgerond. De Erasmus School of Economics (ESE) heeft in 2008 een onderzoeksvisitatie door een Internationale Peer Review Committee laten uitvoeren voor al hun onderzoeksactiviteiten (op basis van het SEP-protocol). De onderzoeksprogramma s van ESE zijn zeer goed tot excellent beoordeeld. De evaluatiecommissie was erg onder de indruk van de verdrievoudiging van de onderzoeksoutput per fte gedurende de beoordeelde periode. Verder behoort het merendeel van de onderzoeksgroepen tot de wereldklasse, en de onderzoeksgroep marketing zelfs tot de wereldtop. De Faculteit der Rechtsgeleerdheid heeft in 2009 tevens een externe onderzoeksbeoordeling ondergaan door een Internationale Peer Review Committee. Het evaluatierapport wordt in het eerste kwartaal 2010 verwacht. Samenwerkingsverbanden Een belangrijk strategisch doel van de EUR is het versterken van de relaties tussen de EUR en de omgeving. Tijdens de opening van het Academisch Jaar werd samen met burgemeester Aboutaleb een verklaring ondertekend, die in 2010 moet leiden tot een samenwerkingsovereenkomst met de lokale relatie, de gemeente Rotterdam. De universiteit nam 5

6 in 2009 met gemeente en bedrijfsleven ook deel aan een territorial review van de OESO waarbij de economische kracht van de samenwerking in de regio werd onderzocht. De bevindingen van de OESO volgen begin Door de opening van de kantoren in Brussel en Beijing, alsmede door de studiereis naar China, zijn de internationale relaties geïntensiveerd. Een bijzondere rol is daarbij weggelegd voor het College van Bestuur: het stimuleren van interdisciplinaire samenwerking tussen de faculteiten en nieuwe buitenlandse instituten. De reis in oktober 2009 naar Beijing en Shanghai is hier een voorbeeld van. De EUR-delegatie, bestaande uit 26 onderzoekers afkomstig uit allerlei disciplines, heeft een basis gelegd voor wetenschappelijke uitwisseling. Voor het onderhouden van de contacten is Erasmus University Center in Beijing opgericht, met een lokale medewerker als intermediair. Een belangrijk resultaat van het bezoek aan China is het sluiten van een memorandum of understanding (MOU) geweest met de China Scholarship Council voor PhD-beurzen. De vertegenwoordiger van de EUR in Beijing en de vertegenwoordiger van CHERC (China-Holland Education & Research Centre) aan de EUR werken nauw samen om dit een succes te laten zijn. Valorisatie-instrumenten Er wordt in het jaarverslag gesproken van een grote behoefte bij EUR stakeholders aan een bijdrage van de wetenschap aan de grote maatschappelijke opgaven van deze tijd (valorisatie). De EUR wil beter beleid ontwikkelen ter vergroting van de dubbele impact van het onderzoek: wereldwijd onder peers (citaties in toonaangevende tijdschriften etc.) en maatschappelijk (valorisatie). Uitgangspunt van het beleid is dat beiden verweven zijn: geen valorisatie zonder wetenschappelijke excellentie. Kennisvalorisatie gebeurt enerzijds door het commercialiseren van producten en diensten; deze activiteiten zijn ondergebracht in de verschillende BV s van de EUR-holding. Anderzijds door de inzet van medewerkers in onderzoeken van bijvoorbeeld de overheid. De ingebrachte deskundigheid draagt bij aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Als voorbeeld wordt de valorisatie van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid genoemd. Een specifiek onderzoek van de sectie Strafrecht heeft in belangrijke mate de opmaat gevormd voor de in 2006 door het parlement aangenomen Wet tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten in verband met de buitengerechtelijke afdoening van strafbare feiten (Wet OM-afdoening, Stb. 2006, 330). Gevolg van de wetswijziging is dat de huidige buitengerechtelijke afdoening in strafzaken in de komende jaren in fasen wordt omgevormd tot een meer inzichtelijk en beter genormeerd stelsel van zelfstandige sanctieoplegging, waarin doelmatige rechtshandhaving en rechtsbescherming voor de verdachte adequater zijn vormgegeven, afhankelijk van wat er voor de verdachte op het spel staat. Onder valorisatie verstaat de EUR ook het verwerven van Europese (internationale) subsidies, zoals die van het EU kaderprogramma 7(KP7). Het openen van een werkplaats voor onderzoekers in het gebouw van Neth-ER (Netherlands house for Education and Research) in Brussel begin 2009 speelt hierbij een belangrijke rol. In het verslagjaar zijn drie consultation meetings belegd. Dit heeft ertoe geleid dat nu ook andere fondsen kunnen worden aangesproken dan KP7. De werkplaats in de Belgische hoofdstad heeft als bijkomend effect de bewustwording van het belang van Brussel voor de ontwikkeling van het onderzoek aan de EUR. Onontbeerlijk hierbij is de steun van het College van Bestuur. De Regiegroep Europa, waarin de vertegenwoordigers van de faculteiten zitting hebben, draagt in belangrijke mate bij van het versterken van kennis over Europa. Het SSC Onderwijs, Onderzoek & Studentenzaken organiseert bijeenkomsten over belangrijke oproepen voor onderzoek uit KP7. Het aantal aanvragen is daardoor flink toegenomen. In 2009 hebben 286 onderzoekers een aanvraag ingediend in KP7; de meesten van hen afkomstig uit het expertisegebied Geneeskunde en Gezondheid. 6

7 Door het College van Bestuur is in 2009 het kaderstellend beleid voor de internationalisatie vastgesteld. Het kader is een strategie met als doel het aanboren van toegangen tot nieuwe bronnen van buitenlandse kennis. Dit uitgangspunt leidt tot het benoemen van research als primaire aanjager voor de internationalisatie. Door deze focus is kennisvalorisatie een integraal onderdeel van dit beleid geworden. 7

8 Radboud Universiteit Inleiding De Radboud Universiteit Nijmegen is een klassieke, brede universiteit waar kwaliteit volgens internationale standaarden voorop staat. Binnen deze universiteit zijn vier wetenschapsdomeinen vertegenwoordigd: alfa, bèta, gamma en medisch. Alle vier zijn ze verankerd in en betrokken bij de samenleving. Medewerkers onderhouden banden met docenten, onderzoekers en studenten van andere universiteiten en met maatschappelijke organisaties in binnen- en buitenland. Organisatie van onderzoek Al het onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen is ondergebracht in onderzoeksinstituten. Er zijn 21 onderzoeksinstituten. In 2009 hebben twee instituten hun organisatie gewijzigd. De onderzoeksgroep Communicatiewetenschap van het Nijmegen Instituut voor Sociaal Cultureel Onderzoek (NISCO) is per 2010 overgegaan naar het Behavioural Science Institute. Daarnaast is het oorspronkelijk zelfstandige Centrum voor Ethiek per 2010 ondergebracht bij het Onderzoeksinstituut voor Filosofie. Met deze aanpassingen is enerzijds de organisatie doelmatiger geworden, en zijn anderzijds kleine verwante groepen dichter bij elkaar gebracht, waardoor de onderlinge samenwerking, efficiëntie en samenhang zijn vergroot. De Radboud Universiteit rapporteert jaarlijks over de meest recente ontwikkelingen op het gebied van onderzoek in het onderzoeksjaarverslag, het Research Report, dat sinds 2005 wordt uitgebracht. Hierin worden ook globale plannen voor toekomstig onderzoek beschreven. De Radboud Universiteit Nijmegen kent vijf door de KNAW erkende lokale onderzoekscholen. Naast de hierboven genoemde onderzoekscholen participeren Nijmeegse onderzoeksgroepen in 27 onderzoekscholen waarvan andere universiteiten penvoerder zijn. De omvang van deze participaties varieert van één stafmedewerker en één promovendus tot meer dan tien stafleden en tien tot twintig promovendi. Het is beleid van de Radboud Universiteit dat door de inrichting van de hierboven genoemde onderzoeksinstituten het primaat van de onderzoeksprogrammering en - aansturing nadrukkelijk binnen de eigen universiteit komt te liggen. Het UMC St Radboud wil met zijn onderzoek bij de beste drie Nederlandse UMC s behoren. Als basis voor de te kiezen strategie is in 2009 het Research Status Report opgesteld. Het rapport bevat een beschrijving van de zes onderzoeksinstituten en een samenvatting van het beleid, gericht op verbetering van de onderzoekskwaliteit. Op basis van het rapport wordt thans een analyse van de kracht van de onderzoeksthema s gemaakt. De eigen kracht wordt hierbij nadrukkelijk beschouwd in het perspectief van de onderzoeksontwikkeling in Nederland en daarbuiten. Deze fase is in het vroege voorjaar van 2010 afgerond. Hierna bepaalt het UMC St Radboud zijn strategische keuzen. In 2009 zijn de contouren geschetst voor het vernieuwde Nijmegen Instituut voor Sociaal Cultureel Onderzoek (NISCO). Er zal een proces van thematische clustering en profilering van sterke NISCO-onderzoeksterreinen plaatsvinden. Focusgebieden Om de geesteswetenschappelijke onderzoeksagenda verder te dynamiseren, worden in het jaarverslag drie samenwerkingsprogramma s benoemd: Europe s Identities, Past and Present, Language Diversity, Multilingualism and Multiculturality en Text, Transmission and Reception. 8

9 In 2007 is het Sectorplan natuur- en scheikunde tot stand gekomen. Voor de Radboud Universiteit meer in het bijzonder de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica betekent dit dat met ingang van 2011 de onderzoeksinstituten in de natuur- en scheikunde kunnen worden versterkt met wetenschappelijk personeel. De Radboud Universiteit heeft een aanvraag ingediend voor de vakgebieden chemical biology, advanced spectroscopy en particle physics. Talentbeleid Om vernieuwend onderzoek een extra impuls te geven, kent NWO jaarlijks de Veni-, Vidi- en Vici-premies toe. Met dertien Veni s, acht Vidi s en drie Vici s waren onderzoekers van de Radboud Universiteit in 2009 succesvol in het binnenhalen van deze premies. Het loopbaanbeleid kreeg in 2009 veel aandacht. Internationalisering en flexibilisering zijn kernpunten in het loopbaanbeleid. Er is een opleidingenaanbod ontwikkeld en medewerkers kunnen gebruikmaken van loopbaanbegeleiding middels coaching, supervisie of trainingen. Voor leidinggevenden zijn speciale opleidingstrajecten ontwikkeld. In het kader van het loopbaanbeleid zijn in 2009 onder andere de volgende activiteiten ondernomen: Ondersteuning van leidinggevenden met een aanbod van interne en externe trainers en adviseurs, Coaching en supervisie, intervisie, training, advies en teamtrajecten middels individuele of groepsgewijze begeleiding. 160 medewerkers hebben een individueel loopbaantraject gevolgd. Vier groepen van voornamelijk promovendi en postdocs hebben samengewerkt aan arbeidsmarktoriëntatie, solliciteren en netwerken. Het college van bestuur hanteert het uitgangspunt dat 1 op de 4 nieuw benoemde hoogleraren vrouw moet zijn. In 2009 waren 11 van de 37 benoemde hoogleraren vrouw. En hoewel de Radboud Universiteit in 2009 de universiteit in Nederland met het hoogste percentage vrouwelijke hoogleraren is, loopt internationaal gezien ons land, en ook de Radboud Universiteit, flink achter. De Donders Graduate School for Cognitive Neuroscience van de Radboud Universiteit Nijmegen ontving in 2009 een subsidie van euro voor de vorming van een excellente onderwijs- en onderzoeksomgeving voor zeer talentvolle jonge onderzoekers. In 2005 richtte De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen De Jonge Akademie op. De Jonge Akademie (DJA) heeft tot doel jonge onderzoekers actief in aanraking te brengen met vakgebieden buiten het eigen specialisme en met de mogelijkheden van interdisciplinair onderzoek; aan te moedigen visies te ontwikkelen op de toekomst van het eigen vakgebied en aangrenzende vakgebieden, en op het te voeren wetenschapsbeleid; te stimuleren hun wetenschappelijke inzichten in de maatschappij uit te dragen; en te steunen in hun eigen ontwikkeling als wetenschapsbeoefenaar. Twee van de tien nieuwe leden van De Jonge Akademie zijn onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen. In totaal kent De Jonge Akademie elf leden die afkomstig zijn van de Radboud Universiteit. Tien jonge Radboud-onderzoekers ontvangen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) een Rubicon-subsidie om onderzoek te gaan doen in het buitenland. Universitair loopbaanbeleid van de Radboud Universiteit betekent dat promovendi en postdocs eerlijk, helder en tijdig inzicht krijgen in hun toekomstperspectief, aldus het jaarverslag. Als dat er niet is, zet de universiteit zich in voor begeleiding naar een werkkring buiten de universiteit. 9

10 In 2009 is verder invulling gegeven aan de door het college van bestuur vastgestelde Notitie Taalbeleid Engels aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Een groot gedeelte van het wetenschappelijk personeel dat Engelstalig onderwijs geeft, heeft zich in het afgelopen jaar laten toetsen en zich eventueel laten bijscholen. Visitaties Al het onderzoek van de Radboud Universiteit wordt periodiek beoordeeld door een internationaal samengestelde commissie van vooraanstaande wetenschappers. Voor een onderzoeksprogramma dat niet minimaal als zeer goed wordt beoordeeld, wordt een plan van aanpak opgesteld om deze kwalificatie te bereiken. Wanneer bij de daaropvolgende beoordeling geen beter resultaat is bereikt, wordt het onderzoek afgebouwd. In 2009 werden 2 van de 21 onderzoeksinstituten gevisiteerd door een internationale jury (volgens het SEP-protocol). Het Institute for Water and Wetland Research, IWWR, kreeg in de rapportage veel waardering voor de gekozen focus en de kwaliteit van onderzoek en management. Wel kwamen enige verbeterpunten naar voren op terreinen als internationale zichtbaarheid en coherentie van de deelnemende onderzoeksgroepen. In relatie hiermee heeft het IWWR reeds maatregelen getroffen om bestaande groepen te bundelen, waardoor meer focus ontstaat. Tegelijkertijd is de invulling van twee nieuwe leerstoelen ingezet. Het Institute for Computing and Information Sciences, ICIS, nam in 2009 deel aan de landelijke onderzoeksvisitatie informatica. Het voorlopige rapport, dat eind december 2009 verscheen, maakt melding van topscores. Het definitieve rapport wordt in 2010 verwacht. Eind 2009 heeft een internationale commissie al het wiskundeonderzoek aan Nederlandse universiteiten beoordeeld. Ook het wiskundeonderzoek van de Radboud Universiteit dat onderdeel uitmaakt van het Institute for Mathematics, Astrophysics and Particle Physics (IMAPP) werd beoordeeld. Het definitieve rapport wordt in het voorjaar van 2010 verwacht. De voorlopige indruk van de commissie was positief, met complimenten voor de gemaakte keuzen in het onderzoek. In 2009 is het onderzoek van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid (Institute for Law) in landelijk verband beoordeeld. In oktober van dat jaar heeft het gesprek plaatsgevonden tussen de landelijke Commissie Visitatie Onderzoek Rechtsgeleerdheid 2009 en een delegatie van de Nijmeegse faculteit. De voorlopige conclusies zijn positief. Het definitieve oordeel van deze commissie wordt in het voorjaar van 2010 verwacht. De Erkenningscommissie Onderzoekscholen (ECOS), ingesteld door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) heeft het Onderzoekcentrum Onderneming & Recht (OO&R) in 2009 beoordeeld en opnieuw een erkenning verleend voor de komende zes jaar. Daardoor blijft het OO&R het enige door de KNAW erkende onderzoeksinstituut in Nederland dat praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek verricht op het terrein van onderneming en recht. In het voorjaar van 2009 hebben de onderzoeksdirecteuren van de Faculteit der Letteren de onderzoeksresultaten van individuele onderzoekers uit de periode beoordeeld aan de hand van de prestatie-indicatoren voor de toekenning van onderzoekstijd. Uit die beoordeling bleek dat de meeste onderzoekers goed gepresteerd hebben en dat hun structurele onderzoekstijd voor de periode van 1 september 2009 tot 1 september 2012 gehandhaafd blijft. Met de onderzoekers die niet hebben voldaan aan de eisen, hebben de betreffende onderzoeksdirecteur en leidinggevende gesprekken gevoerd en zijn er verbetertrajecten opgesteld. De volgende beoordeling voor alle onderzoekers met structurele onderzoekstijd zal in het voorjaar van 2012 plaatsvinden. 10

11 In 2009 heeft het college van bestuur opdracht gegeven aan het Centrum voor Wetenschap en Technologie Studies (CWTS) te Leiden om een bibliometrische analyse uit te voeren bij vier onderzoeksinstituten van de bètafaculteit en het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour. Deze analyse is uitgevoerd naar aanleiding van de te lage positie (gelet op de uitstekende prestaties) van de Radboud Universiteit in diverse rankings. Onjuiste affiliaties op het niveau van de onderzoekers en de instelling en het niet meetellen van alle publicaties kunnen leiden tot een lagere positie op diverse rankings. Het onderzoek heeft uitgewezen dat de aantallen citaties en impactscores van de onderzochte publicaties van de Radboud Universiteit ruim boven het wereldgemiddelde liggen. Tevens is deze analyse gebruikt om onderzoekers te wijzen op het belang van juiste naamsvermelding op alle publicaties. In juni 2009 werd de tussentijdse evaluatie van het Centre for Language Studies (CLS) afgerond. De uitkomst van deze evaluatie geeft aanleiding om de komende tijd kritisch te kijken naar de programmastructuur, de infrastructuur en het publicatiebeleid. Samenwerkingsverbanden De wereld is het speelveld van de onderzoekers. Een sprekend voorbeeld hiervan is het samenwerkingsverband van achttien Europese partners dat tot doel heeft nieuwe materialen voor snellere computers te ontwikkelen. Vanuit de onderzoekscholen waarin de Radboud Universiteit participeert wordt samengewerkt met onderzoekers van vele universiteiten uit het buitenland. De medische faculteit van de Radboud Universiteit Nijmegen en het St Radboud Ziekenhuis vormen samen het UMC St Radboud. De eindverantwoordelijkheid voor het onderzoek en onderwijs in het UMC St Radboud ligt bij het college van bestuur van de universiteit. Voor de patiëntenzorg en de bedrijfsvoering in het UMC is de raad van bestuur van het UMC verantwoordelijk. Via het College voor Bestuurlijke Samenwerking (CBS) stemmen het college van bestuur van de universiteit en de raad van bestuur van het UMC St Radboud hun strategisch beleid en hun bedrijfsvoering op elkaar af. In samenwerking met de gemeente en het UMC St Radboud is in het verslagjaar gewerkt aan het zogeheten Rondje Heyendaal. De aanleg van busbanen, rotondes en gescheiden fietspaden moet de bereikbaarheid en veiligheid van de campus vergroten. De Radboud Universiteit werkt in dit project samen met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en ArtEZ hogeschool voor de kunsten Arnhem. Go! is door het ministerie van Economische Zaken uitgeroepen tot het beste initiatief voor ondernemende studenten in Nederland. Valorisatie-instrumenten De wetenschappers van de Radboud Universiteit dragen met de kennis die ze op basis van wetenschappelijk onderzoek verwerven, bij aan de samenleving. Zo gaf de econome mevrouw prof. dr. E.M. Sent veelvuldig haar visie in de media op de financiële en economische crisis. Zij won in 2009 de Duynstee Trofee, die is ingesteld voor die Radboudwetenschapper die het meest in de media optreedt. Fundamenteel onderzoek leidt soms tot vernieuwende bedrijvigheid. Zo is de zonnecelgroep van de Radboud Universiteit er in geslaagd de efficiëntste zonnecel ter wereld te ontwikkelen. Deze Nijmeegse zonnecel zet 26 procent van het zonlicht om in elektriciteit. Deze wetenschappelijke vinding bleek zo interessant dat het Britse bedrijf Circadian Solar, specialist in zonnecellen met 11

12 gebruik van geconcentreerd licht, met de universiteit een joint venture is aangegaan. De Radboud Universiteit en Circadian Solar zullen deze techniek samen verder ontwikkelen en de zonnecellen op de markt brengen. In het kader van het project Go!, Gelderland Onderneemt, is in maart 2009 het Informatiepunt Ondernemerschap Radboud Universiteit officieel geopend. Het doel is meer studenten en docenten te stimuleren ondernemer te worden en de kwaliteit van startende ondernemers te verbeteren. De Radboud Universiteit werkt in dit project samen met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en ArtEZ hogeschool voor de kunsten Arnhem. Go! is door het ministerie van Economische Zaken uitgeroepen tot het beste initiatief voor ondernemende studenten in Nederland. In 2009 is ook een ander nieuw initiatief van start gegaan: het Science to Business Café: een ontmoetingsplaats op de campus voor ondernemende studenten en onderzoekers, (startende) ondernemers en beleidsmakers uit de regio. In 2009 zijn vijf thematisch opgezette Science to Business Café s georganiseerd. 12

13 Rijksuniversiteit Groningen Inleiding De Rijksuniversiteit Groningen is een brede klassieke universiteit. De missie is in het jaarverslag als volgt verwoord: De Rijksuniversiteit Groningen verzorgt kwalitatief hoogstaand onderwijs en onderzoek in een internationale context. Hierbij worden verschillen in ambities en talenten gehonoreerd. Ook wordt er nadrukkelijk samengewerkt met bedrijven, overheden en burgers. De RUG behoort tot de top van de Europese universiteiten. De RUG heeft drie ambities: investeren in topkwaliteit, honoreren van verschil in talent and ambitie en het stimuleren van grensoverschrijdend onderwijs en onderzoek. In 2009 had de RUG de volgende bestuurlijke doelstellingen voor onderzoek: 1) stimuleren individuele kwaliteit/investeren in talent, 2) versterken strategische groepen en instituten en het stimuleren van valorisatie, 3) kwaliteitszorg en 4) Graduate Schools. Organisatie van onderzoek De RUG streeft naar de versterking van de kwaliteit van het onderzoek om de aansluiting te behouden met het internationale toponderzoek op de door haar aangewezen gebieden. Dit gebeurt door sterke bundeling van krachten, met behulp van focus op excellentie, de toewijzing van middelen en ondersteuning voor kwalitatief goed onderzoek en met behoud van ruimte voor individuele onderzoekers. De RUG heeft de ambitie zich op Europees niveau te profileren als een kwalitatief hoogstaande onderzoeksuniversiteit. De RUG kiest voor stimulering van het internationale toponderzoek. Het beleid is erop gericht goede onderzoeksgroepen te versterken. Hiertoe biedt de universiteit gerichte steun in de vorm van fondsen zoals de Smart-Mixmiddelen van de RUG. In 2009 is de ontwikkeling en implementatie van de 16 in 2006 opgerichte Groningen Graduate Schools vervolgd. Een betere kwaliteit van de opleiding van promovendi en het vergroten van het aantal promoties door een betere begeleiding van de promovendi moet op termijn leiden tot een toename in het aantal promoties (500 in 2015). Na 306 promoties in 2008 is het aantal promoties licht gestegen naar 343 promoties in In 2009 is de huidige status van 9 facultaire Graduate Schools bereikt. Elke Graduate School omvat een of meer research- of topmasteropleidingen en promotieopleidingen. Wanneer deze volledig operationeel zijn, zien de Graduate Schools toe op: verhoging van de aantrekkelijkheid van het promotietraject en de instroom en kwaliteit van promovendi verkorting van de gemiddelde duur en verhoging van het rendement van de promotieopleiding (met behoud van kwaliteit) verbetering van het carrièreperspectief na het behalen van de doctorsbul, ook buiten academia terugdringing van de kosten van het promotietraject betere aansluiting op het bachelor- en masteronderwijs betere afstemming op de sterk toenemende internationalisering van het wetenschappelijk onderwijs Op 1 april 2009 heeft het College van Bestuur de eerste Dean of Graduate Schools benoemd. Met de benoeming van de dean wordt een impuls gegeven aan de ontwikkeling en implementatie van de faculteitsoverschrijdende aspecten van de Graduate School. 13

14 De Dean of Graduate Schools (DGS) bevordert, als algemene doelstelling, de nationale en internationale zichtbaarheid van de Groningse Graduate Schools (GGS) als belangrijk onderdeel van het researchprofiel van de RUG. Groningen is penvoerder van de landelijke toponderzoekschool Zernike Institute for Advanced Materials. Groningse onderzoekers zijn ook actief in nog twee van de zes landelijke toponderzoeksscholen, namelijk NOVA (astronomie) en de National Research School Combination-Catalysis - NRSCCatalysis. De FWN heeft voor het landelijke sectorplan natuur- en scheikunde een ambitieus en vooruitstrevend plan geformuleerd voor het onderzoek en het onderwijs met daarin zes onderzoeksthema s. De beoordeling daarvan door de landelijke adviescommissie is in 2009 nog niet afgerond. Focusgebieden Op meerdere plaatsen in het jaarverslag wordt gesproken over de thema s gezond ouder worden, energie, levenswetenschappen en sociale cohesie. De RUG versterkt daarmee landelijke en regionale thema s. De RUG behoort volgenshet jaarverslag op een aantal gebieden zoals Chemistry, Material Science en biologie tot het internationale toponderzoek maar wil deze positie verbreden, onder andere door specifieke programma s (genoemd worden het coryfeeënprogramma en het Rosalind Franklin programma ter bevordering van het aantal vrouwelijke wetenschappers). In 2009 is het Groningse onderzoek in diverse speerpunten aanzienlijk versterkt mede met financiële steun van het College van Bestuur. Nieuw is een bijdrage voor HAPS (Healthy Ageing Population Studies) en het juridische instituut Centre for Law and Governance, dat samenwerkt met de VU. Andere programma s of instituten waarin de Groningse sterktes naar voren komen en die met centrale middelen mede vorm krijgen zijn bijvoorbeeld EDReC (Energie), ERIBA (gezond ouder worden), het Groningse Genomics Centrum, Centrum voor Systeem Biologie en het Willem Barentsz Poolinstituut. Talentbeleid De RUG geeft te kennen extra aandacht aan de ontwikkeling van de talenten van haar medewerkers door een werkomgeving waarin direct verband bestaat tussen prestaties, loopbaanperspectieven en beloning. In dat kader wordt het systeem van de tenure tracks genoemd. De RUG investeerde in 2009 in talent door het geven van een kwaliteitsimpuls aan de onderzoekersopleiding binnen de Graduate School en door het creëren van transparante loopbaanmogelijkheden voor (aankomend) onderzoekstalent bij de RUG. Tevens door toponderzoekers (in spe) naar Groningen te halen en hun de mogelijkheden en omgeving te bieden om hun talenten ten volle tot ontplooiing te brengen. Hiervoor is in 2009 een nieuw programma (Endowed Chairs) gestart. De beoogde onderzoekers dienen het onderzoek binnen de faculteit te versterken en in nationaal en internationaal verband op de kaart te zetten en ontvangen daartoe voor een periode van 5 jaar een Endowed Chair (leerstoel). Samen met een bijbehorend exploitatiebudget stelt hen dat in staat hun succesvolle onderzoekslijn voort te zetten onder de vlag van de Rijksuniversiteit Groningen. Inmiddels zijn 2 Endowed Chair-posities ingevuld, bij de faculteiten Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap en Ruimtelijke Wetenschappen. In individueel onderzoekstalent werd in 2009 geïnvesteerd door middel van scholarships voor researchmasterstudenten (Praediniusbeurzen), scholarships voor promovendi (Bernoullien Ubbo Emmiusbeurzen), scholarships voor vrouwelijke toponderzoekers (Rosalind Franklin Fellowships), matching van Vernieuwingsimpulsprogramma (Veni-, Vidi-, Vici-subsidies) en Honorary Scholarships voor externe VI-aanvragers en voor alle ERC-aanvragers. 14

15 De RUG is van mening dat zij landelijk gezien te weinig toponderzoekers in huis heeft. In 2007 zijn voor het eerst extra middelen gereserveerd die specifiek gericht zijn op het aantrekken en behoud van reeds bewezen toptalent. In het persoonsgebonden Vernieuwingsimpulsprogramma van NWO, gericht op jonger talent, behaalde de RUG in 2009 haar streefcijfer van 10% van het totaal aantal aan universiteiten en UMC s toegekende subsidies bijna voor zowel de Veni- (9,6%) als de Vici-subsidies (9,7%). Voor de Vidi-subsidies lag de score daar ruim onder (7,4%). Er is in 2008 en 2009 beleid geformuleerd om het aandeel van de RUG in de Veni-, Vidi- en Vicisubsidies op termijn aanzienlijk te verhogen, waaronder het starten, dan wel uitbreiden van presentatietrainingen en schrijfworkshops. Van door de ERC toegekende persoonsgebonden subsidies gingen in 2009 vier naar Groningse onderzoekers (23,6%). In 2009 heeft het College van Bestuur het Charter Talent naar de Top ondertekend, samen met het Universitair Medisch Centrum Groningen. Een externe monitoringcommissie zal jaarlijks de vorderingen volgen. In 2009 is de pilot van het project Mentoring voor vrouwelijk wetenschappelijk personeel geëvalueerd. Aan de pilot namen 42 vrouwen deel. In de pilot werd een vrouwelijke wetenschapper met ambitie gekoppeld aan een hoogleraar (man of vrouw) uit de eigen of uit een andere faculteit met als doel om gedurende een half jaar gesprekken te voeren over haar wetenschappelijke loopbaan. Het project wordt in 2010 RUG-breed voor de vrouwelijke doelgroep aangeboden. Het College van Bestuur heeft in 2009 het voornemen geformuleerd om 17 vrouwelijke universitair hoofddocenten tot hoogleraar te benoemen. Daartoe zal het de faculteitsbesturen vragen 17 vrouwelijke universitair hoofddocenten voor te dragen voor benoeming tot hoogleraar 2. Het College van Bestuur neemt gedurende 5 jaar de bijkomende salarislasten voor zijn rekening. Dit plan zal in 2010 uitgevoerd worden. Om de kwaliteit te bewaken wordt een universiteitsbrede commissie ingesteld die de voordrachten van advies zal voorzien. Daarnaast is er een budget gereserveerd voor aanvullende maatregelen, zoals ondersteuning van netwerken, ontwikkelingsassessments en bijeenkomsten over genderbewustzijn en selecteren van talent. In 2009 is het percentage vrouwelijke hoogleraren ten opzichte van 2008 gestegen van 13% naar 14%. De doelstelling voor 2010 is een aandeel van 17% vrouwelijke hoogleraren. Ook het percentage vrouwelijke universitair hoofddocenten is met een procent gestegen tot 22%. Dit blijft nog achter bij de raming van 30% voor 2010 uit de notitie Evaluatie aanbevelingen commissie Sekseneutrale Selectie- en beoordelingscriteria voor WP van Het gevoerde tenure track-beleid heeft inmiddels het aantal adjunct-hoogleraren laten groeien van 48 naar 75 eind Ruim 28% is vrouw. Op verzoek van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen is met alle faculteiten gediscussieerd over wijzigingen van het tenuretrackbeleid. Deze voorgestelde wijzigingen zijn per 1 januari 2010 ingevoerd. De benoemingsperiode van de adjunct-hoogleraar is verlengd van 5 jaar naar 7 jaar in totaal, zonder verlengingsmogelijkheid. De betreffende adjunct-hoogleraar kan zelf vanaf een benoemingsperiode van 4 jaar het beoordelingsmoment kiezen voor de benoeming tot hoogleraar. In 2009 is een pilot gestart (Triumf-project) om 16 jonge talentvolle wetenschappers van verschillende faculteiten een gezamenlijk traject te laten doorlopen voor het doen van een onderzoeksaanvraag bij een externe partij. Het programma bestaat uit vijf modules, met telkens ongeveer een maand tussen cursusdagen 15

16 Visitaties Het onderzoek wordt eens in de zes jaar beoordeeld door een externe commissie (PRC). Tussentijds vinden interne zelfevaluaties plaats die de basis vormen voor de zogenoemde midterm-reviews van het onderzoek. In 2009 is het landelijk protocol geactualiseerd, waarmee het SEP met ingang van 2010 vervangen is door het Standaard Evaluatie Proctocol kwaliteitszorg onderzoek Het RUG-protocol kwaliteitszorg onderzoek zal daaraan worden aangepast. De kwaliteit van het onderzoek aan de RUG blijkt uit de resultaten van externe beoordelingen, erkenningen en toekenning van subsidies. Van de inmiddels 123 volgens het SEP beoordeelde RUG-programma s hebben er 80 een gemiddelde score van ten minste 4 (zeer goed) gehaald in de externe beoordeling van het onderzoek. Daarvan hebben acht groepen de hoogste score, namelijk vier maal een 5 (excellent). Met haar kwaliteitszorg streeft de RUG eveneens naar verbetering van onderzoeksmanagement en leiderschap. In 2009 zijn de resultaten verschenen van de externe, landelijke beoordeling van sociologisch onderzoek (inclusief de promotieopleiding) en van het onderzoek in de economie en bedrijfskunde. Het onderzoek in de sociologie, het Sociologisch Instituut en de promotieopleiding werden positief beoordeeld. Het Groningse programma behoort tot de beste drie van Nederland en het onderzoek werd weer beter beoordeeld dan in de voorgaande visitatie. De beoordeling van de promotieopleiding volgens het SEP is waardevol en gelijkwaardig aan een beoordeling in het kader van het ECOS. In de bestuurlijke reactie is aangegeven hoe men de kwaliteit wil waarborgen en waar mogelijk versterken, bijvoorbeeld door tenure track-posities en postdocs. Het rapport van de PRC economie en bedrijfskunde is eind 2009 vastgesteld. De vijf Groningse onderzoeksgroepen worden daarin goed beoordeeld. Op de parameter relevance scoorde de Groningse programma s allemaal excellent (een 5). De bestuurlijke follow-up is in 2010 aan de orde. De PRC beoordeelt de strategie en organisatie van de onderzoekschool SOM ook positief. Lokaal vond in 2009 de externe beoordeling van het onderzoek binnen het UMCG-O&O en farmacie plaats. De resultaten worden in 2010 verwacht. In 2009 zijn voor diverse externe landelijke beoordelingen zelfstudies opgesteld en aan de PRC s aangeboden. Het betreft het onderzoek in de rechtsgeleerdheid, technische wiskunde, wiskunde, informatica en het onderzoek gerelateerd aan de universitaire lerarenopleidingen. Geen van die visitaties is in 2009 afgerond. In 2009 zijn in de faculteiten Wiskunde en Natuurwetenschappen, Letteren en Gedrags- en Maatschappijwetenschappen en bij het KVI midterm-evaluaties van het onderzoek opgesteld. Deze evaluaties bestaan uit een zelfstudie en een bestuurlijke reactie. Het College van Bestuur heeft ingestemd met de midterms van het KVI, het Nieuwenhuis instituut, en de FWN-instituten ZIAM en CEES. De overige midterms zijn nog niet formeel vastgesteld, omdat het College van Bestuur heeft verzocht de zelfstudies te verduidelijken. De kwaliteit van het personeel is de belangrijkste factor om de strategie en missie van de RUG te realiseren. De aandacht voor de kwaliteit is van belang bij alle P&O-processen: talentscouting, werving en selectie, ontwikkeling, beoordeling, waarderen, belonen. Al enige jaren stuurt het College van Bestuur samen met de faculteitsbesturen aan op het voeren van ontwikkelingsgesprekken met alle medewerkers. In de ontwikkelingsgesprekken is aandacht voor de prestaties van het afgelopen jaar en kijken medewerker en leidinggevende naar de toekomst. Bovendien geeft de medewerker zijn of haar wensen voor persoonlijke ontwikkeling aan. Ongeveer 74% van de medewerkers heeft in de afgelopen twee jaar minstens één 16

17 ontwikkelingsgesprek gehad, bij 9% was dat ruim twee jaar geleden en 17% heeft nog nooit een ontwikkelingsgesprek gehad, volgens de personeelsenquête. Samenwerkingsverbanden Op verschillende plaatsen wordt in het jaarverslag gesproken over samenwerkingsverbanden met een reeks bedrijven en overheden (in het kader van de thema s gezond ouder worden en energie). Op basis van het Akkoord van Groningen zet de universiteit zich samen met de Hanzehogeschool Groningen, het Universitair Medisch Centrum Groningen en de Gemeente Groningen in voor de promotie van Groningen. Het gezamenlijke doel is de positie van Groningen als dé kennis- en innovatiestad van Noord-Nederland te ontwikkelen en te versterken. De belangrijkste speerpunten uit het meest recente akkoord zijn energie en healthy ageing. Verder investeren de Akkoordpartners samen met externe partijen onder meer in huisvesting voor jongeren (onder wie internationale studenten), ICT-voorzieningen, verkeersmaatregelen, de ontwikkeling van Zernike Science Parc en de campagne van Groningen als City of Talent. Met de Hanzehogeschool Groningen deelt de RUG niet alleen de Zernikecampus, maar eveneens een intensief patroon van samenwerking in het verband van Universiteit en Hogeschool Groningen (UHG). De samenwerking krijgt meerwaarde vanuit de eigen identiteit van universiteit en hogeschool. Er zijn afspraken over schakelprogramma s, specifieke samenwerking in sommige disciplines, promotietrajecten van medewerkers van de UHG en gezamenlijke faciliteiten. Ook zijn er plannen voor gezamenlijke (internationale) marketing en het initiatief voor een instituut voor Chinese taal en cultuur. Met de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, met de Hogeschool Van Hall Larenstein en met de Stenden Hogeschool bestaan eveneens nauwe relaties. Het ministerie van OCW heeft met ingang van 2007 middelen ter beschikking gesteld voor promotievouchers voor docenten afkomstig uit het HBO. De RUG heeft voor de besteding van door MOCW ter beschikking gestelde middelen voor promotievouchers voor HBO-docenten een promotieovereenkomst gesloten met de Hanzehogeschool. De RUG heeft een breed netwerk van samenwerking met regionale, nationale en internationale partijen, zoals het (inter)nationale bedrijfsleven, de Provincies, het Samenwerkingsverband Noord Nederland, het Akkoord van Groningen, de NOM, Energy Valley, EZ-Noord, Ministeries en de Europese Commissie. Dankzij de afdeling Alumnirelaties en Fondswerving van de RUG worden belangrijke industriële partners benut voor advisering over kennisvalorisatie. Per 1 januari 2005 zijn RUG en AZG overgegaan tot de vorming van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), waarin de Medische Faculteit en het AZG zijn ondergebracht. Binnen de kaders van het UMCG wordt een geïntegreerd beleid gevoerd ten aanzien van onderwijs, onderzoek, patiëntenzorg en specialistenopleiding. In het kader van internationalisering maakt de RUG deel uit van vele netwerken, in en buiten Europa, vaak betrekking hebbend om het onderwijs (studentuitwisseling en gezamenlijke onderwijsprogramma s). Het U4-netwerk, Erasmus Mundusprogramma s, de Coimbra-groep zijn hier voorbeelden van. Buiten Europa wordt onder andere samenwerkt met universiteiten in Japan, China, Indonesië, Mexico, Brazilië, Ethiopië, Ghana en Nigeria. In het onderzoek wordt de totstandkoming van samenwerkingsverbanden over de facultaire grenzen heen gestimuleerd. De samenwerking tussen de medische en natuurwetenschappen wordt bevorderd door duoprojecten binnen het Ubbo Emmius-programma. Ook neemt de RUG deel aan (inter)nationale strategische onderzoeksconsortia, waaronder de Topinstituten (TIPharma, BMM, CTMM, Groene Genetica), FES-gefinancierde projecten als Bsik en het Europese 17

18 Kaderprogramma. Voor diverse projecten zijn Groningse groepen of onderzoekers penvoerder of principal investigator, zoals het Energy Delta Gas Research (EDGaR, voorheen GrASp voor duurzaam gas), het consortium Carbohydrate Competence Center (CCC) en het Drugtargetingprogramma. Het onderzoek op het terrein van gas en energie heeft met de start van het EDGaR-consortium een grote impuls gekregen. In EDGaR wordt met nationale partners onderzoek gedaan naar duurzame energie, gecombineerd met de kennis op het gebied van gas en de bestaande gasinfrastructuur. Daarnaast is er in 2009 een belangrijke overeenkomst met RWE gesloten. In die samenwerking worden economische en juridische aspecten van het afvangen, transporteren en opslaan van CO2 onderzocht. De RUG heeft een belangrijke stap gezet in het versterken van de internationale samenwerking op het terrein van energie. Met de Prince Mohammad bin Fahd University, gelegen boven de enorme olievelden van Saoedi-Arabië, is een overeenkomst gesloten om gezamenlijk de daar bestaande leerstoel Energy in te vullen. Ook andere universiteiten hebben grote belangstelling voor samenwerking met de RUG op het terrein van onderzoek naar de transitie van olie en gas naar duurzame energie. Regionaal is het Healthy Ageing Network Noord-Nederland (HANNN) opgericht waarin bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheden en intermediaire organisaties gezamenlijk voortbouwen op bestaande initiatieven en programma s over healthy ageing. Ook in 2009 is het onderzoeksspeerpunt healthy ageing versterkt. Het consortium TARGET wil in Noord-Nederland een kenniscluster vormen, en nationaal en international trendsettend zijn voor de uitbouw en exploitatie zowel in de wereld van de e- science, als in die van de e-commerce en e-governance. TARGET werkt aan een van de grote uitdagingen van de toepassing van grootschalige sensorsystemen en dataverwerking, namelijk het op een efficiënte manier kennis en informatie uit grote hoeveelheden data halen. Het Instituut voor Integratie en Sociale Weerbaarheid is een multidisciplinair, interuniversitair onderzoeksinstituut dat door wetenschappelijk onderzoek inzicht wil verschaffen in een sociaal weerbare samenleving. Op het gebied van buurten, scholen en geloofsgemeenschappen wordt onder meer onderzoek gedaan voor en met het Oranjefonds, de politie en andere instellingen. Valorisatie-instrumenten De RUG spreekt in het jaarverslag van een groeiende aandacht voor de valorisatie van onderzoek. Het screenen van de RUG op economische en maatschappelijke valoriseerbare ideeën en het scouten van partijen die daarin geïnteresseerd zijn is dagelijkse werkelijkheid. Wetenschappers worden gestimuleerd om hun werk niet alleen te publiceren, maar ook in de markt te zetten, en krijgen ondersteuning bij het vinden van investeerders. Kennisvalorisatie gebeurt op diverse fronten, zoals contractonderzoek, verkoop of verlenen van licenties op patenten en het starten van bedrijven. De universiteit staat met de RUG Houdstermaatschappij (RHM), de Transfer & Liaison Groep (TLG) en de Stichting Business Generator Groningen (SBGG) midden in een cyclisch en open proces van kennistransfer, waarbij het contact tussen partijen inspiratie geeft en nieuwe kansen creëert voor excellentie in onderzoek en innovatie. De RUG Houdstermaatschappij BV is voor 100% een dochter van de RUG en initieert, acquireert en financiert bedrijvigheid, die ontstaat vanuit de RUG en UMCG. De RUG Houdstermaatschappij BV brengt naast kapitaal ook kennis, ervaring, ondernemerschap en een 18

19 veelzijdig bedrijvennetwerk binnen het bereik van kansrijke jonge bedrijven. In veel gevallen is de participatie van de RUG Houdstermaatschappij BV voorwaarde voor de start van het bedrijf, omdat de markt deze jonge en veelal risicovolle bedrijven niet financiert. Bovenal is de kracht van de RUG Houdstermaatschappij BV de jonge ondernemers in contact te brengen met het uitgebreide netwerk van ervaren ondernemers die graag bereid zijn deze startende groep ondernemers te ondersteunen. De SBGG is opgezet om samen met partners nieuwe business te creëren en stimuleert wetenschappelijke uitvindingen met commerciële potentie om uit te groeien tot een nieuwe Start- Up, waarbij vooral gericht wordt op levenswetenschappen. De benutting van kennis is vastgelegd in de brochure De waarde van kennis, die een cruciale rol speelt in de informatie voor alle onderzoekers van RUG en UMCG. De RUG begeleidt de volledige indieningprocedure van octrooien en heeft een Patent Management Systeem (PMS) ingericht voor ontwikkeling en beheer. Voor de financiering van octrooien hebben UMCG en RUG een gezamenlijk octrooifonds ingesteld. Daarnaast beschikt ook SBGG over een octrooibudget. In totaal zijn er in projecten uit het screeningsproces naar voren gekomen. In 13 gevallen heeft dit tot een octrooiaanvraag geleid. In totaal zijn in aan licentie-inkomsten ontvangen. De wetenschapswinkels van de RUG anticiperen op maatschappelijke kennisvragen. Bij de vorming van kenniseconomische projecten worden regionale (sensor, energie, water, agro) en (inter)nationale thema s (energie en gezond ouder worden) geadresseerd via het Koers Noord Programma en Pieken in de Delta. Ook neemt de RUG deel aan (inter)nationale strategische consortia, waaronder de Topinstituten (TIPharma, BMM, CTMM, Groene Genetica), FESgefinancierde projecten als Bsik en het Europese Kaderprogramma. Een belangrijk voorbeeld van maatschappelijke valorisatie is het multidisciplinaire, interuniversitaire instituut voor Integratie en Sociale Weerbaarheid (ISW), dat door wetenschappelijk onderzoek inzicht wil verkrijgen in de wijze waarop een sociaal weerbare samenleving gecreëerd kan worden. Het onderzoek bij het instituut ISW concentreert zich rondom verschillende thema s, zoals buurten, scholen, organisaties en geloofsgemeenschappen. 19

20 Technische Universiteit Eindhoven Inleiding De Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) wil een onderzoeksgedreven en ontwerpgerichte technologie-universiteit van internationale allure zijn, die zich vooral tot doel stelt jonge mensen een academische opleiding te geven binnen het domein engineering science & technology. Op basis van deze missie profileert de TU/e zich als een internationaal vooraanstaande, in engineering science & technology gespecialiseerde universiteit, die met kwalitatief hoogwaardig onderwijs en onderzoek bijdraagt aan de vooruitgang van de technische wetenschappen, aan de ontwikkeling van technologische innovaties en daarmee aan de groei van welvaart en welzijn. Als zodanig is zij dé motor van de regionale kenniseconomie. Organisatie van onderzoek In het jaarverslag 2009 wordt de organisatie van het onderzoek niet beschreven. Wel worden de onderzoekscholen, enkele instituten en programma s en de centres of excellence 3TU-verband aangegeven. De TU/e was in 2009 penvoerder van zes door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) erkende onderzoekscholen. Voor de onderzoekschool Eindhoven Polymer Laboratories werd in 2009 hererkenning aangevraagd. De TU/e participeerde in 2009 in twaalf door de KNAW erkende onderzoekscholen waarvan het penvoerderschap elders is belegd. De TU/e bleef penvoerder van twee toponderzoekscholen, te weten de National Research School Combination Catalysis (NRSC-Catalysis) en het Inter-University Research Institute on Communication Technology Basic Research and Applications (COBRA). De publiek-private instituten Dutch Polymer Institute (DPI) en Embedded Systems Institute (ESI) bleven op de TU/e-campus gevestigd. De TU/e is preferred partner voor beide instituten. De TU/e participeerde in 2009 in c.q. was actief betrokken bij vele instituten c.q. programma s op het terrein van onderzoek, innovatie en economische structuurversterking. Met de Technische Universiteit Delft en de Universiteit Twente participeerde de TU/e in zes gezamenlijke Centres of Excellence op onderzoeksgebied. Focusgebieden Hierover worden in het jaarverslag geen mededelingen gedaan. Talentbeleid Er worden initiatieven genomen om medewerkers te stimuleren tot en ondersteunen bij het indienen van voorstellen bij NWO. Om welke initiatieven het gaat wordt niet vermeld in het jaarverslag Er werden in 2009 door TU/e-onderzoekers 1 Veni-, 5 Vidi- en 2 Vici-laureaten verworven in het kader van de Vernieuwingsimpuls van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Er werd in 2009 een Advanced Grant verworven in het kader van het prestigieuze programma van de European Research Council. De TU/e vindt het belangrijk om op instellingsniveau ruimte te bieden aan vernieuwend multidisciplinair onderzoek. Met het oog daarop is in 2008 een stimuleringsregeling opgezet, die voorziet in het tijdelijk toekennen van centrale middelen aan veelbelovende initiatieven van vooral jonge hoogleraren of universitair hoofddocenten voor risicovolle, vernieuwende multidisciplinaire onderzoeksprogramma s. Uitgangspunt is dat deze programma s goede mogelijkheden bieden voor wetenschappelijke vernieuwing en op termijn goede kansen voor het verwerven van externe fondsen en voor participatie in externe onderzoeks- en 20