Complexe teksten lezen: noodzaak. Nodig: een doorgaande leeslijn. Tekstontwerp Cognitive load. Samenwerking

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "25-11-2014. Complexe teksten lezen: noodzaak. Nodig: een doorgaande leeslijn. Tekstontwerp Cognitive load. Samenwerking"

Transcriptie

1 Waarom tekststructuur zo belangrijk is in het leesonderwijs Jacqueline Evers-Vermeul & Ted Sanders Complexe teksten lezen: noodzaak Nodig: een doorgaande leeslijn Noodzaak om academische taal te leren, voor schoolcarrière werk sociale contacten 21 ste -eeuwse vaardigheid: deep comprehension geletterdheid is nodig om teksten te analyseren te bekritiseren samen te vatten en ervan te leren (Snow 2014) Belang van goede materialen, met door de jaren een toenemende complexiteit didactieken Maar wat maakt dan een tekst makkelijk/moeilijk? Vandaag: focus op tekststructuur Samenwerking Tekstontwerp Cognitive load met Stichting Lezen, o.a. Dick Schram in projecten met Joke Bos-Aanen (Bos-Aanen, Sanders & Lentz 2001) Jentine Land (Land 2009; Land, Sanders & Van den Bergh 2008) Gerdineke van Silfhout (Van Silfhout 2014a,b; Van Silfhout, Evers-Vermeul & Sanders 2012, 2013a-c, 2014a-d, in press) zie publicaties in: Stichting Lezen Reeks Pedagogische Studiën Didactief De Cascade Levende Talen Tijdschrift Van 12 tot 18 1

2 Makkelijke tekst? (Sanders 2004) Makkelijke tekst? (2) Zwarte Dino, jij wou Nina, die met Rocco was verloofd. En toen Rocco werd gevonden, werd jouw onschuld niet geloofd. (Brandend Zand, J. Hoes, 1962) Zelden hoorde men een proeve van economischer taalgebruik. In één couplet van amper twintig woorden wordt hier een drama ontvouwd waar een pulpschrijver toch algauw 200 pagina s voor nodig heeft. (Van de Reijt, 2001) Bouterse bleek een dictator. Hij regeerde in zijn eentje. Hij liet zelfs mensen vermoorden. Wanneer gaat het echt goed met Suriname? In Suriname telt elk volk graag mee. Elkaar vertrouwen blijft moeilijk. (Uit een niet nader genoemd vmbo-geschiedenisboek) De onderwijspraktijk Waarom doen uitgevers dit? Land (2009): - Goede bedoelingen - Korte zinnen = makkelijker - Gebaseerd op intuïties - o.a. ingegeven door leesbaarheidsformules Werkt dit? Lay-out Onderzoek door Land (2009) en Van Silfhout (2014) naar effecten van lay-out: elke zin op een nieuwe regel of niet verbindingswoorden: met / zonder verbindingswoorden in geschiedenisteksten zaakvakteksten (economie en biologie) verhalen Vraag: wat begrijpen vmbo- en vwo-leerlingen beter? Doorlopend Denk maar aan de pest. Van de pest kreeg je allemaal zwarte bulten over je hele lichaam. Daarom wordt de pest ook wel de zwarte dood genoemd. De pest heerste heel erg tussen 1347 en Elke zin op een nieuwe regel Denk maar aan de pest. Van de pest kreeg je allemaal zwarte bulten over je hele lichaam. Daarom wordt de pest ook wel de zwarte dood genoemd. De pest heerste heel erg tussen 1347 en

3 Verbindingswoorden - Additief (opsommend) - Temporeel (tijdsaanduiding) - Causaal (oorzaak-gevolg/argument-claim) Een voedselketen is een reeks levende wezens die elkaar opeten. Een voedselketen begint altijd met een groene plant, want een plant maakt zijn voedsel zelf. Daarom noemen we een plant een producent. De groene planten maken glucose en zetmeel van water en koolstofdioxide. Daar hebben ze zonne-energie voor nodig. Vervolgens worden de planten door een dier opgegeten. Daardoor krijgt het dier de glucose en zetmeel van de plant binnen. Hoe hebben we dit onderzocht? 1. Open vragen voor begrip op lokaal niveau Vraag: Tekst: Waarom verspreidden ziekten zich zo snel in de Middeleeuwen? In de Middeleeuwen zaten kelders, keukens en voorraadkasten vol met ratten. Daarom verspreidden ziekten zich erg snel. Een voedselketen is een reeks levende wezens die elkaar opeten. Een voedselketen begint altijd met een groene plant. Een plant maakt zijn voedsel zelf. We noemen een plant een producent. De groene planten maken glucose en zetmeel van water en koolstofdioxide. Daar hebben ze zonne-energie voor nodig. De planten worden door een dier opgegeten. Het dier krijgt de glucose en zetmeel van de plant binnen. 14 Hoe hebben we dit onderzocht? 2. Begripsvragen op macroniveau Hoe hebben we dit onderzocht? 3. Leesproces meten Oogbewegingen: - leestempo - terugkijken Antwoord op de vraag: Waarom leidt tekstkenmerk A tot beter tekstbegrip? 16 Voorbeeld 1: titel vaak overgeslagen Voorbeeld 2: lastige woorden 3

4 Voorbeeld 3: oppervlakkig lezen Voorbeeld 4: dyslectisch Oogbewegingen: 3 of 4 regio s Met verbindingswoorden Een plant maakt zijn eigen voedsel. [We noemen] 1 [een plant] 2 [een producent.] Zonder verbindingswoorden Een plant maakt zijn eigen voedsel. [Daarom] 0 [noemen we] 1 [een plant] 2 [een producent.] 3 Effecten: verbindingswoorden betere scores op vragen die lokaal tekstbegrip meten regio 1 sneller vaker terugkijken, maar wel korter ongeacht schoolniveau, leesvaardigheid, tekstgenre Verschillende leestijden per regio: 1. Eerste lezing 2. Teruglezing: percentage + duur Effecten: lay-out Geen effect op tekstbegrip Elke zin staat op een nieuwe regel. Dat lijkt ons makkelijk voor zwakke lezers. Daarom presenteren we teksten zo. Zo houden we het overzichtelijk. Toch helpt het leerlingen niet. Dat blijkt uit onderzoek. Sterke vertraging aan begin nieuwe regel + langer terugkijken Duidelijke correlatie: langzamer lezen lagere score Combinatie fragmentatie + verbindingswoorden = grote problemen tijdens het lezen Samengevat Maak verbanden expliciet; dat leidt tot betere scores op inferentievragen vaker + korter terugkijken snellere verwerking van de informatie erna Zorg voor een doorlopende lay-out; dat leidt tot - een vloeiender leesproces - vergelijkbare begripsscores als een gefragmenteerde layout 4

5 Wat betekent dit voor een doorgaande leeslijn? Curriculum ontwikkelen waarin teksten een oplopende moeilijkheidsgraad vertonen Niet alleen teksten met expliciete verbanden Expliciet onderwijs over kenmerken die te maken hebben met tekststructuur Suggesties voor het onderwijs Ideeën voor vakgericht taalonderwijs op basis van genredidactiek samen met José van der Hoeven Vgl. workshop tijdens Levende Talen Studiedag door Evers-Vermeul & Van der Hoeven ( ) Onderwijs over tekststructuur Leerlingen bekend maken met genres is effectief, al vanaf groep 4: voor hun tekstbegrip voor de kwaliteit van de teksten die ze zelf schrijven Veel effectstudies over onderwijs in de structuur van informatieve teksten gaan verder dan de drieslag inleiding kern slot Zie bv. het overzicht in Ray & Meyer (2011) Voordelen van kennis over tekststructuur (Ray & Meyer 2011) Readers with structural awareness possess the ability to not only recognize an author s organization, but also to engage in similar organizational processes in establishing their own mental representation of a text. readers without this strategic knowledge approach text with a default/list strategy in which the text is viewed as a collection of loosely related ideas Tekstopbouw-soorten (Meyer 1975, 1985) Waar gaat genredidactiek dan over? verzameling beschrijving vergelijking oorzaak-gevolg probleem-oplossing Genrefamilies en genres, met hun communicatieve functies Soorten tekstopbouw (bv. oorzaak-gevolg, vergelijking...) Structuurkenmerken (bv. signaalwoorden, tussenkopjes...) Stijlkenmerken (bv. hoe hanteer je een objectieve stijl, of juist een persoonlijke stijl) 5

6 Voorbeelden van genrefamilies en genres (Expertisegroep Doorlopende Leerlijnen 2009) Voorbeeld van stijlkenmerken (Land 2009) Informatief: schoolboeken, internetteksten, krantenberichten, rapporten, reportage, boekbespreking Instructief: handleidingen, spelregels, recepten Betogend: ingezonden brieven, sollicitatiebrief, opiniërende artikelen, reclame Fictief/narratief: romans, (strip)verhalen, sprookjes Poëtisch: gedichten, liederen 1. Aanwezigheid personage (betrokkenheid personen) 2. Perspectief 3. Concreetheid van de tekst (taalgebruik) 4. Emoties 5. Fictief karakter van het personage 6. Het gebruik van directe rede 7. Het aanspreken van de lezer 8. Evaluaties van de verteller 9. De tijd waarin de tekst is geschreven Voorbeeld van complex genre: recensie Conclusies 1. Informatief context 2. Informatief samenvatting 3. Betogend beoordeling (Martin & Rose 2008: complex genre = macro-genre) Onderzoek naar effecten van tekstkenmerken is noodzakelijk; afgaan op intuïties kan averechtse effecten hebben Meer effectonderzoek nodig naar andere tekstkenmerken die het tekstbegrip beïnvloeden De combinatie van oogbewegingsdata en begripsdata levert extra inzicht op Tekststructuur is belangrijk voor een makkelijk leesproces goed begrip In onderwijs: teksten nodig met een toenemende complexiteit om toe te werken naar deep comprehension Effectief onderwijs over tekststructuur is hierbij cruciaal Meer lezen? Evers-Vermeul, J. & Holtermann, M. (2013). Doorlopende leerlijnen: implicaties voor leveling van leer- en examenteksten voor het middelbaar onderwijs. Tijdschrift voor Taalbeheersing 35(1), Land, J.F.H. (2009). Zwakke lezers, sterke teksten? Effecten van tekst- en lezerskenmerken op het tekstbegrip en de tekstwaardering van vmboleerlingen. Stichting Lezen Reeks 13. Delft: Eburon. Land, J., Sanders, T.J.M., & Bergh, H. van den (2008). Effectieve tekststructuur voor het vmbo. Een corpus-analytisch en experimenteel onderzoek naar tekstbegrip en tekstwaardering van vmbo-leerlingen voor studieteksten. Pedagogische Studiën, 85, Silfhout, G. van (2014a). Leuk om te lezen of makkelijk te begrijpen? Optimaal begrijpelijke teksten voor het voortgezet onderwijs. Stichting Lezen Reeks 23. Delft: Eburon (2014b). Fun to read or easy to understand? Establishing effective text features for educational texts on the basis of processing and comprehension research. Dissertatie Universiteit Utrecht. Utrecht: LOT. Silfhout, G. van, Evers-Vermeul, J. & Sanders, T.J.M. (2013). Omdat een verbindingswoord aanzet tot terugkijken: effecten van verbindingswoorden tijdens en na het lezen. Levende Talen Tijdschrift, 14(3), Meer lezen? (2) (2013a). Omdat het schrijven van studieteksten en toetsvragen niet eenvoudig is. Effectieve opbouw en presentatie van studiematerialen. De Cascade, Tijdschrift voor onderwijs, onderzoek & ontwikkeling, 10(1), (2013b). Omdat leerlingen moeite hebben met die teksten. Daarom! Tekstbegrip verbeteren in het onderwijs. In D. Schram (Ed.), De aarzelende lezer over de streep. Recente wetenschappelijke inzichten (pp ). Delft: Eburon (2014a). Hoe ziet een begrijpelijke schooltekst er eigenlijk uit? Oogbewegings- en begripsonderzoek in het voortgezet onderwijs. Van 12 tot 18, 24(4), (2014b). Effectieve leerteksten in het vmbo. Hoe leuk moet je het maken? Didactief, 44(1), (2014c). Establishing coherence in school book texts: how connectives and lay-out affect students text comprehension. Dutch Journal of Applied Linguistics 3(1), doi: /dujal sil Silfhout, G. van, Evers-Vermeul, J., Mak, W.M., & Sanders, T.J.M. (in press). Connectives and lay-out as processing signals: How textual features affect students on-line processing and text representation. Journal of Educational Psychology. 6

1-10-2015. Begrijpend lezen van (digitale) teksten: over tekststructuur en tekstontwerp. Nodig: een doorgaande leeslijn

1-10-2015. Begrijpend lezen van (digitale) teksten: over tekststructuur en tekstontwerp. Nodig: een doorgaande leeslijn Begrijpend lezen van (digitale) teksten: over tekststructuur en tekstontwerp Jacqueline Evers-Vermeul j.evers@uu.nl Complexe teksten lezen: noodzaak Nodig: een doorgaande leeslijn Noodzaak om academische

Nadere informatie

Omdat leerlingen moeite hebben met die teksten. Daarom!

Omdat leerlingen moeite hebben met die teksten. Daarom! Omdat leerlingen moeite hebben met die teksten. Daarom! Tekstbegrip verbeteren in het voortgezet onderwijs Gerdineke van Silfhout, Jacqueline Evers-Vermeul en Ted Sanders 1 Samenvatting Veel leerlingen

Nadere informatie

Is het waar dat het (tekst)begrip van schriftelijke toetsitems van invloed is op de leerprestaties van vmboleerlingen?

Is het waar dat het (tekst)begrip van schriftelijke toetsitems van invloed is op de leerprestaties van vmboleerlingen? Opgesteld door: José van der Hoeven (kennismakelaar Kennisrotonde) Vraagsteller: docent vmbo Geraadpleegde expert: dr. Jacqueline Evers (Universiteit Utrecht) Referentie: Kennisrotonde. (2018). Is het

Nadere informatie

Effectieve leerteksten voor zwakkere lezers

Effectieve leerteksten voor zwakkere lezers . Taalonderwijs van 1-18 Ronde 7 Jentine Land Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht Contact: J.F.H.Land@uu.nl Effectieve leerteksten voor zwakkere lezers 1. Inleiding Lezen is voor veel

Nadere informatie

Hoe begrijpelijk en aantrekkelijk zijn studieboekteksten op het vmbo?

Hoe begrijpelijk en aantrekkelijk zijn studieboekteksten op het vmbo? Hoe begrijpelijk en aantrekkelijk zijn studieboekteksten op het vmbo? Jentine Land en Ted Sanders Vmbo-leerlingen vinden het lezen van schoolteksten vaak saai en moeilijk. Hoe kunnen vmbo-teksten nu zo

Nadere informatie

Genredidactiek onderzocht

Genredidactiek onderzocht José van der Hoeven, 4 oktober 2013 Genredidactiek onderzocht Gastcollege UU, Nederlandse taal en cultuur: educatieve master KPC groep Adviesorganisatie met integrale dienstverlening Advisering po, vo,

Nadere informatie

Waarom hebben sommige kinderen moeite met het begrijpen van teksten en andere kinderen niet?

Waarom hebben sommige kinderen moeite met het begrijpen van teksten en andere kinderen niet? Waarom hebben sommige kinderen moeite met het begrijpen van teksten en andere kinderen niet? Verschillen tussen zwakke en goede begrijpend lezers in groep 4 Slotconferentie NWO Begrijpelijke Taal, 11 november

Nadere informatie

Genres als uitgangspunt voor lezen en schrijven

Genres als uitgangspunt voor lezen en schrijven José van der Hoeven, Amos van Gelderen, Kris Verbeeck e.a. 25 november 2011 Genres als uitgangspunt voor lezen en schrijven SLOA 2010-2012 Aanleiding en doel van onderzoek Vraag van scholen die hun onderwijsconcept

Nadere informatie

Nederlands Lezen en Schrijven op Innovatieve Scholen (Nelsis) in de onderbouw havo/vwo. Docentenhandleiding. Verstand van leren Gevoel voor mensen

Nederlands Lezen en Schrijven op Innovatieve Scholen (Nelsis) in de onderbouw havo/vwo. Docentenhandleiding. Verstand van leren Gevoel voor mensen Nederlands Lezen en Schrijven op Innovatieve Scholen (Nelsis) in de onderbouw havo/vwo Docentenhandleiding Verstand van leren Gevoel voor mensen Nederlands Lezen en Schrijven op Innovatieve Scholen (Nelsis)

Nadere informatie

Leescoaches in het voortgezet onderwijs

Leescoaches in het voortgezet onderwijs Femke Scheltinga (a) & Lies Alons (b) (a) Expertisecentrum Nederlands, Nijmegen (b) ITTA, Amsterdam Contact: F.Scheltinga@expertisecentrumnederlands.nl Lies.Alons@itta.uva.nl Leescoaches in het voortgezet

Nadere informatie

Genres als vertrekpunt voor taalonderwijs

Genres als vertrekpunt voor taalonderwijs José van der Hoeven, 5 oktober 2012 Genres als vertrekpunt voor taalonderwijs Gastcollege UU, Nederlandse taal en cultuur: educatieve master KPC groep Consultancybureau met onderzoeksteam Advisering po,

Nadere informatie

Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen

Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen Data verzameld in de derde graad van de basisschool en verslag opgesteld door Amber Van Geit Opleiding:

Nadere informatie

Coherentie en identificatie in studieboeken

Coherentie en identificatie in studieboeken JENTINE LAND,TED SANDERS, LEO LENTZ EN HUUB VAN DEN BERGH Coherentie en identificatie in studieboeken Een empirisch onderzoek naar tekstbegrip en tekstwaardering op het vmbo 1. Studerend lezen op het vmbo

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing

Programma van Inhoud en Toetsing Onderdeel: Grammatica zinsdelen (RTTI) Lesperiode: 1 Hoofdstuk: 1, 2,3 & 5 Theorie blz 28, 68, 108, 188, 189 De leerling moet de volgende zinsdelen kennen: persoonsvorm onderwerp werkwoordelijk gezegde

Nadere informatie

Ten Geleide. Omdat een verbindingswoord aanzet tot terugkijken: effecten van verbindingswoorden tijdens en na het lezen

Ten Geleide. Omdat een verbindingswoord aanzet tot terugkijken: effecten van verbindingswoorden tijdens en na het lezen Ten Geleide In het eerste artikel van dit nummer gaan Gerdineke van Silfhout, Jacqueline Evers- Vermeul en Ted Sanders in op de vraag welke rol verbindingswoorden zoals omdat en bovendien spelen in het

Nadere informatie

Duidelijke leerteksten in het vmbo. Ten Geleide. Jentine Land, Ted Sanders en Huub van den Bergh. Korte zinnen

Duidelijke leerteksten in het vmbo. Ten Geleide. Jentine Land, Ted Sanders en Huub van den Bergh. Korte zinnen Ten Geleide Duidelijke leerteksten in het vmbo Jentine Land, Ted Sanders en Huub van den Bergh In de eerste bijdrage van dit nummer presenteren Jentine Land, Ted Sanders en Huub van den Bergh hun onderzoek

Nadere informatie

Schrijfplezier en schrijfvaardigheid op de basisschool. Een nieuw schrijfcurriculum gericht op inhoud en genre-kennis

Schrijfplezier en schrijfvaardigheid op de basisschool. Een nieuw schrijfcurriculum gericht op inhoud en genre-kennis Suzanne van Norden & Lucie Visch Stichting Taalvorming Contact: info@taalvorming.nl Schrijfplezier en schrijfvaardigheid op de basisschool. Een nieuw schrijfcurriculum gericht op inhoud en genre-kennis

Nadere informatie

Naar een referentieniveau Nederlandse taal voor het primair onderwijs

Naar een referentieniveau Nederlandse taal voor het primair onderwijs Ronde 2 Harry Paus & Anita Oosterloo SLO, Enschede Contact: H.Paus@slo.nl A.Oosterloo@slo.nl Naar een referentieniveau Nederlandse taal voor het primair onderwijs 1. Inleiding De commissie Meijerink heeft

Nadere informatie

De Taalbrug: 2F van vmbo naar mbo. De doorlopende leerlijn Nederlands

De Taalbrug: 2F van vmbo naar mbo. De doorlopende leerlijn Nederlands Hoe motiveer je docenten om mee te doen? Hoe beoordeel je de vaardigheden? Hoe maak je de beschrijvingen van het rapport Over de drempels met taal werkbaar? Hoe zorg je ervoor dat leerlingen betrokken

Nadere informatie

Genrekennis en het schrijven van vakteksten

Genrekennis en het schrijven van vakteksten Genrekennis en het schrijven van vakteksten Amos van Gelderen Kohnstamm Instituut, Universiteit van Amsterdam Lectoraat Taal, Hogeschool Rotterdam Werkconferentie Platform Taalgericht Vakonderwijs, Zeist

Nadere informatie

Welke aspecten van begrijpend leesinstructie dragen bewezen effectief bij aan de verhoging de leesprestaties in groep 5-8 van het basisonderwijs?

Welke aspecten van begrijpend leesinstructie dragen bewezen effectief bij aan de verhoging de leesprestaties in groep 5-8 van het basisonderwijs? Opgesteld door: José van der Hoeven (kennismakelaar Kennisrotonde) Vraagsteller: IB er Referentie: Kennisrotonde. (2018). Welke aspecten van begrijpend leesinstructie dragen bewezen effectief bij aan de

Nadere informatie

Een doorlopende leeslijn voor elke leerling. Alle facetten van leesontwikkeling in het voortgezet onderwijs belicht

Een doorlopende leeslijn voor elke leerling. Alle facetten van leesontwikkeling in het voortgezet onderwijs belicht 2. Taalonderwijs van 12-18 Ronde 5 Regine Bots CED-Groep, Unit VO-BVE, Rotterdam Contact: r.bots@cedgroep.nl 2 Een doorlopende leeslijn voor elke leerling. Alle facetten van leesontwikkeling in het voortgezet

Nadere informatie

Leerlingen beter leren schrijven

Leerlingen beter leren schrijven Leerlingen beter leren schrijven en zelf minder nakijken Naam Datum Marieken Pronk, m.pronk@aps.nl 23 januari 2015 Start Wanneer heeft u voor het laatst iets geschreven? Waar liep u toen tegen aan? Hoe

Nadere informatie

2. Theoretisch kader. De Tweede Kamer heeft een besluit genomen over het rookverbod in de horeca.

2. Theoretisch kader. De Tweede Kamer heeft een besluit genomen over het rookverbod in de horeca. Anne van Saane Studentnummer: 3343391 Eindwerkstuk Communicatie- en informatiewetenschappen Begeleider: Gerdineke van Silfhout 2 april 2012 1 Samenvatting Om een tekst goed te begrijpen moet een lezer

Nadere informatie

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers?

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen

Nadere informatie

Genres als uitgangspunt voor lezen en schrijven in de onderbouw

Genres als uitgangspunt voor lezen en schrijven in de onderbouw Ronde 3 José van der Hoeven (a), Amos van Gelderen (b) & Kris Verbeeck (a) (a) KPC Groep (b) Kohnstamm Instituut; Hogeschool Rotterdam Contact: j.vdhoeven@kpcgroep.nl Genres als uitgangspunt voor lezen

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing

Programma van Inhoud en Toetsing Onderdeel: Grammatica zinsdelen (RTTI) Lesperiode: 1 Aantal lessen per week: 4 Hoofdstuk: 1, 2,3 & 5 Theorie blz 28, 68, 108, 188, 189 De leerling moet de volgende zinsdelen kennen: persoonsvorm onderwerp

Nadere informatie

Feedback geven en krijgen. Diepteverwerking 9 november 2016 Marieke Thurlings

Feedback geven en krijgen. Diepteverwerking 9 november 2016 Marieke Thurlings Feedback geven en krijgen Diepteverwerking 9 november 2016 Marieke Thurlings Overzicht Wat is feedback? Feedback van leraar aan leerlingen Hét model van Hattie & Timperley (2007) Zelf aan de slag Uitwisselen

Nadere informatie

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar 2013-2014

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar 2013-2014 Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -

Nadere informatie

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -

Nadere informatie

Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal

Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal Weblecture LEONED Utrecht 14 november 2012 Bart van der Leeuw, SLO Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal Inhoudsopgave van het college

Nadere informatie

Bevordering van tekstbegrip door visualisering van tekststructuren

Bevordering van tekstbegrip door visualisering van tekststructuren Ronde 8 Maaike Pulles (a) & Dianne Bekker (b) (a) Etoc, Groningen (b) Kentalis Guyotschool voor VSO, Haren Contact: m.pulles@rug.nl d.bekkers@kentalis.nl Bevordering van tekstbegrip door visualisering

Nadere informatie

De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan

De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan 1. Globaal lezen a. Lees eerst altijd een tekst globaal. Dus: titel, inleiding, tussenkopjes, slot en bron. b. Denk na over het onderwerp,

Nadere informatie

Werken met tussendoelen in de onderbouw

Werken met tussendoelen in de onderbouw Laura Punt 2013 Werken met tussendoelen in de onderbouw Interactief lees- en schrijfonderwijs Inhoud Het waarom en het wat van tussendoelen Aansluiting tussen po en vo Werken met tussendoelen Voorbeelden

Nadere informatie

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar 2013-2014

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar 2013-2014 Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -

Nadere informatie

Hypertekst schrijven en observerend leren als aanvullende didactiek 1

Hypertekst schrijven en observerend leren als aanvullende didactiek 1 Ronde 2 Martine Braaksma & Gert Rijlaarsdam Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam Contact: braaksma@uva.nl Hypertekst schrijven en observerend leren als aanvullende didactiek 1

Nadere informatie

Lezen en begrijpen. Een onderzoek naar de begrijpelijkheid van informatieve teksten voor de basisschool

Lezen en begrijpen. Een onderzoek naar de begrijpelijkheid van informatieve teksten voor de basisschool Lezen en begrijpen Een onderzoek naar de begrijpelijkheid van informatieve teksten voor de basisschool Naam: Anke de Vreede Studentnummer: 4168852 Begeleider: Jacqueline Evers-Vermeul Datum: 27-06-2016

Nadere informatie

Opdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b))

Opdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b)) Opdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b)) Met behulp van onderstaande opdracht kun je met behulp

Nadere informatie

Begrijpend lezen voorbij de methode

Begrijpend lezen voorbij de methode Taal Goede teksten selecteren Begrijpend lezen voorbij de methode Het Nederlandse onderwijs glijdt af kopten de belangrijkste nieuwsbronnen afgelopen maand. De inspectie (2018) uitte in De Staat van het

Nadere informatie

Workshop BLIKSEM - Leesbegrippen in de BLIKSEM Oefenteksten en Toetsen

Workshop BLIKSEM - Leesbegrippen in de BLIKSEM Oefenteksten en Toetsen Leesbegrippen Groep 5 1. alinea (7)* 2. anekdote (2) 3. bedoeling van de schrijver (3) 4. boodschap overbrengen (1) 5. bronvermelding (2) 6. conclusie (1) 7. de bedoeling van de schrijver (2) 8. de clou

Nadere informatie

Plannen en schrijven met een elektronische outline-tool

Plannen en schrijven met een elektronische outline-tool 1 Plannen en schrijven met een elektronische outline-tool Milou de Smet, Saskia Brand-Gruwel & Paul Kirschner Open Universiteit Goed schrijven is een belangrijke, maar complexe vaardigheid. De schrijver

Nadere informatie

Praktijkonderzoek. Joke van Adrichem & Toos van der Smit

Praktijkonderzoek. Joke van Adrichem & Toos van der Smit Praktijkonderzoek Joke van Adrichem & Toos van der Smit W A T I S H E T E F F E C T V A N D E S O R T E E R T A A K O P H E T T E K S T B E G R I P V A N L E E R L I N G E N U I T 4 V W O V A N H E T H

Nadere informatie

Zwakke lezers, sterke teksten?

Zwakke lezers, sterke teksten? Zwakke lezers, sterke teksten? Effecten van tekst- en lezerskenmerken op het tekstbegrip en de tekstwaardering van vmboleerlingen Door Jentine Fenja Hinke Land Schijndissertatie Universiteit Utrecht 2008

Nadere informatie

Werken met een ontwikkelingsperspectief begrijpend lezen. Programma. Doelen. www.hetabc.nl 1

Werken met een ontwikkelingsperspectief begrijpend lezen. Programma. Doelen. www.hetabc.nl 1 Professionaliseringsprogramma Passend Onderwijs, Amsterdam Zuid-Oost Werken met een ontwikkelingsperspectief begrijpend lezen Dianne Roerdink & Moniek Sanders 28 januari 2015 1 Programma Welkom Begrijpend

Nadere informatie

Doorlopende leerlijnen taal

Doorlopende leerlijnen taal 31 Doorlopende leerlijnen taal Doorlopende leerlijnen taal Concretisering van de referentieniveaus In januari 2008 bood de Expertgroep Doorlopende leerlijnen taal en rekenen haar rapport Over de drempels

Nadere informatie

GEMEENSCHAPPELIJKE VISIEONTWIKKELING OP LEESONDERWIJS

GEMEENSCHAPPELIJKE VISIEONTWIKKELING OP LEESONDERWIJS AANSLUITING PO-VO ONTWIKKELING/ DIFFERENTIATIE GEMEENSCHAPPELIJKE VISIEONTWIKKELING OP LEESONDERWIJS Dit document bevat de procesbeschrijving van de leergemeenschap taal uit de ketenverbinding van Openbaar

Nadere informatie

Waarom een samenvatting maken?

Waarom een samenvatting maken? Waarom een samenvatting maken? Er zijn verschillende manieren om actief bezig te zijn met de leerstof. Het maken van huiswerk is een begin. De leerstof is al eens doorgenomen; de stof is gelezen en opdrachten

Nadere informatie

Docentenhandleiding Onze moedertaal, onze onbewuste kennis

Docentenhandleiding Onze moedertaal, onze onbewuste kennis Docentenhandleiding Onze moedertaal, onze onbewuste kennis 1. Verantwoording 2. Didactische verantwoording 3. Uitvoering van de les 4. Geraadpleegde bronnen Verantwoording Deze les is ontwikkeld voor de

Nadere informatie

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -

Nadere informatie

Begrijpend lezen is begrijpend leven; de kracht van jeugdliteratuur

Begrijpend lezen is begrijpend leven; de kracht van jeugdliteratuur Begrijpend lezen is begrijpend leven; de kracht van jeugdliteratuur Trefkoele Dalfsen 17 oktober 2018 Hugo van den Ende Wenckje Jongstra Drie grootste misverstanden over begrijpend lezen (CPS, 2016) 1.

Nadere informatie

FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID / TEKSTGELETTERDHEID IN PAV

FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID / TEKSTGELETTERDHEID IN PAV REGIO LIMBURG Tulpinstraat 75 3500 HASSELT +32 11 26 44 00 http://limburg.katholiekonderwijs.vlaanderen LEERMATERIAAL SO PAV 2017/07 Opmaakdatum: 06.11.2017 Vak: Begeleider: E-mail: PAV Jean-Marie Ramakers

Nadere informatie

Kunnen we de moeilijkheid van teksten meten?

Kunnen we de moeilijkheid van teksten meten? Kunnen we de moeilijkheid van teksten meten? Naar concrete maten voor de referentieniveaus Hilde Hacquebord & Klarien Lenting-Haan In dit artikel wordt verslag gedaan van een onderzoek waarbij paneloordelen

Nadere informatie

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -

Nadere informatie

Gestuurd lezen. Hoe connectieven je leesproces beïnvloeden

Gestuurd lezen. Hoe connectieven je leesproces beïnvloeden Gestuurd lezen Hoe connectieven je leesproces beïnvloeden Eindwerkstuk in de Bacheloropleiding CIW, Universiteit Utrecht Thema: Zo gebruikt, zo verwerkt Door: Michelle van t Hof, 3171108 Begeleidster:

Nadere informatie

Kinderen leren schrijven. www.taalvorming.nl

Kinderen leren schrijven. www.taalvorming.nl Kinderen leren schrijven www.taalvorming.nl Uitgangspunten van taalvorming Taalvorming is een lang bestaande werkwijze die je ook kunt zien als schrijfdidactiek werken vanuit eigen ervaringen samenhang

Nadere informatie

FICTIEDOSSIER NEDERLANDS LEERJAAR 3 EN 4 BK

FICTIEDOSSIER NEDERLANDS LEERJAAR 3 EN 4 BK FICTIEDOSSIER NEDERLANDS LEERJAAR 3 EN 4 BK Pagina 0 WOORD VOORAF Je zit nu in 3 VMBO en het eindexamen lijkt nog ver weg... Maar niets is minder waar. Dit jaar start je namelijk al volop met de voorbereidingen

Nadere informatie

Toetsvragen bij domein 5 Begrijpend lezen

Toetsvragen bij domein 5 Begrijpend lezen bijvoorbeeld Exemplarische opleidingsdidactiek voor taalonderwijs op de basisschool Toetsvragen bij domein 5 Begrijpend lezen Bart van der Leeuw (red.) Jo van den Hauwe (red.) Els Moonen Ietje Pauw Anneli

Nadere informatie

LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0

LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0 LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0 EEN BOEKRECENSIE SCHRIJVEN Inhoud Inleiding... 2 Verwerkingsopdracht 1... 3 Verwerkingsopdracht 2... 5 Bijlage 1: Waarom lezen?... 8 Bijlage 2: Boekenkring vragen van Aidan

Nadere informatie

de huidige generatie jongeren leest minder dan vroeger (Heesters e.a. 2007)

de huidige generatie jongeren leest minder dan vroeger (Heesters e.a. 2007) Uitdagingen voor de literatuurdidactiek in de lerarenopleiding de huidige generatie jongeren leest minder dan vroeger (Heesters e.a. 2007) 1 Vlaanderen (2011) OIVO: 60% van de jongeren (10-17 jaar) leest

Nadere informatie

Lezen met begrip: de sleutel tot schoolsucces

Lezen met begrip: de sleutel tot schoolsucces Lezen met begrip: de sleutel tot schoolsucces Mariët Förrer is Senior consultant CPS onderwijsontwikkeling en advies te Amersfoort. E-mail: m.förrer@cps.nl Dit artikel verkent, vanuit het perspectief van

Nadere informatie

Samenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht

Samenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht Samenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar metacognitieve vaardigheden van leerlingen

Nadere informatie

Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren. Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013

Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren. Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013 Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013 Programma Mbo ers met dyslexie Goed taalonderwijs Specifieke begeleiding

Nadere informatie

Taal en kennisconstructie: samen schrijven bij de zaakvakken

Taal en kennisconstructie: samen schrijven bij de zaakvakken Lectoraat taalgebruik en leren NHL Hogeschool Taal en kennisconstructie: samen schrijven bij de zaakvakken 9 april 2014 Anke Herder Inhoud workshop Drie vragen centraal 1. Wat is de relatie tussen schrijven

Nadere informatie

De rol van woordenschat bij begrijpend lezen in de bovenbouw van het basisonderwijs

De rol van woordenschat bij begrijpend lezen in de bovenbouw van het basisonderwijs De rol van woordenschat bij begrijpend lezen in de bovenbouw van het basisonderwijs Nicole M. Swart, MSc email: n.swart@pwo.ru.nl Problemen met begrijpend lezen: 1 op 3 negenjarigen 1 op 6 vijftienjarigen

Nadere informatie

Big Ideas Great STEM. Katrien Strubbe

Big Ideas Great STEM. Katrien Strubbe + Big Ideas Great STEM Katrien Strubbe (Natuur)wetenschappen: doelen 2 Natuurwetenschappen geven leerlingen een fundamenteel en duurzaam inzicht in de structuren en processen die de mens, de natuur en

Nadere informatie

Leuke teksten zijn nog geen begrijpelijke teksten

Leuke teksten zijn nog geen begrijpelijke teksten 12 Tijdschrift Taal, jaargang 5, nummer 8 Leuke teksten zijn nog geen begrijpelijke teksten Een oogbewegingsonderzoek naar de effectiviteit van verhalende leerteksten Auteurs: Gerdineke van Silfhout, Jacqueline

Nadere informatie

Leerlijn Stellen groep 4

Leerlijn Stellen groep 4 Leerlijn Stellen groep 4 Leren hoe ze een brief schrijven. Oefenen het schrijven van een brief. Leren hoe ze een verhaal schrijven. Leren hoe ze een beeldverhaal schrijven, dat plaatjes en tekst elkaar

Nadere informatie

Aantekeningen die je moet leren voor het SE Leesvaardig voor Eldeweek 2 en je eindexamen!! Goed bewaren dus!!!! Naam: Leesvaardig Blok 1

Aantekeningen die je moet leren voor het SE Leesvaardig voor Eldeweek 2 en je eindexamen!! Goed bewaren dus!!!! Naam: Leesvaardig Blok 1 Aantekeningen die je moet leren voor het SE Leesvaardig voor Eldeweek 2 en je eindexamen!! Goed bewaren dus!!!! Naam: Leesvaardig Blok 1 Tekstverband Signaalwoord Voorbeeld Reden Omdat, want, daarom Ik

Nadere informatie

Schrijven groep 7-8. Didactische richtlijnen

Schrijven groep 7-8. Didactische richtlijnen Schrijven groep 7-8 Leerdoelen De leerlingen schrijven allerlei soorten teksten, waaronder verhalende, informatieve, directieve, beschouwende en argumentatieve teksten herkennen en gebruiken kenmerken

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1,2,3 par 1 en 2: algemene theorie en lezen

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1,2,3 par 1 en 2: algemene theorie en lezen Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1,2,3 par 1 en 2: algemene theorie en lezen Samenvatting door L. 1007 woorden 25 juni 2013 4,2 2 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Taaldomein hoofdstuk 1 1.1 Schrijfdoel

Nadere informatie

Leeshuis. Leeshuis begrijpend en studerend lezen past zowel bij de oude als de nieuwe AVI! Lekker lezen met Leeshuis!

Leeshuis. Leeshuis begrijpend en studerend lezen past zowel bij de oude als de nieuwe AVI! Lekker lezen met Leeshuis! Leeshuis Tabellenboekje nieuwe AVI-niveaus T E C H N I S C H L E Z E N Lekker lezen met Leeshuis! Leeshuis begrijpend en studerend lezen past zowel bij de oude als de nieuwe AVI! LEESHUIS TECHNISCH LEZEN

Nadere informatie

DENK! Werk aan groei in begrip. Anneke Smits Thoni Houtveen (HU)

DENK! Werk aan groei in begrip. Anneke Smits Thoni Houtveen (HU) DENK! Werk aan groei in begrip. Anneke Smits Thoni Houtveen (HU) Aeh.smits@windesheim.nl Belang begrijpend lezen Urgentie Een aantal factoren: Onderzoeksresultaten: PIRLS Verschillen tussen kinderen Motivatieproblemen

Nadere informatie

Doorlopende leerlijnen taal: ervaringen met 3 scholen

Doorlopende leerlijnen taal: ervaringen met 3 scholen Ronde 5 Bert de Vos APS, Utrecht Contact: b.devos@aps.nl Doorlopende leerlijnen taal: ervaringen met 3 scholen 1. Over de drempels met taal Het rapport Over de drempels met taal is al ruim een jaar oud.

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Cursus lezen en schrijven(h1)

Samenvatting Nederlands Cursus lezen en schrijven(h1) Samenvatting Nederlands Cursus lezen en schrijven(h1) Samenvatting door V. 1312 woorden 4 januari 2013 6,7 9 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands Cursus lezen Hoofdstuk 1: De verschillende

Nadere informatie

De volgende onderdelen moeten in het verslag worden verwerkt:

De volgende onderdelen moeten in het verslag worden verwerkt: Het maken van een leesverslag in klas 3 en 4 VMBO Basis Voor het examenonderdeel fictie moet je een aantal boeken lezen. Gebruik bij het maken van het leesverslag het schema hieronder. Werk het schema

Nadere informatie

Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis

Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis Mariëtte Hoogeveen SLO, Enschede Contact: m.hoogeveen@slo.nl Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis 1. Problemen in de praktijk De schrijfvaardigheid van leerlingen in het basisonderwijs

Nadere informatie

Verslag onderzoek rekencursus Online of Boek. Stefan Akkerman Joep Lagrand Ron Leuven

Verslag onderzoek rekencursus Online of Boek. Stefan Akkerman Joep Lagrand Ron Leuven Verslag onderzoek rekencursus 2016 Online of Boek Stefan Akkerman Joep Lagrand Ron Leuven september 2015 - maart 2016 Inleiding Binnen het Nova College hanteren wij de Methode Start rekenen van Deviant.

Nadere informatie

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar

Leerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -

Nadere informatie

Educatief Startbekwaam (STRT) - B2

Educatief Startbekwaam (STRT) - B2 Educatief Startbekwaam (STRT) - B2 Voor wie? Voor hogeropgeleide volwassenen (18+) of jongeren (16+) aan het einde van het secundair of voortgezet onderwijs in het buitenland die starten met een studie

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Lezen Hoofdstuk 1, 2 en 3

Samenvatting Nederlands Lezen Hoofdstuk 1, 2 en 3 Samenvatting Nederlands Lezen Hoofdstuk 1, 2 en 3 Samenvatting door E. 951 woorden 24 november 2012 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands NEDERLANDS LEZEN H1 1: Leesstrategieën

Nadere informatie

Spoor je leerlingen dus aan om een verzorgde taal te hanteren tijdens en buiten de lessen. Je maakt hen enkel sterker!

Spoor je leerlingen dus aan om een verzorgde taal te hanteren tijdens en buiten de lessen. Je maakt hen enkel sterker! Jongeren en chattaal geen probleem, standaardtaal is ook een must in ons systeem! September Aandacht voor Standaardnederlands Taal verbindt en maakt van een groep mensen een samenleving. Een rijke taal

Nadere informatie

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Lang zullen ze lezen Taakgericht leesonderwijs als hefboom voor functionele geletterdheid Nora Bogaert Onderzoek naar geletterdheid

Nadere informatie

Samenvatting door Manou 656 woorden 24 mei keer beoordeeld. Nederlands. Samenvatting Nederlands leesvaardigheid.

Samenvatting door Manou 656 woorden 24 mei keer beoordeeld. Nederlands. Samenvatting Nederlands leesvaardigheid. Samenvatting door Manou 656 woorden 24 mei 2016 6 24 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands Samenvatting Nederlands leesvaardigheid Leesvaardigheid Schrijfdoelen en Tekstsoorten Er zijn

Nadere informatie

Overzicht curriculum VU

Overzicht curriculum VU Overzicht curriculum VU Opbouw van de opleiding Ter realisatie van de gedefinieerde eindkwalificaties biedt de VU een daarbij passend samenhangend onderwijsprogramma aan. Het onderwijsprogramma bestaat

Nadere informatie

Werken aan geletterdheid in het secundair onderwijs: een uitdaging voor iedereen!

Werken aan geletterdheid in het secundair onderwijs: een uitdaging voor iedereen! Werken aan geletterdheid in het secundair onderwijs: een uitdaging voor iedereen! Eindtermen leesvaardigheid Leerlingen kunnen diverse tekstsoorten begrijpend lezen/ functioneel schrijven, en daarbij de

Nadere informatie

RUBRIC VERKLAREN. Toelichting

RUBRIC VERKLAREN. Toelichting RUBRIC VERKLAREN Toelichting Deze rubric is ontwikkeld in het kader van het project Bevorderen van genrespecifieke teksten schrijven in de Mens- & Maatschappijvakken 1. Er zijn rubrics ontwikkeld voor

Nadere informatie

RUBRIC VERGELIJKEN. Toelichting

RUBRIC VERGELIJKEN. Toelichting RUBRIC VERGELIJKEN Toelichting Deze rubric is ontwikkeld in het kader van het project Bevorderen van genrespecifieke teksten schrijven in de Mens- & Maatschappijvakken 1. Er zijn rubrics ontwikkeld voor

Nadere informatie

Domein Lezen (van zakelijke teksten en van fictie)

Domein Lezen (van zakelijke teksten en van fictie) Domein Lezen (van zakelijke teksten en van fictie) 1. Taken: (In Leerstoflijnen lezen beschreven is toegevoegd: Leesomgeving en Functies van lezen.) Leesomgeving - groot en gevarieerd aanbod aan zakelijke

Nadere informatie

Brochure Begrijpend lezen VMBO 1

Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde van

Nadere informatie

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding (Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding Aan de slag met lezen in beroepsgerichte vakken Voor de verbetering van leesvaardigheid is het belangrijk dat leerlingen regelmatig en veel lezen. Hoe krijg

Nadere informatie

LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0

LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0 LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0 EEN STOP MOTION FILMPJE OVER EEN BOEK MAKEN Inhoud Inleiding... 2 Handleiding bij de les boekverslag 2.0 STOP MOTION... 3 Werkblad 1: welk boek heb je gelezen?... 5 Werkblad

Nadere informatie

Begrijpend lezen Oefenboek (1) Geschikt voor de Citotoetsen / LVS-toetsen Groep 4

Begrijpend lezen Oefenboek (1) Geschikt voor de Citotoetsen / LVS-toetsen Groep 4 Begrijpend lezen Oefenboek (1) Geschikt voor de Citotoetsen / LVS-toetsen Groep 4 2017 Junior Einstein bv Enschede, the Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

Summary 124

Summary 124 Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities

Nadere informatie

De Referentieniveaus Taal. BAVO Eemlanden 14 maart 2012

De Referentieniveaus Taal. BAVO Eemlanden 14 maart 2012 De Referentieniveaus Taal BAVO Eemlanden 14 maart 2012 2 Wat komt aan de orde? Aanleiding tot de referentieniveaus Wat zijn referentieniveaus? Status en ontwikkelingen rond de referentieniveaus Referentieniveaus

Nadere informatie

EFFECTIEVE COMMUNICATIE IN DE KLAS

EFFECTIEVE COMMUNICATIE IN DE KLAS Het vermogen om effectief te communiceren in de klas vraagt om betrokkenheid, interactie, een positieve sfeer, verwachtingen van de leraar en uitdagingen. Effectieve communicatie in de klas versterkt het

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT)

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT) 2015-2016 Onderdeel: Spelling week 1 t/m week 3 1 & 2 Digitale methode 1F Spelling: verdubbeling en verenkeling. 1F Spelling: vorming van het bijvoeglijk naamwoord. 1F Werkwoordspelling waarvan een deel

Nadere informatie

Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2

Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2 Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2 Mondelinge taalvaardigheid: aanbod doelen voor groep 1 en 2 verwerkt in de kleuterthema s Woordenschat en woordgebruik Th 1 2 3 4 5 6 totaal uitbreiden van

Nadere informatie

Bekijk bij een boek: Titel Flaptekst Inhoudsopgave Voorwoord Auteur. Lees de voorkeursplaatsen: Stel vast:

Bekijk bij een boek: Titel Flaptekst Inhoudsopgave Voorwoord Auteur. Lees de voorkeursplaatsen: Stel vast: Samenvatting door M. 1142 woorden 21 oktober 2013 5,6 7 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands Leesdoel Leesstrategie Aanpak Snel vaststellen of een tekst bruikbaar of interessant is voor

Nadere informatie

Begrijpend lezen, lessenserie. voor het VO

Begrijpend lezen, lessenserie. voor het VO Begrijpend lezen, lessenserie voor het VO Handleiding Antwoorden Jeltje Harnmeijer Hedy van Hemert Voorwoord en Handleiding Inleiding Voor u ligt de lessenserie Begrijpend lezen, ontwikkeld door Jeltje

Nadere informatie