Inhoud. AB Werkt op de kaart jaarverslag Inhoudsopgave pagina 1. Voorwoord Eric Hubers pagina 4. Voorwoord Jack Janssen pagina 6

Transcriptie

1 Inhoud AB Werkt op de kaart jaarverslag 2013 Inhoudsopgave pagina 1 Voorwoord Eric Hubers pagina 4 Voorwoord Jack Janssen pagina 6 Ontwikkelingen Coöperatie AB Werkt pagina 8 Fusie: AB Werkt en AB Zeeland slaan nieuwe weg in pagina 14 Timmeren aan de weg in Noord-Brabant pagina 20 AB Werkt en publiek-private samenwerking in Zuid-Limburg pagina 25 Vooruitkijken pagina 30 Welke kant gaan we op? pagina 32 Sociaal jaarverslag pagina 36 Geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening pagina 38 1 jaarverslag 2013

2 AB Werkt is gespecialiseerd in de bemiddeling van fysieke banen, zoals productiewerk in land- en tuinbouw, food of industrie. Ook veel werkgevers in het beheer van de leefomgeving, zoals grond-, weg- en waterbouw en groenvoorziening, doen een beroep op ons als ze gemotiveerde arbeidskrachten nodig hebben.

3 Een coöperatie kiest voor winst in de relatie Als coöperatieve organisatie is onze primaire doelstelling niet zozeer het boeken van financiële winst. We willen vooral onze opdrachtgevers en werknemers zo goed mogelijk bedienen. Zo bouwen we aan langdurige relaties waarin iedereen steeds beter wordt. Van superboeren tot aanpakkers Van oorsprong is AB Werkt een coöperatieve vereniging, opgericht voor het leveren van vervanging bij ziekte of vakantie van agrarische ondernemers. In de loop van de tijd zijn we ook specialisten gaan verhuren voor bijvoorbeeld snoeiwerk, klauwverzorging en kunstmatige inseminatie. De laatste decennia werken we met toenemend succes als fullservice dienstverlener in personeelsvoorziening, waarbij zowel werkgevers als werknemers blij zijn met onze nuchtere instelling. We zijn en blijven aanpakkers. Brede ondersteuning van werkgevers We hebben gemiddeld ruim 2000 gemotiveerde mensen aan het werk, maar leveren zeker niet alleen handen aan de ploeg. AB Werkt kan ondernemers ook steunen met brede HRM-diensten, inclusief cursussen en trainingen voor personeelsmanagement. Daarnaast verzorgen we indien gewenst de complete personeels- en loonadministratie. Dit staat ook wel bekend als payrolling. We doen er alles aan om het werk van onze circa 2000 leden en vele andere klanten zo gemakkelijk mogelijk te laten verlopen.

4 Voorwoord Terwijl u dit jaarverslag 2013 leest, zijn we volop in de dynamiek van het zomerseizoen Het is goed om dan met afstand te kijken naar wat het afgelopen jaar heeft gebracht. Voor onze organisatie en voor onze coöperatieleden was belangrijk voor AB Werkt. Door de fusie met onze collega s uit Zeeland zijn we uitgegroeid tot AB Werkt Zuid- Nederland. We zijn in dit traject goed en professioneel begeleid door externe deskundigen. Vanaf het begin was de ledenraad betrokken bij alle ontwikkelingen. Die heeft op een positief kritische manier meegepraat en meegedacht over de fusie. Daar heb ik veel respect voor. Want het fusieproces is zonder meer intensief geweest. Ook voor de werkorganisaties, waarnaar mijn waardering en dank uitgaan. Zonder hun inzet en vertrouwen was deze fusie er niet gekomen. Vanaf zomer 2013 is de nieuwe fusieorganisatie voortvarend van start gegaan. We hebben systemen op elkaar aangesloten, procedures afgestemd en samenwerkingsverbanden opgestart tussen de medewerkers van de verschillende vestigingen. Ook hebben we de contacten geïntensiveerd met onze Zeeuwse leden. De afstand tussen hen en AB Zeeland was groot geworden, waardoor hun betrokkenheid bij de coöperatie verminderde. Dit terwijl actieve en betrokken leden essentieel zijn voor onze coöperatie. In december 2013 hebben we voor het eerst een coöperatieavond georganiseerd voor onze Zeeuwse leden. Voormalig minister van Financiën en ondernemer Jan Kees de Jager jaarverslag

5 Eric Hubers hamerde op het belang van innovatie en specialisatie in de sector. Ik deel zijn mening, want dat is ook het succes van AB Werkt. Door te kiezen voor vernieuwing en specifieke segmenten waarop we aanhoudend onze focus leggen, hebben we ervoor gezorgd dat we ook bij economische tegenwind goed op koers zijn gebleven. Als voorzitter van de nieuwe fusieorganisatie ben ik heel blij dat de nieuwe raad van commissarissen al vrij snel een team vormde. Datzelfde geldt voor de leden van de ledenraad. Dit geeft meteen aan hoe positief en constructief iedereen denkt en handelt. Het strategisch plan van AB Werkt bevat behoorlijke ambities om ervoor te zorgen dat de organisatie gezond blijft en tegelijkertijd haar belofte blijft waarmaken om leden te helpen bij personele vraagstukken. Hier hoort een verdere ontwikkeling bij tot één krachtig AB Werkt Zuid-Nederland. De raad van commissarissen onderschrijft deze ambities en heeft er alle vertrouwen in dat die ook worden gerealiseerd. Eric Hubers Voorzitter raad van commissarissen 5 jaarverslag 2013

6 Voorwoord Voor AB Werkt is 2013 een jaar dat vooral werd gekenmerkt door de fusie met AB Zeeland. Daarnaast waren de marktomstandigheden nog lastig, onder andere doordat de economische situatie met name in het begin van het jaar nog ongunstig was. Gelukkig verbeterde het economische klimaat in de loop van het jaar geleidelijk iets. Het najaar was nat en de winter was niet echt van betekenis. Voor ons gunstig want de wekelijkse urenomzet bleef daardoor veel beter op peil dan in de voorgaande jaren. Ondanks een lastige start en de gemaakte kosten als gevolg van de fusie, zijn de resultaten toch nog zeer tevredenstellend. Doelstellingen In totaliteit hebben we onze organisatiedoelstellingen in 2013 wederom behaald. Op het gebied van omzet alsook resultaat hebben we deze zelfs weten te overschrijden. Op onderdelen hebben we ook dit jaar weer vrij aanzienlijke verschillen moeten vaststellen. Sommige activiteiten hebben ronduit goed of zelfs uitstekend gepresteerd. Denk hierbij aan detacheren, uitzenden buiten de agrarische sector en gespecialiseerde werkzaamheden zoals klauwverzorging en asbestsanering. Onze payrollactiviteiten hebben in 2013 de enorme sterke groeicurve uit 2011 en 2012 niet kunnen volhouden. We hebben dit jaar een stevige basis gelegd voor de toekomst door veel nadruk te leggen op stabilisatie, borging en verdere intensivering van de marktbewerking in nieuwe regio s en sectoren. Ontwikkelen AB Werkt Zuid-Nederland is nu actief vanuit 5 vestigingen in 3 provincies. In deze gebieden zijn we perfect uitgerust om tal jaarverslag

7 Jack Janssen van sectoren goed van dienst te zijn. De fusie brengt zeker de beoogde synergie- en schaalvoordelen. We zien dit al in de eerste helft van 2014 terug in onze resultaten. Een bevestiging van de ingezette strategie. We willen persoonlijk, dichtbij en betrokken zijn aan de voorkant en professioneel, efficiënt en groot aan de achterkant. Op deze aspecten zijn we goed op weg en bouwen we onze positie snel verder uit. Ons marktgebied biedt veel potentie. Met andere woorden: er is volop uitdaging. Dit is belangrijk omdat onze medewerkers dit ook van ons eisen. Eigentijdse, goede medewerkers willen uitgedaagd worden om zich te blijven ontwikkelen. Als organisatie moeten we ons permanent inspannen om dit te bieden. Doelen wordt het eerste jaar van de nieuwe fusieorganisatie. Na een aantal moeilijke jaren gaat de kwaliteit van dienstverlening als ook de urenomzet in de regio Zeeland weer omhoog. Een versterkt team vanuit een nieuw kantoor in Goes staat daar goed voor opgesteld. Het in 2012 geopende kantoor in Veghel heeft zich in relatief korte tijd ontwikkeld tot een vestiging met een volwaardige exploitatie. Medio 2014 zijn op weekbasis bijna 200 fte aan de slag bij leden en klanten in dit gebied. Het doel is om dit de komende jaren verder uit te bouwen. Voor de drie vestigingen in Limburg zien we dat we onze goede positie in de primair agrarische sector steeds verder kunnen uitbouwen. Daarnaast is onze groei in het niet-agrarische segment zeer tevredenstellend. In deze sectoren vergroten we structureel ons marktaandeel bij bedrijven waar we goed bij passen. Dit is een zeer welkome tendens die we de komende jaren graag voortzetten. Coöperatie De beste resultaten bereik je door samenwerking, het belangrijkste doel van een coöperatie. AB Werkt wil dit elke dag met alle betrokkenen in de praktijk brengen. Het doet goed te constateren dat dit ook anno 2014 nog steeds echt werkt. Dat gaat niet zonder de betrokkenheid en inzet van velen. Ik wil hen daarvoor oprecht hartelijk bedanken. Dank aan de leden van de ledenraad en de raad van commissarissen voor hun openheid, hun inzet en toewijding. Dank ook aan al onze leden en klanten voor hun vertrouwen en loyaliteit. Dit is een belangrijk fundament van onze organisatie. En last but not least dank aan alle medewerkers van AB Werkt die zich elke dag weer inzetten om deze organisatie uniek en bijzonder te maken. Zij maken dagelijks verwachtingen waar. Jack Janssen Directeur 7 jaarverslag 2013

8 Boomkwekerij Grubbenvorst Ontwikkelingen Coöperatie AB Werkt Het aantal coöperatieleden komt na de fusie uit op leden ledenraad raad van commissarissen directie Voor bestuur en toezicht werkt AB Werkt volgens het RvCmodel gebaseerd op het directiemodel van de coöperatie. Het bestuur is in handen van professionele managers die geen lid zijn. De leden van de coöperatie houden toezicht via de raad van commissarissen. De directie bepaalt de strategie en legt operationele en financiële doelstellingen voor aan deze raad. De missie en visie van de coöperatie zijn hier altijd leidend. De directie legt verantwoording af aan de raad van commissarissen en de ledenraad. De RvC op haar beurt legt voor haar toezichthoudende rol verantwoording af aan de ledenraad. jaarverslag

9 Organisatiestructuur AB Werkt per Coöperatie AB Werkt Zuid-Nederland AB Werkt Holding BV AB Werkt Bedrijfsverzorging BV AB Werkt Detachering BV AB Werkt Service BV AB Werkt Projecten BV AB Werkt Payroll BV AB Personal Partner Rhein-Ruhr GmbH Karpos Kenniscentrum B.V. (50%) HAER B.V. (50%) 9 jaarverslag 2013

10 Raad van commissarissen De raad van commissarissen houdt toezicht op het bestuur en de algemene gang van zaken in de coöperatie en de ondernemingen die daaraan verbonden zijn. De RvC bestaat uit vijf leden en twee externe deskundigen. Eric Hubers Jan Beunen Wim Teuwen Jos de Theije Jan Willem van de Velde Dick ten Voorde Nicole Eggermont voorzitter vice-voorzitter Aantal leden van de coöperatie Aantal leden (lid op van dat jaar) Aantal deelnemers reductieregeling Aantal geholpen deelnemers Aantal uren ziektevervanging Directie en MT Jack Janssen Piet Claessen Hans van Boekholdt Christianne Kraan-Mooren Martijn Doens Bram Knoups Eric Muijsers Remco van Sambeek directeur manager finance & control manager HR manager marketing, communicatie & coöperatie vestigingsmanager Zeeland vestigingsmanager Zuid-Limburg vestigingsmanager Noord-Limburg en Brabant vestigingsmanager Midden-Limburg jaarverslag

11 Ledenraad per NAAM ADRES PLAATS SECTOR Geert Bouten Molenveldweg NZ Horst Glastuinbouw Thomas Broex Rijksweg AL Gronsveld Fruitteelt Raymond Cobben Langs de Gewannen NV Ulestraten Varkenshouderij Louis Cox Straat KV Roermond Rundveehouderij Noud van Esch Peelsteeg NN Nederweert Varkenshouderij Peter Franken Kempkensberg AE Ysselsteyn Pluimvee + varkens Guido Frijns Groenestraat NE Reymerstok Rundveehouderij Jules Geelen Brugpas AN Veulen Varkenshouderij + rundveehouderij Jac Haenen Ebberstraat NN Velden Glastuinbouw Jan Houtackers Breedenweg LA Susteren Rundveehouderij + loonwerk Annie Huijs-Benders Berendonkseweg RP Venlo Glastuinbouw Henk de Kater Campvlietweg PA Geersdijk Akkerbouw Bernard van Laak Moerschansstraat ZR Hulst Rundveehouderij Hans Lansbergen Bloemendaalseweg PX Meijel Vleeskalveren + vleesvarkens Toon Loonen Volen AG Venray-Heide Rundveehouderij Wilbert Mans Castertweg NM Weert Bloembollen Josien Niessen-Houben Vogelsang B Hombourg (B) Rundveehouderij + geiten Leon Nuchelmans Diepestraat VW Hulsberg Akkerbouw + vleesvee Mariët Reins-Hage Duivekeetseweg PK Oud-Vossemeer Akkerbouw Wim Remeeus Boterhoekseweg RB Ouwerkerk Glastuinbouw Piet van de Slikke Kadijk 20 a 4691 PL Tholen Rundveehouderij Gerhard de Visser Kloosterweg SC Aagtekerke Rundveehouderij 11 jaarverslag 2013

12 Zeela Zeeland grenst aan de Nederlandse provincies Zuid-Holland en Noord-Brabant en de Belgische provincies West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en (voor een klein stuk) Antwerpen. Zeeland telt inwoners (30 september 2012). Het bijvoeglijk naamwoord is Zeeuws en de bewoners heten Zeeuwen. In Zeeland is er vooral veel akkerbouw. Daarnaast is er fruitteelt vooral in Zak van Zuid-Beveland, bloementeelt op Tholen, vlasteelt in Zeeuws-Vlaanderen en zijn er grote kassencomplexen o.a. in de buurt van Rilland en Kapelle. De hoofdstad van de provincie is Middelburg. Vlissingen en Terneuzen zijn belangrijke havenplaatsen met grote industriegebieden. Goes ligt centraal op Zuid-Beveland en heeft naast Middelburg, door de geografische ligging, een belangrijke centrumfunctie. De grootste Zeeuwse plaats is Middelburg met inwoners in Tweede is Vlissingen met inwoners. Hierna volgen Goes ( inwoners) en Terneuzen ( inwoners). Deze vier plaatsen zijn met inwoners de enige grote kernen in Zeeland. Andere grotere plaatsen, alle drie tussen de en inwoners, zijn Zierikzee, Hulst en Oost-Souburg. Daarnaast zijn er veel kleine historische stadjes, zoals Veere, Tholen en Sluis, vele dorpen en gehuchten. Met samen meer dan werkenden vormen Middelburg en Vlissingen het economisch hart van de provincie. De gemeente Terneuzen telt werkenden. Het aantal leerlingen in voortgezet-, hoger- en wetenschappelijk onderwijs bedroeg enkele jaren geleden: in Middelburg/Vlissingen ,

13 nd in Terneuzen en in Goes Van de inwoners woont 56% in de regio Midden-Zeeland (Walcheren, Noord- en Zuid-Beveland). Het bevolkingsaandeel van Zeeuws-Vlaanderen bedraagt 28% van het totaal en in Noord-Zeeland (Schouwen-Duiveland, Tholen en Sint Philipsland) woont 16% van de Zeeuwen. In Zeeland is er zeeklei, doorsneden met vaarten en (voormalige) kreken. In het zuiden van Zeeuws-Vlaanderen is er zandgrond. Buiten de dijken liggen schorren en slikken. Langs de kust zijn er duingebieden. Op Schouwen-Duiveland is er een zeer breed duingebied. Ook aan de kust van Zeeuws-Vlaanderen en de noordelijke kust van Walcheren zijn er brede duingebieden. Het duingebied aan de zuidelijke kust van Walcheren is zeer smal. De Oosterscheldekering is het grootste onderdeel van het Deltaplan. Het is aangelegd naar aanleiding van de Watersnood van 1953 als verdedigingswerk tegen het water. Een ander architectonisch en waterbouwkundig hoogstandje is de Zeelandbrug die sinds 1965 Schouwen-Duiveland met Noord-Beveland verbindt. Het was enige tijd de langste brug ter wereld. Zuid-Beveland en Zeeuws-Vlaanderen worden sinds 2003 verbonden door de 6600 m lange Westerscheldetunnel. De veerdiensten, geschikt voor alle verkeer, over de Westerschelde werden daardoor opgeheven. Tussen Vlissingen en Breskens werd een nieuwe veerverbinding opgericht, die alleen voor voetgangers en fietsers geschikt is.

14 Zeezicht Westerschelde Westerschelde Wat gebeurde er in Zeeland: Fusie: AB Werkt en AB Zeeland slaan een nieuwe weg in Een van de belangrijkste gebeurtenissen in 2013 was de fusie tussen AB Werkt en AB Zeeland. Maanden eerder al werd begonnen met de gesprekken en voorbereidingen. Nadat de fusiecommissie in nauwe samenwerking met de ondernemings- en ledenraden van beide organisaties het voortraject had uitgestippeld, kreeg de nieuwe weg definitief vorm. Op 26 juni gingen beide ledenraden akkoord met het voorstel van de fusiecommissie en per 1 juli waren AB Werkt en AB Zeeland één coöperatie: AB Werkt Zuid-Nederland. De hoofdreden voor de fusie was en is de wens om samen een nog grotere rol te spelen in de regionale markt. Om die reden ook verhuisde de vestiging in Goes op 4 oktober 2013 naar een centrale, snel bereikbare locatie vlak bij het stadscentrum, Zeelandhallen en uitvalswegen. Nieuwe ontmoetingsplek aan de Livingstoneweg. Die locatie bevindt zich aan de Livingstoneweg 42, om precies te zijn. Vanuit deze nieuwe ontmoetingsplek in Goes wordt ingezet op groei van de dienstverlening en daarmee op groei voor werkgevers en werkzoekenden in de Zeeuwse regio. Daartoe is het team van medewerkers aangepast. jaarverslag

15 52% van de Nederlanders gaf moeder met moederdag een bloemetje cadeau. De roos is dan de meest populaire bloem. Actief in meerdere sectoren. Binnen de fusieorganisatie gaat aandacht uit naar de agrarische sector, maar evengoed naar andere sectoren. Food en industrie maken daar deel van uit, net als onderhoud en beheer van de leefomgeving. Voorbeelden van die laatste sector zijn groenvoorziening, hovenierswerk, grond-, water- en wegwerkzaamheden en afvalverwerking. AB Werkt Zuid-Nederland bestrijkt Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. De fusieorganisatie AB Werkt Zuid-Nederland biedt haar diensten aan vanuit Goes in Zeeland, Veghel in Noord-Brabant, en Beek, Herten-Roermond en Horst in Limburg. De nieuwe weg die is ingeslagen, heeft dus meerdere centrale bestemmingen. Daar zijn alle plaatselijke stakeholders van AB Werkt Zuid-Nederland meer dan welkom. Het hoofdkantoor van de fusieorganisatie bevindt zich in Herten- Roermond. Eric Hubers en Jack Janssen over de fusie Eric Hubers, voorzitter van de fusieorganisatie: Fuseren doe je niet zomaar. Een zorgvuldige benadering is daarbij heel belangrijk. De invloed die zo n nieuwe ontwikkeling heeft, is natuurlijk groot. Dat geldt voor de leden van onze coöperatie, maar zeker ook voor de medewerkers die via AB Werkt aan de slag zijn. Zij moeten er allemaal vertrouwen in hebben dat hun belangen nauwgezet zijn geregeld. Een nog sterkere organisatie worden. Directeur Jack Janssen: We hebben er goed op gelet dat de fusie geen gevolgen heeft voor de werkgelegenheid. Een nog sterkere organisatie worden, dat was vanaf het vertrekpunt ons doel. Een baangarantie kan niemand meer afgeven tegenwoordig, maar als er dan toch mensen moeten afvloeien, komt dat zeker niet door de fusie. 15 jaarverslag 2013

16 Fruitteelt in regio Vlissingen Groei online bestedingen 11% naar 100 miljoen. Goed nieuws voor de pakketbezorging. Snelheid maken in een rechte lijn. Eric Hubers: Om tegemoet te komen aan de nieuwe eisen die aan de organisatie worden gesteld, is er een nieuwe raad van commissarissen samengesteld. Die bestaat uit een mix van bestendiging en vernieuwing die ertoe moet leiden dat de gefuseerde organisatie in een rechte lijn snelheid kan maken. Positieve verschuivingen. Jack Janssen: De raad van commissarissen vormt een constructief en deskundig team. Ik heb er alle vertrouwen in dat dit structureel leidt tot een vruchtbare samenwerking. Daarnaast hebben we de twee afzonderlijke ledenraden samengevoegd tot één nieuwe raad, waarbij we nu het beste hebben van twee werelden. Ook daar hebben positieve verschuivingen plaatsvonden. Voorbeelden van nieuwe samenwerking Een voorbeeld van de nieuwe, vruchtbare samenwerking is de fruitoogst waar AB in Zeeland altijd veel werk aan heeft. Ook in Het ging hierbij om een intensieve operatie, die scherp gecoördineerd diende te worden om onze circa vijfhonderd medewerkers naar de juiste werkplekken te vervoeren. Maar dat niet alleen. Voor al deze medewerkers moesten contracten worden opgesteld en huisvesting worden geregeld. De introductie van digitale payroll is een ander voorbeeld waardoor de fusieorganisatie meteen en ook in Zeeland haar toegevoegde waarde kon laten zien. Hierdoor ervaren telers met veel eigen arbeidskrachten nu de voordelen van verlonen via AB Werkt. jaarverslag

17 VESTIGING GOES: Op huidige locatie sinds: 1 oktober 2013 Welke ontwikkelingen waren er verder binnen AB Werkt? Begeleidsters Buitenlandse Medewerkers (BBM) De relatie tussen AB Werkt en zijn buitenlandse medewerkers verloopt voor een groot deel via Begeleidsters Buitenlandse Medewerkers, of kortweg BBM. Vanzelfsprekend vormt een strakke planning daarbij een onmisbaar onderdeel. Maar dat geldt evengoed voor een goede begeleiding, zodat de vaker verborgen kwaliteiten van onze buitenlandse medewerkers duidelijk naar voren kunnen komen. Daartoe hebben we in 2013 extra personeel ingezet, een helpdesk voor onze arbeidsmigranten opgericht en de communicatie via internet geïntensiveerd. Vestigingsmanager: Martijn Doens Aantal medewerkers: 10 Grootste sector: plantaardig 17 jaarverslag 2013

18 Braba Noord- De hoofdstad van de provincie is s-hertogenbosch, maar de grootste stad is Eindhoven. Noord-Brabant grenst in het noorden aan de Nederlandse provincies Zuid-Holland en Gelderland, in het westen aan Zeeland, in het oosten aan Limburg, en in het zuiden aan de Belgische provincies Antwerpen en Limburg. Behalve Gelderland en Overijssel heeft geen andere Nederlandse provincie zoveel buren. Noord-Brabant is na Gelderland de grootste provincie en zij bezit logistiek een belangrijke, ook grensoverschrijdende doorgangsfunctie. Met een bevolkingsdichtheid van 501/km² is Noord-Brabant bovengemiddeld verstedelijkt. Dit concentreert zich in het midden van de provincie, voor de rest is het veelal landelijk gebied. De provincie heeft haar landschappelijke waarden goed bewaard. Hierdoor is Noord-Brabant voor de toeristische sector aantrekkelijk met een fiets- en wandelroutenetwerk door de hele provincie. Daarnaast trekken attractieparken als De Efteling en de Beekse Bergen veel bezoekers aan. De belangrijkste gemeenten zijn: Eindhoven, Tilburg (beide meer dan inwoners), Breda (meer dan ) en s-hertogenbosch (ruim ). De eerste drie horen landelijk bij de grootste tien: Eindhoven (5e), Tilburg (6e) en Breda (9e). Vroeger was Noord-Brabant een arm randgewest. Men bedreef de landbouw die echter, vanwege de karige grond, slecht tot ontwikkeling kwam. Dit leidde er toe dat veel boeren ook nevenwerkzaamheden moesten verrichten, zoals leerbereiding en weven. Hieruit ontwikkelde zich een goed lopende textiel-, leder- en schoenenindustrie. Ook de sigarenindustrie was erg belangrijk. Later ontstonden ook technologisch zeer vooraanstaande bedrijven, te beginnen met de komst van Philips naar Eindhoven in 1891.

19 nt De landbouw kreeg een impuls door de oprichting van landbouwcoöperaties, met name de NCB (1896). Met de commerciële productie van margarine in 1871 had de Noord-Brabantse stad Oss de wereldprimeur; de stad stond mede aan de wieg van het Unilever-concern. Naarmate de werkgelegenheid in de landbouw verminderde werd de voedingsmiddelenverwerkende industrie steeds belangrijker en met name Veghel werd een belangrijk centrum hiervan. Is er op de kleigebieden in West-Brabant een belangrijke suikerbietenteelt, in de zandstreek was er het gemengd bedrijf en na 1970 groeide de intensieve veehouderij, vooral de varkens- en pluimveehouderij op basis van via Rotterdam geïmporteerde veevoederingrediënten. Hiermee werd Noord-Brabant, en met name de Peel, één der gebieden met de grootste varkens- en pluimveedichtheid ter wereld. In de jaren zeventig verdween veel werkgelegenheid in de traditionele industrie. Toch is Noord-Brabant welvarend gebleven, mede door de concentratie aan kwalitatief hoogwaardige industrie en de goede verbindingen. Een belangrijke economische activiteit is de metaal- en elektronica-industrie die zich onder meer heeft ontwikkeld als spin-off van Philips. Er is een belangrijk cluster van hoogwaardig technologische bedrijven, onder meer op de High Tech Campus Eindhoven. Bedrijven als ASML te Veldhoven leveren geavanceerde machines voor de chipfabricage. De VDL Groep is een van de belangrijkste metaalverwerkende clusters.

20 Typisch platteland in Noord-Brabant Gemert Wat gebeurde er in Brabant: Timmeren aan de weg: wervingsactie Noord-Brabant In 2013 hebben we in Noord-Brabant een stevig fundament weten te leggen onder het te volgen traject dat ons als nieuwe fusieorganisatie de komende jaren voor ogen staat. Daartoe hebben we een communicatiecampagne opgezet en uitgevoerd om onze aanwezigheid in Noord-Brabant en in dit geval specifiek binnen de agrarische sector kenbaar te maken. De campagne heeft zijn werk meer dan goed gedaan: het aantal leden en klanten in Noord-Brabant is intussen fors gestegen. Vanuit onze vestiging in Veghel zetten we overigens ook in op groei in sectoren aanverwant aan de primair agrarische sector en sectoren buiten de agrarische wereld. Deze inmiddels volwaardige vestiging is na de start in 2012 stevig ingeburgerd in de regio en wordt sterk gewaardeerd door de daar aanwezige ondernemers. jaarverslag

21 Omzet biologische voeding stijgt in 2013 met 5,4% tot bijna 1 miljard. Welke ontwikkelingen waren er verder binnen AB Werkt? Vernieuwend Werken (VW) AB Werkt richt zich al enige tijd op de mogelijkheid van Vernieuwend Werken (VW). We bestuderen deze nieuwe route natuurlijk niet voor niets. Onze omgeving is volop in beweging, zowel aan de zijde van onze klanten als aan de arbeidsmarktkant. En de concurrentie trapt ook niet op het rempedaal. Om ook in de toekomst succesvol te kunnen blijven, hebben we een aantal speerpunten geselecteerd: bewuster bezig zijn met vernieuwing van producten en processen; verdere verbetering van prestaties via resultaatgerichtheid, ondernemerschap en verdieping van vakkennis; een omgeving creëren waarin individuen hun talenten kunnen ontplooien, rekening houdend met vaardigheden en ambities; werken op niet-reguliere tijden en plekken. Hiermee verhogen we onze aantrekkelijkheid als werkgever en onze klantgerichtheid. Tegelijkertijd winnen onze werkprocessen hierdoor aan efficiency en effectiviteit. 21 jaarverslag 2013

22 Dorpsgezicht VESTIGING VEGHEL: Op huidige locatie sinds: 1 augustus 2012 Vestigingsmanager: Eric Muijsers Aantal medewerkers: 5 Grootste sector: dierlijk Elio geeft asbestsanering voorrang In 2013 heeft AB Werkt met agrarisch adviesbedrijf Arvalis een nieuw, Limburgs samenwerkingsverband in het leven geroepen onder de naam Elio. Elio helpt agrariërs met asbestsanering en biedt hun de bijkomende mogelijkheid om dakconstructies te verstevigen en zonnepanelen te installeren. Elio begeleidt hen daarbij tijdens het totale traject, inclusief de aanvraag van vergunningen. Deze nieuwe dienstverlening is geïntroduceerd tijdens de Landbouwdagen Intensieve Veehouderij (LIV) in Venray. Het eerste project is intussen concreet afgerond, andere projecten volgen. jaarverslag

23 Eric Muijsers, vestigingsmanager Horst en Veghel Als ik terugkijk naar 2013, zie ik een jaar waarin AB Werkt ondanks de economische situatie in Nederland uitstekend op de been is gebleven. Daartoe hebben we onder meer ruime aandacht besteed aan een goede begeleiding van onze buitenlandse medewerkers. Vanwege de relatief hoge jeugdwerkloosheidscijfers in ons land, hebben we ook veel energie gestoken in de werving en selectie van Nederlandse medewerkers. Dat werpt nu zijn vruchten af, want steeds meer ondernemers zijn steeds vaker bereid om die in te huren. Onze samenwerking met het Citaverde College in Horst helpt daarbij. Daarvoor loopt dit jaar nog een baangarantie die een extra stimulans kan zijn om te kiezen voor een baan in de agrarische sector. In kg afval per inwoner. Hiervan is 75 kg GFT.

24 Limb Limburg wordt begrensd door Gelderland, Noord-Brabant, België en Duitsland. Op het smalste stuk van Nederland (Echt-Susteren) is de afstand tussen Duitsland en België 4,5 km. De hoofdstad is Maastricht. Het is qua inwonertal een middelgrote provincie met ca inwoners; 54% hiervan woont in het verstedelijkte zuiden. Limburg bestaat aan de oppervlakte, in Noord- en Midden-Limburg, voor een groot deel uit zandgronden. De belangrijkste rivier, de Maas, stroomt over de hele lengte van zuid tot noord door de provincie waar veel zand- en grindafzettingen zijn. In het midden en zuiden van de provincie was veel bruin- en steenkool die vanaf de 19e eeuw op grote schaal uit de grond werd gehaald. De steenkoolen bruinkoolmijnen zorgden er voor dat met name de Oostelijke Mijnstreek (Heerlen Kerkrade) uitgroeide tot een van de welvarendste gebieden van Nederland. Na 1960 daalde de vraag naar kolen door een toenemende vraag naar olie, aardgas en electricteit. Dit, en de relatief hoge arbeidskosten in Nederland, zorgde voor een neergang in de mijnbouw. De laatste Nederlandse mijn werd in 1974 gesloten. In het zuiden van Limburg komt ook krijtgesteente aan de oppervlakte. De ooit horizontale krijtlagen worden diep doorsneden door de Maas en de beekdalen van onder andere de Geul en de Gulp waardoor het zuiden van de provincie een heuvelachtig uiterlijk heeft gekregen. Ook typisch voor Zuid-Limburg is de leemsoort löss die tijdens de IJstijd door de wind hier werd afgezet. In het verleden werd in de Peel, op de grens van Noord-Brabant en Noord- Limburg, turf gestoken. De laatste restanten van dit veengebied zijn nu een natuurreservaat: de Groote Peel.

25 urg De krijtlagen uit het Maastrichts Krijt, plaatselijk bekend als mergel, werden al sinds de Romeinse tijd in steengroeven uitgezaagd in blokken om als bouwstenen te dienen. Veel monumentale gebouwen in Limburg zijn uit deze mergelblokken opgetrokken. De oude mergelgroeven zijn tegenwoordig bekend als grotten zoals de bekende gemeentegrot in Valkenburg. In de regio Roermond is de winning van zand en grind decennia lang belangrijk geweest. Waar ooit grindwinning was, zijn nu grote recreatieplassen die jaarlijks vele recreanten trekken. Limburg kenmerkt zich door een duidelijke eigen identiteit, die onderandere bestaat uit een eigen streektaal, het Limburgs. Verdere zijn de vele kerkkoren, fanfare, harmonieorkesten en schutterijen kenmerkend voor de Limburgse cultuur, evenals de culinaire specialiteiten als Limburgse vlaai en asperges. Ook carnaval ( vastelaovend in het Limburgs) wordt uitgebreid gevierd in Limburg. Naast onder andere fruitteelt, overige landbouw, chemie, dienstverlening en toerisme is bierbrouwen een opmerkelijk veel voorkomende economische activiteit in Limburg. Er zijn ca. tien verschillende brouwerijen, waarbij Brand en Gulpener waarschijnlijk de bekendste zijn. Een van de grootste werkgevers is het chemie- en biotechnologieconcern DSM met circa 8000 arbeidsplaatsen in deze provincie. Een andere is de Universiteit Maastricht met in totaal circa 3300 medewerkers. De vestiging van Vodafone in Maastricht biedt momenteel ca arbeidsplaatsen.