De instructie is van toepassing op alle klinisch farmaceutische- en toxicologische bepalingen.

Transcriptie

1 Verzendlijst KHB Doel Het doel van de instructie is inzichtelijk te maken hoe klinisch farmaceutische- en toxicologische bepalingen aangevraagd kunnen worden. Bovendien is een totaaloverzicht gegeven van deze bepalingen. De instructie is van toepassing op alle klinisch farmaceutische- en toxicologische bepalingen. Inleiding Deze instructie is bedoeld voor alle aanvragers van klinisch-farmaceutische bepalingen. Dit zijn artsspecialisten behorend tot de eigen instelling, arts-specialisten van andere instellingen, huisartsen in de regio, keuringsartsen en overige inzenders/aanvragers, voor zover dit plaats vindt in de reguliere patiëntenzorg. In overige gevallen dient overleg plaats te vinden met de dagdienstapotheker. Definities en afkortingen B Volbloed CS-EZIS ChipSoft Elektronisch Zorg Informatie Systeem spiegel EDTA Ethyleendiaminetetra-azijnzuur I iprova L Liquor NVZA Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers P Plasma R Preparaten met gereguleerde afgifte S Steady state of serum TDM Therapeutic Drug Monitoring Top Topspiegel Tu Tussenspiegel U Urine UMCG Universitair Medisch Centrum Groningen VU Vrije Universiteit Amsterdam Werkwijze 1. Adressering Naam: Adres Postadres Telefoon Laboratorium Klinische Farmacie & Toxicologie VieCuri Medisch Centrum voor Noord-Limburg Tegelseweg BL Venlo Postbus BX Venlo Binnen werktijden Uitslagen/informatie: laboratorium: Ziekenhuisapotheker met aandachtsgebied laboratorium: buiten werktijden

2 Fax Personalia Dienstdoende ziekenhuisapotheker: (via telefooncentrale) (t.a.v. laboratorium) Dhr. P.K.C. Janssen, Ziekenhuisapotheker, Laboratorium Mw. E.A. van Dijk, Ziekenhuisapotheker, Hoofd Klinische Farmacie Dhr. H.G.J. Holthuysen, Teamleider laboratorium Openingstijden De openingstijden van het laboratorium zijn op werkdagen van 8.00 uur uur. In het weekend en op feestdagen worden spoedeisende bepalingen worden verricht die niet tot de eerstvolgende werkdag kunnen wachten. Hierover dient altijd contact opgenomen te worden met de dienstdoende apotheker. Aanvragen analyses Dit bepalingenoverzicht bevat de meest voorkomende bepalingen in VieCuri Medisch Centrum. Neem telefonisch contact op met de ziekenhuisapotheker met aandachtsgebied laboratorium bij een aanvraag van een bepaling die in dit bepalingenoverzicht ontbreekt. Analyses kunnen worden aangevraagd m.b.v. het geneesmiddelanalyse formulier. Dit formulier dient volledig te worden ingevuld. Hierop vermeld staan: patiëntgegevens, het te bepalen geneesmiddel, monstermateriaal, monstername, locatie, afdeling, kamer, aanvrager, sein/tel., lengte, gewicht etc. Op het etiket van de monsterbuis cq. container dient vermeld te zijn: naam en geboortedatum patiënt, afdeling, monsternummer, monstermateriaal, geneesmiddelspiegel en, indien relevant, top of dal spiegel. Co-medicatie kan de bepaling storen. Indien van toepassing vermeld co-medicatie. Materiaal (monster-matrix) Bloed: Urine: Liquor: Het bloed wordt opgevangen in rode EDTA-buizen. De urine wordt opgevangen in een container. Liquor wordt opgevangen in een glazen buis. Deze buis wordt in het donker bewaard. De materiaalsoort staat vermeld in de tabellen van Hoofdstuk 11. Tevens zijn gegevens hierover te vinden op het informatiesysteem iprova. Spoedeisende bepalingen Cito bepalingen worden uitsluitend uitgevoerd na overleg met de ziekenhuisapotheker met aandachtsgebied laboratorium. Routine bepalingen op werkdagen Een aantal geneesmiddelen wordt of op vaste werkdagen bepaald; zie tabellen Hoofdstuk 11. De bepalingen zijn (grotendeels) gevalideerd.

3 Toxicologie Bij vermoeden van intoxicatie met bekende of onbekende (genees)middelen kan onderzoek van plasma, serum, urine of ander materiaal wenselijk zijn. Inlichtingen en adviezen in deze zijn te verkrijgen bij de ziekenhuisapothekers of, buiten kantooruren, bij de dienstdoende ziekenhuisapotheker (oproepbaar via telefooncentrale). Voor de toxicologische bepaling / screening zijn de volgende maatregelen te treffen: 1. Druk op de knop Intoxicatiescreen in EZIS onder LAB Aanvraag Spoedeisende Hulp> tabblad APOTHEEKseh>Intoxicatiescreen. Hierbij wordt een standaard set aan monsters afgenomen. Zie o o k fi g u u r 1. I n f ormatie is te lezen in het iprova-document Algemeen Protocol Intoxicaties 2. De ziekenhuisapotheker kan te allen tijde in consult worden geroepen bij klinische probleemstellingen en/of aanvullende diagnostiek ( of via de centrale). Alle uitslagen worden direct na bepaling in EZIS vrijgegeven en worden dus niet standaard doorgebeld door de ziekenhuisapotheker. Bij afwijkingen neemt de ziekenhuisapotheker contact op met de aanvrager. 3. Bloedafname: twee grote EDTA-buizen bloed. 4. Urine: zo mogelijk de eerste portie. 5. Ander materiaal: uitsluitend na overleg (eerste portie maagspoelsel tot daarna bewaren). 6. De dienstdoende apotheker verzamelt zoveel mogelijk gegevens rond de patiënt. 7. Vermeld op het geneesmiddelanalyse formulier zoveel mogelijk van de gevraagde gegevens. Onderzoek Fig. 1 Intoxicatiescreen in EZIS Voor onderzoek met geneesmiddelen, studies, problemen en adviezen kan men binnen werktijden contact opnemen met een van de ziekenhuisapothekers. Interpretatie uitslagen / adviezen Intern VieCuri: Het analyseresultaat en het advies worden binnen werktijden ingevoerd in het laboratoriumsysteem Corlab. Gelijkertijd zijn deze gegevens te raadplegen via CS-EZIS onder laboratoriumuitslagen onder het kopje Geneesmiddelspiegels. De adviezen zijn te raadplegen in de commentaarregels. Toxische uitslagen worden bovendien direct doorgebeld. Buiten werktijden worden uitslagen / adviezen bij afwijkende uitslagen telefonisch verstrekt door de dienstdoende apotheker. Extern VieCuri: Uitslagen van analyses en bijbehorende adviezen worden per post verstuurd via de rapportage van het Klinisch Chemisch & Hematologisch Laboratorium. Uitslagen / adviezen van spoedeisende aanvragen worden doorgebeld. Afwijkende uitslagen: Uitslagen buiten het referentiegebied worden door de ziekenhuisapotheker doorgebeld naar de aanvrager en indien nodig van een farmacokinetisch advies voorzien. Indien relevant wordt met behulp van een farmacokinetisch simulatieprogramma bepaald met welke dosering theoretisch de beste bloedspiegel bereikt zou kunnen worden. Hierbij moet worden opgemerkt, dat de onderbouwing van dit therapeutisch

4 venster van lang niet alle geneesmiddelen even hard is. Er bestaat grote interindividuele variabiliteit en afwijkingen naar boven en beneden zijn mogelijk. Bij uitslagen waarop mogelijk actie moet volgen wordt altijd getracht telefonisch contact met de aanvrager te leggen. Bepalingen (routine) laboratorium Klinische Farmacie & Toxicologie 1. Materiaal R: Voor preparaten met gereguleerde afgifte ( retard ). P: Plasma: bloed op te vangen in EDTA-buis. S: Serum: bloed op te vangen in stol -buis (stolbloed). B: Volbloed U: Urine L: Liquor 2. Therapeutische referentiewaarde (mg/l) Alle referentiewaarden gelden in mg/l tenzij in de tabel andere eenheden worden vermeld. Hier zijn onafhankelijk van het geneesmiddel aangegeven: Steady state concentraties: Dit is het geval bij geneesmiddelen met een eliminatietijd, die groter is dan het toedieningsinterval. Zonder oplaaddosis duurt het ongeveer 5 maal de halfwaardetijd voor eliminatie van het geneesmiddel tot de steady state concentratie is bereikt. Top, en Tussenspiegel: Top: Topspiegel; achter Top staat de optimale priktijd vermeld : spiegel; prik bloed tenminste 4 uur na inname, bij voorkeur vlak voor nieuwe gift S: Steady state Tu: Tussenspiegel 3. toediening en afname De tijd die nodig is om een indruk te krijgen van de steady state spiegel bij orale toediening. De vermelde tijd betreft het aantal uren na inname. 4. Bronnen L1: De bepalingenwijzer van UMCG; L2: Geneesmiddel- Informatorium 2003, St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein L3: Toegepaste Farmacokinetiek, VU, 1997 L4: L5: NVZA L6: Lundbeck Bij geneesmiddelen zonder literatuurverwijzing wordt uitgegaan van referentiewaarden welke afkomstig zijn uit de huidige inzichten en informatiebronnen opgesteld door de ziekenhuisapotheker met aandachtsgebied laboratorium van het VieCuri Medisch Centrum voor Noord-Limburg. Toxicologie Bij vermoeden van intoxicatie met bekende of onbekende (genees)middelen kan onderzoek van plasma, serum, urine of ander materiaal wenselijk zijn. Inlichtingen en adviezen in deze zijn te verkrijgen bij de ziekenhuisapothekers of, buiten kantooruren, bij de dienstdoende ziekenhuisapotheker (oproepbaar via telefooncentrale). Voor de toxicologische bepaling / screening kan gebruik gemaakt worden van de Intoxicatiescreen in EZIS onder LAB Aanvraag Spoedeisende Hulp> tabblad APOTHEEKseh>Intoxicatiescreen. Hierbij wordt een standaard set aan monsters afgenomen waarbij o.a. Paracetamol, ethanol en Drugs of Abuse benzodiazepinen, THC, amfetaminen, opiaten, methadon, cocaïne)

5 worden geanalyseerd. Zie ook figuur 1. Informatie over Intoxicaties is te lezen in het iprova-document Algemeen Protocol Intoxicaties. De ziekenhuisapotheker kan te allen tijde in consult worden geroepen bij klinische probleemstellingen en/of aanvullende diagnostiek ( of via de centrale). Alle uitslagen worden direct na bepaling in EZIS vrijgegeven en worden dus niet standaard doorgebeld door de ziekenhuisapotheker. Bij afwijkingen neemt de ziekenhuisapotheker contact op met de aanvrager. Antibiotica Geneesmiddel 4 Gentamicine L5 (Garamycine) P / S 1x daags; Volw Top: > : < 1,0 Neonaat/kind Top 8-10 < 1,0 toediening en afname (uur) 3 betekent: prik bloed tenminste 4 uur na inname, bij voorkeur vlak voor nieuwe gift; achter Top staat de optimale priktijd vermeld Vlak vóór en tenminste 0,5 uur na einde inlopen infuus (inlopen gedurende 30 minuten). Vancomycine L3 (Vancocin) Bij endocarditis; : < 0,5 P / S AUC 0-24u = 400 uur*mg/l (met dal 10,0-20,0 mg/l) CAPD: : > 12,0 : vlak voor nieuwe gift Top: 2 uur na start 1 uurs infuus (geldt voor keerdoses 1000mg) 11.2 Immunosuppressiva Geneesmiddel Azathioprine (Imuran) lithiumheparine N.v.t. ; werkzame metabolieten worden bepaald toediening en afname (uur) 3 betekent: prik bloed tenminste 4 uur na inname, bij voorkeur vlak voor nieuwe gift; achter Top staat de optimale priktijd vermeld 6-TG S: pmol/8*10 8 RBC 6-MMP S: < 6000 pmol/8*10 8 RBC

6 Ciclosporine L5 (Neoral) Everolimus (Affinitor) Mercaptopurine (Puri-Nethol) 6-TG B (EDTA) S: 0,100-0,300 B (EDTA) P / S S: 4-6,5 μg/l C2-spiegel S: 6-15 μg/l N.v.t. ; werkzame metabolieten worden bepaald S: pmol/8*10 8 RBC C2-spiegel (2 uur na inname) dus 2x prikken 6-MMP Mycofenolzuur (CellCept, Myfortic, MPA) Sirolimus (Rapamune, Rapamycine) Tacrolimus L5 (Prograft) Tioguanine (Lanvis) B (EDTA) B (EDTA) B (EDTA) S: < 6000 pmol/8*10 8 RBC 1-3 mg/l Top 5-15 mg/l 0-3 wkn na niertx icm ciclosporine: S: 4-12 μg/l Alleen sirolimus na afbouwen ciclosporine: S: μg/l Afh per indicatie (na niertx 4-15 μg/l) P / S S: pmol/8*10 8 RBC + Top C2-4-spiegel (2-4 uur na inname) dus 2x prikken Psychofarmaca Geneesmiddel toediening en afname (uur) 3 betekent: prik bloed tenminste 4 uur na inname, bij voorkeur vlak voor nieuwe gift; achter Top staat de optimale priktijd vermeld Amitriptyline L5 (Tryptizol) Nortriptyline P / S Ami > 0,05 Nor 0,05-0,150 Som S: 0,100-0,300 Aripiprazol P / S S 0,100-0,300 Biperideen* (Akineton) Bromazepam* (Lexotanil) P / S S: 0,050-0,100 P / S S: 0,080-0,170 wekelijks Broomperidol* P / S S: 1,0-20,0 μg/l

7 (Impromen) Citalopram L5 P / S S: 0,050-0,200 (Cipramil) Desmethylcitalopram S: 0,025-0,050 Clomipramine L5 (Anafranil) Desmethylclomipramine P / S S: 0,200-0,400 Clomi > 0,05 DM-clomi > 0,1 Som 0,2-0,4 Clorazepinezuur* (Tranxène) P / S N.v.t. ; werkzame metaboliet wordt bepaald wekelijks Desmethyldiazepam S: 0,300-0,800 Clozapine P / S S: 0,200-0,600 (Leponex) Desmethylclozapine S: 0,200-0,600 Diazepam* (Valium) P / S S: 0,125-0,750 wekelijks Desmethyldiazepam Dosulepine L5 (Protiadeen) Desmethyldosulepine S: 0,200-0,800 P / S S: 0,100-0,300 Doxepine (Sinequan) P / S S: 0,100-0,250 Desmethyldoxepine Escitalopram L6 (Lexapro) Desmethylcitalopram Flufenazine (Anatensol) Fluoxetine L5 (Prozac) Norfluoxetine Cis-flupentixol* (Fluanxol) Fluvoxamine L5 (Fevarin) Haloperidol (Haldol) P / S S: 0,010-0,1 µg/l S: 0,025-0,050 µg/l P / S S: 0,2-3,0 μg/l P / S S: 0,1-0,45 Som tot 0,5 S: 0,05-0,35 P / S S: 1,0-20,0 μg/l P / S S: 0,050-0,250 P / S Ondergrens 0,001-0,002; Bovengrens 0,015

8 Imipramine L5 (Tofranil) P / S S: 0,150-0,300 Desipramine Lithium L5 (Priadel) Lorazepam L5 (Temesta) S S: 0,4-0,8 mmol/l ; geheel in beheer KCHL P / S S: 0,020-0,250 wekelijks Maprotiline* (Ludiomil) P / S S: 0,075-0,35 Desmethylmaprotiline Som: 0,1-0,4 Mianserine* (Tolvon) P / S S: 0,02-0,09 Desmethylmianserine Midazolam* (Dormicum) α-oh-midazolam Mirtazapine (Remeron) DM-mianserine 0,04-0,125 P / S S: 0,080-0,250 wekelijks P / S S: 0,020-0,100 Desmethylmirtazapine Moclobemide* (Aurorix) Nortriptyline L5 (Nortrilen) S: 0,050-0,300 P / S S: 0,4-1,0 P / S S: 0,050-0,150 E-10-OH-nortriptyline Z-10-OH-nortriptyline Olanzapine (Zyprexa) Oxazepam* (Seresta) Paroxetine L5 (Seroxat) Perfenazine* (Trilafon) Periciazine* L1 (Neuleptil) Pimozide* (Orap) N.v.t. S: < 0,040 P / S S: 0,010-0,050 P / S S: 1,0-2,0 wekelijks P / S S: 0,020-0,200 P / S S: 1,0-20,0 μg/l P / S S: 5,0-30,0 μg/l P / S S: 1,0-20,0 μg/l

9 Pipamperon* (Dipiperon) Primidon (Mysoline) Quetiapine* (Seroquel) P / S S: 0,100-0,400 P / S S: mg/l P / S S: 0,02-0,3 Risperidon (Risperdal) P / S S: 0,010-0,095 9-OH-risperidon Som 0,015-0,060 Sertraline L5 (Zoloft) Temazepam* (Normison) Trazodon* (Trazolan) P / S S: 0,050-0,300 P / S S: 0,300-0,900 Top: 1-2 uur na inname P / S S: 0,8-1,6 Venlafaxine P / S S: 0,25 (Efexor) Desmethylvenlafaxine Zuclopentixol (Cisordinol) S: 0,75 P / S S: 0,010-0,050 Anti-epileptica Geneesmiddel toediening en afname (uur) 3 betekent: prik bloed tenminste 4 uur na inname, bij voorkeur vlak voor nieuwe gift; achter Top staat de optimale priktijd vermeld Carbamazepine L5 P / S S: 4-12 (Tegretol) Carbamazepine-10,11- epoxide Clobazam* (Frisium) Desmethylclobazam Clonazepam* L5 (Rivotril) S: 0,5-3,0 P / S S: 0,100-0,400 S: 2,0-4,0 P / S S: 0,020-0,060

10 Ethosuximide L5 (Zarontin) Fenobarbital (Luminal) P / S S: 40,0-100,0 P / S S: 10,0-40,0 Fenytoïne (Diphantoïne) P / S S: Totaal 8,0-20,0 Vrije fractie 0,5-2,0 Gabapentine (Neurontin) Lamotrigine (Lamictal) Levetiracetam (Keppra) P / S S: 2,0-20,0 P / S S: 2,5-15,0 P / S S: 5,0-25,0 Oxcarbazepine L5 (Trileptal) P / S N.v.t. ; werkzame metaboliet wordt bepaald Monohydroxycarbazepine Valproïnezuur L5 (Depakine) S: 7,0-35,0 P / S S: 50,0-100,0 Anti-arrhytmica & cardiotonica Geneesmiddel toediening en afname (uur) 3 betekent: prik bloed tenminste 4 uur na inname, bij voorkeur vlak voor nieuwe gift; achter Top staat de optimale priktijd vermeld Amiodaron L5 (Cordarone) P / S S: 1,0-5,0 N-desethylamiodaron Digoxine (Lanoxin) P / S S: 0,5-1,0 μg/l, minimaal 6 uur na inname Overige Geneesmiddel toediening en afname (uur) 3 betekent: prik bloed

11 Coffeïne L5 (Caffeine) tenminste 4 uur na inname, bij voorkeur vlak voor nieuwe gift; achter Top staat de optimale priktijd vermeld P / S S: 8,0-20,0 Theofylline (Theolair) P / S S: 5,0-20,0 Het is mogelijk dat een bepaling wordt uitgevoerd met een nog niet gevalideerde methode. * = nog niet gevalideerd Literatuur De bepalingenwijzer van UMCG; Geneesmiddel- Informatorium 2003, St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Toegepaste Farmacokinetiek, VU, NVZA Lundbeck Verantwoordelijkheden en taken Functie Verantwoordelijkheden en taken Apotheker met Draagt de eindverantwoordelijkheid en is verantwoordelijk voor autorisatie van, en aandachtsgebied advies bij, uitslagen. laboratorium Teamleider laboratorium Is verantwoordelijk voor het uitvoeren en invoeren van bepalingen in Corlab. Mag indien nodig uitslagen telefonisch doorgeven voor autorisatie apotheker met aandachtsgebied laboratorium. Analist Is verantwoordelijk voor het uitvoeren en invoeren van bepalingen in Corlab. Stagiair Voert bepalingen uit en voert deze vervolgens in Corlab in. Beide onder begeleiding van teamleider laboratorium of analist.