ERFELIJKHEID EN INTEELT

Transcriptie

1 ERFELIJKHEID EN INTEELT BIJ SCHAPEN EN GEITEN September 2015 KU Leuven Livestock Genetics

2 Wat zijn eigenlijk lokale rassen? Hoe zit genetica ineen? Wat is het belang van genetische diversiteit? Hoe kunnen we dit toepassen in de praktijk?

3 Wat zijn eigenlijk lokale rassen? Hoe zit genetica ineen? Wat is het belang van genetische diversiteit? Hoe kunnen we dit toepassen in de praktijk?

4 Wat zijn lokaal rassen? Gelinkt aan een specifiek gebied Zijn origin Zijn actuele locatie Bedrijfsysteem Kenmerken Minder productief Meestal gebieden met natuurlijke beperkingen Bijna alle zeldzame rassen zijn lokaal maar lokale rassen kunnen groot zijn

5 Problemen? Kwetsbaar Demografisch (kleine populatie) Genetisch (inteelt, lage diversiteit) Extra aandacht nodig voor Promotie van het ras Genetisch management

6 Waarde lokale rassen Levende populaties Cultuur-historische waarde Ecologische waarde Sociaal-economische waarde Unieke genetische samenstelling Toekomstige vragen uit de markt Verzekering tegen toekomstige veranderingen

7 Behoud lokale rassen Lokale rassen zijn minder geschikt voor massaproductie van voedsel Nood aan originele voedselketen voor hoogwaardige producten

8 Behoud lokale rassen Karditsel vzw Biologisch gecertificeerd melkgeitenbedrijf Natuurbeheer Kemp vzw Ecologisch natuurbeheer met schapen Natuurboerderij het Bolhuis Hoeveproducten Kempens rund en Ardense voskop

9 Behoud kleine rassen Biobank Opslag genetisch materiaal Mogelijkheid tot terugkruisen indien ras uitgestorven Genetisch materiaal opnieuw inzetten Reeds in: Wallonie Nederland ( Centrum voor Genetische bronnen Nederland)

10 Wat zijn eigenlijk lokale rassen? Hoe zit genetica ineen? Wat is het belang van genetische diversiteit? Hoe kunnen we dit toepassen in de praktijk?

11 Wat zijn genen? Gen 2 Gen 1 Cel Chromosoom DNA Sequentie

12 Wat zijn genen? Gen = een moleculaire eenheid die codeert voor een eigenschap en wordt doorgegeven aan de nakomelingen Allelen = varianten van één gen Bepaalde allelen zorgen voor een verschil in werking en zijn ontstaan uit een mutatie

13 Wat zijn genen? Schapen hebben 26 paar chromosomen en 1 paar geslachtschromosomen (XX of XY)

14 Wat zijn genen? Voor elk gen heeft ieder individu 2 allelen, gelegen op beide chromosomen

15 Wat zijn genen? Voor elk gen heeft ieder individu 2 allelen, gelegen op beide chromosomen Chromosoom 1 Chromosoom 2 Gen 1 Gen 1

16 Wat zijn genen? Voor elk gen heeft ieder individu 2 allelen, gelegen op beide chromosomen Chromosoom 1 Chromosoom 2 Allel 1 Allel 2

17 Wat zijn genen? KOE KOK KOEK KO E OKE KOEKOEK Substitutie Insertie Deletie Inversie Duplicatie

18 Genotype en Fenotype Genotype verzameling van genen (allelen) die een individu bezit (> ) Fenotype de waarneembare eigenschappen van een individu (kg melk, uierdiepte, schofthoogte, enz.)

19 Genotype en Fenotype Fenotype = Omgeving + Genotype

20 Hoe worden genen doorgegeven? A a A a A A Homozygoot A a Heterozygoot a a Homozygoot

21 Hoe worden genen doorgegeven? In sperma of eicellen is er van één gen telkens maar één van de twee allelen aanwezig Welk allel er aanwezig is wordt door het toeval bepaald Bij bevruchting: toevallige combinatie van spermacel en eicel 25% 25% 25% 25% AA Aa aa aa

22 Dominante en recessieve genen Bij dominantie zal het dominante allel de expressie van een recessief allel maskeren bijv. het gen voor hoorns bij runderen Dominant gen: hoofdletter Recessief gen: kleine letter

23 Hoorns Hoornloos pp PP pp pp Hoornloos PP pp pp Hoornloos Hoornloos Hoorns

24 Additief genetisch effect Kenmerken waarop geen dominantie speelt Het totale effect van dit gen kan eenvoudigweg berekend worden door de individuele effecten van de allelen op te tellen Elk allel heeft een bepaalde waarde die het toevoegt aan het fenotype

25 Gen 1= +1kg Gen 2= +0,2kg Totaal= +1,2kg Gen 1= -0,2kg Gen 2= +0,4kg Totaal= +0,2kg AA bb aa BB Gen 1 Gen 2 A = +0,5kg a = - 0,1kg B = +0,2kg b = +0,1kg Aa bb Gen 1= +0,4kg Gen 2= +0,3kg Totaal= +0,7kg

26 Monogeen versus polygeen Monogeen kenmerk: Aan/uit fenotype bv. hoornloos bij runderen Polygeen kenmerk: Enkele genen met elk een effect bv. vachtkleur Enorm veel genen met een zeer klein effect bv. melkproductie bv. vleesaanzet

27 Kleurvererving bij schapen Gen Basis-kleurgen (B-locus) Kleurpatroon-gen (A-locus) Extensie-gen (E-locus) Vlekken-gen (S-locus) Kleuren Zwart Bruin Wit Grijs Badgerface Mouflon Solid (=basiskleur) Zwart Onderdrukt A-locus of niet Vlekken Geen vlekken

28 Kleurvererving bij schapen Basis-gen (B-locus) 2 mogelijkheden B (dominant) zwarte kleur b (recessief) bruine kleur BB en Bb bb Zwart Bruin

29 Kleurvererving bij schapen Kleurpatroon-gen (A-locus) 12 mogelijkheden A wh A b A w A g A gw A a Wit Dassenkop / Badgerface Wildtype, solid Grijs Mouflon Zwart

30 Kleurvererving bij schapen A wh A wh of A wh x A b A b A w A w A g A g A gw A gw A b A w Wit Bruin Wildtype Grijs Mouflon Combinatie van de 2 kleuren A a A a A a x Recessief zwart Nooit zwart

31 Kleurvererving bij schapen A a A a A a x Recessief zwart Nooit zwart B-locus en A-locus? bb A a A a Bruin als basiskleur Maar A-locus is dominant over het B-locus Zwarte vachtkleur

32 Kleurvererving bij schapen A a A a A a x Recessief zwart Nooit zwart B-locus en A-locus? Bb A g A g Zwart als basiskleur Maar A-locus is dominant over het B-locus Grijze vachtkleur

33 Kleurvererving bij schapen Extensie-gen (E-locus) E-locus bepaalt of A-locus tot uiting komt E d (dominant) A-locus komt niet tot uiting E e (recessief) A-locus komt wel tot uiting

34 Kleurvererving bij schapen E e E e E d E e of E d E d A-locus wordt niet onderdrukt A locus wel onderdrukt, zwart of bruin, afhankelijk van je basis-kleurgen B B-, A- en E- locus?? Bb A gw A gw E d E e Bb = Zwart als basiskleur A-locus is dominant over het B-locus Mouflon kleur MAAR E d -locus is dominant over het A locus en schakelt deze uit Zwarte vachtkleur (want basiskleur Bb)

35 Kleurvererving bij schapen Vlekken-gen (S-locus) Slechts 2 mogelijkheden S (dominant) Niet gevlekt s (recessief) Gevlekt

36 Kleurvererving bij schapen B-, A- en E- én S-locus?? SS A g A a bb E e E e bb = bruine onderkleur A locus dominant over B locus Ag Grijze kleur E-locus bepaalt of A-locus tot uiting komt E e A locus wordt niet onderdrukt SS wijst op geen vlekken Resultaat: Grijs schaap zonder vlekken

37 Wat zijn eigenlijk lokale rassen? Hoe zit genetica ineen? Wat is het belang van genetische diversiteit? Hoe kunnen we dit toepassen in de praktijk?

38 Wat is inteelt? Inteelt = Het paren van dieren die met elkaar verwant zijn Lam ingeteeld

39 Wat is inteelt Inteeltgraad = ½ vd genetische verwantschap tussen ram en ooi Ouders 12.5% verwant lam is 6.25% ingeteeld Inteeltgraad kan variëren tussen 0% = niet ingeteeld 100% = compleet ingeteeld (muizen en ratten in labo) 6.25% ingeteeld

40 Wat is inteelt? Bella Genetisch materiaal komt dubbel voor 1/2 1/2 1/2 1/2 Één van beide kopieën wordt doorgegeven (50% kans) Kans op rood gen van Bella = ½ x ½ x ½ x ½ = 6,25%

41 Wat is inteelt? æ 1 F = åç ö 1+m+n è 2ø F = 3.125% m = aantal dieren langs vader = 2 n = aantal dieren langs moeder = 2 Grootvader Lam Vader Grootmoeder Grootvader Bella Moeder Grootmoeder 41

42 Inteelt verhoogt fokzuiverheid Raseigenschappen vastleggen MAAR Fokzuiverheid treedt tegelijk op voor gunstige/gewenste genen en voor ongunstige/ongewenste genen Inteelt leidt tot teloorgang van het ras (inteeltdepressie)

43 Inteeltdepressie Meest duidelijke effect is een daling in de algemene fitheid (fitness) van het dier Belangrijk voor kenmerken met een lage erfelijkheidsgraad, zoals vruchtbaarheidskenmerken, langleefbaarheid, Runderen: Per 10% stijging in inteeltgraad -3,2% kg melk (in vergelijking met een niet-ingeteeld dier) (Robertson 1954 Falconer 1996)! Niet elk ingeteeld individu heeft een slechtere prestatie Gemiddelde voor een hele populatie

44 Oorzaken van inteelt Ongewild Toeval (ram dekt zijn dochters / ramlam dekt moeder) Zeldzaam ras (weinig dieren, weinig fokkers) (Strenge) selectie Bewust Fixeren van bepaalde eigenschappen Creëren van nieuwe rassen Veelvuldig gebruik van een bepaald top-dier Inteelt heeft dus veel te maken met de fokstrategie

45 Inteelt op rasniveau Bereken voor elk dier de inteeltgraad Bereken gemiddelde inteeltgraad van het ras Groepeer de dieren per generatie (3 à 4 jaar) Evolutie van de inteeltgraad per geboortejaar

46 Inteelt bij vleesrassen Ras Populatie F% Gem F% Max F% Totaal Texel Suffolk Hampshire Bleu DM Ile de France Rouge de l'o Swifter Zwartbles

47 Inteelt in een gesloten ras stijgt Stamboek(en) zijn gesloten, geen invoer van nieuw erfelijk materiaal Na een aantal generaties zijn (alle) dieren verwant aan elkaar, inteelt neemt toe in de tijd Snelle inteelttoename duidt op een kleine effectieve populatie (N e ) en lage genetische variatie Voor overleving van een ras/populatie is de genetische variatie cruciaal!

48 Effectieve populatiegrootte Effectieve populatiegrootte (N e ) De effectieve grootte van een ras komt overeen met de grootte van een «ideale» populatie met dezelfde genetische variatie Bijvoorbeeld: populatie van 1 miljoen dieren kan N e = 50 hebben Dit betekent dat de 1 miljoen dieren dezelfde genetische variatie vertonen als een ideale populatie van 50 dieren

49 Effectieve grootte en inteelttoename Toename van inteelt (ΔF) per generatie is omgekeerd evenredig met effectieve populatiegrootte (N e ) Grote populatie inteelt stijgt langzaam Kleine populatie inteelt neemt snel toe

50 Effectieve populatiegrootte Lage effectieve populatiegrootte Grotere kans op inteeltdepressie (de opstapeling van de negatieve effecten als gevolg van inteelt) Minder ruimte om zich aan te passen aan een veranderende omgeving en populatie subdivisie vergroten op hun beurt de kans dat het ras gaat uitsterven.

51 Effectieve populatiegrootte Volgens het FAO is een ras met een effectieve populatiegrootte onder 100 bedreigd en moet de genetische diversiteit goed gemonitord worden om dit ras op termijn te behouden.

52 Effectieve populatiegrootte Verlies van genetische diversiteit over 10 generaties 25 18,00% 50 10,00% 100 5,00% 125 4,00% 250 1,60% 500 0,80% It is very hard for populations to recover from loss of genetic variation (Meuwissen, 1998)

53 Effecten van inteelt Aan de hand van praktijkvoorbeelden Rambouillet-kudde in Parijs Soay schapen op eiland St Kilda Inteelt experimenten van Wiener

54 Merinos van Rambouillet Wolschapenras uit Spanje 1786, sinds 1801 gefokt als gesloten kudde ooien, 15 rammen F = 54 % (in 1993) N e = 50 Hoge inteeltgraad maar beperkte inteelttoename!

55 Geen regels Relatie ouders Creatie ras

56 Rambouillet Dracht% varieert van 0,68 tot 0,94 Worpgrootte stijgt van 1,12 1,32 Geboortegewicht stabiel 2,8 tot 3,5 kg/lam Sterfte 13% 21% 17% consanguinité. Finalement, si vraiment le troupeau a subi une dépression de consanguinité, celle-ci est restée minime car le troupeau a bien survécu depuis plus de 36 générations avec une augmentation moyenne du taux de consanguinité de 1% par génération

57 Rambouillet Beginjaren: geen fokregels Later: gebaseerd op het vermijden van gemeenschappelijke voorouders Poging om rammen cirkels op te zetten (niet gelukt) Sinds 2006: gebruik van software voor optimale genetische bijdrage

58 Soay Natuurlijke populatie n=1190 ( ) Eiland Hirta, St Kilda (637 ha) Typische populatiecrashes om de 3-4 jaar Vooral zichtbaar bij rammen

59 Soay Inteelt per dier gemiddeld = 1.7% (berekend via pedigree / DNA test) MAAR: tot 20% van de dekkingen zijn dichte inteelt (eerste graad familie) Geen inteeltdepressie op geboortegewicht en sterfte bij geboorte

60 Soay Gegevens over wormgevoeligheid (Faecal Egg Count) Fokzuiverheid bepaald door DNA merkers meer homozygoot (dus meer gevoelig aan wormen) = meer kans op sterfte Natuurlijke selectie tegen inteelt : heterozygote dieren overleven gemakkelijker dan fokzuivere (=ingeteelde) dieren

61 Experimenten Wiener Scottish Blackface, Welsh Mountain en Cheviot 4 generaties met toepassing van nauwe inteelt Inteelt% van 25%, 37.5%, 50% en 59%

62 Wiener: effecten van inteelt Effect op drachtpercentage daalt van 0.71 (eerste bronst, F=0%) naar 0.44 (eerste bronst, F=59%) Worpgrootte 1.73 (F=0%) 1.37 (F=25%) 1.24 (F=59%) Overleving van de ooien per +10% inteelt, +20% meer sterftekans

63 Inteelt bij Belgisch Melkschaap

64 Schattingen effectieve populatiegrootte Belgisch Melkschaap Volgens de toename van de inteelt: 47 DUS inteelt stijgt per generatie met >1% Dit is ongunstiger dan de situatie van de Merinos van Rambouillet (210 jaar gesloten)

65 Conclusies Snelle stijging van de inteelt is nefast voor fitness (experimenten Wiener, natuurlijke selectie bij Soay schapen) Geleidelijke toename van de inteelt kan wel succesvol zijn met zelfs verbetering van bepaalde kenmerken (Rambouillet kudde) genen Er is veel tijd nodig om dit te realiseren Belang van natuurlijke selectie om ongunstige kwijt te spelen ( genetic purging )

66 Conclusie Inteelt is gevolg van paren van ouders die verwant zijn Inteelt neemt onvermijdelijk toe in een gesloten ras Inteelttoename is belangrijke parameter voor overleving van het ras Vuistregel: N e minimaal 50, beter is N e =100

67 Wat zijn eigenlijk lokale rassen? Hoe zit genetica ineen? Wat is het belang van genetische diversiteit? Hoe kunnen we dit toepassen in de praktijk?

68 Hoe omgaan met inteelt? A) als fokker B) fokorganisatie / ras-commissie / stamboek belangen lopen niet gelijk lange termijn visie

69 Inteelt-beheersing op fokkersniveau Waarom? Om negatieve effecten te vermijden Expressie van recessieve defecten Inteeltdepressie (fitness vermindert) Hoe? Vermijd paringen die leiden tot een te hoge inteeltgraad van de lammeren Limieten op inteelt Rundvee 3.25% Varkens (BN) 5%

70 Fokken = selectie behoud?? Voor behoud van de diversiteit veel rammen gebruiken alle rammen evenveel geselecteerde nakomelingen Voor selectie: enkel fokken met de beste dieren Behoud van diversiteit gaat in tegen fokkersdrang om te selecteren

71 Rol van fokorganisatie Maatregelen verschillen per ras Internationaal lokaal ras Status van het ras Selectie behoud

72 Rol van fokorganisatie? Monitoring van de populatie Bepalen populatie-structuur, inteeltniveau,... Rasspecifieke aanpak (internationaal<->lokaal, status, selectie <-> behoud) Management van de populatie Advies aan fokkers of bindende regels??

73 Mogelijke maatregels Gebruik veel rammen Gebruik rammen maximum 1 of 2 jaar in het stamboek (niet doorverkopen aan collega s) Fok alleen met ramlammeren uit goede, oudere ooien jonge rammen zijn genetisch beter dan hun vader en oude ooien garanderen gebruiksduur en vitaliteit Max. 1 ramlam van elke vader Beperk aantal ooien/dekkingen per ram

74 Mogelijke keuzes Ramcirkels Computer-programma (geeft paringsadvies, welke rammen en ooien inzetten en in welke combinatie) Kruis met ander(e) rassen Meerdere rammen inkruisen ipv. Één Niet het F1, F2, F3 systeem want hierdoor fok je de vreemde genetica er terug uit

75 Rammencirkels Ramlammeren (1 jaar gebruikt) A levert aan B B levert aan C C levert aan A Dit kan ook binnen een groot bedrijf door ooi-groepen te maken Bedrijf C Bedrijf A MAAR! - kwaliteit tussen bedrijven - ziektestatus Bedrijf B

76 Inteelt controle via de SLE databank

77 Na inloggen en klikken op RAMMENADVIES verschijnt een lijst met de actieve ooien

78 Ooien op bedrijf 7887 Geef eigen of vreemde ram in

79

80

81 Inteeltcoëfficiënt van de toekomstige lammeren OK voor de oudere ooien Extreem hoog voor ooilam want paring vader- dochter En ram is zelf ook ingeteeld!!!

82 Ram Ingeteeld op A Inteeltcoeff = 6,25 %

83 Meer details

84 Meer info over inteelt

85 Volgnummer Stamboeknummer Intern nummer Generatie Aantal keer voorkomen Inteelt Rechts: tabel met voorouders

86 Een andere ram zoeken dan maar

87 Is OK voor de ooilammeren

88 Voorbeeld gebruik genomica Kempisch Rund

89 Lokale rassen Lokale rassen bezitten genetische variatie en speciale eigenschappen niet aanwezig in conventionele rassen Witrode ras van Oost- Vlaanderen Witblauwe Dubbeldoel ras Rood ras van West- Vlaanderen Kempisch Rund

90 Roodbonte Kempisch Rund Een oud Belgisch dubbeldoel ras dat voorkwam in de Kempen (provincies Antwerpen en Limburg) In 1972 ging het over in het roodbonte ras van België waarna er steeds meer werd ingekruist met rode Holstein tot een gespecialiseerd melkveeras De originele Kempische runderen waren bijna verdwenen op enkele landbouwers na die nog vasthouden aan het oude type koe In 2012 werd een stamboek opgestart met de landbouwers die nog het oude type koe hadden

91 Project Tot nu toe zijn er ongeveer 400 dieren fenotypisch geregistreerd bij 6 veehouders verspreid over Limburg en Antwerpen Op twee bedrijven moeten dieren nog worden geregistreerd

92 Doel Er is slechts weinig tot geen pedigree informatie beschikbaar Zicht krijgen op de zuiverheid/samenstelling van het Kempische ras naar aanleiding van de oprichting van het stamboek in 2012 met behulp van genomische informatie Vergelijken van het genetische profiel met verschillende runderrassen

93 Merkers Genetische merker is een deel van een DNA Delen waarbinnen een stuk gelijk is voor iedereen en een ander stuk van individu tot individu verschilt DNA. Gelijke delen herkennen tussen de rest van het Unieke delen variatie tussen individuen 93

94 Merkers Gen 2 Gen 1 Cel Chromosoom DNA Sequentie

95 SNP merker Een variatie in het DNA van een enkele nucleotide (letter) lang Op één plaats in het genoom kan men dan bij verschillende dieren een ander nucleotide aantreffen. SNP's ontstaan door kopieerfoutjes in de DNA replicatie. Ongeveer 90% van alle genetische variaties in het genoom zijn SNP's 95

96 SNP merker Bepalen van de status van een SNP = genotyperen Gebruikt voor o o o o Genetische vingerafdrukken Ouderschapscontrole Onderzoek of DNA variatie invloed hebben op de gevoeligheid voor een ziekte Onderzoek naar de gehele variatie die aanwezig is in een populatie = genetische diversiteit 96

97 SNP merker Gen 2 Gen 1 G G GG Cel Chromosoom DNA Sequentie Sequentie Gen 2 A G AG Gen 1 Cel Chromosoom DNA Sequentie 97

98 SNP merker Met SNP chip wordt voor een dier bepaald welke varianten er aanwezig zijn op plaatsen in het genoom Illumina 54K SNP chip Gebruik voor de analyses 98

99 Analyse 340 bloedstalen werden geanalyseerd (Illumina 54K SNP chip) Proportioneel over de bedrijven Alle fokstieren Alle oude koeien (ouder dan 7 jaar)

100 Analyse Dieren groeperen volgens gelijkenis van de de merkers Controle op de data => SNPs en 334 dieren De omzetting gebeurt op die manier dat de eerste as/component, de grootste bron van informatie weergeeft. Deze as/component verklaart de meeste variatie in de data. Elke volgende component verklaart telkens minder variatie en alle componenten zijn onafhankelijk van elkaar.

101 Variatie binnen het Kempisch rund

102 Variatie binnen het Kempisch rund

103 Variatie binnen het Kempisch rund

104 Inteelt Gemiddeld inteeltpercentage = 3,7%

105 Effectieve populatiegrootte Voor het Kempisch rund is de effectieve populatiegrootte 67 Volgens het FAO is een ras met een effectieve populatiegrootte onder 100 bedreigd en moet de genetische diversiteit goed gemonitord worden om dit ras op termijn te behouden.

106 Toekomst Zwartbonte Holstein MRIJ INRA WUR / CGN Belgisch witblauw Roodbonte Holstein Brandrood West- Vlaamse Rode Maine Anjou AWE CRV WUR / CGN CRV AWE / INRA Verbeterd Roodbont WUR / CGN Pie Rouge Mixte ULG Data Data Data Sperma Haar/Sperma Sperma Data/Sperm a Haar/Sperm a Data

107 Samenvoegen met andere rassen Bij het samenvoegen van alle rassen, moet de voorgaande analyse opnieuw gedaan worden SNPs en 761 dieren

108 Vergelijking verschillende rassen

109 Kempische populatie

110 Besluit Genetische verschillen tussen 3 van de 6 bedrijven en vervolgens ook voor een 4de bedrijf (3de as). Oorsprong in een verschillend fokdoel De fokstieren zijn meer centraal gelegen, ze zijn meer gemiddeld in vergelijking met de rest van de populatie. Dit zal leiden tot een meer uniforme populatie in de toekomst.

111 Besluit Op basis van deze genetische analyses is het mogelijk om stieren in te zetten in bedrijven met een ander genetisch profiel om zo sneller tot een uniforme populatie te komen. Het inteeltpercentage (3.7%) en de effectieve populatiegrootte (67) zijn momenteel niet alarmerend maar monitoring is aan te raden.

112 Besluit Er is een hoge verwantschap tussen het Kempisch rund en Brandrood en Pie Rouge mixte Indien er te weinig Kempische stieren zijn omdat de inteelt (-toename) of verwantschapsgraad te hoog wordt, dan is het mogelijk om stieren van deze rassen te gebruiken. Zo zouden zij een oplossing kunnen zijn op korte termijn.

113 Genomica bij schapen en geiten? In de nabije toekomst (10 jaar) zal de kost van deze analyse drastisch dalen waardoor routine gebruik mogelijk zal worden Hierdoor kan genomische informatie ingezet worden in het behoud en de ondersteuning van lokale rassen

114 Conclusies Behoud van rassen op lange termijn vereist behoud van genetische diversiteit Lokale rassen bezitten mogelijks interessante eigenschappen/genen voor nichemarkten en/of voor de toekomst. Er bestaan heel wat hulpmiddelen om de genetische spreiding op te volgen (analyse pedigree, genomica) Inteelt controle is voor de fokker een goede eerste stap

115 Conclusies Hoge inteeltgraden zijn niet per definitie slecht maar een snelle toename van de inteelt wel Nauwe inteelt doet de fitness dalen. Op lange termijn is de toename van inteelt in een ras onvermijdelijk maar deze moet geleidelijk gaan Beperk de invloed van individuele rammen op de totale populatie door één of andere maatregel

116 Dank voor uw aandacht Vragen?

117