Datum

Transcriptie

1 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA DEN HAAG Postbus LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon Telefax Uw brief Onderwerp Kabinetsstandspunt Werkgelegenheidspakket 2001 Ons kenmerk ASEA/AEV/2001/64602 Datum Op 27 september jongstleden heb ik u als onderdeel van de geannoteerde agenda voor de Raad voor Werkgelegenheid en Sociaal Beleid geïnformeerd over het verschijnen van het werkgelegenheidspakket Dit pakket, dat onderdeel is van de Europese werkgelegenheidsstrategie, bestaat uit een ontwerp-gezamenlijk verslag voor de werkgelegenheid 2001, een voorstel van de Commissie voor landenspecifieke aanbevelingen en een voorstel van de Commissie voor werkgelegenheidsrichtsnoeren U kunt dit pakket vinden op het volgende internetadres: Bijgaand zend ik het standpunt van het kabinet op dit pakket. Op 3 december aanstaande zal de Raad voor Werkgelegenheid en Sociaal Beleid de behandeling van het pakket afronden en besluiten tot doorzending van het pakket aan de Europese Raad van Laeken (14-16 december aanstaande). Ik hoop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, (W.A. Vermeend)

2 2 Kabinetsstandpunt EU-Werkgelegenheidspakket najaar 2001 Inleiding De lidstaten van de Europese Unie hebben in Luxemburg in 1997 de Europese Werkgelegheidsstrategie afgesproken om de doelstellingen op het gebied van arbeidsparticipatie en werkgelegenheidsgroei te realiseren. In het kader daarvan wordt door de lidstaten elk jaar een Nationaal Actieplan Werkgelegenheid opgesteld, aan de hand waarvan de Commissie een analyse geeft van de werkgelegenheidssituatie (het Joint Employment Report). Centraal in deze strategie staan de werkgelegenheidsrichtsnoeren, die elk najaar opnieuw worden vastgesteld. Deze worden gebaseerd op de bestaande richtsnoeren met aandacht voor eventuele nieuwe aandachtspunten voor het bevorderen van arbeidsparticipatie in de lidstaten. Bij de Europese Top in Lissabon in 2000 hebben de regeringsleiders van de 15-EU-lidstaten een aantal zeer concrete doelen gesteld voor de Europese Unie als geheel, om te kunnen realiseren dat de Europese Unie de meest dynamische kenniseconomie moet worden in De concrete doelen hiervoor op werkgelegenheidsgebied behelsden een arbeidsparticipatie van 70% 1 voor de beroepsbevolking als geheel, en een arbeidsparticipatie van vrouwen van meer dan 60% 1. Tijdens de Europese Top in Stockholm in het voorjaar van 2001, zijn hiervoor ook nog tussendoelen vastgesteld; in 2005 moet de arbeidsparticipatie 67% 1 bedragen, en de arbeidsparticipatie van vrouwen tenminste 57% 1. Voor ouderen is in Stockholm een arbeidsparticipatiedoelstelling van 50% 1 afgesproken voor Voor de voortgang van de Europese Werkgelegenheidsstrategie in 2002 presenteert de Commissie jaarlijks het Werkgelegenheidspakket. Het omvangrijke pakket (420 pagina s) bevat de volgende documenten ter voorlegging voor goedkeuring aan de Europese Raad: Het Joint Employment Report 2001; een verslag van de voortgang van de werkgelegenheidsstrategie in 2001, met een aanvullend document, met daarin een zeer uitgebreide beschrijving van de voortgang van de Werkgelegenheidsstrategie. Een voorstel voor de Werkgelegenheidsrichtsnoeren voor Een voorstel voor de landenspecifieke aanbevelingen voor Het Joint Employment Report beschrijft de voortgang van de 15 EU-lidstaten op de Werkgelegenheidsrichtsnoeren voor 2001 en is gebaseerd op de Nationale Actieplannen Werkgelegenheid, die geschreven zijn door de lidstaten. De voortgang van de lidstaten is uitgesplitst per richtsnoer, waarbij de lidstaten met elkaar worden vergeleken (benchmarking/open coördinatie). Daarna worden de lidstaten in het geheel beoordeeld, en op basis van deze beoordeling, worden de landenspecifieke aanbevelingen voor 2002 vastgesteld door de Raad. Het voorstel voor de Werkgelegenheidsrichtsnoeren voor 2002 geeft de prioriteiten weer, zoals gezien door de Commissie, voor de werkgelegenheids-strategie in Het voorstel voor de landenspecifieke aanbevelingen is op basis van de Nationale Actieplannen Werkgelegenheid van de lidstaten opgesteld. Hierin staan de prioriteiten voor de afzonderlijke lidstaten op werkgelegenheidsgebied voor het komende jaar, zoals gezien door de Commissie. Deze notitie bevat het standpunt dat door Nederland zal worden ingenomen tijdens de behandeling van het Werkgelegenheidspakket in de verschillende Raadsformaties. De Stichting van de Arbeid is uitgenodigd een reactie te geven op het Werkgelegenheidspakket voor Procedure van behandeling Het Werkgelegenheidspakket zal in zijn geheel onderwerp zijn van een oriënterend debat tijdens de Raad voor Werkgelegenheid en Sociale Zaken van 8 oktober en op de vergadering van 3 december zal de behandeling ervan afgerond worden. Het pakket zal ook behandeld worden tijdens de EcoFin Raad en de Onderwijs Raad. Bespreking in de EcoFin is voorlopig gepland tijdens de vergaderingen van 16 oktober en 4 december. De Onderwijs Raad zal op 29 november het Werkgelegenheidspakket bespreken. 1 Het betreft hier de arbeidsparticipatie in personen, inclusief banen van 1-12 uur.

3 3 Het voortouw voor het behandelen van het Werkgelegenheidspakket ligt bij de Raad voor Werkgelegenheid en Sociale Zaken. Net als voorgaande jaren zullen de ambtelijke voorportalen van de Raad voor Werkgelegenheid en Sociale Zaken en van de EcoFin Raad, respectievelijk het Werkgelegenheidscomite (EMCO) en het Comité voor Economische Politiek (EPC), zover mogelijk streven naar een gezamenlijke standpuntbepaling. De EMCO bespreekt het werkgelegenheidspakket op 4 en 5 oktober en het EPC op 2 oktober. Ook het ambtelijk voorportaal van de Onderwijs Raad bereidt een opinie voor. Naar verwachting zal de Raad voor Werkgelegenheid en Sociale Zaken samen met de Europese Commissie het concept voor het Joint Employment Report vaststellen en voorleggen aan de Europese Raad van Laeken op december. De Raad zal met gekwalificeerde meerderheid van stemmen landenspecifieke aanbevelingen en de Werkgelegenheidsrichtsnoeren voor 2002 vaststellen nadat dit is voorgelegd aan de ER in Laeken. Op dit moment is een evaluatie van de Werkgelegenheidsstrategie in de periode gaande. De resultaten van deze evaluatie zullen pas in 2002 beschikbaar zijn en worden derhalve niet meegenomen in de Werkgelegenheidsrichtsnoeren voor De procedure voor uitvoering van de evaluatie wordt later in dit standpunt behandeld. Samenvatting van het Joint Employment Report 2001: Situatie in Europa De werkgelegenheid in de lidstaten van de Europese Unie is in 2000 verder toegenomen. Een aantal lidstaten heeft de Europese participatie-doelstellingen voor 2005 of zelfs 2010, die in Lissabon in 2000 waren afgesproken, reeds gehaald. De verschillen tussen de lidstaten blijven echter groot en worden slechts langzaam kleiner. De werkloosheid is in de Europese Unie verder afgenomen in 2000 tot 8,2% (9,1% in 1999). Dit niveau is nog steeds hoog, vooral vergeleken met de Verenigde Staten. Ook de jeugdwerkloosheid blijft met 16,3% een groot probleem in Europa en de participatie van ouderen (55-64) is laag met 37,7%. De Commissie is positief over het Nederlandse beleid, waarbij gewezen wordt op de hoge participatiegraad (73,2%) en de lage werkloosheid. Ook wordt vermeld dat de arbeidsparticipatie van ouderen inmiddels boven het Europees gemiddelde ligt (waar dit jarenlang er substantieel onder heeft gelegen). Volgens de Commissie is er in de lidstaten veel aandacht voor het verhogen van de arbeidsparticipatie, maar in de meeste lidstaten blijft daar een taak liggen voor de komende jaren. Leven lang leren is het afgelopen jaar in de gehele Europese Unie duidelijk op de agenda gezet. Strategieën zijn ontwikkeld, sommige lidstaten hebben initiatieven voor het erkennen van non-formele vormen van leren en bestaande scholings- en trainingsstructuren worden herzien om leven lang leren mogelijk te maken. De Commissie is nog steeds van mening dat meer aandacht nodig is, met name om de investeringen in scholing verder te vergroten en om meer mensen deel te doen nemen aan leven lang leren. Van de 4 pijlers van het werkgelegenheidsbeleid (werkgelegenheid, ondernemerschap, aanpassingsvermogen, emancipatiebeleid) wordt in de lidstaten de meeste aandacht gegeven aan het bevorderen van werkgelegenheid, gevolgd door het bevorderen van ondernemerschap. Het vaststellen van de effecten van de structurele hervormingen op het gebied van het aanpassingsvermogen van werkgevers en werknemers, zijnde een prioriteit die in Lissabon is vastgesteld, blijkt moeilijk te zijn. Nederlands Standpunt: Het kabinet onderschrijft de algemene analyse van de Commissie over de voortgang van de Europese werkgelegenheidsstrategie. De grote meerwaarde van de werkgelegenheidsstrategie die blijkt uit het rapport bestaat uit het feit dat de lidstaten van elkaars ervaringen leren en dit gebruiken voor het verder verbeteren van hun eigen beleid. Verschillen tussen de lidstaten blijven groot op een aantal gebieden, met name op het gebied van werkgelegenheid en de arbeidsparticipatie van groepen zoals ouderen, vrouwen en jongeren. Om de doelstellingen van Lissabon en Stockholm te kunnen realiseren zullen de lidstaten blijvend aandacht

4 4 moeten geven aan het bevorderen van de participatie en het moderniseren van de arbeidsverhoudingen. Om in de toekomst vergelijkbare economische prestaties te kunnen leveren als in de afgelopen jaren is gebeurd, moeten de reeds ingezette hervormingen worden voortgezet en waar nodig aangevuld. Een verdere toename van de arbeidsparticipatie is van groot belang voor het oplossen van het vergrijzingsvraagstuk in Europa. Hiervoor moet de derde pijler van de werkgelegenheidsstrategie, over het aanpassingsvermogen van bedrijven en werknemers meer aandacht krijgen. Voortgang op dit gebied biedt voor Europa nog goede mogelijkheden om de economische ontwikkeling verder te stimuleren, terwijl tegelijkertijd recht wordt gedaan aan de behoeften van werknemers om een aantal aspecten van het werk naar eigen voorkeuren in te richten. Algemene beoordeling van de Commissie van de situatie in Nederland Het Joint Employment Report bevat ook een deel waarin de voortgang van de werkgelegenheidsstrategie per land wordt behandeld, op basis van het Nationaal Actieplan Werkgelegenheid dat door de lidstaat zelf is geschreven. De werkgelegenheidssituatie in Nederland wordt door de Commissie als positief beoordeeld. De werkloosheid is de laatste jaren gedaald tot onder de 2%, en de participatie gestegen tot 73,2% in Ook de participatie van ouderen is de laatste jaren gestegen tot 38,3% en ligt daarmee inmiddels boven het EU-gemiddelde. De benefit dependency ratio voor jarigen is tussen 1995 en 2000 gedaald van 78,1% tot 65,7%. Nederland heeft volgens de Commissie een goede invulling gegeven aan de Lissabon-doelstellingen, door meer aandacht te geven aan het aanpassingsvermogen van ondernemingen en werknemers. De meeste aandacht van Nederland blijft gericht op het verder vergroten van het arbeidsaanbod door activeringsmaatregelen en het voorkomen dat mensen vroegtijdig de arbeidsmarkt verlaten. De oude aanbevelingen van de Commissie. Elk jaar doet de Commissie een voorstel voor landenspecifieke aanbevelingen aan de lidstaten. De Commissie had Nederland in 2000 de volgende aanbevelingen gegeven: verbetering van het monitoring systeem voor de sluitende aanpak vergroten van prikkels in uitkeringsstelsels. Deze aanbevelingen waren slechts in zeer beperkte mate gewijzigd ten opzichte van het daaraan voorafgaande jaar. Dit jaar beoordeelde de Commissie de Nederlandse voortgang op deze gebieden als positief. Waar het gaat om de aanbeveling voor het monitoringsysteem geldt dat de Commissie heeft besloten deze aanbeveling voor dit jaar te laten vervallen. De Commissie is positief over de voortgang van de monitoring van de sluitende aanpak. Voor het eerst zijn data beschikbaar van alle partijen die verantwoordelijk zijn voor de sluitende aanpak (gemeenten, uitvoeringsinstellingen en de Arbeidsvoorziening). Op het gebied van prikkels om weer aan het werk te gaan is volgens de Commissie goede vooruitgang geboekt met de belastingherziening 2001, de arbeidskorting en de uitstroompremies. De twee nieuwe aanbevelingen voor Nederland zijn gericht op de armoedeval en de reïntegratie van arbeidsongeschikten.. Zowel de armoedeval als de reïntegratie van arbeidsongeschikten worden als belemmeringen gezien voor de verdere verbetering van de Nederlandse werkgelegenheidsprestaties. De Commissie ziet ook enkele zorgelijke punten in de ontwikkeling van Nederland voor 2002 en wijst daarbij op de krappe arbeidsmarkt en hoge inflatie. Ook het grote aantal arbeidsongeschikten is een punt van aandacht volgens de Commissie. Nederlands standpunt: Nederland onderschrijft de analyse van de Commissie over het Nederlandse werkgelegenheidsbeleid en stelt met tevredenheid vast dat het Nederlandse beleid, met name op het gebied van arbeidsparticipatie als positief wordt beoordeeld. Het kabinet onderkent de zorgelijke punten die de Commissie voor Nederland

5 5 aanduidt in de vorm van de inflatieontwikkeling en de krapte op de arbeidsmarkt en ziet daarnaast ook de ontwikkeling van de Nederlandse concurrentiepositie als een punt van aandacht. Overigens zij aangetekend, dat het Kabinet in afwachting is van nieuwe CPB-ramingen ten aanzien van de economische vooruitzichten. Hoewel de aanbeveling ten aanzien van prikkels in uitkeringsstelsels om te gaan werken is versmald tot een aanbeveling voor de bestrijding van de armoedeval, blijven ook andere vormen van stimulering van arbeidsdeelname een belangrijk aandachtspunt in het Nederlandse werkgelegenheidsbeleid. In de komende jaren zal het Nederlandse beleid prioriteit blijven geven aan het verder activeren van het nog onbenutte arbeidspotentieel, o.a. gericht op doelgroepen zoals herintredende vrouwen, reïntegratie van WAO-ers, etnische minderheden en ouderen. Hieraan wordt invulling gegeven op verschillende manieren, waaronder bijvoorbeeld via het fiscale instrumentarium (bijvoorbeeld een herintrederskorting), het laten meebetalen van werkgevers aan de werkloosheidsuitkeringen van oudere werknemers indien zij ontslagen worden en andere, meer doelgroep-gerichte acties (convenant minderheden met MKB). De hervorming van de uitvoeringsstructuur van de Sociale Zekerheid (SUWI) zal in de komende periode de uitvoering van de sociale zekerheid verbeteren en daarmee ook een bijdrage leveren aan het Nederlandse werkgelegenheidsbeleid. De nieuwe aanbevelingen voor Nederland: Dit jaar doet de Commissie in totaal 57 aanbevelingen, waarvan 9 volledig nieuw zijn. Nederland heeft twee aanbevelingen gekregen voor het werkgelegenheidsbeleid in Aandachtspunt volgens de Commissie is de armoedeval die veroorzaakt wordt door de opeenstapeling van inkomensafhankelijke regelingen, waarbij de lokale inkomenstoeslagen specifiek worden genoemd. Er is vooruitgang geboekt met de belastingherziening 2001, maar de armoedeval blijft een hindernis in het verder verhogen van de arbeidsparticipatie. Daarnaast wil de Commissie dat het nog steeds toenemende aantal mensen in de WAO effectiever wordt aangepakt. Daarbij wordt benadrukt dat naast de instroom, de Commissie de uitstroom ook belangrijk acht om het WAO-probleem op te kunnen lossen. Nederlands standpunt: Het kabinet onderschrijft in het algemeen het gebruik van landenspecifieke aanbevelingen om landen te wijzen op aandachtspunten in hun beleid op werkgelegenheidsgebied. Dit helpt de lidstaten verder in hun streven naar een continue verbetering van het werkgelegenheidsbeleid en in het bereiken van de doelstelling van Lissabon om van Europa de meest dynamische economie te maken. Naar de mening van Nederland moeten deze aanbevelingen zich vooral richten op de meest kwetsbare elementen van het werkgelegenheidsbeleid in de Europese Unie. Het kabinet onderschrijft dat de aanbevelingen voor Nederland betrekking hebben op gebieden waar het Nederlandse beleid verdere ondersteuning behoeft. Het Nederlandse kabinet heeft al langere tijd aandacht voor het probleem van de armoedeval. Met name de invoering van de arbeidskorting bij de belastingherziening van 2001 heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het bestrijden van de armoedeval. Aandacht voor de armoedeval blijft noodzakelijk om de negatieve prikkel voor arbeidsdeelname die hiervan uitgaat teniet te doen. Het kabinet onderkent ook de opmerking van de Commissie dat de lokale inkomenstoeslagen in het in stand blijven van de armoedeval een belangrijke rol spelen. Deze aanbeveling ondersteunt het beleid om in overleg met gemeenten verdere maatregelen voor te bereiden om dit probleem aan te pakken (Agenda van de toekomst). De aanbeveling betreffende de reïntegratie van (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten betreft ook een terrein waaraan Nederland de laatste jaren reeds aandacht heeft besteed, onder andere in het kader van de evaluatie van de wet Rea, maar waarop verdere ondersteuning wenselijk is. Het kabinet heeft voorgesteld om bestaande subsidies voor werkgevers te vervangen door vrijstellingen van WW- en WAO-premie en een korting op de afdracht van belasting. Voor de herintredende uitkeringsgerechtigde wordt een herintrederskorting voorgesteld. Het advies dat het kabinet aan de Commissie Donner heeft gevraagd over de WAO-problematiek, is inmiddels opgevolgd door een advies-aanvraag aan de SER. Na ontvangst van het advies van de Sociaal-Economische Raad over de aanbevelingen van de commissie Donner zal de regering met spoed voorstellen tot wetswijziging voorbereiden. De eerder genomen maatregelen om de

6 6 instroom in de WAO te beperken zijn minder effectief gebleken doordat het ontstane WAO-gat veelal is gedicht in CAO s. Het is van belang hier bij de komende hervormingen rekening mee te houden. De nieuwe werkgelegenheidsrichtsnoeren De werkgelegenheidsdoelstellingen geven de gemeenschappelijke doelstellingen van het Europese werkgelegenheidsbeleid weer. De werkgelegenheidsrichtsnoeren voor 2002 zijn slechts zeer beperkt gewijzigd ten opzichte van de richtsnoeren voor Dit in tegenstelling tot eerdere jaren, toen de veranderingen veel substantiëler waren. De belangrijkste wijziging betreft het incorporeren van de doelen van Stockholm in de horizontale doelstellingen. Dit maakt op zichzelf geen deel uit van de richtsnoeren. In deze horizontale doelstellingen worden de algemene doelstellingen van het Europees beleid aangegeven. Belangrijkste wijzigingen in horizontale doelstelling A, die de arbeidsparticipatie betreft, is enerzijds dat de concrete doelen van Stockholm zijn toegevoegd aan de doelen van Lissabon. Daarnaast stelt dit jaar de Commissie voor dat de lidstaten uitdrukkelijk gevraagd wordt om nationale doelen vast te stellen op het gebied van de arbeidsparticipatie van vrouwen, ouderen en voor de beroepsbevolking in totaal. Horizontale doelstelling B is geheel nieuw en betreft het introduceren van een nieuw element in de werkgelegenheidsstrategie, kwaliteit van arbeid. Dit is in lijn met de conclusies van Nice en Stockholm op dit gebied. De richtsnoer vraagt om het inzetten van instrumenten in alle 4 pijlers van de werkgelegenheidsstrategie om de kwaliteit van arbeid te verbeteren. Onder Belgische Voorzitterschap zal de Sociale Raad de mogelijkheden bespreken om aan de hand van indicatoren ook de kwaliteitsaspecten van arbeid te verhogen. De overige wijzigingen, die klein zijn, worden besproken in de bijlage. Nederlands standpunt: Het kabinet stemt in met de strekking van de richtsnoeren als geheel en is juicht toe dat er slechts zeer beperkte wijzigingen voor de richtsnoeren voor 2002 ten opzichte van de vastgestelde richtsnoeren voor 2001 worden voorgesteld. Dit verbetert de continuïteit van het proces en bevordert een meer op de lange termijn gerichte strategie op het gebied van werkgelegenheid. Het kabinet ondersteunt het voornemen van de Commissie om de doelstellingen die in Stockholm zijn afgesproken voor het werkgelegenheidsbeleid in de horizontale doelstellingen van de werkgelegenheidsstrategie een belangrijke plek te geven. Het kabinet ondersteunt de betrokkenheid van de sociale partners bij de Europese werkgelegenheidsstrategie. De sociale partners hebben een belangrijke rol in de uitvoering van de werkgelegenheidsstrategie op nationaal niveau. Aangezien de werkgelegenheids-strategie een gecoördineerde strategie van lidstaten is, kunnen sociale partners op nationaal niveau niet direct via Europese richtsnoeren aangesproken worden. Deze rolverdeling zal ook in de formulering van de Europese richtsnoeren tot uitdrukking moeten komen. Dit laat onverlet dat ook van sociale partners een herkenbare bijdrage verwacht mag worden aan de bevordering van de werkgelegenheid in de EU. Het kabinet beschouwt de horizontale doelstellingen in het werkgelegenheidspakket als de verwoording van de algemene ambities van de Europese werkgelegenheidsstrategie. Deze doelstellingen zijn gericht op Europa als geheel. Voor de toekomst vindt het kabinet van belang dat de omvang en aard van de richtsnoeren niet verder verbreed zullen worden. Het aansluiten op de prioriteiten van Lissabon en Stockholm vraagt in de ogen van het kabinet niet om een uitbreiding, maar juist om meer prioriteitstelling en doelgerichtheid. Richtsnoeren moeten lidstaten meerwaarde bieden om in eigen beleid die maatregelen door te voeren, die noodzakelijk zijn om de groei van werkgelegenheid te bevorderen en de sociale insluiting te vergroten. Het grote aantal instrument-voorschriften belemmert de effectiviteit van het nationale beleid. Richtsnoeren dienen vooral gezamenlijke oriëntaties te bevatten. De nadere invulling hiervan moet worden overgelaten aan de individuele landen, zodat rekening kan worden gehouden met de specifieke nationale arbeidsmarktsituatie (de zogenaamde fine-tuning ).

7 7 Het kabinet verwelkomt de EU-aandacht voor kwaliteit van de arbeid. Investeren in kwaliteit van de arbeid wordt in het algemeen gezien als bevordering van de productiviteit van de beroepsbevolking en past dus goed in de Lissabonstrategie. Het is niet uitgesloten dat er op sommige momenten spanningen kunnen optreden tussen de doelstelling van kwaliteitsbevordering en die van bevordering van de arbeidsparticipatie. Met name aan de onderkant van de arbeidsmarkt kan dit een rol spelen. Hierbij moet de doelstelling van Lissabon (70% arbeidsparticipatie in 2010 voor de EU als geheel) niet uit het oog worden verloren. Het concept kwaliteit van de arbeid is een multidimensionaal begrip. Om een gerichte discussie op EU-niveau te kunnen voeren over het concept is nadere definitie van de thema s en meer focus nodig. Vanuit de Nederlandse beleidspraktijk betekent het zorgen voor voldoende kwaliteit van de arbeid, dat werknemers en werkgevers (in overleg met de overheid) erin slagen het werk zo te organiseren dat eigen wensen en voorkeuren zoveel mogelijk tot recht komen. Via de selectie van betrouwbare en actuele indicatoren die vergelijkingen tussen lidstaten mogelijk maken, is het mogelijk de voortgang die lidstaten boeken in de modernisering van de arbeidsverhoudingen (doelstellingen Lissabon) vast te stellen en in de loop van de tijd illustreren. Voorkomen moet worden dat de discussie zich enkel richt op zekerheidsaspecten van een baan. Behalve de mate waarin flexibele arbeidsrelaties zijn gekoppeld aan een adequate sociale bescherming dient ook gekeken te worden naar de mate waarin zij aansluiten bij preferenties van werknemers en werkgevers. Evaluatie van de werkgelegenheidsstrategie in 2002 In 2002 vindt een evaluatie plaats van de Europese werkgelegenheidsstrategie van de eerste vijf jaar. Deze eerste periode waarin de open coördinatie methode is toegepast op het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten van de Europese Unie zal op een aantal verschillende manieren worden geëvalueerd. Doel van de evaluatie is vast te stellen op welke wijze het Europese werkgelegenheidsstrategie in de afgelopen periode heeft bijgedragen aan het verbeteren van het werkgelegenheidsbeleid in de lidstaten afzonderlijk en in de Unie als geheel. Op basis hiervan zal in de tweede helft van 2002 de discussie over de toekomst van de werkgelegenheidsstrategie in Europa worden gevoerd. Om deze discussie te voeren is het onderzoek naar het werkgelegenheidsbeleid reeds in gang gezet en de resultaten hiervan zullen in de loop van het voorjaar van 2002 beschikbaar komen. De belangrijkste elementen in het onderzoek zijn: Een Europees deel, uitgevoerd door de Europese Commissie. Een deel dat door elk van de lidstaten afzonderlijk wordt uitgevoerd. Deze twee delen zullen samen de basis vormen voor de verder discussie in de Europese Unie. Over het Nederlandse onderzoek zal in het voorjaar van 2002 aan de Commissie worden gerapporteerd.

8 8 Wijzigingen in de Richtsnoeren: Bijlage Horizontale doelstelling A: A. De lidstaten moeten de kansen op werk vergroten en passende prikkels geven aan iedereen die bereid is betaald werk te verrichten, teneinde de doelstelling van volledige werkgelegenheid te verwezenlijken; zij moeten daarbij de verschillende uitgangsposities van de lidstaten in acht nemen, alsook het feit dat volledige werkgelegenheid een doel is van het algemene nationale economische beleid. Daartoe dienen de lidstaten nationale doelstellingen vast te stellen om de arbeidsparticipatie te verhogen teneinde bij te dragen tot de algemene Europese doelstellingen: tegen januari 2005 een algemene arbeidsparticipatie bereiken van 67% en een arbeidsparticipatie onder vrouwen van 57%; tegen 2010 een algemene arbeidsparticipatie bereiken van 70% en een arbeidsparticipatie onder vrouwen van meer dan 60%; tegen 2010 een arbeidsparticipatie onder ouderen (55-64 jaar) van 50% bereiken. Reactie: Twee belangrijke wijzigingen: het toevoegen van de doelstellingen van Stockholm aan de doelstellingen van Lissabon die al genoemd werden. Daarmee gaat het kabinet akkoord. Het vragen van nationale doelen is ter ondersteuning van het behalen van de doelstellingen. Nederland voldoet reeds aan de doelstellingen voor 2010 voor arbeidsparticipatie in totaal en voor vrouwen. Alleen de arbeidsparticipatie van ouderen is met 38,3% nog aanzienlijk lager dan de Europese doelstelling van 50% voor De Nederlandse doelstelling voor ouderen is een verhoging van de arbeidsparticipatie met 3/4 % per jaar. Nieuwe horizontale doelstelling B B. Teneinde de arbeidsparticipatie te verhogen, het concurrentievermogen, de productiviteit en de werking van de arbeidsmarkt te verbeteren, zorgen de lidstaten ervoor dat beleidsmaatregelen in het kader van de vier pijlers bijdragen tot de verbetering van de kwaliteit van het werk. Bij dergelijke maatregelen dient rekening te worden gehouden met zowel de kenmerken van de baan (zoals de intrinsieke kwaliteit van het werk, vaardigheden, levenslang leren en loopbaanontwikkeling) als met de bredere context van de arbeidsmarkt: gelijke kansen voor vrouwen en mannen, veiligheid en gezondheid op het werk, flexibiliteit en zekerheid, integratie op en toegang tot de arbeidsmarkt, arbeidsorganisatie en het evenwicht tussen werken en leven, sociale dialoog en inspraak van de werknemers, verscheidenheid en non-discriminatie alsmede algemene arbeidsprestaties en -productiviteit. Reactie: geheel nieuwe doelstelling, betreffende kwaliteit van arbeid. Inhoud van het begrip is vooralsnog onduidelijk (Zie het Kabinetsstandpunt op pagina 7 voor Nederlandse invulling). De precieze invulling hiervan zal vorm krijgen in indicatoren, daar zal dan ook de facto worden bepaald wat het begrip inhoudt. In de Raden van Nice en Stockholm is afgesproken om kwaliteit van arbeid op te nemen in de werkgelegenheids-strategie. Deze discussie wordt door Nederland actief gevolgd en mede vormgegeven. Investeren in kwaliteit wordt in beginsel opgevat als investeren in de productiviteit van de kenniseconomie en past dus goed in de Lissabonstrategie. Niet uitgesloten is dat er spanningen kunnen optreden tussen de doelstelling van kwaliteitsbevordering en die van bevordering van de arbeidsparticipatie. Met name aan de onderkant van de arbeidsmarkt kan dit een rol spelen. Richtsnoer 6: In de tekst net boven richtsnoer 6 staat: De mobiliteit van werknemers moet worden vergemakkelijkt en gestimuleerd om de mogelijkheden van open en toegankelijke Europese arbeidsmarkten volledig te benutten. Reactie: Het faciliteren van arbeidsmobiliteit ondersteunt het kabinet volledig. Arbeidsmobiliteit blijft wel slechts een middel om het doel van een beter functionerende arbeidsmarkt te bereiken. Aanmoedigen ervan is daarbij niet aan de orde, dit kan leiden tot nieuwe marktverstoringen. Daarom stelt Nederland voor in de laatste zin and encouraged te schrappen.

9 9 Richtsnoer 11: De lidstaten: houden, waar mogelijk in hun globaal werkgelegenheidsbeleid, rekening met het aspect van de regionale ontwikkeling; moedigen lokale en regionale autoriteiten aan om strategieën voor werkgelegenheid te ontwikkelen, teneinde de mogelijkheden van het scheppen van banen op lokaal niveau volledig te benutten en hiertoe partnerschappen op te bouwen met alle betrokken actoren, inclusief vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld; bevorderen maatregelen om het concurrentievermogen te vergroten en meer en betere banen te scheppen in de sociale economie, in het bijzonder via het aanbod van goederen en diensten die voorzien in behoeften welke nog niet door de markt worden vervuld, en sporen eventuele belemmeringen voor deze maatregelen op teneinde zulke belemmeringen te beperken; versterken de rol van de diensten voor arbeidsvoorziening op alle niveaus bij de identificatie van de lokale werkgelegenheidsmogelijkheden en de verbetering van het functioneren van de lokale arbeidsmarkten. Reactie: hierin is een kleine wijziging opgenomen; onder het derde punt is een verwijzing naar kwaliteit van arbeid opgenomen: en betere. Zie de uiteenzetting in de reactie op Horizontale doelstelling B voor het commentaar over kwaliteit van arbeid. Voor deze verwijzing geldt hetzelfde, en daarbij is de verwijzing ernaar in deze richtsnoer, die gaat over lokaal en regionaal werkgelegenheidsbeleid, onjuist. Om richtsnoeren helder en duidelijk te maken, moet vermeden worden dat in 1 richtsnoer meerdere beleidselementen zitten die niet met elkaar samenhangen. Het meten van progressie op een dergelijk richtsnoer wordt daarmee onduidelijk. Deze toevoeging zou derhalve weggelaten moeten worden. Richtsnoer 17: De lidstaten, waar aangewezen samen met de sociale partners: vergroten hun inspanningen om de kloof tussen de werkloosheidspercentages van vrouwen en mannen te verkleinen door een grotere participatie van vrouwen aan het arbeidsproces actief te steunen en te overwegen nationale streefcijfers te bepalen overeenkomstig de doelstellingen van de conclusies van Lissabon; nemen maatregelen om tot een evenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in alle sectoren en beroepen te komen; stellen een rijk geschakeerde strategie op om de genderkloof inzake lonen in zowel de openbare als de particuliere sector te dichten en overwegen om streefdoelen op te stellen om het verschil in beloning aan te pakken. Een dergelijke strategie zou onder andere een herziening kunnen inhouden van de stelsels voor indeling van banen en salarisschalen teneinde een eventuele gendercomponent uit te schakelen, statistische en monitoringsystemen te verbeteren en iets te doen aan bewustmaking en doorzichtigheid inzake loonverschillen. overwegen om meer maatregelen te nemen ter verbetering van de positie van vrouwen, teneinde de genderkloof te verkleinen. Reactie: De wijziging in deze richtsnoer over de gelijke behandeling van mannen en vrouwen betreft het concreter maken van de aanpak van het beloningsverschil tussen mannen en vrouwen. Dit is een reactie op het feit dat er weinig voortgang is geboekt op dit gebied. Op zich is dit zeer nastrevenswaardig, en in lijn met hetgeen Nederland voorstaat. Nederland kan dan ook instemmen met de voorgestelde wijziging, maar wenst daarbij op te merken dat sociale partners verantwoordelijk zijn voor het tegengaan van ongerechtvaardigde beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen. Belangrijk doel van het Nederlandse beleid is dan ook het stimuleren van sociale partners om eigen activiteiten te ontwikkelen ter bevordering van gelijke beloning. Mochten de beloningsverschillen echter onvoldoende afnemen en sociale partners hun verantwoordelijk niet nemen, dan zijn verdergaande maatregelen van de overheid noodzakelijk. De wettelijke instrumenten hiervoor zijn reeds aanwezig (Wet Gelijke Behandeling van mannen en vrouwen). De overheid houdt een eigen verantwoordelijkheid voor het bewerkstelligen van gelijke beloning voor mannen en vrouwen.