Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug

Transcriptie

1 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND

2

3 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug studie in opdracht van Landschapsbeheer Drenthe uitgevoerd door de stichting RAVON W. Bosman & J. Janse november 2006 STICHTING RAVON POSTBUS BK NIJMEGEN

4 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug Colofon Stichting RAVON. Met duidelijke bronvermelding mag alles uit dit rapport worden overgenomen. Rapportnummer: Tekst en samenstelling: W. Bosman & J. Janse In opdracht van: Landschapsbeheer Drenthe Foto s: W. Bosman en J. Janse Wijze van citeren: Bosman, W. & J. Janse, Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug. Stichting RAVON, Nijmegen. 45 p.

5 Stichting RAVON INHOUD DANKWOORD 1 INLEIDING WERKWIJZE Larvenonderzoek Selectie van de onderzoeklocaties RESULTATEN Water 1 Tolhuisweg (239,4-569,5) Water 2 Katerveld (240,26 569,50) Water 3 De Kampen (241,1 569,2) Water 4 Westerdiep 1 ( ,6) Water 5 Westerdiep 2 (239,5-567,4) Water 6 Grootveen ( ) Water 7 Kleinveen ( ) Water 8 Zwembad langs Schipborgse Diep ( ) Water 9 Omgeving Schipborg ( ) Water 10 Gasterse Duinen 1 ( ) Water 11 Gasterse duinen 2 ( ) Water 12 Gasterse duinen 3 ( ) Water 13 Terborgh 1 ( ) Water 14 Terborgh 2 ( ) Water 15 Jippingsveen ( ) Water 16 Gieterlandenplas ( ) Water 17 Eexterveld (243,2 558,7) Water 18 Eexterveld 2 (242,8-558,5) Water 19 Water ten westen van Gasselte (248,3-553,7) Water 20 Buinerveld (251,7-547,6) Water 21 Water in akker(250,9 544,9) Water 22 Saksveld 1 (250,2-544,5) Water 23 Saksveld 2 (250,2 544,4) Water 24 Saksveld 3 (250,3 544,3) Water 25 Bospoel boswachterij Odoorn (249,5 543,4) Water 26 De zwemkoele (251,4 542,0) Water 27 Het Schoonmeer in de boswachterij Odoorn (251,2 541,6) Water 28 Hendriksveen 1 (250,1 541,1) Water 29 Hendriksveen 2 (250,2 540,9) Water 30 Poel in oostelijk deel van de boswachterij Odoorn (252,1 541,1) Water 31 Ven in Valtherbos (255,2 538,8) Water 32 Poel in weiland (257,1 538,9) Water 33 Water bij pompstation 1 (255,3 537,6) Water 34 Water bij pompstation 2 (255,3 537,5) DISCUSSIE Knoflookpad Vroege soorten CONCLUSIE...41 LITERATUUR...43 Bijlage 1 Per monsterlocatie de aangetroffen reptielen en vissen...45

6 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug

7 Stichting RAVON DANKWOORD Met dank aan Sibert Hoeksma van landschapsbeheer Drenthe voor de begeleiding van het project. Bertil Zoer en Dick Dorp adviseerden in de keuze van de te onderzoeken wateren. Daarnaast willen we alle grondeigenaren die toestemming gaven voor het uitvoeren van het onderzoek bedanken.

8

9 Stichting RAVON 1 INLEIDING In 2003 is er op de Hondsrug in Drenthe een onderzoek uitgevoerd naar de knoflookpad in de omgeving van Valthe (Buro Bakker, 2004). Dit onderzoek leverde drie nieuwe voortplantingslocaties op van deze in Nederland zeldzamer wordende soort. Inmiddels is bekend dat de populatie in Valthe en omgeving tot de grootste van Nederland behoort. Tijdens dat onderzoek is een selectie van wateren in het zuidelijke deel van de Hondsrug onderzocht. Het noordelijk deel van de Hondsrug is nog nooit specifiek op het voorkomen van de knoflookpad onderzocht. Gezien het aantal nieuwe vindplaatsen dat het onderzoek in 2004 opleverde is niet uitgesloten dat ook hier nog niet ontdekte locaties zijn waar knoflookpad voorkomt. Dit onderzoek richtte zich vooral op het noordelijk deel van de Hondsrug. Ook zijn nog een aantal wateren in het zuidelijk deel van de Hondsrug onderzocht die niet betrokken waren in het onderzoek dat in 2004 is uitgevoerd. In totaal zijn 34 wateren onderzocht. Figuur 1 geeft de globale ligging van het onderzoeksgebied. Figuur 1. Globale ligging van het onderzoeksgebied op de Hondsrug tussen Assen en Emmen. 1

10 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 2

11 Stichting RAVON 2 WERKWIJZE 2.1 Larvenonderzoek Om de aanwezigheid van de knoflookpad aan te tonen is onderzoek verricht met behulp van fuiken. Kooractiviteit van knoflookpadden betekent niet zondermeer dat er ook voortplanting plaatsvindt en geen kooractiviteit betekent niet zondermeer dat er geen voortplanting plaatsvindt. Het gebruik van fuiken is bij eerder onderzoek zeer succesvol toegepast om de aanwezigheid van larven aan te tonen (van Dijk & Struijk, 2005). De aanwezigheid van larven toont aan dat de knoflookpad aanwezig is, maar bovendien, zeker als de larven afmetingen hebben van 5 cm of meer, of voortplanting succesvol is. De wateren zijn in juni en juli met amfibieënfuiken bemonsterd. Het aantal fuiken dat in een water is geplaatst was afhankelijk van de grootte van het water. De twee typen fuiken die zijn gebruikt voor het onderzoek naar de knoflookpad op de Hondsrug. 2.2 Selectie van de onderzoeklocaties Op grond van een kaartstudie en een veldbezoek zijn een groot aantal wateren geselecteerd die zijn onderzocht op het voorkomen van de knoflookpad. Waardevolle informatie over poelen is verkregen van Sibert Hoeksma, Dick van Dorp en Bertil Zoer. In hoofdstuk 3 worden de afzonderlijke poelen bij de resultaten beschreven. Figuur 2 en 3 geven de ligging van de onderzochte wateren op de Hondsrug. 3

12 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug Figuur 2. Ligging van de onderzochte wateren in het noordelijk deel van de Hondsrug. 4

13 Stichting RAVON Figuur 3. Ligging van de onderzochte wateren in het zuidelijk deel van de Hondsrug. 5

14 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 6

15 Stichting RAVON 3 RESULTATEN Er is tijdens het onderzoek geen knoflookpad gevonden. Er zijn in 27 van de 34 onderzochte wateren amfibieën aangetroffen. In totaal zijn er zeven soorten amfibieën waargenomen in de onderzochte wateren (tabel 1). Tabel 1. Per monsterlocatie de waargenomen soorten amfibieën op de Hondsrug in Drenthe. waternr. kamsalamander kleine watersalamander gewone pad bruine kikker heikikker poelkikker bastaardkikker groene kikker onbepaald aantal

16 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug De kamsalamander is in vijf wateren aangetroffen. Kleine watersalamander en gewone pad zijn beide in tien wateren gezien. Op negen locaties is de bruine kikker waargenomen. In tegenstelling tot de bruine kikker is de heikikker maar op één locatie gevangen. De bastaardkikker is de meest aangetroffen soort, ze werd op 16 locaties gezien. Op vier locaties is poelkikker aangetroffen. In bijlage 1 staan per monsterlocatie de reptielen en vissen die tijdens het onderzoek zijn waargenomen. 3.1 Water 1 Tolhuisweg (239,4-569,5) Dit water is recent (half jaar geleden) aangelegd in een gebied dat nu wordt begraasd met Schotse Hooglanders. De vegetatie is zich nog aan het ontwikkelen en bestaat nu voornamelijk uit grote egelskop. De poel is in deze korte tijd door vier soorten amfibieën gekoloniseerd (tabel 2). In de fuiken is één kleine watersalamander aangetroffen, twee gewone padden en twee poelkikkers. Van de bastaardkikker zijn vier exemplaren gezien. Tabel 2. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 1. Poel ligt in een extensief weiland begraasd met Schotse Hooglanders. Aan de oostkantzijde wordt het weiland begrens door een bos. Het water ligt op ongeveer 300 meter van het beekdal van de Drentsche Aa. Geen kleine watersalamander gewone pad poelkikker bastaardkikker groene kikker onbepaald Het dit voorjaar aangelegde water in een natuurontwikkelingsgebied. 8

17 Stichting RAVON 3.2 Water 2 Katerveld (240,26 569,50) Dit ven heeft een oeverbegroeiing bestaande uit voornamelijk pitrus en wilg. Door uitspoeling van mest vanuit de omliggende akkers is het water verrijkt en daardoor groen gekleurd. Er is kleine watersalamander, gewone pad en bastaardkikker in de fuiken gevangen (tabel 3). Opmerkelijk is het aantal van 2650 larven van de gewone pad die nog in het water aanwezig waren. Ook werden er vier blankvoorns gevangen. Tabel 3. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 2. kleine watersalamander gewone pad bastaardkikker blankvoorn Het ven ligt langs een houtwal maar is voor meer dan driekwart omgeven akkerland waar voornamelijk aardappel wordt verbouwd. In potentie is dit dan ook een geschikte locatie voor de knoflookpad. De akkers grenzen aan het water waardoor uitspoeling van voedingsstoffen snel optreedt. Geadviseerd wordt een bufferzone te realiseren waardoor de uitspoeling van meststoffen wordt beperkt. Daarnaast is het een verbetering wanneer de aanwezige vis kan worden verwijderd. Monsterpunt 2 met kleine watersalamander, gewone pad en bastaardkikker. 9

18 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.3 Water 3 De Kampen (241,1 569,2) Het is een water omgeven door een zeer brede moeraszone met verschillende soorten grassen, wateraardbei, liesgras en lisdodde. Naast kleine watersalamander is de bastaardkikker in de fuiken aangetroffen (tabel 4). Daarnaast is ruisvoorn gevangen. Tabel 4. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 3. kleine watersalamander bastaardkikker groene kikker onbepaald ruisvoorn Het ven is omgeven door een moeraszone van minimaal 50 meter en ligt voor een groot deel in een akkercomplex waar maïs, aardappel en graan wordt verbouwd. Aan de westzijde ligt een intensief grasland. Het verwijderen van de aanwezige vis zal de kwaliteit van het ven voor amfibieën verbeteren. Bemonsterd ven met een fraai ontwikkelde oeverzone. 10

19 Stichting RAVON 3.4 Water 4 Westerdiep 1 ( ,6) De oeverzone van deze plas is begroeid met grassen, pitrus en riet. Een watervegetatie is niet aanwezig. In de fuiken is één poelkikker en zijn vier bastaardkikkers aangetroffen (tabel 5). Drie larven van één van de groene kikkers zijn gevangen. Ook een aal zat tijdens de monsterperiode in een van de fuiken. Tabel 5. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 4. poelkikker bastaardkikker groene kikker onbepaald aal De kleine plas ligt op de overgang van intensief weiland naar een bosrand. Het weiland wordt gedeeltelijk begraasd met paarden. In de bosrand groeit voornamelijk eik. Het kronendak is vrij open waardoor de bodem lokaal begroeid is met opslag van o.a. Amerikaanse vogelkers, gewone lijsterbes en zomereik. De noordzijde wordt intensief gebruikt door eenden en ganzen die ook de ontwikkeling van een submerse watervegetatie tegenhouden. Het is beter het aantal ganzen en eenden te verminderen. Plas in de buurt van het Westerdiep met poelkikker als belangrijkste soort. 11

20 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.5 Water 5 Westerdiep 2 (239,5-567,4) Een sloot die op 50 meter van water 4 ligt waarvan de waterlaag wordt gedomineerd door smalle waterpest. Er zijn zes bastaardkikkers gevangen en eveneens een zestal larven van een der groene kikkers (tabel 6). Tabel 6. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 5. bastaardkikker groene kikker onbepaald De sloot ligt in een intensief grasland met aan een zijde wat bos en struweel. Op de oevers van de sloot groeien her en der wat wilgen. Geen Het slootje dat is onderzocht in de omgeving van het Westerdiep. 12

21 Stichting RAVON 3.6 Water 6 Grootveen ( ) Een ven dat in een bosgebied ligt dat met twee fuiken is bemonsterd. Op de oevers groeien wilgen en pitrus, de waterlaag bevat geen waterplanten. Er zijn 30 juveniele dieren van de gewone pad en 8 juveniele bruine kikkers aangetroffen (tabel 7). Tabel 7. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 6. gewone pad bruine kikker Dit ven is omgeven door een loofbos. Aan de noordzijde ligt de snelweg de N34. Aan de zuidkant gaat dit gebied over in weilanden gelegen in het beekdal van het Schipborgse Diep. De graslanden ten zuiden het gebied zouden meer geschikt gemaakt kunnen worden door voortplantingswateren en houtwallen aan te leggen. 3.7 Water 7 Kleinveen ( ) Dit ven ligt in het zelfde bos als water 6. Er zijn 20 juveniele gewone padden en tien juveniele bruine kikkers aangetroffen (tabel 8). Tabel 8. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 7. gewone pad bruine kikker Dit ven ligt in een loofbos met zomereik en ruwe berk. Noordelijk ligt de N34 een drukke weg. Ten zuiden gaat het gebied over in het beekdal van het Schipborgse Diep. Om de graslanden ten zuiden van de poel meer geschikt te maken zouden hier voortplantingswateren en houtwallen kunnen worden gerealiseerd. 13

22 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.8 Water 8 Zwembad langs Schipborgse Diep ( ) Dit voormalige zwembad heeft in het verleden in verbinding gestaan met het Schipborgse Diep. De oever is begroeid met diverse grassen. Er is een rijke onderwatervegetatie aanwezig bestaande uit smalle waterpest en moerassterrenkroos. Er zijn geen amfibieën in het water aangetroffen. Wel drie soorten vis te weten kleine modderkruiper, pos en ruisvoorn (tabel 9). Tabel 9. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 8. kleine modderkruiper pos ruisvoorn Dit water ligt in het beekdal van het Schipborgse Diep. De zuidkant bestaat uit extensief grasland. Aan de noordzijde begint de bebouwing van Schipborg. Op ongeveer 300 meter afstand bevindt zich een klein heidegebied en een bos. Het visvrij maken van dit water zou dit water (weer) geschikt moeten maken voor amfibieën. Het voormalige zwembad langs het Schipborgse Diep. Er zijn geen amfibieën zijn aangetroffen. 14

23 Stichting RAVON 3.9 Water 9 Omgeving Schipborg ( ) Deze poel is omgeven door een brede rietkraag met hier en daar lisdodde. In de waterlaag komt witte waterlelie voor. Er zijn geen amfibieën aangetroffen in de fuiken, wel vijf ruisvoorns (tabel 10). Tabel 10. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 9. ruisvoorn Het water ligt aan de rand van een naaldbosje. De directe omgeving bestaat voornamelijk uit weiland, een akker en percelen met jonge bomen. Om het water geschikt te maken voor amfibieën moet de vis worden verwijderd. Het water nabij de Schipborg. Op de voorgrond een van de fuiken. 15

24 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.10 Water 10 Gasterse Duinen 1 ( ) Dit water was oorspronkelijk een afgesloten meander van het oudenmolensche diep. Tegenwoordig heeft het meer het karakter van een (enigszins verrijkt) ven. De oevers aan de oostzijde zijn voornamelijk begroeid met pijpenstro en veenmos. De westzijde is overgroeid met wilg. Er zijn vier soorten amfibieën in de fuiken gevonden (tabel 11). Veel larven van de gewone pad en eveneens zo n 50 juvenielen van deze soort Daarnaast bruine kikker, heikikker en bastaardkikker. Ondanks dat geen vis in de fuiken is gevangen zit er wel vis in de oude meander. Tabel 11. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 10. gewone pad bruine kikker heikikker bastaardkikker Gelegen aan de rand van een heideveld. De noordkant bestaat uit bos. Op ongeveer 200 meter afstand zijn aardappelakkers. Om het water te verbeteren voor amfibieën zou de vis uit water moeten worden verwijderd. De Gasterse Duinen, de enige locatie waar heikikker is aangetroffen. 16

25 Stichting RAVON 3.11 Water 11 Gasterse duinen 2 ( ) Een ijsbaan die in contact staat met een andere plas. De oeverbegroeiing bestaat uit riet, pijpenstro en gagel. In het water staat voornamelijk gele plomp. Er is één amfibiesoort in de fuiken aangetroffen en wel in zeer grote aantallen: 3950 larven van de gewone pad zijn geteld (tabel 12). Daarnaast is baars gevonden. Tabel 12. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 11. gewone pad baars De ijsbaan ligt aan de rand van een heideveld de Gasterse duinen. Aan de noordzijde ligt bos. Op ongeveer 200 meter afstand zijn aardappelakkers. Geen. De ijsbaan aan de rand van de Gasterse duinen. 17

26 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.12 Water 12 Gasterse duinen 3 ( ) Een water dat in contact staat met een grote plas (water 11). De oevers zijn begroeid met wilg, riet en pitrus. Er zijn geen amfibieën in de fuiken aangetroffen. Ondanks dat er geen vis met de fuiken is gevangen, is er wel vis aanwezig in dit water. Het water ligt aan de rand van de Gasterse duinen, een heidegebied waarin zeer veel wateren liggen. Geen Het water in de buurt van ijsbaan (water 11) dat ook vol met vis zit. Er zijn geen amfibieën aangetroffen. 18

27 Stichting RAVON 3.13 Water 13 Terborgh 1 ( ) Dit water wordt door de eigenaren gebruikt als zwemplas. De oevers zijn begroeid met grassen, een watervegetatie is niet aanwezig. Er zijn kleine watersalamander en bastaardkikker met de fuiken gevangen. Tabel 13. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 13. kleine watersalamander bastaardkikker De zwemplas ligt op 200 meter van een zijstroom van het Schipborgse Diep. In de omgeving is er voornamelijk extensief grasland en houtwallen. Ten westen en zuiden liggen akkers op twee essen. Hier wordt aardapppel en koolzaad verbouwd. Het landbiotoop is hier goed ontwikkeld. In de omgeving zouden een aantal nieuwe amfibieën wateren moeten worden aangelegd om de bestaande populaties te versterken. In dit water is kleine watersalamander en bastaardkikker aangetroffen. 19

28 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.14 Water 14 Terborgh 2 ( ) Vijver omgeven door rododendron en riet. De watervegetatie is goed ontwikkeld bestaat uit moerassterrenkroos en waterviolier. Er zijn twee soorten amfibieën in de fuiken aangetroffen. Van de kleine watersalamander twee adulte exemplaren en 21 bastaardkikkers. Tabel 14. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 14. kleine watersalamander bastaardkikker De vijver ligt dicht in de buurt van water 13. In de omgeving is extensief grasland en zijn er houtwallen aanwezig. Twee akkers liggen op essen liggen ten westen en zuiden van het water. Het water dreigt geheel dicht te groeien met riet. Het is wenselijk om een deel van de rietkraag te verwijderen. Deze vijver ligt dicht bij water 13, het landbiotoop is hier dus goed ontwikkeld. In de omgeving zouden een aantal nieuwe wateren moeten worden aangelegd om de bestaande populaties te versterken. Het particuliere water dat door de bosschages er om heen in de schaduw dreigt te komen. 20

29 Stichting RAVON 3.15 Water 15 Jippingsveen ( ) Dit is een zeer voedselrijke plas omgeven door bos. Het wateroppervlak is bedekt met een dikke krooslaag. Er zijn geen amfibieën in de fuiken aangetroffen. Wel is er twee keer snoek gevangen. Tabel 15. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 15. snoek Dit water is omgeven door naaldbos. Aan de oostkant ligt een weg met bebouwing en tuinen. Op korte afstand van het ven ligt een moestuin, bospad en een perceel beukenbos met open kroondak. Het niet in de directe omgeving van dit water mest uitrijden, zal op langere termijn de waterkwaliteit verbeteren. Het zeer voedselrijke Jippingsveen waar geen amfibieën konden worden gevangen. 21

30 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.16 Water 16 Gieterlandenplas ( ) Een vrij grote plas in een bosgebied. Het water is vrijwel onbegroeid. Aan de noordoostkant staat een klein veldje met lisdodde. In de fuiken zijn larven van gewone pad gevonden. Uiteindelijk werden er 1115 larven van deze soort gevangen. Tabel 16. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 16. gewone pad Deze plas ligt in een loofbosgebied. Op korte afstand (200 meter) ligt aan de oostzijde een groot akkercomplex waar voornamelijk aardappel wordt verbouwd. Geen De fraai uitziende plas waar helaas alleen gewone pad is gevonden. 22

31 Stichting RAVON 3.17 Water 17 Eexterveld (243,2 558,7) Aangelegd voedselarm water. Op de oever groeit o.a. kleine zonnedauw en moeraswolfsklauw. De oever van het water is begroeid met een ijle rietvegetatie. Tijdens het onderzoek zijn vijf soorten amfibieën aangetroffen. Eén kleine watersalamander zat er in een van de fuiken. Er werden in totaal 1540 larven van de gewone pad gevangen en één bruine kikker larve. Er is één poelkikker en 15 bastaardkikkers in de fuiken aangetroffen. Daarnaast zijn er twee tiendoornige stekelbaarzen gevangen. Tabel 17. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 17. kleine watersalamander gewone pad bruine kikker poelkikker bastaardkikker tiendoornige stekelbaars Het water ligt aan de rand van een schraal grasland. Aan de noordzijde ligt een akker waarop graan wordt verbouwd. Het water is een aantal jaren geleden aangelegd en heeft tijd nodig zich verder te ontwikkelen. De landhabitat hier zou kunnen worden verbeterd door de begrazing te extensiveren en opnieuw houtwallen te ontwikkelen. Deze zijn door overbegrazing vrijwel verdwenen. De nog jonge plas in het Eexterveld, toch zijn er al vijf soorten amfibieën aangetroffen. 23

32 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.18 Water 18 Eexterveld 2 (242,8-558,5) Poel in weiland. Er is een smalle strook oeverbegroeiing bestaande uit voornamelijk pitrus. In het water staan diverse soorten waterplanten zoals grote waterweegbree en waterranonkel. Dit gebied wordt begraasd met Schotse Hooglanders. Er zijn drie soorten amfibieën aangetroffen. Tien adulte kamsalamanders werden in de fuiken gevangen, vier larven van de bruine kikker en tien bastaardkikkers. Tabel 18. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 18. kamsalamander bruine kikker bastaardkikker Beschrijving directe omgeving van het water Dit water ligt op een es. De omgeving bestaat uit schraalgrasland, heide en akkers waar aardappel en koolzaad wordt verbouwd. Het water zelf behoeft geen beheer. De landhabitat biedt echter weinig beschutting voor amfibieën. Het zou beter zijn om enkele houtwallen aan te leggen. Het tweede water in het Eexterveld waar onder andere kamsalamander is aangetroffen. 24

33 Stichting RAVON 3.19 Water 19 Water ten westen van Gasselte (248,3-553,7) Klein ven omgeven door bos. De oevers zijn begroeid met pitrus. In het water is veenmos de enige waterplant. Er zijn geen amfibieën in de fuiken aangetroffen. Dit kleine ven ligt aan een bosrand. Aan de noordzijde is een akker met graanveld. Omdat de bomen tot zeer dicht op de oever staan is het beter om bomen te kappen zodat meer licht toe kan treden. Het water dat vlak langs de N34 ligt. Er zijn geen amfibieën waargenomen. 25

34 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.20 Water 20 Buinerveld (251,7-547,6) Poel in bos. De watervegetatie bestaat uit voornamelijk waterbies. Langs de oever veel opslag van berk en enkele lariks bomen. Er zijn 34 kleine watersalamanders in dit water gevangen. Tabel 19. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 20. kleine watersalamander Deze bospoel ligt in een loofbos. Zuidwest hiervan ligt een akker en bungalowcomplex. Naar het noorden toe ligt een heideveld. Na 5 tot 10 jaar zal deze poel door de jonge bomen teveel in de schaduw komen te liggen. Het is wenselijk om deze dan te verwijderen. Het water in het Buinerveld waar een grote populatie van de kleine watersalamander leeft. 26

35 Stichting RAVON 3.21 Water 21 Water in akker(250,9 544,9) Dit water is omgeven door een brede moeraszone en ligt in een akkercomplex waar aardappel en koolzaad word verbouwd. Er zijn twee soorten amfibieën aangetroffen te weten kamsalamander en bruine kikker. Tabel 20. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 21. kamsalamander bruine kikker Dit water ligt midden in een groot akkercomplex en is omgeven door een brede moeraszone. Aan de noordzijde liggen percelen met intensief grasland. Ten zuiden en oosten wordt aardappel verbouwd en aan de westzijde koolzaad. Geen Het water midden in een akker gelegen water met kamsalamander. 27

36 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.22 Water 22 Saksveld 1 (250,2-544,5) Kleine plas met brede ondiepe oeverzone in weiland. Een groot deel van de poel is afgezet met prikkeldraad. Er zijn 10 poelkikkers in de fuiken gevangen, daarnaast zijn er een zestal bastaardkikkers gevangen. Tabel 21. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 22. poelkikker bastaardkikker Dit recent aangelegde water ligt in een extensief grasland. Naar het westen ligt op 150 meter afstand een kleine aardappelakker. Aan de noordzijde en oostzijde zijn grote akkercomplexen. Geen Een van de bemonsterde wateren in het Saksveld waar poelkikker voorkomt. 28

37 Stichting RAVON 3.23 Water 23 Saksveld 2 (250,2 544,4) Kleine plas met een oeverzone van wilg, grote egelskop en lisdodde. Het water ligt ongeveer 10 meter beneden maaiveld. Er zijn larven van gewone pad en er is kolblei in de fuiken aangetroffen. Langs de oever is levendbarende hagedis gezien. Tabel 22. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 23. gewone pad levendbarende hagedis kolblei Deze plas ligt in een klein dal waarvan de randen voornamelijk begroeit zijn met heide. Aan de zuidkant ligt een klein bosje en een intensief grasland. Naar het westen toe ligt op korte afstand (100 meter) een aardappel akker. Hierachter ligt weer een klein heideveld tussen twee percelen naaldbos. De akkers aan de noordzijde zijn gedeeltelijk omgevormd tot grasland. Om het water geschikt te maken voor amfibieën moet de vis worden verwijderd. Het water in het Saksveld dat is onderzocht en waar gewone pad is gevonden. 29

38 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.24 Water 24 Saksveld 3 (250,3 544,3) Veenput gelegen in bosgebied. Het wateroppervlak is voor een groot deel bedekt met kroos. Aan de randen groeien enkele wilgenstruiken en grassen. Er zijn twee volwassen kamsalamanders met de fuiken gevangen. Tabel 23. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 24. kamsalamander Het water ligt in een loofbos met veel moerassige delen. De naaste omgeving bestaat uit loofbos en bospaden. Op korte afstand ligt een intensief grasland. Enkele honderden meters verder is een kleine aardappel akker. Naar het oosten toe zijn grote graan- en aardappel velden Geen suggesties voor beheer. 30

39 Stichting RAVON 3.25 Water 25 Bospoel boswachterij Odoorn (249,5 543,4) Poel in bosgebied. De oevers zijn begroeid met waterbies en in de waterlaag groeien wat grasachtigen. Tijdens de bemonstering zijn een larve en een adult exemplaar van de kleine watersalamander aangetroffen. Tabel 24. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 25. kleine watersalamander Deze poel ligt in een loofbosgebied. Aan de westzijde, op honderd meter afstand, ligt het Odoorner veld met akkerpercelen waar voornamelijk aardappel wordt verbouwd. Geen De bospoel in de boswachterij Odoorn 31

40 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.26 Water 26 - De zwemkoele (251,4 542,0) De randen van dit water zijn erg steil. Aan een kant is een stenen trap aanwezig. De oevervegetatie is matig ontwikkeld en bestaat uit enkele pollen grote egelskop en een wilg. Er is gewone pad en bastaardkikker in de fuiken gevonden. In het water zit ook ruisvoorn. Tabel 25. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 26. gewone pad bastaardkikker ruisvoorn Het water is gelegen in een loofbos. Op honderd meter afstand ligt een heideveld met voornamelijk begroeid met pijpenstro en berk. Vis moet verwijderd worden om dit water meer geschikt te maken voor amfibieën. 32

41 Stichting RAVON 3.27 Water 27 Het Schoonmeer in de boswachterij Odoorn (251,2 541,6) Bijna volledig drooggevallen ijsbaan. In de zuidoosthoek nog tot 40 centimeter diep water. De vegetatie bestaat uit diverse soorten zeggen, moeraswederik en waterbies. Drie soorten amfibieën zijn er in de ijsbaan gevonden. Dit zijn kamsalamander, bruine kikker en bastaardkikker. Tabel 26. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 27. kamsalamander bruine kikker bastaardkikker groene kikker onbepaald Dit water ligt midden in een loofbosgebied dat een prima landbiotoop voor de aanwezige soorten vormt Het is wenselijk dat het water wat wordt verdiept om de kans op succesvolle voortplanting te vergroten. Het Schoonmeer, een ijsbaan in de boswachterij Odoorn 33

42 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.28 Water 28 Hendriksveen 1 (250,1 541,1) Het Hendriksveen is een grote plas ontstaan door zandwinning op een particulier terrein. De oevers zijn matig begroeid met waterbies. Er zijn geen amfibieën aan getroffen in de zandplas. Welzijn er vierjonge baarzen gevangen. Tabel 27. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 28. baars Deze zandplas ligt vlakbij de boswachterij Odoorn en ligt ingeklemd tussen percelen waar voornamelijk aardappel wordt verbouwd. Geen 3.29 Water 29 Hendriksveen 2 (250,2 540,9) Een vijver die bijna volledig is overgroeid met waterlelie. Er is bastaardkikker gevangen en een larve van een van de groene kikkers. In het water is vis gezien. Tabel 28. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 29. bastaardkikker groene kikker onbepaald Deze vijver ligt vlakbij de boswachterij Odoorn en ligt ingeklemd tussen percelen waar aardappel verbouwd wordt. Geen 34

43 Stichting RAVON 3.30 Water 30 Poel in oostelijk deel van de boswachterij Odoorn (252,1 541,1) Kleine poel met aan één zijde een steil talud. Het water is dicht begroeid met fonteinkruiden. Rondom de poel groeien veel wilgenstruiken. In dit water zijn bruine kikker en bastaardkikker in de fuiken aangetroffen. Tabel 29. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 30. Bruine kikker bastaardkikker Deze poel is omgeven door een jong loofbos. Op korte afstand (80 meter) ligt een akkercomplex met o.a. aardappel. Op de lange termijn zal de poel door overgroeiing met wilg en lisdodde teveel in de schaduw komen te liggen en verlanden. De onderzochte poel in de boswachterij Odoorn 35

44 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.31 Water 31 Ven in Valtherbos (255,2 538,8) Dit ven ligt in een extensief grasland dat omgeven is door bos. Rondom het water is er een brede zone met pitrus. De watervegetatie bestaat uit voornamelijk veenmos. Er zijn vier soorten amfibieën aangetroffen. Naast kamsalamander zijn kleine watersalamander, bruine kikker en bastaardkikker waargenomen. Tabel 30. De vangsten na een monsterperiode van drie dagen in water 31. Kamsalamander kleine watersalamander bruine kikker Bastaardkikker groene kikker onbepaald Deze poel ligt in een extensief grasland omgeven door naald-/loofbos. Op wat grotere afstand (400 meter) zijn graanvelden. Geen 3.32 Water 32 Poel in weiland (257,1 538,9) Poel in intensief (met koeien) begraasd weiland. Rondom de poel groeit lisdodde. De watervegetatie bestaat uit fonteinkruiden en kroos. Er zijn geen amfibieën waargenomen. Het water ligt in een zeer intensief agrarisch landschap. Door de aanleg van houtwallen in het gebied kan de landhabitat aanzienlijk worden verbeterd. 36

45 Stichting RAVON 3.33 Water 33 Water bij pompstation 1 (255,3 537,6) Bezinkselbak bij pompstation. De oevers zijn beschoeit waardoor een steile overgang van land naar water aanwezig is. Waterplanten zijn nauwelijks aanwezig. Er zijn geen amfibieën waargenomen. In de nabije omgeving liggen grote akkers. Aan de west en de oostzijde wordt het pompstation omgeven door loofbos. Geen Een van de twee onderzochte wateren bij een pompstation 37

46 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 3.34 Water 34 Water bij pompstation 2 (255,3 537,5) Bezinkselbak bij pompstation. De oevers zijn beschoeit waardoor een steile overgang van land naar water aanwezig is. De watervegetatie bestaat voornamelijk uit duizendknoop fonteinkruid. Er zijn geen amfibieën waargenomen. In de nabije omgeving liggen grote akkers. Aan de west en de oostzijde wordt het pompstation omgeven door loofbos. Geen Het tweede water bij een pompstation dat vol staat met duizendknoopfonteinkruid. 38

47 Stichting RAVON 4 DISCUSSIE 4.1 Knoflookpad In geen van de onderzochte wateren is knoflookpad aangetroffen. Dit lag wel in de lijn der verwachting mede omdat het onderzoek van Bureau Bakker (2004) zoveel nieuwe vindplaatsen opleverde ook op wat grotere afstand van de tot dan toe bekende populatie bij Valthe rondom de ijsbaan. Het gaat daar om drie (sub)populaties te weten de populatie van Valthe, een populatie in het Eeserveld (Exloo) en de populatie rondom Weerdinge (Bureau Bakker, 2004). Ook het landschap van het noordelijk deel van de Hondsrug ziet er op het oog geschikt uit voor de knoflookpad. Er worden op meerdere plaatsen aardappels verbouwd, er liggen duintjes zoals de Gasterse duintjes die geschikt zijn als landhabitat. De kwaliteit van de wateren in het noordelijk deel van de Hondsrug is minder goed. Veel van de onderzochte wateren bleken te zijn bezet met vis, soms met heel veel vis. Er zijn twee wateren bemonsterd (21 en 32) waar tijdens een onderzoek in 2004 knoflookpadden zijn gehoord maar geen voortplanting was vastgesteld (Bureau Bakker, 2004). In beide wateren werden respectievelijk vier tot zes en twee tot vijf roepende mannetjes gehoord (mondelinge mededeling Wouter de Vries). Net als in 2004 kon ook in 2006 in deze wateren geen voortplanting worden aangetoond. 4.2 Vroege soorten Het onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad is in mei gestart. Op dat moment hadden vroeg actieve soorten als bruine kikker, heikikker en gewone pad hun eieren al afgezet en het water verlaten. Dit is de reden waarom ze in die periode niet zijn waargenomen. Ook het larvenonderzoek is in een periode (juni-juli) uitgevoerd dat de larven van de bruine kikker, heikikker en gewone pad normaal gesproken de metamorfose al achter de rug hebben en het water derhalve al hebben verlaten. Desalniettemin zijn op een aantal locaties toch nog larven van deze soorten in de fuiken aangetroffen. 39

48 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 40

49 Stichting RAVON 5 CONCLUSIE In 2006 zijn 34 wateren op de Hondsrug onderzocht op het voorkomen van de knoflookpad. In geen van de onderzochte wateren kon de aanwezigheid van de knoflookpad worden aangetoond. Er zijn zeven andere amfibiesoorten aangetroffen. Dit zijn kamsalamander, kleine watersalamander, gewone pad, bruine kikker, heikikker, poelkikker en bastaardkikker. 41

50 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 42

51 Stichting RAVON LITERATUUR Bureau Bakker, Onderzoek naar noodzakelijke maatregelen voor het behoud van de knoflookpad (Pelobates fuscus) in Drenthe. Bureau Bakker, 25 p. Dijk, van, P.M. & R.P.J.H. Struijk, Onderzoek naar de kwaliteit van de landhabitat en de voortplantingswateren van de knoflookpad (Pelobates fuscus Laurenti, 1768) in de Overasseltse en Hatertse vennen. Stichting RAVON/ Wageningen Universiteit. Rapportnr S1. 60 p. 43

52 Onderzoek naar het voorkomen van de knoflookpad op de Hondsrug 44

53 Stichting RAVON Bijlage 1 Per monsterlocatie de aangetroffen reptielen en vissen waternr. levendbarende hagedis blankvoorn ruisvoorn aal kleine modderkruiper pos baars snoek tiendoorn kolblei aantal

54