Do s & don ts. bij overnameovereenkomsten. Evy Claeyé Jeroen Stevens. 9 oktober 2013

Transcriptie

1 Do s & don ts bij overnameovereenkomsten Evy Claeyé Jeroen Stevens 9 oktober 2013 Minervastraat ZAVENTEM T +32 (0) F +32 (0) law.be

2 Overzicht 1. Inleiding M&A Survey 2. Juridisch kader van overnameonderhandelingen 3. Informatieverplichtingen tijdens de onderhandelingen 4. Koopovereenkomst 5. Prijs en betaling 6. Contractuele verklaringen en garanties van de verkoper 7. Beperking van de aansprakelijkheid 8. Opschortende voorwaarden 9. Bescherming van het handelsfonds 10. Geschillenbeslechting 2

3 1. Inleiding M&A Survey 1. Inleiding M&A Survey Vaststellingen uit de praktijk Wat is gebruikelijk? In kaart brengen van typische M&A proces 3

4 1. Inleiding M&A Survey 1. Inleiding M&A Survey 2007: eerste survey 2010: tweede survey uitgebreidere vragenlijst groter sample Belgische M&A index 2013: derde survey verdere uitbreiding sample / participanten 4

5 1. Inleiding M&A Survey Afbakening voorwerp Share deals (verwerving van controle) 156 transacties Niet-beursgenoteerd 3 categorieën: tot 10 mio EUR mio EUR hoger dan 100 mio EUR Anonieme bevraging / vertrouwelijkheid / beveiliging dubbeltellingen 5

6 1. Inleiding M&A Survey Deelnemers Sample +9.5 miljard EUR Ackermans & Van Haaren Allen & Overy Altius Altra law Ambos NBGO Antaxius Arts, Cleeren & Vennoten Ashurst Bird & Bird Cleary Gottlieb Steen & Hamilton Clifford Chance Contrast Creafund Curia Advocaten De Wolf & Partners Dechert Declerck Leterme & Partners Derycke & Vandeberghe DLA Piper Dumon, Sablon & Vanheeswijck Eubelius Eversheds Field Fisher Waterhouse GIMV GSJ ING Bank K law Laurius Liedekerke Linklaters Loyens & Loeff Lydian Marx Van Ranst Vermeersch & Partners Mertens & De Paepe Monard d Hulst Nauta Dutilh PMV Quinz Saffelberg Investments Simont Braun Stibbe Titeca Henry Accountants Van Bael & Bellis Van Gompel & Renette Vandelanotte Corporate Finance Vervisch Overnamebegeleiding VWEW 6

7 1. Inleiding M&A Survey Conclusie Stabiele resultaten Groot aantal transacties / respondenten M&A index 7

9 Basiselementen robotfoto 2. Juridisch kader van overnameonderhandelingen Initiële gesprekken Due Diligence Q&A Opschortende voorwaarden Post-closing NDA LOI Signing Closing PRE-CONTRACTUELE FASE CONTRACTUELE FASE 9

10 2. Juridisch kader van overnameonderhandelingen Total NDA 97 LOI 103 Signing 60 Closing 259 Class I NDA 117 LOI 99 Signing 46 Closing 262 Class II NDA 96 LOI 109 Signing 48 Closing 253 Class III NDA 54 LOI 104 Signing 97 Closing

11 2. Juridisch kader van overnameonderhandelingen Auction Information Memorandum Selectieve toegang data room Selectie/ (Exclusiviteit)/ Due Diligence Opschortende voorwaarden/ Confirmatory Due Diligence Postclosing Teaser NDA Niet-bindend bod Bindend bod Signing Closing 11

12 Auction (%) Yes No 74% 31% 37% 9% 100% Class I Class II Class III 12

13 2. Juridisch kader van overnameonderhandelingen Non-disclosure agreement Total Class Class Class I II III A non-disclosure agreement is signed at the start of the negotiations 61 % 40 % 74 % 100 % If yes, in which language is the non-disclosure agreement drafted? Dutch / French 35 % 58 % 34 % 0 % English 65 % 42 % 66 % 100 % A non-solicitation covenant is included in the nondisclosure agreement If yes, the non-solicitation covenant is sanctioned by liquidated damages 62 % 62 % 61 % 64 % 27 % 31 % 32 % 11 % 13

14 2. Juridisch kader van overnameonderhandelingen Letter of intent Total Class Class Class I II III A letter of intent is signed before entering into a definitive purchase agreement 73 % 71 % 83 % 50 % In which language is the LOI drafted? Dutch / French 47 % 63 % 33 % 33 % English 53 % 37 % 67 % 67 % 14

15 Exclusivity(%) + Median (months) 85% 84% 87% 80% % Class I Class II Class III 15

17 3. Informatieverplichtingen tijdens de onderhandelingen Uitgangspunten Verplichting tot proactief meedelen recht om te zwijgen? Onderzoeksplicht koper (eigen belangen waarnemen) / geen spontane algemene informatieverplichting verkoper (enkel uitzonderlijk) Zorgvuldigheidsplicht verkoper bij verstrekken informatie / belang voor décharge Opgepast: contractueel kader bepalingen LOI 17

18 3. Informatieverplichtingen tijdens de onderhandelingen Onderzoeksplicht koper Bedrijfsonderzoek (due diligence) Professionele hoedanigheid koper + gespecialiseerde adviseurs RS: verstrengde onderzoeksplicht Gedetailleerde due diligence checklist - Q&A Full disclosure garantie verkoper Verkoper verplichten te antwoorden (data room / Q&A) 18

19 3. Informatieverplichtingen tijdens de onderhandelingen Data room 93% Ja 57% Physical Virtual Nee 7% 43% Q&A Ja Nee 56% 44% 19

20 Tips Tricks Koper: Due diligence / garanties Verkoper: Spreken is zilver, zwijgen is fout 20

22 4. Koopovereenkomst Overnameovereenkomst = Gemengde, hybride overeenkomst Contract Koop Bron van uiteenlopende verbintenisrechtelijke figuren Wettelijk kader: algemene regels contracten (art B.W.) + regels inzake koop (art B.W.) Praktijk M&A Survey 22

23 4. Koopovereenkomst M&A Survey Betaling van de koopprijs Contractuele verklaringen en garanties van de verkoper Beperking van de aansprakelijkheid Opschortende voorwaarden Bescherming van het handelsfonds Geschillenbeslechting 23

24 4. Koopovereenkomst Purchase agreement Total Class Class Class I II III Language of the purchase agreement? Dutch / French 46 % 67 % 39 % 4 % English 54 % 33 % 61 % 96 % 24

25 4. Koopovereenkomst Choice of law Total Class Class Class I II III The purchase agreement is governed by Belgian law 91% 94% 95% 77% 25

27 5. Prijs en betaling Algemeen Koop = overeenstemming zaak en prijs (art B.W.) van rechtswege eigendomsoverdracht Prijs: bepaald of bepaalbaar (art B.W.) Bepaald: uitdrukkelijk aangeduid door partijen (vb. nominaal bedrag bedrag per eenheid - beurskoers); geen appreciatieelement Bepaalbaar: a.h.v. objectieve gegevens onttrokken aan loutere wil van één der partijen (Cass. 21 september 1987) Absolute nietigheid 27

28 5. Prijs en betaling Belang Uitgestelde betaling variabele koopprijselementen: Prijscorrecties a.h.v. closing accounts Earn-out betalingen 28

29 5. Prijs en betaling Purchase agreement Payment of the purchase price Total Class I Class II Class III The purchase price is paid in installments 31 % 37 % 29 % 19 % The purchase price is subject to adjustments on the basis of closing accounts 45 % 36 % 49 % 59 % There are earn-out payments 25 % 33 % 24 % 7 % 29

30 5. Prijs en betaling Vaststelling prijs Partijen (art B.W.) Derde (art B.W.) = bindende derdenbeslissing Door derde vastgestelde prijs is definitief en bindend voor partijen (behoudens fraude / bedrog of kennelijke grove vergissing, Cass. 30 juni 1966) Sluitende procedure tussenkomst deskundige (aanstelling termijnen identiteit kwalificaties, kosten en erelonen, etc.) Niet: partijbeslissing / vaststelling door rechter 30

31 Tips Tricks Indien variabele prijselementen: Sluitende vaststellingsprocedure Opnemen belangrijkste prijselementen 31

33 6. Contractuele verklaringen en garanties Belang van contractuele verklaringen en garanties: Beperkte wettelijke bescherming (conforme levering vrijwaring voor uitwinning / verborgen gebreken, art. 1603, 1626, 1641 BW) contractuele uitbreiding draagwijdte Enkel betrekking op rechtstreeks voorwerp contractuele uitbreiding naar onderliggend vermogen doelvennootschap Representations & Warranties / specific indemnities 33

34 6. Contractuele verklaringen en garanties Summa divisio: activa vs aandelen Verkoper / Vennootschap Activa Koper Asset deal Share deal Verkoper Aandelen Koper Vennootschap Onderliggend vermogen 34

35 6. Contractuele verklaringen en garanties Purchase agreement R&W R&W of the sellers (1) Total Class I Class II Class III The purchase agreement contains explicit representations and warranties 100 % 100 % 100 % 100 % The representations and warranties are based on a standard list 93 % 94 % 92 % 92 % 35

36 6. Contractuele verklaringen en garanties Contractuele garanties Afhankelijk van type / sector onderneming I. Geldige oprichting van de doelvennootschap VI. Vrije en onbezwaarde titel en goede staat van activa II. Eigendom aandelen / activa en afwezigheid van verdrachtsbeperkingen of andere diluerende effecten VII. Verklaringen in verband met belangrijkste contracten van de onderneming III. Afwezigheid van faillissementsvoorwaarden IV. Garantie van een referentiebalans waarop prijs werd gebaseerd en eventueel voorgaande jaarrekeningen V. Normale verderzetting van onderneming sinds laatst gegarandeerde balansdatum VIII. Arbeidsrechtelijke aspecten IX. Fiscale en socialezekerheidsrechtelijke conformiteit en afwezigheid van nietgeprovioneerde verplichtingen X. Milieurechtelijke aangelegenheden en vergunningen XI. Afwezigheid van geschillen en XII. Verzekeringen 36

37 Contractuele garanties 6. Contractuele verklaringen en garanties Aandachtspunten Balansgarantie Compliance with laws Full disclosure 37

38 6. Contractuele verklaringen en garanties Purchase agreement- R&W R&W of the sellers (2) Total Class The R&W include the following warranties: I Class II Class III Balance sheet representation 95 % 99 % 95 % 88 % General compliance with law representation 85 % 91 % 86 % 67 % Full disclosure representation 76 % 77 % 81 % 64 % 38

39 6. Contractuele verklaringen en garanties Voorbeeldclausule Balansgarantie: getrouw beeld / image fidèle cfr. art. 24 KB 30/01/2001 (oud art. 3 KB 8 oktober 1976) The Annual Accounts and Interim Accounts have been prepared in accordance with Belgian law and Belgian generally accepted accounting principles applied on a consistent basis with the previous annual accounts of the Company. They fairly and truly reflect ("getrouw beeld") the assets and liabilities, financial condition and results of operations of the Company on the dates indicated. 39

40 6. Contractuele verklaringen en garanties Voorbeeldclausule Balansgarantie: absence of undisclosed liabilities The Company does not have any undertaking, debt or liability of any nature whatsoever (actual or contingent), except for: undertakings, debts or liabilities in respect of which an adequate provision has been made in the Annual Accounts or the Interim Accounts; and undertakings, debts or liabilities incurred within the scope of daily management since the date of the Interim Accounts provided that such undertakings, debts or liabilities are not in excess of EUR [*] per item and EUR [*] in aggregate 40

41 6. Contractuele verklaringen en garanties Voorbeeldclausule Compliance with laws [Except as set forth in Disclosure Schedule [*],] the Company and the Subsidiaries have complied with all applicable legal or regulatory requirements, and all judicial decisions, arbitration awards or decisions of any public authority to which they may be subject [, except for such non-compliance that cannot reasonably be expected to have a Material Adverse Effect on the Company or the Subsidiaries]. 41

42 6. Contractuele verklaringen en garanties Voorbeeldclausule Full disclosure The Seller has fully, fairly and accurately disclosed to the Purchaser all facts which materially and adversely affect (or can reasonably be expected to materially and adversely affect) the financial condition, operations, prospects, liquidity, assets, rights or liabilities of the Company. The Seller has not omitted to provide to the Purchaser any information relating to the Company which is material for disclosure to an intending purchaser thereof and the knowledge of which would have caused a reasonable purchaser of the Shares to have purchased the Shares on [substantially] different terms. 42

43 6. Contractuele verklaringen en garanties Purchase agreement - Specific indemnities Specific indemnities Total Class I Class II Class III There are separate indemnification mechanisms for specific issues 62 % 49 % 80 % 56 % If yes, such separate indemnification mechanisms relate to the following matters: -Tax 36 % 24 % 48 % 18 % - Environment 46 % 48 % 45 % 45 % - Other 61 % 66 % 55 % 73 % 43

44 6. Contractuele verklaringen en garanties Schadevergoeding Contractuele garanties ( representations and warranties ): Wat wordt gegarandeerd door verkoper? + Schadevergoedingsregeling (essentieel) Hoe wordt inbreuk op verklaringen en garanties vergoed? Hoe wordt schade berekend? 44

45 6. Contractuele verklaringen en garanties Schadevergoeding Eigen contractueel schadebegrip opnemen ( gemeenrechtelijk regime) Contractuele verplichting om koper in positie te brengen alsof V&G niet geschonden Op welk niveau wordt schade gemeten? Schade koper = / schade vennootschap; euro-voor-euro / multiple; pro rata in functie van belang koper 45

46 Tips 6. Contractuele verklaringen en garanties Tricks Belang contractuele verklaringen en garanties Oordeelkundig gebruik algemene garanties Specific indemnities voor specifieke issues Sluitende schadevergoedingsregeling 46

48 7. Beperking van de aansprakelijkheid Nuanceringen Disclosures Kenniscirkel ( to the Seller s knowledge ) dubbele bewijslast Materialiteitsdrempels Algemene beperkingen: in de tijd (algemeen - specifiek) qua bedrag: minimumbedrag (de minimis) - maximumbedrag (CAP) Vervaltermijnen Uitsluiting gemeenrechtelijke actiemogelijkheden + décharge 48

49 Disclosures Yes No Data room Schedule/letter 52% 48% 30% 70% Due Diligence report Q&A log 32% 68% 86% Public information 14% 64% 36% 49

50 General time limitations Yes No 98% Median duration (months) 2% 100% 24 Class I Class II Class III

51 Specific limitations (%) Tax 94% Social security 76% Labor 35% Environment 49% Criminal offenses 12% Title to shares 29% 51

52 Yes No Individual de minimis Median 81% 100% 0.10 % 19% Class I Class II 0.16 % 0.06 % Deductible Class III 0.06 % 81% 19% 52

53 Yes No Aggregate de minimis Median 88% 100% 0.65 % 12% Class I Class II 0.91 % 0.56 % Deductible Class III 0.56 % 81% 19% 53

54 CAP Yes No 100% 4% 9% 2% 0% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 96% 91% 98% 100% 0% 100% Class I Class II Class III 54

55 CAP amount (% of Purchase Price Median) 40% 35% 30% 40% 25% 20% 15% 25% 20% 10% 14% 5% 0% 100% Class I Class II Class III 55

56 7. Beperking van de aansprakelijkheid Tussentijdse kwijting (décharge) Principiële geldigheid Draagwijdte Kwijting met kennis van zaken / nood aan tussentijdse balans? Bevestiging tijdens reguliere jaarvergadering van de vennootschap 56

57 7. Beperking van de aansprakelijkheid Tussentijdse kwijting De Koper verbindt er zich er op onvoorwaardelijke wijze toe, en maakt zich voor zoveel als nodig sterk, dat (i) de Vennootschap onmiddellijk volgend op de ondertekening van deze Overeenkomst een bijzondere algemene vergadering zal houden waarbij op volledige en onvoorwaardelijke wijze tussentijdse kwijting zal worden verleend aan de ontslagnemende bestuurders voor de uitvoering van hun mandaat tot op datum van deze Overeenkomst en (ii) dat deze volledige en onvoorwaardelijke kwijting zal worden bevestigd en opnieuw zal worden verleend op de eerstvolgende gewone algemene vergadering van aandeelhouders van de Vennootschap. 57

58 Tips 7. Beperking van de aansprakelijkheid Tricks Disclosures Aandacht voor contractuele beperkingen / nuanceringen Kennis van zaken / risk assessment door verkoper Tussentijdse kwijting 58

60 8. Opschortende voorwaarden Algemeen Voorwaarde = toekomstige, onzekere gebeurtenis (art B.W.) Opschortende voorwaarde Ontbindende voorwaarde 60

61 8. Opschortende voorwaarden Opschortende voorwaarde vervuld: Verbintenis neemt van rechtswege aanvang Vervulling werkt terug tot op dag waarop verbintenis aangegaan (art B.W.) Aanvullend recht / retroactiviteit uitsluiten Opschortende voorwaarde niet vervuld (binnen overeengekomen tijdspanne): voorwaardelijke verbintenis gaat teniet door verval Termijn - ultimate date / long-stop date 61

62 8. Opschortende voorwaarden Courante voorbeelden Aanmelding concentratie mededingingsautoriteiten (nationaal Europees) Instemming contractspartijen doelvennootschap (change of control) overdracht belangrijke overeenkomsten Vrijgave zekerheden Financiering, audit / due diligence, goedkeuring bevoegde vennootschapsorganen, afstand van voorkooprecht Material Adverse Change (MAC) 62

63 8. Opschortende voorwaarden Conditions precedent Total Class Class Class I II III The purchase agreement is made subject to the following conditions precedent: Merger filing 19 % 3 % 25 % 44 % If yes, in how many jurisdictions (average)? 1.48 N/S Third party consents 35 % 27 % 31 % 63 % Bank financing 21 % 21 % 25 % 7 % In case the signing date is different from the closing date, the closing is made subject to the absence of material adverse changes between signing and closing (MAC-clause) 51 % 62 % 59 % 50 % 63

64 8. Opschortende voorwaarden Voorbeeldclausules Change of control The Sellers shall have obtained the waiver of [***] and [***] in connection with the change of control contemplated in the Agreement and their agreement to continue the relevant agreements at the same conditions. Ultimate Date The Parties rights and obligations under this Agreement are subject to the satisfaction (or waiver in accordance with Clause [*]), on or before the Ultimate Date, of the Conditions Precedent. 64

65 Tips 8. Opschortende voorwaarden Tricks Uitdrukkelijk bepalen ultimate date Bepalen in wiens voordeel bepaalde voorwaarde is bedongen wie kan zich erop beroepen / eraan verzaken? Oppassen met potestatieve voorwaarde Uitsluiting retroactieve werking opschortende voorwaarde Vermijd ontbindende voorwaarden 65

67 9. Bescherming van het handelsfonds Belang Overdracht aandelen overdracht handelsfonds Niet-concurrentiebeding Niet-afwerving: personeel cliënteel Contractuele uitbreiding personeel toepassingsgebied door sterkmaking/garantie Sanctieclausules (p.m. - matigingsrecht rechtbank) 67

68 9. Bescherming van het handelsfonds Voorbeeldclausule If the Purchaser becomes aware of any infringement of the provisions of Clause [ ] by the Seller, the Purchaser shall give a notice to the Seller enjoining it to cease any such infringement withing [ ] days. In case of failure to comply with this injunction, the Seller shall pay to the Purchaser damages ( dommages et intérêts / schadevergoeding ) in a lump sum amount of EUR [***], to be increased with EUR [***] for each day, or part of a day, that such infringement continues after the first day of infringement, without prejudice to the Purchaser s right to claim additional damages if it can establish that it has incurred a prejudice exceeding the above amounts. 68

69 9. Bescherming van het handelsfonds Niet-concurrentie- & niet-afwervingsbedingen Beperken qua voorwerp in tijd en geografisch toepassingsgebied Anders: absoluut nietig Grens = Vrijheid v. ondernemen (art. II.3 Wetb. Economisch Recht / [Decreet d Allarde]) Mededeling EC inzake nevenrestricties (concentraties) 69

70 9. Bescherming van het handelsfonds Non-competition Total Class Class Class I II III A non-compete covenant restricts the sellers activities after closing 75 % 83 % 78 % 48 % If yes: What is the duration of the non-compete covenant (median, expressed in number of months)? Is a breach of the non-compete covenant sanctioned by liquidated damages? 36 m 36 m 36 m 36 m 59 % 64 % 62 % 25 % 70

71 Tips 8. Opschortende voorwaarden Tricks Sterkmaking / borgstelling 3 cumulatieve beperkingen Strafbeding (forfaitaire schadevergoeding) 71

73 10. Geschillenbeslechting Geschillenbeslechting Rechtbanken of arbitrage? Belang van taal Tijd / kosten 73

74 10. Geschillenbeslechting Dispute resolution Total Class Class Class I II III The agreement provides that disputes shall be submitted to the ordinary courts 62 % 81 % 53 % 30 % If yes, to the Belgian courts? 93 % 95 % 100 % 50 % The agreement provides that disputes shall be submitted to arbitration 38 % 17 % 47 % 70 % If yes, which arbitration institute is appointed? - CEPANI 68 % 83 % 75 % 47 % - International Chamber of Commerce 20 % 0 % 14 % 42 % - Other 12 % 17 % 11 % 11 % 74

75 Forum: courts vs. arbitration 62% 38% Class I Class II Class III 17% 30% 47% 53% 70% 83% 75

76 Minervastraat ZAVENTEM T +32 (0) F +32 (0) law.be