GESCHIEDENIS VAN DE FAMILIE MIDDELHOEK DEEL III DE MIDDELHOEKEN VAN ROTTERDAM, KRALINGEN EN DE ZWALUWE
|
|
- Nelly van Dijk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 GESCHIEDENIS VAN DE FAMILIE MIDDELHOEK DEEL III DE MIDDELHOEKEN VAN ROTTERDAM, KRALINGEN EN DE ZWALUWE J. MIDDELHOEK Sr.
2 -1a- Gegevens uit de Archieven van Rotterdam en 's Hertogenbosch verwerkt tot de geschiedenis van de familie Middelhoek. Deel 111 De Middelhoeken van Rotterdam, Kralingen en De Zwaluwe door Jan Middelhoek Sr. Rotterdam, 16 november 1980.
3 -1b- VOORWOORD Josijntje van der Burgh is tweemaal getrouwd geweest. Haar eerste huwelijk, met Doe Middelhoek, duurde 10 jaren, van In die tijd woonden zij in Rotterdam, eerst in de Goudse Wagenstraat en daarna op de Schiedamse Dijk, op de hoek van de Zevenhuissteeg. Haar tweede huwelijk, met Martinus van Egmondt, duurde ruim 25 jaren, van In die tijd woonden zij in Kralingen in de buurtschap Jaffa. Ze bewoonden daar het vanouds bekende huis Jericho. Ze woonden naast het kasteeltje - met ook weer een Bijbelse naam - Jeruzalem, waar de zuster van Josijntje huishoudster was. Het blijkt nu heel duidelijk, dat we met een bakkersfamilie te doen hebben. Ook de twee zonen uit het eerste huwelijk worden weer bakker. 't Is daar in Jaffa trouwens alles bakker wat de klok slaat. Ik las: Jaffa, waar van ouds de bakkerijen gevestigd zijn. Ook Adriaan en Pieter vestigen zich daar. Adriaan is bakker zonder meer, maar Pieter wil vooruitkomen. Hij koopt en verkoopt huisjes en koopt - alleen of met een compagnon - veenland bij de Kralingse Plassen.
4 -1cHet verschil van aanleg tussen de broers wordt duidelijk: Adriaan moet geld lenen; Pieter kan uitlenen; Adriaan moet rente betalen, maar Pieter kan rente ontvangen. Ze leefden in de tijd van de trotse regenten en de inhalige pachters. Ze kregen beiden te doen met de grove bedienden van die heren. Ze ergeren zich beiden aan het grove optreden van gerechtsdienaars. Ze nemen het niet, geen van beiden! We beleven in Jaffa kleine pachtersoproertjes, waarbij Adriaan en Pieter Middelhoek betrokken zijn en de leiding nemen. Ik vertel U een paar realistische verhalen, die precies weergeven hoe slecht de verhoudingen in die pruikentijd waren. Verwaande groothansen, die dachten dat alles geoorloofd was en nederige burgers, die alles maar slikken moesten. Adriaan en Pieter Middelhoek komen daartegen in verzet. Helaas, er kwamen teveel bakkers in Jaffa. Adriaan moet een ander baantje zoeken en Pieter gaat "emigreren". Hij krijgt een admissie om zich als bakker te vestigen in de Lage Zwaluwe. Hij trekt daarheen, maar sterft spoedig. Daar zit zijn weduwe dan, ten zuiden van de grote rivieren, met een groot jong gezin. We hebben nog twee hoofdstukken moeten toevoegen. Eerst vertellen we wat we vonden over de levensloop van de kinderen van Adriaan Middelhoek en Neeltje van der Meer, en dan wat Machteltje Huijgen Booij ervoer in de Zwaluwe. Het geslacht van Adriaan is uitgestorven, maar het geslacht van Pieter is nog springlevend.
5 -1dVier zonen van Pieter en Machteltje vestigen zich in de Hoekse Waard, in Strijen en Klaaswaal: Huijg, Pieter, Abraham en Maarten. Huijg werd in Klaaswaal een aannemer van grondwerken; Pieter begon in Klaaswaal een smederij; Abraham en Maarten werden wagenmaker in Strijen. Alleen het geslacht van Maarten is uitgestorven, de andere drie leven nog steeds voort. Ze verspreidden zich over de Hoekse Waard en na 1900 waagden ze zich ook buiten het eiland en nu zijn er in alle provincies wel een paar Middelhoeken te vinden. We hebben bij de samenstelling van dit derde deel weer veel hulp en belangstelling ondervonden van Drs. A.J. Middelhoek, thans wonende in Heisdorf, Luxemburg (Gr.-D.), 14, Rue des Roses. Deze laatste is een nakomeling van Pieter Middelhoek, de dorpssmid van Klaaswaal. De samensteller van dit boek is een nakomeling van Abraham Middelhoek, de wagenmaker van Strijen. J. Middelhoek Sr. Valkeniersweg AX Rotterdam Prijs f., giro Doet U weer mee?
6 -1e- Inhoud 1. Doe Middelhoek en Josijntje van der Burgh wonen in Rotterdam, in de Goudse Wagenstraat Doe en Josijntje wonen op de Schiedamse Dijk, op de hoek van de Zevenhuissteeg Josijntje van der Burgh woont met haar tweede man, Martinus van Egmondt, in het Huis Jericho te Kralingen. 4. Drie verhalen over moeilijkheden met pachters bedienden. Adriaan en Pieter nemen het niet langer. 5. Nieuwe gegevens over de bewoners van Jaffa Drie was toch teveel De kinderen van Adriaan Middelhoek en Neeltje van der Meer Machteltje Huijgen Booij in de Lage Zwaluwe Naamregister deel III 7 113
7 -1e- Doe Middelhoek en Josijntje van der Burgh woonden eerst in het Oosten van Rotterdam; in de Goudse Wagenstraat, van
8 -1fDoe Middelhoek, een jongeman van Vlaardingen. Al de Middelhoeken die nu nog in leven zijn, waar ze ook mogen wonen, stammen af van Doe Middelhoek. Doe Middelhoek woonde te Vlaardingen. Hij is de zoon van Ary Wouters en Adriaentge Doe. Hij is geboren in een huisje aan de Rietdijk (tegenwoordig Maassluise Dijk), dat het eigendom van zijn ouders was. Waar de bebouwing langs de dijk ophoudt, stonden twee pastorieën. De uiterste werd bewoond door Ds. Hermanus Schulius, die te Vlaardingen gestaan heeft van Deze Predikant was het, die van Ary Middelhoek een stuk erf kocht. Dat was dus in ieder geval vóór Het huisje van Ary en Adriaentge zal dus nog meer naar het westen naast de pastorieën gestaan hebben. In dat huisje aan de Rietdijk woonde de familie Middelhoek, vader, moeder en vier kinderen, twee jongens en twee meisjes. Grootvader, Wouter Adriaens, de scheepstimmerman, was in 1640 reeds overleden en grootmoeder, Lijsbeth Floris, woonde als weduwe 24 jaar lang in het mooie huisje "Den Engel, in de Lijnstraat, van 1640 tot We weten wel tamelijk nauwkeurig waar, maar niet precies wanneer Doe geboren is. Alleen van de oudste van de vier kinderen weten we de exacte doopdatum, van Wouter, de oudste. Die doopdatum is 18 juli Er volgen nog drie kinderen, één jongen en twee meisjes. De jongen heette Doe en de meisjes heetten Lijsbeth en Marijtje. In welke volgorde we ze plaatsen moeten, is niet na te gaan. Doe kan op Wouter volgen, maar hij kan evengoed de allerjongste zijn. Doe werd plm geboren, en daar hij plm stierf, kunnen we zeggen, dat zijn leven samenvalt met de tweede helft van de 17e eeuw. Dat is juist het tijdperk, dat meestal de Gouden Eeuw wordt genoemd. In "Den Engel", het huis in de Lijnstraat. Als grootmoeder Lijsbeth Floris sterft, gaat de familie in de Lijnstraat wonen, in het familiehuis. Doe is dan een jongen van ongeveer 12 jaar. Op die leeftijd was men vroeger volwassen, werd het tijd om werk te zoeken. Kieskeurig was men dan bepaald niet. De hoofdzaak was dat men 's zaterdags een paar stuivers thuisbracht. Was er ergens een plaats vrij, was er een leerjongen nodig, dan greep men die gelegenheid met beide handen aan. De Vlaardingse archieven vertellen ons maar zelden welk ambacht de voorvaderen beoefenden. We weten toevallig, dat de grootvader van Doe een scheepstimmerman was. Het ambacht van Ary, zijn vader, weten we niet. Vader Ary is in 1667 gestorven. Toen Doe een ambacht kiezen moest, leefde vader Ary nog. Ik heb een sterk vermoeden, dat Ary hem bij de bakker in de leer gedaan heeft. Meer dan een vermoeden is het niet. De twee zonen van Doe zijn later volleerde bakkers. Vader is niet oud geworden, maar de jongens zijn waarschijnlijk groot geworden in de bakkerij. Misschien is er nog een kleine aanwijzing. De familie is jarenlang bevriend geweest met een bakkersgezin. Die vriendschap is al in 1621 begonnen. Eén van de 7 mannen, die in 1621 poorters werden van Vlaardingen was Barent Pauwelszn. Middelmans. Die nu was een bakker. Als in 1680 het vierde kind van Wouter gedoopt
9 -2wordt, treedt als doopgetuige op Machtelt Barents Middelmans, kennelijk een dochter van eerstgenoemde bakker. Niet onmogelijk dat Doe als knechtje in dienst gekomen is in de bakkerij. De moeder van Doe stierf in 1684 en in 1686 besluiten Doe en Lijsbeth en Marijtje het familiehuis te verkopen. De zusters verhuizen daarop naar Delft. Doe blijft in Vlaardingen. Als hij in 1690 te Rotterdam in het, huwelijk treedt, wordt daar genoteerd, dat hij een jongeman van Vlaardingen is, die daar in de Vischstraat woonde. Misschien in de kost bij de familie Middelmans? Bakkersknechtjes woonden dikwijls bij de baas in. Doe Middelhoek trouwt met Josina van der Burgh. Doe trouwde met een meisje uit Rotterdam. Als ze aantekenen wordt vermeld, dat de bruid in de Rijstuyn woonde. Dat was een gracht midden in de stad. Tuyn betekende vroeger omheinde ruimte. Ik denk dus, dat Rijstuyn betekent: opslagplaats van rijshout, zoals Houttuyn betekent: opslagplaats voor hout. Over Josina's ouders heb ik nog niets kunnen vinden, alleen dat de vader Pieter heette. Josina was de dochter van Pieter van der Burgh. In het trouwboek staat in de marge: "Alhier getrouwd den 3 mey 1690". En achter de kantlijn staat: "Doen Middelhoeck, j.m. van V1aardingen, wonend in de Vischsteegh, Josina van der Burhgh, j.d. van Rotterdam, wonend in de Rijstuyn." De gilden. Doe Middelhoek werd Rotterdammer. Hij verliet Vlaardingen. Dat valt te begrijpen. Vlaardingen worstelde voortdurend met armoede en achteruitgang; Rotterdam was een snelgroeiend stadje, met veel kans op succes en promotie. Het viel niet mee om zich te Vlaardingen als "meester" te vestigen. We leven nog steeds in de tijd van de gilden. Er zaten alleen "meesters" in het gildebestuur. Dat gildebestuur stelde het aantal "meesters" vast en zorgde ervoor, dat het meesterschap ten eeuwigen dage in bepaalde geslachten bleef. Was er geen zoon, dan was er wel een schoonzoon of een neef. Vreemden werden voor onoverkomelijk moeilijke meesterstukken gezet, zoons van gevestigde meesters behoefden dikwij1s niet eens een meesterstuk te leveren. Waren vele barrières overwonnen, dan werd er nog op voldoende kapitaal gelet. Neen, men kwam er niet gemakkelijk tussen. Alle leerjongens werden geen gezel, en maar weinig gezellen werden "meester". Het beste was de stad te verlaten en lange reizen te maken om ervaring op te doen. Rotterdam Doe verliet zijn geboortestad. Na zijn huwelijk met het Rotterdamse meisje, zocht hij zijn kansen in Rotterdam. Rotterdam was een snelgroeiend stadje. In 1630 was Rotterdam nog kleiner dan Delft en had nog geen inwoners. In 1690 naderde Rotterdam de Die mensen woonden in een flinke driehoek rondom de Laurenskerk. Aan de westzijde tot de Coolsingel en in het oosten tot de Goudsesingel. Langs de Maas was de Boompjeskade.
10 -3Later is men in die driehoek elk gaatje vol gaan bouwen. Toen werd het in die kleine ruimte benauwend. Men verzuimde de stadsgrenzen uit te leggen. 't Werd veel te vol en al die duizenden mensen loosden hun vuil in de stadsgrachten. 't Waren de vuile grachten die daar stonken. In de tijd toen Doe en Josina in Rotterdam woonden, was het nog een leuk fris stadje. Nog in 1793 wordt er gedicht: "Dit is het fraaje en frissche Rotterdam, Dat even als de stad aan 't scheeprijk IJ gelegen, Van visschers-hutten oorsprong nam, En tot den eersten rang der Koopsteên is gestegen, Ofschoon de dolle krijg er fel op hebb' gewoed, En 't oproer grauwzaamd in zijn ingewant gewroet." Een fraai en fris stadje was Rotterdam, toen Doe en Josina zich daar in 1690 vestigden. Een groeiende stad met veel nieuwe arbeidsplaatsen en prachtige kansen voor jonge mensen. In het hartje van de stad waren reeds enkele markante gebouwen: De Laurenskerk, de Prinsekerk, het Schielandhuis en het Admiraliteitshof. Op de markt stond reeds het standbeeld voor Erasmus, het enige standbeeld dat de Republiek rijk was. Men vindt dat alles meesterlijk getekend op de "Caart van de Stad Rotterdam door Joannes de Vou, Ao 1694". Dat is juist de tijd waarin Doe en Josina in Rotterdam woonden. De Republiek op de rand van een bankroet. We leven op het einde van de Gouden Eeuw. Het leek allemaal mooier dan het in werkelijkheid was. Vooral vreemdelingen tuurden zich blind op de "geweldige rijkdom" van de Repubiek. Na 1700 was het niet anders dan schijnrijkdom, die pracht en weelde van stad- en landpaleizen. Raadpensionaris Heinsius wist wel beter; hij kreeg grijze haren als hij dacht aan de treurige toestand van 's lands financiën. Na de Spaanse Successie-oorlog leefden we op de rand van een staatsbankroet. De rijkdom van de gouden eeuw had een ellendig soort mensen gekweekt, een aristocratie van verwaande nietsnutten, die geen spatje waardering konden opbrengen voor de knappe vakman en de eerzame burger. Het werd een tijd van flauwe gemanierdheid. Bij de Vrede van Rijswijk in 1697 verprutste men maanden om uit te zoeken welke gezant recht op voorrang had bij het binnenkomen van de zaal en hoe de gezanten zich om de ronde tafel moesten scharen. De ambachtslieden en gewone kooplieden treft geen schuld, maar er kwam een geslacht van groothansen potverteerders en pachters, die de sfeer vertroebelden en een toestand kweekten van onrecht, willekeur en wetsverkrachting, waar zelfs het rechtvaardige Hof van Holland niet tegen opgewassen was. Groothans spreekt: Uw gilden zullen nulles zijn En nooit een burger kapitein. Voorts, zo gij onze hoertjes trouwt, Krijgt ge een baantje zonder fout. En wie hiertegen enig woord uit In vierentwintig uur de poort uit. Zo werd de toestand in het land. Heren en knechten, rijken en armen, alles of niets!
11 -4Maar Rotterdam bloeit. Als de expansie van de Republiek plm voor goed uit is, begint de bloeiperiode van Rotterdam eerst recht. Het Rotterdamse bier was beroemd, vooral wegens het voortreffelijke water, waarover de stad in ruime mate beschikte. De V.O.C. had een belangrijk kantoor in Rotterdam. Vooral de suiker speelde als grondstof voor de veredelingsindustrieën een grote rol. Ook Rotterdam telde veel suikerraffinaderijen., Er was een rijke verscheidenheid van veredelingsbedrijven. Deze havenindustrieën vergrootten de bedrijvigheid in de havens. Rotterdam deed nog flink mee aan de haringvisserij. Van Rotterdam voeren soms 200 haringbuizen uit. Rotterdam werd een stapelmarkt voor goederen van Engeland naar Duitsland en omgekeerd. Door de gunstige ligging had Rotterdam ook al een groot deel van de Hollandse stapelmarkt tot zich getrokken. De hoogste bloei, wat de verhandelde goederen betreft, heeft gelegen tussen 1620 en In die bloeiperiode vestigen Doe en Josina zich in Rotterdam. Ik heb wel een vermoeden met welke nering ze zich hebben beziggehouden, maar ik durf het niet neerschrijven. Gissen doet missen. Het pachtersoproer van Ook Rotterdam had zijn grote Hansen. Ook Rotterdam had zijn belasting-pachters. Het verpachten van de belastingen was een schandelijke zaak. De meeste pachters waren uitzuigers en hun dienaren niet minder. Zo heer, zo knecht. Het was in Rotterdam dat de burgerij het eerst in verzet kwam tegen het verfoeilijke pachterssysteem. Voor alle accijnzen waren pachters; bier, wijn, meel, turf enz. Men kon geen artikel over de straat dragen of de dienaren van de pachters bemoeiden zich ermee. Inbeslagnemingen en afpersingen waren aan de orde van de dag. Alleen water en lucht waren nog niet belast. Rotterdam heeft zijn eerste pachtersoproer gekend in Dat was al een goed begin voor Doe en Josina. Heel Rotterdam was dagenlang in hevige beroering. Dat ging zo. Het volgende verhaal is uit Jaap ter Haar: Geschiedenis der Lage Landen, deel III, bladzijden 314 en 315. "Ook te Rotterdam vormden de belastingen, geheven op wijn, aanleiding tot een rel. Belastinginner Van der Steen is zo corrupt als de pest. We mosten hem maar eens op zijn mieter komen, gromden enkele adelborsten, bij wie de te dure wijn blijkbaar niet goed gevallen was. Ze slaan de gehate Van der Steen de hersens in. Dan grijpt de baljuw en schout Mr. Jacob van Zuy1en van Nijeve1t in -- al heeft hij zelf veel boter op het hoofd. In het jaar 1672 was deze Jacob nog straatarm. Rijk geworden door uiterst bedenkelijke praktijken, heeft hij zich de naam Nijevelt aangematigd. Als "agent" van de Prins van Oranje te Rotterdam kan hij zijn regenten haast willoos aan zich laten gehoorzamen -- en met behulp van prostituees heeft hij heel wat keren chantage op die rijke heren gepleegd. Want overspel is in de Republiek een strafbaar feit.
12 -4a-
13 -4b-
14 -5Deze Jacob Van Zuylen van Nijevelt veroordeelt één van de aanranders tot de dood op het schavot. Een groot deel van Rotterdam komt op de been, als de scherprechter het vonnis heeft voltrokken. Op naar het huis Van Van der Steen! Een woeste menigte slaat daar de boel kort en klein, en drinkt en passant de wijnkelder leeg, terwijl de familie Van der Steen zich angstig op de zolder verscholen houdt. Wij plunderen al Van der Steen. Nu gaane wij naar Quakelbeen. En dan naar Jacob van Zuylen. Wij zullen hem doen huilen. De schutterij kijkt achter de kanonnen toe hoe de boze Rotterdammers zich op het huis van Jacob Van Zuylen werpen. Zij breken het tot de grond toe af. Niets van zilver, porselein en kostbare schilderijen blijft gespaard, zelfs de zure appels aan de bomen in de tuin eet het nijdige volk ook nog op. Tijdens de plundering komen de bewijzen van Van Zuylen's corruptie onmiskenbaar aan het licht. Ergerlijk is, dat koning-stadhouder Willem III hem ondanks dat de hand boven het hoofd houdt. Mr. Jacob ontvangt zelfs gulden voor de geleden schade. Straf de schuldigen van dit oproer, beveelt de Prins vanuit Engeland. Het duurt maanden alvorens de geschokte stad tot rust komt onder een nieuwe magistraat. De plundering van het huis van Van Zuylen maakte alom diepe indruk. Zo zeer zelfs, dat we op porseleinen borden en kommen afbeeldingen van deze gebeurtenis terugvinden." Men had een begin gemaakt met de strijd tegen de pachters met hun dienaren. Dat was een rechtvaardige strijd, en het doet me genoegen te kunnen meedelen, dat de zoons van Doe en Josina voortdurend in de contramine waren met de dienaren van de pachters; of het nu ging over koren, of over turf of over wat anders. Ze streden op hun manier tegen onrecht en willekeur. We krijgen daar nog verschil1ende voorbeelden van te zien. Bruiloft in de Rijstuyn, 3 mei Ze waren aangetekend op 16 april 1690, Doe en Josina. Dat verdient onze aandacht. Dit huwelijk is voor de familie Middelhoek zeer belangrijk. De bruidegom Doe was niet zo jong meer. Hij zat dichter bij de 40 dan bij de 30. Als deze Doe eens volhard had in zijn vrijgezellenbestaan? Dan was er nu niemand in heel Nederland meer die Middelhoek heette. De bruid Josina moet volgens mijn berekening een jaar of tien jonger zijn geweest. Als het initiatief tot dit huwelijk uitgegaan is Van Josina, dan verdient ze van ons een erepalm. Ze is ons aller moeder. Ik zou graag meer aandacht besteden aan deze bruiloft, maar ik weet er te weinig van. Het enige wat we kunnen overwegen is wie er zo al op dat feest geweest kunnen zijn. De ouders van Doe waren reeds lang overleden. De ouders van Josina ken ik niet. Het naspeuren kost veel tijd. Haar vader heette Pieter. Er waren twee zusters van Doe op de bruiloft: Lijsbeth en Marijtje. Die dames woonden al enige jaren in Delft op de Oude Langendijk. Ze waren Doen en zijn bruid welgezind. Dat
15 -6hebben ze in 1693 laten blijken, toen ze in haar testament Doe met een legaat vereerden. Dan was er nog een schoonzuster van Doe. De weduwe van zijn broer Wouter, die ook Lijsbeth heette. Ze was er met haar tienjarig zoontje Ary. Dat is de latere Ary Woutters Myddelhoeck, zoals hij zelf tekende. Hij werd de Vlaardingse bedienaar van begrafenissen. Meer familie Van Doens kant kon er niet geweest zijn. En wie waren er van Josina's kant? Dat is niet precies te zeggen. Alleen weet ik zeker dat Josina twee zusters had, en misschien wel drie. Daar was eerst Anna, voluit Annetje Pieters van der Burgh. We komen haar in onze geschiedenis een paar malen tegen. Ze woonde op de buitenplaats Jeruzalem, d.w.z. ze was daar dienstmaecht. We horen wel meer over haar. Josina had nog een zuster, Marijtje, voluit Marijtje Pieters van der Burgh. Met wie ze getrouwd geweest is, weet ik nog niet. Ze had twee dochters Marijtje en Apolonia. We vonden ook nog Margaritha van der Burgh, die getrouwd was met Dirk Fibres. Dat zal ook wel een zuster geweest zijn van Josina, want in 1734 wordt als voogd voor haar minderjarige erfgenamen benoemd Martinus van Egmondt, de tweede echtgenoot van Josina. Dat kan haast niet missen. Daar waren dus a1 vijf volwassen vrouwen om de bruiloft meer luister bij te zetten. Hoe zouden die dames er hebben uitgezien? Zouden ze zich ter ere van het bruidspaar naar de laatste mode hebben gekleed? Op de schilderij Van Johannes de Vou van 1694 staan heel wat dames afgebeeld. Het meest kenmerkende van haar toilet is de Spaanse mantilla. Het haar werd met behulp van enig draadwerk zo hoog mogelijk opgekamd en daarover kwam hat fijne kantwerk van de mantilla. Dat moest dienen om de Hollandse dames zoveel mogelijk op Spaanse schonen te laten gelijken. Evenals de Spaanse dames hielden de Hollandse een waaier in de hand, nodig of niet nodig. De Goudse Wagenstraat. Waar gingen Doe en Josine wonen? Hun eerste huis stond in de Goudse Wagenstraat. Van die straat hebben we een mooie afbeelding. Ik las, dat de Goudse Wagenstraat van vroeger meer naar het westen lag dan de tegenwoordige. Hoe dat kan begrijp ik niet. Dat was dan toch zeker een andere straat met dezelfde naam. Onze afbeelding is goed en duidelijk. Inderdaad een wagenstraat. Een reiswagen staat stil voor een logement. Op de brug nadert nog een reiswagen. Het huis naast het logement gaat schuil achter de eerste. Onwillekeurig moet ik denken aan een bakkerswinkel. Zouden Doe en Josina daar gewoond hebben? Ongetwijfeld een mooie plaats voor neringdoenden. De straat verbreedt zich daar tot een plein. Een mooie stop- en parkeerp1aats voor de postkoetsen en reiswagens, die in het oosten van Gouda komen. Een goed gekozen plaats om zaken te doen. Toch hebben Doe en Josina daar slechts een paar jaren gewoond. Ze zijn daar gelukkig geweest, lijkt me. De zaken konden misschien beter gegaan zijn, maar hun familieleven was gelukkig en voorspoedig zolang ze in de Goudse Wagenstraat woonden.
16 -6a-
17 -7De geboorte van Adrianus en Pieter. In het huis aan de Goudse Wagenstraat werd eerst een jongen geboren, Adrianus of Ary genaamd. Hij heette natuurlijk naar de vader van Doe. De jongen werd 28 januari 1691 gedoopt. In de Laurenskerk misschien? In het doopboek staat dat de vader Dirck Middelhoek heette. Doe is in Rotterdam Dirck geworden. Die naamsverandering heeft mij op een dwaalspoor gebracht. Op blz. 9 van V1aardingen II heet de eerste doopgetuige Dirck Arentsz. Die heb ik voor oom Doe, alias oom Dirck aangezien. Als doopgetuigen treden nu in 1691 op de mij onbekende Thijs de Vercker en E1isabeth Middelhoeck. De laatste is tante Lijsbeth van Delft. Het kind Adrianus of Ary bleef gelukkig in leven. 2 november 1692 wordt het tweede kind gedoopt. Het wordt genoemd naar Josina's vader Pieter. Er was nu maar één doopgetuige en dat was Annette Pieters. Dat was natuurlijk Josina's zuster, tante Anna.
18 -7a- Daarna woonden Doe en Josijntje in het Westen van Rotterdam. Ze woonden op de Schiedamse Dijk, op de hoek van de Zevenhuissteeg, van Josijntje woonde daar nog van met haar tweede man, Martinus van Egmondt.
19 -7bDe Schiedamse Dijk, hoek Zevenhuissteeg. Na de geboorte van het tweede kind zijn Doe en Josina om mij onbekende redenen naar de Schiedamse Dijk verhuisd. Daar hebben ze met grote tegenspoed te kampen gekregen. Grote moeilijkheden in hun gezinsleven. Als een echte Rotterdammer de naam Schiedamse Dijk hoort, fronst hij de wenkbrauwen. Hij denkt aan de Schiedamse Dijk van vóór de 2e wereldoorlog. Toen was de Dijk een oord van Jan Plezier, de rosse buurt, een Eroscentrum. 't Zal hem moeilijk vallen bij de naam Schiedamse Dijk ergens anders aan te denken. Toch zal dat moeten, want in de dagen van Doe en Josina was daar nog geen sprake van. In Vlaardingen woonde Doe aan de rivierdijk in de richting Maassluis en in Rotterdam woonde hij weer aan de rivierdijk, nu in de richting Schiedam. De Schiedamse Dijk vindt u langs de Leuvehaven. Een van de stegen heette de Zevenhuissteeg. U kunt de naambordjes nog vinden. Ga maar niet kijken, want u vindt niets, maar dan ook niets meer terug uit de oude tijd. Ge vindt alleen magazijnen, winkels, pakhuizen en kantoorgebouwen. Toch leuk, dat we de naambordjes nog vinden: Schiedamse Dijk, maar ook Zevenhuissteeg. Doe en Josina hebben hun zaak verplaatst van de Goudsewagenstraat naar de Schiedamse Dijk. Ze woonden op de hoek van de Zevenhuissteeg. Ik moet aan een bakkerij denken, maar dat is slechts een dwanggedachte. Het was natuurlijk wel weer een mooi punt om brood te verkopen. Er kwamen veel schippers in de Leuvehaven. Evenals de Goudsewagentraat was het één van de oudste en drukste punten van Rotterdam. De Goudsewagenstraat wordt voor het eerstgenoemd in Verder vinden we in het boek: "Beschrijvingen van de straat- en steegnamen van Rotterdam" het volgende over de Zevenhuissteeg: "Dat deze steeg haar naam te danken heeft aan een aantal huisjes, waaruit zij bestond blijkt uit de verkoop, de 13e mei 1639, van 7 huisjes aan de Schiedamse Dijk, Westzijde, gelegen aan de Hang, waarin de huisjes uitkomen. In 1642 worden ook nog als belending opgegeven van een erf aan de Schiedamse Dijk "de erven van de Zeven huisjes". In 1644 draagt de steeg deze naam reeds. Vóór die tijd had zij de naam Jan Dammanssteeg, die 12 april 1613 verschillende erven
20 -8op de hoek van en in deze dwarsstraat, ten noorden van zijn brouwerij, van de stad aankocht. Er was nog een rijtje huizen in de binnenstad, dat reeds langer "de zeven huisjes" heette. Dat waren "de oude", de andere "de nieuwe" zevenhuisjes. Een nieuw begin. Op de hoek van de Schiedamse Dijk en de Zevenhuissteeg beginnen Doe en Josina een nieuwe zaak. Het wordt een tijd van tegenspoed en verdriet. Ze krijgen in de korte periode van 4 jaren 4 kinderen, die allen na enige weken of maanden weer sterven. Dat lijkt mij een smartelijke zaak. 't Is niet moeilijk om zich voor te stellen hoe de moeder Josina voortdurend worstelen moest om het zwakke leventje in stand te houden. De afgedwongen erkenning van het hopeloze van de zaak moet moordend geweest zijn. Daarbij had Josina nog de zorg voor haar twee eerste kinderen Adriaan en Pieter, die gelukkig gezond opgroeiden. 4 kinderen, geboren en weer gestorven september 1695 wordt Doen gedoopt. Volgens de man die het doopboek bijhield, heetten de ouders toen Doen Middelroeck en Jasijna van der Burgh. Ze woonden op den Schiedamsen diek. De enige doopgetuige was de trouwe tante Anna, een zuster van de kraamvrouw, voluit Annetje Pieters van der Burgh. Het kind werd begraven op 4 okober 1695, een paar weekjes oud. De vader heette op de dag van de begrafenis Daen of Dick Middelhoek januari 1697 wordt er weer een Doen gedoopt. De man van het doopboek noteert de namen van de ouders. Hij brengt het er deze keer fatsoenlijk af: Doen Middelhoek en Jesijna Middelhoek. Ze wonen op den Schiedamsen Dijck. De doopgetuige is weer tante Anna. Het jongetje stierf. De begrafenisdatum is niet te vinden augustus 1698 wordt Wouter gedoopt. De tweede Doen leefde toen zeker nog. De ouders heten nu: Doen Middelrock en Jesijna Middelrock. Ze woonden o.d. Dijck. Nu zijn de tantes uit Delft overgekomen. Het kind heette naar haar overleden broer. De getuigen worden genoemd: Marija Middelrock en Lysabeth Middelrock. Er was nog een derde doopgetuige: Heindrick van den Bergh. Een broer van Josina misschien? Het jongetje, Wouter, werd 14 oktober 1698 begraven, een paar maandjes oud. Bij de begrafenis heette de vader Doen Middelhock, maar voor het geval dat de lezer niet goed begrijpen zou, wie er werd bedoeld, heeft de man erbij gezet; "Dick op den hoek van de 7-huytsstech". Dan begrijpen we het beter! - 6 september 1699 werd een meisje geboren, Adriaentie. Wat zal Josina geworsteld hebben om dat meisje te behouden. De ouders waren Doen Middelhouck en Josina Middelhouek. Ze woonden nog steeds op den Dijck. De zusters van Doe zijn weer uit Delft gekomen. Ze heetten nu: Maritie Middelhouck en Lijsbet Middelhouck. Al het geworstel en getob hielp niet: Adriaentie stierf. Ze werd 28 oktober 1699 begraven 7 weken oud.
21 -9De dood van Doen, in Dat was een enorm moeilijke periode in het leven van Josina. Maar het ergste komt nog. Na al deze gebeurtenissen stierf Doe, de vader. De exacte begrafenisdatum weten we niet. Dat valt ook niet na te zien. De officiële begrafenisboeken beginnen in Rotterdam in 1709 pas. Het valt wel uit te rekenen. Toen het laatste kind begraven werd, leefde Doen nog, dat was 28 oktober Josina hertrouwde 23 januari Doen is dus in het jaar 1700 gestorven. Na 4 kinderen naar het graf gebracht te hebben, stierf Doe zelf. Zijn broer Wouter stierf te Vlaardingen op de leeftijd van 31 jaar. Doe stierf ook jong, hij heeft de 50 niet gehaald. Waar zou hij aan gestorven zijn, dat melden de archieven niet. Op de begrafenis waren een paar zusters van Doe en een paar zusters Van Josina en enkele vrienden. En niet te vergeten de Vlaardingse neef Ary Woutterse Myddelhoeck, een jongeman van 20 jaar. Achter de baar liepen de twee kleine jongens: Adrianus en Pieter, 9 en 8 jaar oud. Toen de gasten na de begrafenis vertrokken waren, bleef Josina in grote zielenood met haar twee kleine jongens achter. Dit was voor haar het einde, ze zag geen licht meer. Wie was Martinus van Egmondt. Niet vrij van fantasie, maar toch ook niet zonder reden, beweer ik, dat was de meesterknecht, die in het bakkerij-bedrijf van Josina de plaats ging innemen van Doe, die in 1700 zo schielijk gestorven was. Ik geloof zelfs dat hij bij Josina inwoonde, want hij woonde ook op de Schiedamse Dijk. Hoe kwam die weduwe aan een goede meesterknecht, een bedrijfsleider, die er zijn kon: Advertenties plaatsen in dag- en weekbladen was er nog niet bij. Arbeidsbureaus moesten nog worden uitgevonden. Het kon alleen door persoonlijke relaties en contacten. Het lijkt mij dat Martinus van Egmondt iemand uit Schoonhoven was. Hij was bijv. in het bezit van een obligatie groot f. 720 van de Gereformeede Parochiekerk te Schoonhoven. Later brengt hij bij een afrekening naar voren f , omdat hij een reis gemaakt heeft naar Schoonhoven, heen en terug. Dan volgt de vraag: had Josina dan connecties in Schoonhoven? Dat valt niet met zekerheid te zeggen. Wel vond ik bij de Oud-Notariële Acten, onder nummer 3876/767 een testament gedateerd 17 oktober 1719, van de bejaarde dochter Anna van der Burgh. Dat kan een tante geweest zijn van Josina. Ik zeg nog eens met nadruk, dat ik de zekerheid niet kan aantonen. Het is misschien toeval dat deze Anna van der Burgh wel in Schoonhoven woonde. Josina hertrouwt, 23 januari Martinus van Egmondt lijkt me een uitstekende, ondernemende kerel, die de verlopen zaken weer op de been bracht. Een man, die een goede invloed had op de twee opgroeiende jongens Adrianus en Pieter. Josina had respect voor hem en de genegenheid was wederkerig. Ze besluiten met elkaar in het huwelijk te treden. Dus trouwde de vrouw met de knecht, en dat was goed bekeken. Martinus was niet alleen een goede werker, met durf en ondernemingsgeest, maar naar het zich liet aanzien, zou hij ook een goede stiefvader worden; en hij was niet onbemiddeld ook.
Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt
Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden
Nadere informatieWie was Schafrat(h)? En wat was de relatie met Van Gogh?
Wie was Schafrat(h)? En wat was de relatie met Van Gogh? Soms weten bezoekers ons tijdens rondleidingen te vermelden dat Vincent van Gogh ooit een kamertje bewoonde in hotel Schafrath aan het Park in Nuenen.
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieIs Jezus de Enige Weg? Is het christendom de enig ware religie?
Is Jezus de Enige Weg? Is het christendom de enig ware religie? Johannes 14:6 Jezus zeide tot hem: Ik ben de weg en de waarheid en het leven; niemand komt tot de Vader dan door Mij. Genesis 20:1-12 1 Abraham
Nadere informatieCanonvensters Michiel de Ruyter
ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout
Nadere informatieDE RIJKE MAN, DE ARME MAN
Bijbel voor Kinderen presenteert DE RIJKE MAN, DE ARME MAN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieVoorwoord. Rome en de Romeinen
Voorwoord Rome en de Romeinen Dit verhaal speelt in Rome, ongeveer 2000 jaar geleden. Rome was toen een rijke stad, met prachtige gebouwen. Zoals paleizen voor de keizers, voor de Senaat en voor de grote
Nadere informatieLEVEN MET LEF Bijbelstudie 6: Een vrouw voor Izak: Op zoek naar de ware Jacob(a)
LEVEN MET LEF Bijbelstudie 6: Een vrouw voor Izak: Op zoek naar de ware Jacob(a) Bijbelstudie 6 Leven met lef Een vrouw voor Izak: op zoek naar de ware Jacob(a) Hervormde Gemeente van Enter Contact: Ds.
Nadere informatieDe gelijkenis van de verloren zoon.
De gelijkenis van de verloren zoon. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen te leren.
Nadere informatieJezus vertelt, dat God onze Vader is
Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.
Nadere informatieGOD TEST ABRAHAM S LIEFDE
Bijbel voor Kinderen presenteert GOD TEST ABRAHAM S LIEFDE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Tammy S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieBijbellezing: Johannes 2 vers 1-12. Bruiloftsfeest
Bijbellezing: Johannes 2 vers 1-12 Bruiloftsfeest Sara en Johannes hebben een kaart gekregen In een hele mooie enveloppe Met de post kregen ze die kaart Weet je wat op die kaart stond? Nou? Wij gaan trouwen!
Nadere informatie2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1
2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal
Nadere informatieBoekje over de kerk. voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep
Boekje over de kerk voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep Over dit boekje Wij hebben op catechisatie wat geleerd over de kerk. Daar willen we je wat over vertellen.
Nadere informatieDe verwoesting van Sodom en Gomorra
De verwoesting van Sodom en Gomorra Welk Bijbelboek gaat over Sodom en Gomorra? Genesis 19 Wie zat in de poort toen 2 engelen tegen de avond in Sodom aankwamen? Genesis 19:1 1 De twee engelen kwamen 's
Nadere informatie9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd
53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn
Nadere informatie3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.
1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.
Nadere informatiezondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar
Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.
Nadere informatieIK OVERLEEFDE AUSCHWITZ
Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr
Nadere informatieJezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24
Jezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24 Als je iets verkeerd doet, verdien je straf. Ja toch? Dat is eerlijk. Er is niemand die nooit iets
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert DE VERLOREN ZOON
Bijbel voor Kinderen presenteert DE VERLOREN ZOON Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door: Bible
Nadere informatieEEN PRINS WORDT EEN HERDER
Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieDE GEBOORTE VAN JEZUS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE GEBOORTE VAN JEZUS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door:
Nadere informatieDE WEEK VOOR WE HET AV0NDMAAL VIEREN
DE WEEK VOOR WE HET AV0NDMAAL VIEREN AVONDMAAL VIEREN Het Avondmaal is meer dan zomaar een maaltijd. Om dat te begrijpen, is dit boekje gemaakt. Vooral is daarbij gedacht aan de kinderen, omdat zij met
Nadere informatieJohannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,
Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...
Nadere informatieRembrandt van Rijn. Hoofdstuk 1 : Rembrandt zijn eerste jaren.
Rembrandt van Rijn Hoofdstuk 1 : Rembrandt zijn eerste jaren. Rembrandt is op 15 juli 1606 in Leiden geboren. Rembrandt zijn vader was eigenaar van een molen. Die molen was niet bewoonbaar. Hun huis stond
Nadere informatieEr zijn mensen nodig met nieuwe fantasie
Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl
Nadere informatieInhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop.
Inhoud. Blz. 1. Blz. 2. Blz. 3. Blz. 4. Blz. 5. Blz. 6. Blz. 7. Blz. 8. Blz. 9. Blz. 10. Blz. 11. Kaft Inhoud Het leven van Escher. Moeilijke jaren. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert HET EERSTE PAASFEEST
Bijbel voor Kinderen presenteert HET EERSTE PAASFEEST Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Lyn Doerksen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door:
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert JACOB DE BEDRIEGER
Bijbel voor Kinderen presenteert JACOB DE BEDRIEGER Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Kerr en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieDe tijd die ik nooit meer
De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.
Nadere informatieNotariële Akten na Overlijden Klaas Breedijk (172 )
Notariële Akten na Overlijden Klaas Breedijk (172 ) (Tussen haakjes de RIN nummers in de stamboom www.breedijk.net. ) Klaas Breedijk: ik heb opgezocht wat ik op internet allemaal gevonden heb over zijn
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieDE HEMEL, GODS PRACHTIGE THUIS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE HEMEL, GODS PRACHTIGE THUIS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door: Bible for
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieHet Onderzoek. Laura Koopman Groep 7 woensdag 5 maart 2014 HET ONDERZOEK
Het Onderzoek Laura Koopman Groep 7 woensdag 5 maart 2014 HET ONDERZOEK Inhoud In deze hoofdstukken is mijn werkstuk verdeeld: 1.Christiaan Huygens blz: 4 2.Antonie van Leeuwenhoek blz: 6 3.De beschrijving
Nadere informatieDE DIENST VAN HET WOORD. Gebed bij de opening van het Woord. Inleiding bij het thema
Zondag 17 januari 2016-2 e zondag na Epifanie THEMA: Ruth voelt zich welkom DE DIENST VAN HET WOORD Gebed bij de opening van het Woord Inleiding bij het thema Ruth voelt zich welkom, dat is het thema van
Nadere informatieWaar wil je heengaan?
Waar wil je heengaan? Viering Oecumenische Basisgroep 3 maart 2013 Aansteken van de kaars Kaars, jij mag branden, Jij geeft ons je licht Jij bent een teken: God houdt ons in het zicht. Openingslied: Verborgen
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert HET EERSTE PAASFEEST
Bijbel voor Kinderen presenteert HET EERSTE PAASFEEST Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Lyn Doerksen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door:
Nadere informatieHet verhaal van onze kerststal
Het verhaal van onze kerststal In dit boekje wordt het verhaal van onze kerststal verteld. Het verhaal gaat over wat er gebeurde toen Jezus geboren werd. Op onze internetpagina is iets meer te zien. Ook
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieBijbel voor Kinderen presenteert DE WIJZE KONING SALOMO
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WIJZE KONING SALOMO Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door: Bible
Nadere informatiePreek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I
Preek Gemeente van Christus, De mooiste dingen in het leven kun je niet als erfernis wegschenken Let er maar eens op. De belangrijkste dingen zijn geen erfstuk. Zeker, je kunt mooie spulletjes erven. Of
Nadere informatieOPA EN OMA DE OMA VAN OMA
Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en
Nadere informatieOma Spillner en een dubbelhuwelijk in Schoonhoven
Inleiding Oma Spillner en een dubbelhuwelijk in Schoonhoven In de jaren dertig groeide onze moeder op in Zuid-Limburg. Mama is de oudste van tien kinderen. Toen ze vier jaar oud was, kwam haar oma bij
Nadere informatieGOD TEST ABRAHAMS LIEFDE
Bijbel voor Kinderen presenteert GOD TEST ABRAHAMS LIEFDE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Tammy S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieVraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2
Bladzijde negen, Bladzijde tien, Krijg ik het wel ooit te zien? Ander hoofdstuk, Nieuw begin.. Maar niets, Weer dicht, Het heeft geen zin. Dan probeer ik achterin dat dikke boek. Dat ik daar niet vaker
Nadere informatieDe bruiloft van Simson
De bruiloft van Simson Weet je nog waar de vertelling de vorige keer over ging? Over Simson, de nazireeër. Wat is een nazireeër? Een nazireeër is een bijzondere knecht van God. Een nazireeër mag zijn haar
Nadere informatieDE WIJZE KONING SALOMO
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WIJZE KONING SALOMO Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door: Bible
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatie15 februari: Ik ben het brood dat leven geeft (Johannes 6:32-40)
Liturgisch bloemstuk bij de 40 dagen tijd en Pasen 2015 Elke week wordt één kaars gedoofd, van de kandelaar met 8 kaarsen. Er is elke week een boog bekleed met klimop, als beeld van het verbond van God
Nadere informatieRuth 1. Ruth en Noömi
Ruth 1 Ruth en Noömi Elimelech en zijn familie 1 Toen de rechters het land bestuurden, was er eens hongersnood in Juda. Daarom besloot een man uit Betlehem naar het land Moab te gaan. Zijn vrouw en zijn
Nadere informatieOver het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel
Voorwoord Gijsbrecht van Amstel leefde rond 1300. Hij was de belangrijkste man van de stad Amsterdam in die tijd. Gijsbrecht was geliefd bij de bevolking van Amsterdam, maar hij had ook veel vijanden.
Nadere informatieLiederen voor zondag 5 oktober 2014
Liederen voor zondag 5 oktober 204 Lied 224 God wijst mij een weg als ik zelf geen uitkomst zie. Langs wegen die geen mens bedenkt maakt Hij mij zijn wil bekend. Hij geeft elke dag nieuwe liefde, nieuwe
Nadere informatie1 Maleachi was een profeet. Hij moest een boodschap van de Heer doorgeven aan Israël. Hier volgen de woorden van Maleachi.
Maleachi 1 1 Maleachi was een profeet. Hij moest een boodschap van de Heer doorgeven aan Israël. Hier volgen de woorden van Maleachi. De liefde van de Heer 2-3 De Heer zegt: Ik houd van jullie, Israëlieten!
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatieGerechtsbestuur Schalkwijk, 1685-1810 (105)
NT00105_16 Nadere Toegang op inv. nr 16 uit het archief van het Gerechtsbestuur Schalkwijk, 1685-1810 (105) H.J. Postema November 2014 Inleiding Dit document bevat regesten van de processen die voor het
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieROSANNE. Oh, oh, oh. Van Aemstel Produkties - De leukste uitjes van Amsterdam - www.amterdamexcursies.nl
ROSANNE Rosanne, ik weet dat er heel veel mannen zijn Elke keer weer een ander en mij doet 't pijn Want jou liefde waarmee jij mij soms verblijdt Wil ik liever, liever, liever, liever voor altijd Als ik
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieDe Romeinen. Wie waren de Romeinen?
De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als
Nadere informatiePhiladelphiadienst Zondag 8 november 2015 Dorpskerk Bodegraven Aanvang: 17.00 uur
Philadelphiadienst Zondag 8 november 2015 Dorpskerk Bodegraven Aanvang: 17.00 uur Voorganger: Organiste: Koster: Ds. M.J. van Oordt Bep Veenstra Dirk Bouwman 2 Voorzang: Psalm 116 vers 1 en 11 God heb
Nadere informatieSterker dan de dood Paasprogramma 2016 Groep 1 t/m 4 Joh. Bogermanschool Houten
Sterker dan de dood Paasprogramma 2016 Groep 1 t/m 4 Joh. Bogermanschool Houten Kinderen zingen Vertel me eens Heer Jezus Toen u op aarde was Waarom geloofde niemand toen Dat u de koning was? Ze wilden
Nadere informatieWaar in de Bijbel vraagt God aan Abraham om een opmerkelijk offer? Genesis 22. Abraham wordt door God op de proef gesteld!
Waar in de Bijbel vraagt God aan Abraham om een opmerkelijk offer? Genesis 22 Abraham wordt door God op de proef gesteld! Wat verzoekt God aan Abraham? Genesis 22:2 2 En Hij zeide: Neem toch uw zoon, uw
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme
Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we
Nadere informatieJanusz Korczak. door Renée van Eeken
Janusz Korczak door Renée van Eeken Hoofdstukken 1. Inleiding 2. Wie was Janusz Korczak? 3. Zijn levensverhaal 4. Janusz Korzcak in deze tijd 5. Waarom ik hem gekozen heb 6. Nawoord 7. Bronvermelding 1
Nadere informatieRUTH: EEN LIEFDES- VERHAAL
Bijbel voor Kinderen presenteert RUTH: EEN LIEFDES- VERHAAL Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Lyn Doerksen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd
Nadere informatieEen greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen
Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen Openingstekst: (Door een ouder en kind) A. Zeg zou jij het licht aandoen? Je moet opschieten, want het is bijna tijd. Dadelijk
Nadere informatieLieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus
Zondag 27 september Markus 9, 30-37 Overdenking Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus 1) Ongemakkelijk gevoel Ik kreeg een beetje een ongemakkelijk gevoel toen ik dat gedeelte
Nadere informatieHerinnering aan Elisabeth Bangert - tante Betje (1870-1964) FREEK DIJS
Herinnering aan Elisabeth Bangert - tante Betje (1870-1964) FREEK DIJS Van wie ben jij er één? Dat was telkens de vraag van tante Betje als ik bij mijn oma, haar zuster, kwam logeren in Baarn. Die vraag
Nadere informatieBijbelteksten Feest van Genade
Week 1 Zoals een hinde smacht naar stromend water, zo smacht mijn ziel naar U, o God. (Psalm 42:2) Mozes sloeg steeds buiten het kamp, op ruime afstand ervan, een tent op die hij de ontmoetingstent noemde.
Nadere informatieFASE 1 - BEREID JE VOOR
FASE 1 - BEREID JE VOOR STAP 1. BEDENK WAT JE WIL VERHAAL (EXODUS 1-4) Het verhaal van Mozes vind je in de Bijbel, in het boek Exodus. Daar kun je ook lezen hoe het verder ging. Hier vind je het verhaal
Nadere informatieO, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.
Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan
Nadere informatie14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.
Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het
Nadere informatieZondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit
Preek Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst Thema: @Home Voorganger: ds. Bert de Wit Schriftlezing: Lucas 15:11-32 Een vader had twee zonen zo begint het verhaal. Met de beschrijving van een gezin.
Nadere informatieverwerkingsopdrachten Willem-Alexander
verwerkingsopdrachten Willem-Alexander Van kind tot koning Vragen bij Stamboom van het Koninklijk huis (bladzijde 6 en 7) 1 Als je goed kijkt, zie een schild met het wapen van Nederland. Op het schild
Nadere informatie1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje.
Opdracht 1 Ongeveer 150 jaar geleden stonden er veel steenfabrieken langs de IJssel. De stenen werden van klei gemaakt. Dat kon je langs de IJssel vinden. Als de rivier overstroomde, bleef er een laagje
Nadere informatieHij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te
Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen
Nadere informatieDANIËL EN DE LEEUWENKUIL
Bijbel voor Kinderen presenteert DANIËL EN DE LEEUWENKUIL Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door:
Nadere informatieDE PRINS VAN DE RIVIER
Bijbel voor Kinderen presenteert DE PRINS VAN DE RIVIER Geschreven door: E. Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieAlles is verschrikkelijk vermoeiend De zon komt op, gaat onder met een zucht Niets is origineel en niets is boeiend Het is allemaal gebakken lucht
Joh. 3:16 Prediker 1 Als de zin ontbreekt Wat geeft je dan een goed gevoel Lucht en leegte, waar ga je heen, wat is het doel Als de zin ontbreekt bij je gezwoeg onder de zon Bouw je een luchtkasteel, je
Nadere informatieH E T V E R L O R E N G E L D
H E T V E R L O R E N G E L D Personen Evangelieschrijver Vrouw (ze heet Marie) Haar buurvrouwen en vriendinnen; o Willemien o Janny o Sjaan o Sophie (Als het stuk begint, zit de evangelieschrijver op
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieDe erfenis. Notaris. Snif, ik mis opa zo! Daniël, Mijn vader was jouw opa helemaal niet! Gerrie
Deze theaterleestekst is gratis te downloaden. Het is een voorproefje uit: Verkeerd verbonden, geschreven door Annemarie Bon. Illustraties: Eric Heuvel. Uitgeverij de Inktvis. In het boek staan nog veel
Nadere informatieZendingsmoment voor het sterzingen, opgebouwd rond Mt. 2, 1-12
Pagina 1 Didactisch materiaal Affiche, sterreflectoren, veiligheidsjasjes, van het sterzingen Projectfiche sterzingen 2015 Verkleedmateriaal voor Driekoningen CD met sterzangerslied Teksten van de liederen
Nadere informatieMenze Fernandus van Houten
Liturgieboekje bij het afscheid van Menze Fernandus van Houten * Groningen, 10 februari 1931 Tolbert, 21 februari 2016 in een samenkomst op donderdag 25 februari 2016, om 11.00u in de Gereformeerde Kerk
Nadere informatieLes 3. Familie, vrienden en buurtgenoten
www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les
Nadere informatieDE WONDEREN VAN JEZUS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WONDEREN VAN JEZUS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatie10. Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate. Vertaling NBG/BBG, Haarlem/Brussel 1951.
10. Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate. Vertaling NBG/BBG, Haarlem/Brussel 1951. 5. Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate. Vertaling NBG/BBG, Haarlem/Brussel 1951. Lucas 15 Vertaling L. ten Kate
Nadere informatieGeschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren
Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers
Nadere informatieDoor onze keuze is er een breuk tussen God en mens.
Probleem: breuk tussen en mens Door onze keuze is er een breuk tussen en mens. maakte de mens omdat Hij een vriend wilde. Hij wilde aanhoudend contact met de mens. Hij gaf de mens een verrassend mooi leven.
Nadere informatieHet wonder van het kruis. De omwisseling aan het kruis
Het wonder van het kruis De omwisseling aan het kruis Het wonder van het kruis / De Omwisseling Vergeving Verlossing / Reiniging Genezing Bevrijding Verzoening Nieuw leven Getsemane Diezelfde avond ging
Nadere informatieHeilig Jaar van Barmhartigheid
Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra
Nadere informatieVerloren grond. Murat Isik. in makkelijke taal
Verloren grond Murat Isik in makkelijke taal Moeilijke woorden zijn onderstreept en worden uitgelegd in de woordenlijst op pagina 84. Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen Mijn geboorte Mijn verhaal
Nadere informatieBoek1. Les 1. Dit is het verhaal van Maria. Dit is het verhaal van de engel. Dit is het verhaal van Jezus.
Boek1. Les 1. Dit is het verhaal van Maria. Dit is het verhaal van de engel. Dit is het verhaal van Jezus. De engel zei: God zal jou een kind geven. God zal jou Zijn Kind geven. God zal jou Jezus geven.
Nadere informatie