Ir. Jan G. H. de Vaan

Transcriptie

1 Ir. Jan G. H. de Vaan Oeffeltsewg 21a, 5835BB Beugen M: T: Het college van G. S. van Noord-Brabant Provinciale Staten van Noord-Brabant Betreft: Het Land van Cuijk krimpt, Boxmeer als voorbeeld Beugen, Geacht College, Geachte Statenleden, In 2012 heeft de provincie een meerjaren prognose vastgesteld van de bevolkingsontwikkeling per gemeente. De prognose voor de gemeente Boxmeer is eind 2013 reeds achterhaald. Boxmeer krimpt, zo ook het Land van Cuijk. Eerst een paar cijfers over Boxmeer. Boxmeer is de laatste tien jaar met 4,1% gekrompen. Op 1januari 2003 waren er inwoners; nu nog De provinciale prognose geeft voor Boxmeer een lichte stijging van (1-1-11) naar ( ). Pas na 2018 geeft de provinciale prognose een lichte daling naar in Zo'n prognose is verbazend tegen de achtergrond van de krimp in de laatste tien jaren. In het berekeningsmodel van deze prognose ontbreekt wellicht het effect van een essentieel element: de uittocht van goedopgeleide jongeren gedurende de laatste twee en twintig jaar. De recente provinciale prognose over het aantal inwoners van Boxmeer geeft een misleidend beeld. Deze cijfers kunnen geen basis zijn voor adequaat beleid. Overigens, de krimp is niet een louter Boxmeers probleem; in het Land van Cuijk en de aangrenzende delen van Limburg zijn dezelfde ontwikkelingen. Het aantal geboorten blijft tenminste de komende tien jaar laag: een flink deel van de potentiële ouders is vertrokken. Dus de daling van het aantal inwoners van Boxmeer zal zich in de komende tien jaar voortzetten. (De komst van het asielzoekerscentrum in Overloon kan op korte termijn het totaal aantal inwoners van Boxmeer iets verhogen; op de krimptrend zal het geen invloed hebben.) Feitelijk zal de daling nog gedurende vele jaren doorgaan. Het is te verwachten dat een flink deel van de huidige jongeren (van 7-22 jaar) nadat ze hun studies hebben afgerond, zullen vertrekken en hun kinderen elders krijgen. Er zijn geen signalen waaruit we mogen afleiden dat de trend van de afgelopen tweeëntwintigjaar gaat veranderen. Op de volgende pagina is een demografische grafiek van Boxmeer opgenomen. Deze grafiek heeft twee grote afwijkingen t.o.v. de grafiek voor een 'standaard' bevolking: ~ Heel opvallend is de terugloop van het aantal geboorten in de laatste 7 à 8 jaar. In deze periode is het aantal geboorten teruggevallen van ca. 300 naar ca (Deze getallen staan ook in de jaarlijkse bevolkingscijfers van de gemeente Boxmeer.) In een periode van ca. 15 jaar is het aantal geboorten gehalveerd; van ca. 400 naar ca ~ De terugval in geboorten is veroorzaakt door de uittocht van als regel goedopgeleide jongeren. In de afgelopen 22 jaar zijn ca jongeren vertrokken. Velen zijn vertrokken naar de Randstad en de regio Eindhoven. Ook is een deel vertrokken naar steden in Nederland. Deze jongeren krijgen hun kinderen elders; dit verklaart de sterke teruggang van het aantal geboorten in Boxmeer.

2 Demografische grafiek van de gemeente Boxmeer gebaseerd op tellingen per ultimo 2013 Gemeente boxmeer o _._ Toelichting: Verticaal staan de leeftijden van 0 - ruim 100 jaar uitgezet. Horizontaal staan links (blauw) het aantal mannen en rechts (rood) het aantallen vrouwen per leeftijdsgroep. 2

3 De gevolgen van de krimp in Boxmeer en de rest van het Land van Cuijk worden zichtbaar. Minder basisscholen De basisscholen hebben over enkele jaren ca. 35% minder leerlingen. Leerkrachten zullen moeten worden ontslagen en (delen van) schoolgebouwen komen leeg te staan. Eén middelbare school 'over' Over enige jaren is één van de drie middelbare scholen in de regio 'over'. Dus ook hier wordt ca. 35% van de docenten ontslagen. Ook hier komen gebouwen deels leeg te staan. Minder vrijwilligers Uit de leeftijdsgroep van jaar kunnen minder vrijwilligers worden geworven. Voor de kaderfuncties gaat dit extra zwaar wegen. Het vertrek van zoveel jongeren staat haaks op de verwachtingen die de participatiemaatschappij heeft. Overschot aan accommodaties Zeker in de kerkdorpen er komt een overschot aan accommodaties. Deze dorpen zullen de kosten van de het overschot aan accommodaties niet kunnen betalen. Ook zullen extra investeringen van de gemeente nodig zijn om de accommodaties aan te passen aan de nieuwe situatie. Woningen 'over' Boxmeer heeft in de toekomst, afhankelijk van het te kiezen scenario, woningen over. In onze regio zullen de woningen en de bouwgrond extra in waarde gaan dalen. Minder gemeentelijke financiën Door een lager aantal inwoners krijgt de gemeente minder middelen uit het gemeentefonds. Door het dalen van de WOZ-waarden zal het moeilijk zijn om de inkomsten uit deze gemeentelijke belasting op peil te houden. De leegstand in gebouwen voor het onderwijs en bij de accommodaties veroorzaken extra kosten voor de gemeenten. De relatief sterke vergrijzing van de bevolking leidt tot extra uitgaven voor de gemeenten. Er zijn extra investeringen nodig om de accommodaties aan te passen. Krimp vindt in alle perifere gebieden van Nederland plaats. Ik kan me niet voorstellen dat het Land van Cuijk het enige perifere gebied van Brabant is waar krimp plaatsvindt. Het is daarom raadzaam om een goed signaleringssysteem voor (anticiperende) krimpgebieden op te zetten. Alleen kijken naar de totale omvang van de bevolking is onvoldoende. Kenmerkend voor krimp is het vertrek van goedopgeleide jongeren, een jaar of zeven later gevolgd door een vermindering van het aantal geboorten. Het is raadzaam de uittocht van jonge goedopgeleide jongeren te volgen naast uiteraard de prognoses van de totale bevolking. Kijkend naar de demografische grafiek van de bevolking in enkele perifere gemeenten leert dat de uittocht van goedopgeleide jongeren in meer Brabantse gemeenten plaatsvindt. Kijkend naar de ontwikkeling in Boxmeer en de gemeenten in het Land van Cuijk, stel ik vast dat deze afzonderlijke gemeenten elk 'het wiel moeten uitvinden' bij de ontwikkeling van beleid voor een krimpsituatie. Het lijkt me raadzaam indien de provincie gemeenten ondersteunt bij de ontwikkeling van beleid. Nieuwe inzichten kunnen dan bovendien sneller worden overgedragen naar andere gemeenten. Als je met de burgers over krimp en de gevolgen spreekt is, de eerst reactie: 'We gaan er wat aan doen.' Velen noemen dan het bouwen van extra woningen. Het is niet moeilijk om te voorspellen dat deze reactie het probleem eerder vergroot. Het is daarom nodig om ook informatie aan de burgers te verstrekken. Tweeverdieners zoeken een woonplaats, waar voor beide partners op reisafstand banen beschikbaar zijn. Daarnaast hebben deze tweeverdieners voorzieningen nodig o.m. voor hun kinderen. Ook willen zij mogelijkheden op het gebied van cultuurbeleving. Het is raadzaam om deze mix van voorzieningen en cultuurmogelijkheden in beeld te krijgen. Wellicht kan het PON verhelderend onderzoek in deze doen. 3

4 Zoals hierboven al is genoemd, wordt de krimp veroorzaakt door de uittocht van meestal goedopgeleide jongeren. We moeten blij zijn dat onze jongeren gaan voor hun kansen. Er is echter niets op tegen om hen kansen in de eigen regio te bieden. Het bieden van goede arbeidsplaatsen is een eerste voorwaarde. Het provinciale economisch stimuleringsbeleid zal daarom ook gericht beleid moeten ontwikkelen voor anticiperende en echte krimpgebieden. Toegespitst op Boxmeer en omgeving zijn de aandachtspunten: In de regio Boxmeer zijn in de laatste jaren veel arbeidsplaatsen verloren gegaan. Door het vertrek van ca goedopgeleide jongeren is dat nog niet echt zichtbaar in de werkloosheidcijfers. Extra werkloosheid kondigt zich nu aan. Recent stootten 'Pantein' (met name bij de ouderenzorg) en 'Dichterbij' (gehandicapten) arbeidsplaatsen af. Grotendeels gaat dit om arbeidsplaatsen voor lager opgeleide medewerkers, zij zijn meestal minder mobiel. Hopelijk kan weldra de reeds lang aangekondigde Hansakliniek in Boxmeer worden gerealiseerd. Hiermee kan een deel van de vele arbeidsplaatsen die verloren zijn gegaan, worden teruggewonnen. Ik hoop dat het project AgriFoodCapital leidt tot extra werkgelegenheid. Kijkend vanuit het Land van Cuijk moet wel gevreesd worden dat deze nieuwe werkgelegenheid eerder in de omgeving van Veghel of Oss zal komen. De ICT infrastructuur is nog onvoldoende in het Land van Cuijk. Een klein bedrijf dat goede internet verbindingen nodig heeft, kan in het buitengebied niet gestart worden. Krimp heeft voorspelbare gevolgen voor onderwijs. De provincie kan behulpzaan zijn bij het ontwikkelen van modellen voor het behoud van de kwaliteit van het blijvende onderwijs. De leefbaarheid in de kleine kernen binnen krimpgebieden komt onder zware druk te staan. (Deels verdwijnt onderwijs; ook verenigingen verdwijnen, bijvoorbeeld veel kleinere dorpen kunnen in de toekomst geen fanfare of harmonie meer op de been houden.). Middels onderzoek moet het mogelijk zijn om zicht te krijgen op de mogelijkheden tot behoud van de leefbaarheid. Voor gemeenten zal dit een grote steun zijn. Ter illustratie is de demografische grafiek van de bevolking van het kerkdorp Beugen in bijlage opgenomen. In het onverhoopte geval dat de krimp in bepaalde regio's doorzet, krijgen deze gebieden te maken met een overschot aan woningen. Een eerste doorrekening van de krimp in Boxmeer leert dat er in de komende tijd minstens 1500 tot waarschijnlijk 3200 woningen 'over' zullen zijn. Een waardedaling van huizen en bouwgrond is het gevolg. Huizenbezitters lopen als gevolg hiervan een grote kans dat hun hypotheek 'onder water komt te staan'. Brabant heeft een relatief groot aantal koophuizen. Sanering, door vermindering van het aantal woningen, zal hierdoor bemoeilijkt worden. Nieuw provinciaal beleid kan hierbij wellicht behulpzaam zijn. Uit mijn vroegere ervaring als Statenlid in Noord-Brabant weet ik dat je een brief als deze afsluit met meerdere vragen. Ik heb er bewust van afgezien. Vanuit mijn huidige positie als geïnteresseerd burger wil ik me beperken tot signaleren. Uiteraard wil ik wel met belangstelling kennis nemen van acties die ondernomen worden. Informatie daarover stel ik op prijs. MetVTiendelijk~~ 4

5 Bijlage; de demografische grafiek van het kerkdorp Beugen Beugen o De krimp in het kerkdorp Beugen is veel sterker dan in de gehele gemeente Boxmeer. Jongeren zijn ook deels naar de centrumplaats Boxmeer getrokken. Het aantal geboorten is gedaald van destijds ca. 35 naar nu ca. 10 per jaar. Dus een teruggang met ca. 70%. Ook deze teruggang in het aantal geboorten gaat in ieder geval nog 10 jaar (de potentiële moeders zijn weg.) en als de uittocht van goedopgeleide jongeren doorgaat, wordt het blijvende laag niveau. Overigens, de cijfers van Beugen zijn lastiger te 'lezen' door de aanwezigheid van het Centre voor Intercultural Studies 'Comerstone'. Hier verblijven op wisselende basis ca 35 studenten (20-35 jaar) met ca. 15 schoolgaande kinderen. 5