Instantie. Onderwerp. Datum

Transcriptie

1 Instantie Hof van Cassatie Onderwerp Spaarplan Colruyt Datum 19 juni 2000 Copyright and disclaimer Gelieve er nota van te nemen dat de inhoud van dit document onderworpen kan zijn aan rechten van intellectuele eigendom, die toebehoren aan bepaalde betrokkenen, en dat er u geen recht wordt verleend op die desbetreffende rechten. M&D Seminars wil u met dit document de nodige informatie verstrekken, zonder dat de in dit document vervatte informatie bedoeld kan worden als een advies. Bijgevolg geeft M & D Seminars geen garanties dat de informatie die dit document bevat, foutloos is, zodat u dit document en de inhoud ervan op eigen risico gebruikt. M&D Seminars, noch enige van haar directieleden, aandeelhouders of bedienden zijn aansprakelijk voor bijzondere, indirecte, bijkomstige, afgeleide of bestraffende schade, noch voor enig ander nadeel van welke aard ook betreffende het gebruik van dit document en van haar inhoud. M&D Seminars - 1 februari 2002 M&D CONSULT BVBA HUBERT-FRERE-ORBANLAAN GENT TEL 09/ FAX 09/ info@mdseminars.be

2 19 JUNI 2000 S N/1 Nr. S N.- RIJKSDIENST VOOR SOCIALE ZEKERHEID, openbare instelling, met zetel gevestigd te 1000 Brussel, Waterloolaan 76, eiser tot cassatie van een arrest, op 29 april 1999 gewezen door het Arbeidshof te Brussel, vertegenwoordigd door Mr. Antoine De Bruyn, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 1000 Brussel, Dalstraat 67, alwaar keuze van woonplaats wordt gedaan, tegen ETABLISSEMENTS FRANZ COLRUYT - ETABLISSEMENTEN FRANZ COLRUYT, naamloze vennootschap, met maatschappelijke zetel gevestigd te 1500 Halle, Edingensesteenweg 196, verweerster in cassatie, vertegenwoordigd door Mr. Willy Van Eeckhoutte, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 9051 Gent, Driekoningenstraat 3, alwaar keuze van woonplaats wordt gedaan, HET HOF,

3 19 JUNI 2000 S N/2 Gehoord het verslag van afdelingsvoorzitter Boes en op de conclusie van advocaat-generaal De Raeve ; Gelet op het bestreden arrest, op 29 april 1999 gewezen door het Arbeidshof te Brussel ; Over het middel, gesteld als volgt : schending van de artikelen 2, inzonderheid 1 en 3, van de wet van 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers, 1, 1, 14, 1 en 2, 23, 1 van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, 1, 2, 1, eerste lid, 23, eerste en tweede lid van de wet van 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers, 13, 26, 33bis, 1, 53, 54, 55, 61, 63, 63bis, 70, 71 en 79 van Titel IX, Boek I van het Wetboek van Koophandel houdende de Vennootschappenwet, doordat het bestreden arrest het incidenteel beroep van verweerster gegrond verklaart en, het vonnis van de eerste rechter hervormend, eisers vordering afwijst in zoverre bijdragen werden gevorderd op de toekenning door verweerster aan haar werknemers van aandelen om niet, hierbij beslissend dat deze toekenning om niet van aandelen via incorporatie van beschikbare reserves niet ten laste valt van de werkgever en bijgevolg geen loon is waarop bijdragen zijn verschuldigd, di-

4 19 JUNI 2000 S N/3 envolgens eiser veroordeelt tot de kosten gevallen in hoger beroep, zulks op grond van de volgende motieven : Bij notariële akten van 13 maart 1989, 31 januari 1990 en 18 december 1991 wordt beslist tot verhoging van het maatschappelijk kapitaal door incorporatie van beschikbare reserves, onder afstand door de bestaande aandeelhouders van hun toekenningsrecht en toekenning om niet van deze aandelen aan kaderleden van de vennootschap en van de ondernemingen met haar verbonden ; Aan de algemene vergadering der aandeelhouders van (verweerster) en van verbonden ondernemingen (o.a. N.V. H.I.M., N.V. D.I.M., S.A. Sofina) werd dit voorstel gedaan door de Raad van Bestuur van (verweerster) met de overweging : 'om het personeel de eerstkomende jaren meer te betrekken bij het kapitaal en het beleid van de onderneming, dit natuurlijk op voorwaarde van een positief effect ervan op de rentabiliteit' ; Door deze beslissing van de algemene vergadering van aandeelhouders worden de hun normaal toekomende rechten op nieuwe aandelen bij kapitaalverhoging door incorporatie van reserves afgestaan en toegekend om niet aan kaderleden van (verweerster) en van verbonden ondernemingen, in onverdeeldheid ; Eén van de constitutieve voorwaarden van het loonbegrip zoals bepaald in 2 van de wet van 12 april 1965 betreffende de

5 19 JUNI 2000 S N/4 bescherming van het loon der werknemers is dat het voordeel 'ten laste van de werkgever' is ; Artikel 1, 1, van de wet van 29 juni 1981 houdende algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers bepaalt dat voor de toepassing van deze wet onder werkgever wordt verstaan : de natuurlijke persoon of de rechtspersoon die ingevolge een arbeidsovereenkomst één en meer werknemers in dienst heeft ; De artikelen 2 en 3 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten bepalen dat de arbeidsovereenkomst een overeenkomst is waarbij de werknemer zich verbindt tegen loon, onder gezag van de werkgever in hoofdzaak arbeid te verrichten ; De band van ondergeschiktheid is een wezenlijk bestanddeel van de arbeidsovereenkomst voor bedienden of werklieden en deze band blijkt uit het feit dat de ene partij zijn diensten presteert onder het gezag van de andere partij (Cass., 17 mei 1972, T.S.R., 1972, 250) ; Vennootschapsrechtelijk is het bestuursorgaan steeds bekleed met een organiek gezag ; (verweerster) wordt bestuurd door de Raad van Bestuur die voor het bestuur van de vennootschap de meest uitgebreide bevoegdheid bekleedt en deze Raad benoemt en ontslaat alle agenten, bedienden en loontrekkenden, bepaalt hun functies, stelt

6 19 JUNI 2000 S N/5 hun bezoldigingen, volmachten en borgstellingen vast (cfr. Gecoördineerde statuten van (verweerster), artikel 15) ; De Raad van Bestuur van (verweerster) moet bijgevolg als werkgever worden beschouwd ; Dat (verweerster) als rechtspersoon N.V. Etn. Franz Colruyt in rechte kan verschijnen en als dusdanig ook de functie van werkgever uitoefent is irrelevant ; In casu worden de aandelen om niet toegekend, op voorstel van de Raad van Bestuur bij beslissing van de algemene vergadering der aandeelhouders waarvan zij afstand doen, niet aan hunzelf maar aan kaderleden van (verweerster) en van verbonden ondernemingen ; Artikel 2, lid 1, 2, van de wet van 12 april 1965 voormeld bepaalt uitdrukkelijk dat fooien of bedieningsgeld loon is en door deze expliciete bepaling kan worden afgeleid dat alle voordelen door derden verleend en niet door de werkgever geen loon zijn. De wetgever heeft deze uitdrukkelijke verwijzing opgenomen bij wijze van uitzondering. Op basis van de voorbereidende werken bij de wet van 12 april 1965 voormeld kan men aannemen dat een financiële transfert slechts ten laste van de werkgever is zo deze daadwerkelijk de last of de kost ervan draagt (cfr. Verslag Kamercommissie, Gedr. St. Kamer, , nr. 471/11, 5-6 : 'De Minister is het erover eens dat de Memorie van Toelichting dienaangaande twijfel kan laten bestaan. In het ontwerp

7 19 JUNI 2000 S N/6 is de uitdrukking 'ten laste van de werkgever' gebruikt opdat het begrip 'loon' alle voordelen zou omvatten waarvan de waarde in geld geschat kan worden en waarop de werknemer recht heeft - ongeacht of die voordelen al dan niet door de werkgever zelf worden uitgekeerd, mits zij maar ten zijnen laste komen' ; De beslissing van de aandeelhouders in verband met de afstand en toekenning van aandelen aan werknemers van (verweerster) komt ten laste van de aandeelhouders en deze toekenning is niet 'lastens de werkgever', zoals voorzien door artikel 2, lid 1, van de wet van 12 april 1965 voormeld ; De financiële last wordt daadwerkelijk toegerekend aan de aandeelhouders en de beschikbare reserves werden verminderd, terwijl het kapitaal werd verhoogd in dezelfde mate ; De eerste rechter verwijst ten onrechte naar het arrest van het Hof van Cassatie van 11 september 1995, waarin alleen werd gesteld dat de omstandigheid dat de bedoelde voordelen (dividenden uit toegekende niet-stemgerechtigde winstbewijzen) buiten de normale contractuele loonvorming en in afwijking van de traditionele loonvormen, eenzijdig door de werkgever werden toegekend met toepassing van het vennootschapsrecht naargelang van de winst die normaal aan de aandeelhouders moet toekomen, niet aan de gegeven loondefinitie afdoet ; (Cass., 11 september 1995, J.T.T., 1995, 433) ; De bedoelde voordelen in voormeld arrest zijn uitbetaalde dividenden van houders van winstbewijzen, toegekend door de

8 19 JUNI 2000 S N/7 Raad van Bestuur bij eenzijdige beslissing en worden vastgesteld na aftrek van alle kosten en lasten ; In casu gaat het om de uitgifte van aandelen om niet door de beschikbare reserves, belaste winsten, beschikbaar voor de aandeelhouders, bij beslissing van de algemene vergadering der aandeelhouders ; Het (arbeids)hof is van mening dat de toekenning van aandelen via incorporatie van beschikbare reserves aan personeelsleden van (verweerster) niet ten laste van de werkgever is, één van de constitutieve voorwaarden voorzien door artikel 2, lid 1, 3, van de wet van 12 april 1965 voormeld, gelet op de beslissing van de algemene vergadering der aandeelhouders en het dragen van deze financiële last door de aandeelhouders ; Deze toekenning van aandelen zijn geen loon en komen niet in aanmerking als heffingsbasis van sociale zekerheidsbijdragen ; Het (arbeids)hof stelt vast dat de heer eerste advocaatgeneraal adviseerde de vorderingen van (eiser) ongegrond te verklaren met de motivering dat 'de stelling van (verweerster) kan bijgetreden worden als zou het individueel kaderlid pas op het ogenblik van eventuele verdeling van de onverdeeldheid de volle geïndividualiseerde eigendom verwerven over het hem toekomende gedeelte van het aandelenpakket van Klaperco ; in de huidige stand is er geen geïndividualiseerd vermogenbe-

9 19 JUNI 2000 S N/8 standdeel in handen van de individuele werknemers van (verweerster)' ; Het (arbeids)hof dient de overige constitutieve elementen van het loonbegrip zoals bepaald in artikel 2, lid 1, 3, van de wet van 12 april 1965 voormeld niet verder te onderzoeken, gezien de afwezigheid van één van deze elementen namelijk lastens de werkgever. (arrest, pagina 9, b - 11), terwijl, luidens de artikelen 14 van de wet van 27 juni 1969 en 23 van de wet van 29 juni 1981 de sociale zekerheidsbijdragen worden berekend op basis van het loon van de werknemer zoals gedefinieerd in artikel 2 van de Loonbeschermingswet van 12 april 1965 ; artikel 2 van voormelde wet bepaalt dat onder het begrip loon moet worden verstaan, het loon in geld en de in geld waardeerbare voordelen waarop de werknemer ingevolge zijn dienstbetrekking recht heeft ten laste van de werkgever ; de constitutieve bestanddelen van het loonbegrip een ruime interpretatie behoeven nu dit begrip de openbare orde raakt, minstens dwingend is van recht, hetgeen eraan in de weg staat dat het loonbegrip via een beroep op het vennootschapsrecht wordt uitgehold ; terwijl, eerste onderdeel, artikel 1, 1, van de wet van 29 juni 1981 als werkgever onder meer aanduidt de rechtspersoon die ingevolge een arbeidsovereenkomst één of meer werknemers

10 19 JUNI 2000 S N/9 in dienst heeft, zoals in het arrest wordt aangegeven (pagina 9, b., vijfde alinea) ; rechtspersonen slechts kunnen handelen via hun organen ; ten aanzien van derden alsook ten aanzien van de eigen werknemers, de handelingen van de organen de rechtspersoon rechtstreeks verbinden, op voorwaarde dat deze organen hun bevoegdheden ogenschijnlijk niet overschrijden ; de algemene vergadering der aandeelhouders, zoals de raad van bestuur, in een naamloze vennootschap een orgaan is van deze rechtspersoon en krachtens de vennootschappenwet bevoegd is om over de uitgifte van aandelen te beslissen (zie artikelen 33bis, 1 en 70 ; de toekenning van aandelen om niet bij beslissing van de algemene vergadering der aandeelhouders én op voorstel van de raad van bestuur ten aanzien van de werknemers, als begunstigden, bijgevolg beschouwd moet worden als een handeling van de vennootschap zelf ; slechts de vennootschap met wie de werknemer de arbeidsovereenkomst heeft gesloten derhalve zijn werkgever kan zijn en niet één van zijn organen ; het loutere feit dat de raad van bestuur als vennootschapsorgaan met het organiek gezag is bekleed en zodoende het werkgeversgezag uitoefent jegens de werknemers, de raad van bestuur niet de hoedanigheid van werkgever bezorgt in de zin van artikel 2 van de Loonbeschermingswet ;

11 19 JUNI 2000 S N/10 voor het loonbegrip het derhalve geen verschil uitmaakt door welk orgaan binnen de rechtspersoon de beslissing tot toekenning van loon wordt genomen ; voor de toepassing van het loonbegrip het evenmin van belang is wat volgens het vennootschaps- of boekhoudrecht de precieze aard is van het toegekende voordeel, noch ten laste van welk orgaan de financiële last van dat voordeel zal vallen ; het recht op loon immers ten laste is van de rechtspersoon-werkgever van zodra dit loon door toedoen of bemiddeling van één van zijn organen aan de werknemers wordt toegekend met aanwending van gelden afkomstig uit deze rechtspersoon, al weze het uit de beschikbare reserves van de vennootschap ; de omstandigheid dat aan de werknemers, via de techniek van de toekenning van aandelen om niet door middel van incorporatie van beschikbare reserves, voordelen worden toegekend uit de winst beschikbaar voor de aandeelhouders, die zodoende volgens het arrest de werkelijke financiële last van deze internvennootschapsrechtelijke operatie moeten dragen, bijgevolg niet wegneemt dat deze voordelen ten laste blijven van de vennootschap, zodat het arrest niet wettig heeft kunnen oordelen dat de toekenning van aandelen om niet via incorporatie van beschikbare reserves bij beslissing van de algemene vergadering der aandeelhouders én op voorstel van de raad van bestuur niet ten laste van de werkgever is, op grond dat deze beslissing

12 19 JUNI 2000 S N/11 niet uitgaat van het orgaan bekleed met het organiek gezag en de financiële last van deze toekenning enkel door de aandeelhouders wordt gedragen, zodoende ten onrechte heeft beslist dat de toekenning van de aandelen geen loon zijn waarop sociale zekerheidsbijdragen zijn verschuldigd (schending van de artikelen 2, inzonderheid 1 en 3, van de wet van 12 april 1965, 1, 1, 14, 1 en 2, 23, 1, van de wet van 27 juni 1969, 1, 2, 1, eerste lid, 23, eerste en tweede lid van de wet van 29 juni 1981, 13, 26, 33bis, 1, 53, 54, 55, 61, 63, 63bis, 70, 71 en 79 van de Vennootschappenwet) ; terwijl, tweede onderdeel, artikel 2 van de Loonbeschermingswet elk in geld waardeerbaar voordeel omvat waarop de werknemer ingevolge zijn dienstbetrekking recht heeft ten laste van de werkgever ; opdat een voordeel onder het begrip loon zou vallen en ten laste van de werkgever zou zijn, niet vereist is dat de toekenning ervan door de partijen is bedongen, noch dat de werkgever verplicht is om dit voordeel toe te kennen, mits dat voordeel maar door de werkgever is toegekend ; de toekenning in casu aan de werknemer van aandelen in onverdeeldheid noodzakelijkerwijze als loon moet worden aanzien in de zin van artikel 2 van de Loonbeschermingswet daar het evenzeer een in geld waardeerbaar voordeel uitmaakt waarop de werknemer recht heeft ingevolge zijn dienstbetrekking en dat ten laste van de werkgever is ;

13 19 JUNI 2000 S N/12 het feit dat de werknemer pas op het ogenblik van de eventuele verdeling van de hem in onverdeeldheid toegekende aandelen over een geïndividualiseerd vermogensbestanddeel zal beschikken, geen afbreuk doet aan het loonkarakter van die aandelen nu er van loon sprake is vanaf het ogenblik dat de werknemer een recht lastens zijn werkgever kan laten gelden zonder dat vereist is dat de werknemer het voordeel reeds effectief in handen krijgt en hierover kan beschikken, zodat de beslissing dat de toekenning van aandelen in onverdeeldheid via incorporatie van beschikbare reserves geen loon is om reden onder meer dat er geen geïndividualiseerd vermogenbestanddeel is in handen van de individuele werknemers van verweerster, niet wettelijk is verantwoord (schending van de artikelen 2, inzonderheid 1 en 3, van de wet van 12 april 1965, 1, 1, 14, 1 en 2, 23, 1, van de wet van 27 juni 1969, 1, 2, 1, eerste lid, en 23, eerste en tweede lid van de wet van 29 juni 1981) : Wat het eerste onderdeel betreft : Over de door verweerster opgeworpen grond van nietontvankelijkheid : het middel preciseert niet waardoor het arrest de aangewezen bepalingen van de Vennootschappenwet schendt ; Overwegende dat het middel aanvoert dat het arrest de hiervoren bedoelde bepalingen, inzonderheid de artikelen 33bis,

14 19 JUNI 2000 S N/13 1, en 70 van de Vennootschappenwet schendt door te beslissen dat de toekenning van aandelen om niet via incorporatie van beschikbare reserves bij beslissing van de algemene vergadering van aandeelhouders, op voorstel van de raad van bestuur, niet ten laste van de vennootschap, maar ten laste van de aandeelhouders is ; Dat de grond van niet-ontvankelijkheid niet kan worden aangenomen ; Over het onderdeel zelf : Overwegende dat, krachtens artikel 14, 1, van de R.S.Z.-wet van 27 juni 1969, de bijdragen voor de sociale zekerheid berekend worden op grond van het loon van de werknemer ; dat, overeenkomstig artikel 14, 2, van de voormelde wet, dit loonbegrip omschreven wordt met verwijzing naar het gelijknamig begrip van artikel 2 van de Loonbeschermingswet van 12 april 1965, met dien verstande dat het in de laatstgenoemde wet bepaald loonbegrip voor de toepassing van de R.S.Z.-wet door de Koning kan worden verruimd of beperkt ; Overwegende dat, krachtens de voormelde wetsbepalingen, het loon in geld of de in geld waardeerbare voordelen, waarop de werknemer ingevolge zijn dienstbetrekking recht heeft ten laste van de werkgever, loon is waarop de sociale-zekerheidsbijdragen berekend worden ;

15 19 JUNI 2000 S N/14 Overwegende dat de algemene vergadering van aandeelhouders in een naamloze vennootschap een orgaan is van deze rechtspersoon, die krachtens de artikelen 33bis, 1, en 70 van de Vennootschappenwet bevoegd is om over de uitgifte van aandelen te beslissen ; Dat de toekenning om niet van aandelen aan de werknemers van de vennootschap, bij beslissing van de algemene vergadering van aandeelhouders en op voorstel van de raad van bestuur, een handeling van de vennootschap is ; Overwegende dat de omstandigheid dat de toekenning om niet van aandelen aan de werknemers gebeurt door middel van incorporatie van beschikbare reserves tot verhoging van het maatschappelijk kapitaal weliswaar inhoudt dat voordelen worden toegekend met winst die voor de aandeelhouders beschikbaar is ; dat dit niet wegneemt dat de toekenning van de bedoelde voordelen aan de werknemers ten laste van de vennootschap-werkgever is ; dat immers ingevolge de beslissing van de algemene vergadering van aandeelhouders, handelend namens de vennootschap, de winst niet aan hen werd uitgekeerd maar werd aangewend voor kapitaalsverhoging van de vennootschap met uitgifte door de vennootschap van de bedoelde aandelen ; Overwegende dat het arrest dat beslist dat de toekenning van de bedoelde voordelen alleen ten laste is van al de aandeelhouders, maar niet van de vennootschap-werkgever, en op

16 19 JUNI 2000 S N/15 grond daarvan oordeelt dat op die voordelen geen sociale-zekerheidsbijdragen verschuldigd zijn, de voormelde in het onderdeel als geschonden aangewezen wetsbepalingen schendt ; Dat het onderdeel gegrond is ; Wat het tweede onderdeel betreft : Overwegende dat het onderdeel verkeerdelijk ervan uitgaat dat het arrest beslist dat er geen voordeel is toegekend omdat er geen geïndividualiseerd vermogensbestanddeel in handen is gekomen van de individuele werknemers van verweerster ; Dat het arrest dit niet beslist, maar alleen het advies in die zin van het openbaar ministerie weergeeft ; Dat het onderdeel feitelijke grondslag mist ; OM DIE REDENEN, Vernietigt het bestreden arrest in zoverre het uitspraak doet over de vorderingen van eiser met betrekking tot de uitgifte van aandelen door verweerster om niet via incorporatie van beschikbare reserves, en in zoverre het uitspraak doet over de kosten ; Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het gedeeltelijk vernietigde arrest ; Houdt de kosten aan en laat de beslissing daaromtrent aan de feitenrechter over ;

17 19 JUNI 2000 S N/16 Verwijst de aldus beperkte zaak naar het Arbeidshof te Gent. Aldus door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, in openbare terechtzitting van negentien juni tweeduizend uitgesproken.