Onderwerp: Gevolgen bezuinigingen op peuterspeelzaalwerk voor Westvoorne

Transcriptie

1 AAN BURGEMEESTER & WETHOUDERS Kenmerk: Sector: Inwonerszaken Team : Openbare Orde, Welzijn & Onderwijs Onderwerp: Gevolgen bezuinigingen op peuterspeelzaalwerk voor Westvoorne Besluit: 1) Kennis te nemen van de gevolgen van de bezuinigingen op het peuterspeelzaalwerk in Westvoorne; 2) Voor 2016 eenmalig via de kadernota een bedrag van ramen voor het behoud van de peutervoorzieningen in afwachting van een op te stellen nieuw beleid; 3) Dit stuk aan te bieden aan de commissie Inwonerszaken. Portefeuillehouder: E.G. Mulder Vertrouwelijk: Nee Raadscommissie OR/GO Raad Ja Nee Nee datum 1

2 1. Aanleiding Met het vaststellen van de begroting heeft de gemeenteraad ingestemd met een bezuiniging van subsidiemiddelen voor het peuterspeelzaalwerk. Tot en met 2015 bedraagt het budget voor peuterspeelzaalwerk circa Vanaf 2016 is dit budget volledig teruggedraaid naar 0. Met dit stuk wordt uiteengezet wat de gevolgen zijn van deze bezuinigingen in Westvoorne. Peuterspeelzaalwerk: Algemeen: Peuterspeelzaalwerk is van oudsher gericht op het samen spelen en ontwikkelen van peuters (kinderen van 2,5 tot 4 jaar). Peuters kunnen over het algemeen twee keer per week 2 à 3 uur terecht bij een peuterspeelzaal. Hierdoor is de peuterspeelzaal niet gericht op kinderen van tweeverdieners, het opvangaspect ontbreekt. Aan het peuterspeelzaalwerk ligt geen wettelijke basis ten grondslag. Peuterspeelzalen worden meestal betaald door ouders en gemeente, waarbij de hoogte van de ouderlijke bijdrage sterk kan verschillen. Over het algemeen zijn het laagdrempelige voorzieningen, vooral gericht op de ontwikkeling van peuters en de voorbereiding op de basisschool. Ze zijn vaak (een onderdeel van) een stichting zonder winstoogmerk. Sinds 2010 worden aanzienlijke kwaliteitseisen aan peuterspeelzalen gesteld (zie verderop in dit stuk: Harmonisatie). Situatie Westvoorne: In Westvoorne bestaan momenteel nog twee peuterspeelzalen: Peuterspeelzaal De Peuterhof in Oostvoorne en Peuterspeelzaal t Pierepotje in Rockanje. Peuterspeelzaal De Peuterhof had in de zomer van peuters op de peuterspeelzaal. Peuterspeelzaal t Pierepotje heeft in de zomer van peuters ingeschreven staan. Dit aantal is groeiende en er geldt momenteel een wachtlijst voor de inschrijvingen. Sinds 1 september 2014 is Peuterspeelzaal De Snatertjes in Tinte gesloten. Op deze peuterspeelzaal zaten in het laatste jaar 11 peuters uit de gemeente Westvoorne. Peuterspeelzaal De Peuterhof in Oostvoorne valt sinds 2013 onder Stichting Kinderopvang Humanitas. Peuterspeelzaal t Pierepotje in Rockanje valt nog onder een eigen, lokaal bestuur. In 2014 is uitgebreid door Stichting Kinderopvang Humanitas onderzocht in hoeverre een overname mogelijk zou zijn. Gebleken is dat de financiële risico s voor Humanitas te groot zouden zijn om een overname te kunnen realiseren. Kinderopvang: Algemeen: Kinderopvang voor 0-4 jarigen is van oudsher vooral gericht op opvang en verzorging van kinderen van werkende ouders. De duur van de opvang is afhankelijk van de wensen van de ouders. De kosten van de opvang worden betaald door de ouders waarbij zij gebruik kunnen maken van kinderopvangtoeslag van het Rijk. Deze toeslag is inkomensafhankelijk en kan alleen verkregen worden wanneer beide ouders werken. Naast kinderopvang in kinderdagverblijven worden er ook kinderen bij gastouders opgevangen. Deze opvang valt onder de Wet Kinderopvang. Sinds de invoering van deze wet is de kinderopvang verder geprofessionaliseerd. Kinderopvang wordt over het algemeen verzorgd door commerciële organisaties. Zij verzorgen vaak ook de buitenschoolse opvang voor 4-12 jarigen. De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de kinderopvang. Om de kwaliteit te bewaken worden toezichthouders ingezet die de locaties inspecteren. Meestal zijn de toezichthouders in dienst bij de GGD. De toezichthouder adviseert vervolgens de gemeente of er handhaving moet plaatsvinden of niet. Vervolgens voert de gemeente de handhaving uit. De gemeente wordt hiervoor weer beoordeeld door de Inspectie van het Onderwijs. 2

3 Situatie Westvoorne: In Westvoorne zijn twee kinderdagverblijven voor de opvang van 0-4 jarigen; Jacobeintje in Rockanje en Het Kuikentje in Oostvoorne. Jacobeintje is onderdeel van Stichting Kinderopvang Humanitas. Het Kuikentje is in particulier eigendom en is een kleinschalig, agrarisch kinderdagverblijf. Er zijn drie locaties voor buitenschoolse opvang; één in Rockanje aan de Middelweg (bij kinderdagverblijf Jacobeintje), één aan de Hoogvlietlaan in Rockanje en één in Oostvoorne (binnen de basisschool CNS De Nieuwe Weg). Alle locaties voor buitenschoolse opvang vallen onder Stichting Kinderopvang Humanitas. Voor- en vroegschoolse educatie (VVE): Algemeen: VVE richt zich via speciale programma s voor 2,5-7 jarigen op het spelenderwijs ontwikkelen van de domeinen taal, rekenen, motoriek en sociaal-emotionele ontwikkeling. Het doel van VVE is peuters met een mogelijke achterstand (doelgroepkinderen) beter voor te bereiden op de basisschool en er voor te zorgen dat kleuters zonder achterstand naar groep 3 kunnen. De voorschoolse educatieprogramma s worden hoofdzakelijk door peuterspeelzalen aangeboden. De vroegschoolse educatie voor 4-7 jarigen wordt aangeboden op scholen. De gemeente ontvangt voor de uitvoering van de voorschoolse educatie een (geoormerkte) rijksbijdrage. Deze rijksbijdrage is alleen bedoeld voor kinderen bij wie de risico s op achterstanden groot zijn. De gemeente stelt via de subsidieverlening eisen aan doelgroep, omvang en inhoud van de VVEprogramma s. VVE is een wettelijke taak voor gemeenten. De toezichthouder van de GGD inspecteert namens de gemeente de VVE locaties. De Inspectie van het Onderwijs inspecteert namens het Rijk hoe de gemeenten hun rol uitvoeren. Situatie Westvoorne: Alle peuterspeelzalen in Westvoorne zijn aangewezen als formele VVE locaties. Eén locatie is inmiddels weggevallen vanwege de sluiting van De Snatertjes in Tinte. De gemeente heeft vanuit de Rijksbijdrage (Onderwijsachterstanden Budget of OAB) de opleiding en certificering van alle pedagogisch medewerkers bekostigd. Ook de methode Puk en Ko is hieruit betaald. Daarnaast subsidieert de gemeente uit het OAB de twee extra dagdelen die de doelgroepkinderen op de peuterspeelzaal komen. De gemeente heeft, na een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs, de opdracht gekregen op korte termijn de VVE binnen de gemeente verder uit te werken en te professionaliseren. Het gaat hierbij om zaken als resultaatafspraken met het onderwijs, ouderbeleid en dergelijke. Deze opdracht komt voort uit het inspectierapport van de onderwijsinspectie over de VVE. Voor deze professionalisering wordt de hulp ingeroepen van een extern bureau welke gespecialiseerd is in VVE. Dit bureau heeft een dergelijke opdracht uitgevoerd voor de gemeente Hellevoetsluis. Hiermee wordt bewerkstelligd dat de resultaatafspraken met het onderwijs aansluiting hebben in de regio. Dat is prettig voor de schoolbesturen die hun basisscholen in de beide gemeenten hebben. De kosten voor de inhuur van deze expertise kunnen worden voldaan uit de rijksbijdrage OAB. Het bedrag dat de gemeente jaarlijks ontvangt vanuit het Rijk aan OAB is in 2011 bepaald en liep door tot en met Medio 2014 is besloten de bijdrage met een jaar ongewijzigd te verlengen. Dit betekent dat vanaf 2016 een herberekening komt van de rijksbijdrage. De mogelijkheid bestaat dat deze bijdrage fors minder uitvalt voor Westvoorne. Harmonisatie: Per 1 augustus 2010 is de wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (hierna: OKE) in werking getreden. Deze wet zorgt onder meer voor meer en betere voorschoolse educatie in de peuterspeelzalen en de kinderopvang. De vier kernpunten van de Wet OKE zijn: De kwaliteit van het reguliere peuterspeelzaalwerk harmoniseren met de geldende kwaliteitseisen in de kinderopvang; Een dekkend en hoogwaardig aanbod van VVE in de voorschoolse periode; 3

4 Toezicht op en handhaving van de kwaliteit van peuterspeelzalen en voorschoolse educatie; Jaarlijks overleg en afspraken met organisaties over de uitvoering van de VVE. 2. Argumenten Knelpunten in de huidige situatie voor het peuterspeelzaalwerk Peuterspeelzalen worden als gevolg van de wet OKE geconfronteerd met hogere kwaliteitseisen. Een aantal voorbeelden hiervan zijn: opleidingsniveau van de leidsters, de beroepskracht-kind ratio en het maximum aantal kinderen van 16 in de groep. Ook ten aanzien van de uitvoering van de VVE zijn in de wet kwaliteitseisen neergelegd. Voorbeelden van deze kwaliteitseisen zijn: doelgroepkinderen komen minimaal 10 uur per week naar de VVE en een maximale groepsgrootte van 14 kinderen met twee gekwalificeerde leidsters. Deze hogere kwaliteitseisen hebben uiteraard invloed op de kosten van het peuterspeelzaalwerk. Vooral als het gaat om de inzet van personeel. Kijkend naar de inkomstenkant van peuterspeelzalen valt te concluderen dat deze vooral teruglopen. Omdat de gemeente het peuterspeelzaalwerk als een laagdrempelige voorziening wil bieden, kunnen de peuterspeelzalen niet (onbeperkt) de ouderbijdragen verhogen. Daarnaast is het de vraag tot welk bedrag de ouderbijdrage kan worden verhoogd voordat ouders afhaken vanwege de kosten. Het gaat bij peuterspeelzaalwerk namelijk vooral om de groep ouders waarvan niet beide ouders werkzaam zijn. Over het algemeen kan gesteld worden dat deze groep tot de lagere inkomensklassen behoren. Naast de ouderbijdragen ontvangen peuterspeelzalen ook gemeentelijke subsidie. De subsidieregels voor het peuterspeelzaalwerk zijn opgebouwd met een vaste voet, en daarnaast een bedrag per peuter. Omdat het aantal peuters in Westvoorne niet meer toeneemt (eerder afneemt), loopt het jaarlijkse subsidiebedrag terug. De teruglopende inkomsten in relatie tot de stijgende uitgaven maakt het peuterspeelzaalwerk financieel kwetsbaar. Op dit moment is de financiële situatie bij de peuterspeelzaal in Rockanje zelfs dermate zwak dat zij verwachten het volgende schooljaar niet te halen. Wanneer er vanaf 2016 geen subsidie meer beschikbaar gesteld wordt door de gemeente, wordt het voortbestaan van deze peuterspeelzaal dermate bedreigd dat een sluiting van deze peuterspeelzaal realistisch lijkt. Landelijk toekomstbeeld peuterspeelzaalwerk Vanaf 2016 komen er vanuit het Rijk verdere veranderingen die grote impact hebben op het peuterspeelzaalwerk. Minister Asscher en staatssecretaris Dekker hebben deze plannen verwoord in Een betere basis voor peuters. De plannen van Asscher en Dekker zetten in op het verbeteren van de kwaliteit van de voorschoolse voorzieningen en het harmoniseren van de toegankelijkheid (ouderbijdrage). Kort verwoord worden kinderopvang en peuterspeelzaalwerk kwalitatief gelijkwaardig. Dit wordt gerealiseerd door het omvormen van het peuterspeelzaalwerk naar peuteropvang. Voor de peuterspeelzalen betekent dit een gedifferentieerde aanname van peuters; er wordt gekeken naar de economische situatie van de ouder(s) en op grond daarvan wordt de ouderbijdrage vastgesteld. Dus wanneer twee werkende ouders hun peuter naar de peuterspeelzaal willen, wordt de ouderbijdrage gelijk aan die van de (commerciële) tarieven in de kinderdagopvang. De ouders kunnen dan bij het Rijk kinderopvangtoeslag aanvragen. Ouders met een modaal inkomen maar met één kostwinner, betalen zelf de hogere ouderbijdrage. Voor ouders uit de laagste inkomensgroepen kan een beroep worden gedaan op bijzondere bijstand. Voor peuters die vallen onder de doelgroepdefinitie vindt de bekostiging plaats vanuit de OAB. Dit betekent voor een grote groep ouders dat de peuterspeelzaal een kostbare voorziening wordt. 4

5 Consequenties van de bezuiniging Wanneer de gemeente de bezuiniging handhaaft en vanaf 2016 aan de peuterspeelzalen geen subsidie meer verleent, zijn de consequenties als volgt: Peuterspeelzaal t Pierepotje in Rockanje verdwijnt in ieder geval uit Rockanje. Deze peuterspeelzaal is financieel kwetsbaar en heeft onvoldoende middelen om zonder subsidie verder te kunnen. De drie pedagogisch medewerkers van de peuterspeelzaal in Rockanje verliezen hun baan. Peuters met ontwikkelingsachterstanden uit Rockanje kunnen niet meer in de eigen kern terecht voor het VVE programma. Toeleiding wordt daarmee moeilijker te realiseren en de gemeente loopt hiermee risico dat niet alle doelgroeppeuters het programma gaan volgen. Dit betekent dat mogelijk meer kinderen met achterstanden het basisonderwijs instromen. Indien de peuterspeelzaal in Oostvoorne blijft bestaan, wordt deze naar alle waarschijnlijkheid omgevormd naar peuteropvang. De voorziening wordt hiermee voor veel doelgroepen (te) duur. De laagdrempeligheid verdwijnt door de omvorming naar peuteropvang en de hierbij behorende tarieven. Verdere ontwikkeling van VVE wordt moeilijk door het verlies van een locatie in Rockanje. VVE is een wettelijke taak van gemeenten. Het wordt moeilijk om te voldoen aan de kwaliteitseisen die het Rijk stelt aan VVE locaties en aan de gemeente. De Inspectie van het Onderwijs toetst de kwaliteit van de VVE binnen de gemeente en verleent daaraan een status die openbaar is en gepubliceerd wordt. De peuterspeelzalen zullen geen onderdeel gaan vormen van de te ontwikkelen brede scholen. Dit is een hiaat in de doorgaande leerlijnontwikkeling en het concept brede school. 3. Aanpak/uitvoering Mogelijke toekomstscenario s voor het peuterspeelzaalwerk in Westvoorne 1. Gemeente verleent geen subsidie meer vanaf 2016 Wanneer de gemeente er voor kiest de in de begroting doorgevoerde bezuiniging te handhaven en geen subsidie meer beschikbaar te stellen voor het peuterspeelzaalwerk, betekent dit in ieder geval het verlies van de voorziening in Rockanje. Met beide besturen is gesproken over de mogelijke scenario s. Het bestuur van peuterspeelzaal t Pierepotje heeft aangegeven niet de capaciteit te hebben om in de toekomst de ouderbijdrage inkomensafhankelijk te maken. Omvorming naar peuteropvang is hiermee dus voor peuterspeelzaal t Pierepotje geen optie. De voorziening in Rockanje zal hiermee verdwijnen. Dit betekent ook het verlies van werk voor de pedagogisch medewerkers. Humanitas (peuterspeelzaal De Peuterhof in Oostvoorne) ziet wel mogelijkheden in deze omvorming. De consequentie hiervan is wel dat het peuterspeelzaalwerk in Oostvoorne dan alleen voor een beperkte groep laagdrempelig blijft. Voor veel ouders wordt peuterspeelzaalwerk te duur. Dit betreffen de ouders uit de lagere inkomensklassen die geen aanspraak maken op bijzondere bijstand (boven 110% bijstandsnorm), of geen aanspraak maken op kinderopvangtoeslag of VVE. Mogelijk verliest de peuterspeelzaal hierdoor peuters uit doelgroepen voor wie de voorziening hard nodig is. Ook is het onzeker of in dit scenario de peuterspeelzaal binnen de brede school (Oostvoorne) komt. Mogelijk kiest Humanitas voor samenvoeging van peuteropvang bij de kinderdagopvang aan de Middelweg in Rockanje. Het kinderdagverblijf blijft gesitueerd aan de Middelweg in Rockanje en wordt niet in de brede scholen gevoegd. Doelgroeppeuters blijven gesubsidieerd vanuit de OAB-middelen. Er gaat een herberekening komen in 2015, het jaarbedrag vanaf 2016 is nog niet bekend. Het is zeer waarschijnlijk dat de rijksbijdrage lager uitvalt dan wat er vanaf 2011 is ontvangen. 5

6 2. Gemeente blijft peuterspeelzalen subsidie verlenen Om de toekomst van beide peuterspeelzalen veilig te stellen, en daarbij deze voorzieningen laagdrempelig te houden, is subsidie onontbeerlijk. Laagdrempeligheid is een belangrijke factor omdat de doelgroep voor peuterspeelzaalwerk die deze voorziening het hardst nodig hebben, één kostwinner gezinnen zijn. Door de vanuit het Rijk gestuurde professionalisering wordt steeds meer verwacht van peuterspeelzalen wat een kostenverhogend effect teweeg brengt. Wanneer de inkomsten alleen de ouderbijdragen betreffen, staan deze in schril contrast tot de kosten. Continuering is dan niet mogelijk. Indien een gemeente de peuterspeelvoorziening wenst te behouden, zal daar een financiële bijdrage tegenover moeten staan. De minimale bijdrage om de voorzieningen in Oostvoorne en Rockanje te behouden, bedraagt per jaar. Dit bedrag is opgebouwd aan de hand van het jaarverslag 2014 van t Pierepotje en de begroting 2015 van De Peuterhof. Bij t Pierepotje blijkt uit het jaarverslag een subsidiebehoefte van bijna en uit de begroting 2015 van De Peuterhof blijkt een tekort van Samen is dit Bij een subsidiebudget van maximaal bestaat er nog een financieel tekort van Dit moet worden opgelost vanuit de OAB middelen én vanuit de peuterspeelzalen zelf. Bijvoorbeeld door een kleine verhoging van de ouderbijdragen, of (bij De Peuterhof) de ouderbijdrage voor ouders met twee inkomens op commerciële tarieven vast te stellen. Een subsidiebudget van is daarmee een krap maar realistisch bedrag waarmee de voorzieningen wel behouden kunnen blijven. De hoogte van de rijksbijdrage vanaf 2016 is helaas nog niet bekend. Het is waarschijnlijk dat het jaarbedrag lager gaat uitvallen dan de afgelopen periode. Wanneer de brede scholen in Rockanje en Oostvoorne worden gerealiseerd, kunnen de peuterspeelzalen onderdeel worden van het concept en een plek krijgen binnen deze brede scholen. De voor- en vroegschoolse educatie (een wettelijke taak voor de gemeente) kan voortgezet worden en verder worden geprofessionaliseerd. Met het genoemde subsidiebedrag van wordt de helft van de bezuiniging van gerealiseerd voor peuterspeelzaalwerk. Met de portefeuillehouder is besproken om de voorgenomen bezuiniging vanaf 2016 à terug te brengen naar Hiermee kunnen de peuterspeelzalen in Rockanje en Oostvoorne behouden blijven, evenals de VVE-voorzieningen. Geadviseerd wordt daarom om in de kadernota structureel een bedrag van op te nemen voor het peuterspeelzaalwerk in Rockanje en Oostvoorne. Indien dit wordt gerealiseerd, worden de subsidiebeleidsregels voor het peuterspeelzaalwerk tegen het licht gehouden om de verdeling van de middelen op een correcte manier te kunnen verdelen. 4. Communicatie/Burgerparticipatie Zodra duidelijk is of de geplande bezuiniging gehandhaafd blijft of niet, wordt met de besturen van de peuterspeelzalen een gesprek georganiseerd waarin dit kenbaar wordt gemaakt. Met de besturen worden vervolgens definitieve afspraken gemaakt over hoe het peuterspeelzaalwerk er in de toekomst gaat uitzien. 5. Duurzaamheid Dit stuk heeft geen betrekking op duurzaamheid. 6. Kosten, baten en dekking Dit stuk heeft geen invloed op kosten, baten en dekking. 7. Risicomanagement en weerstandvermogen Dit stuk heeft geen invloed op het risicomanagement en weerstandvermogen van de gemeente. 8. Toelichting Dit stuk wordt voorgelegd vanwege de politieke gevoeligheid van het onderwerp.. 6

7 9. Samenvatting De omvang van dit advies geeft geen aanleiding tot een samenvatting. 7