NIEUWE MUTATIE SPECIFIEKE MEDICIJNEN VOOR CF De stand van zaken
|
|
- Adam van der Wolf
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 NIEUWE MUTATIE SPECIFIEKE MEDICIJNEN VOOR CF De stand van zaken De bestaande medicatie voor CF behandelt alleen de symptomen De nieuwe medicatie probeert de oorzaak van CF, een defect chloride kanaaltje in de slijmvliezen te repareren Dit chloride kanaaltje heet CFTR en is een eiwit
2 Neusholte Longen Bronchuscellen met trilharen Zweetklier Lever Alvlees klier Darm 6000x CFTR= chloride kanaal eiwit CF is een ziekte van epitheelweefsels Darmepitheelcellen met CFTR in klierbuisjes (crypten)
3 Epitheelcellen transporteren zout en (daardoor) water Wegspoelen van stof, bacteriën en virussen (longen) Doorspoelen van voedsel (darm), gal (galgang), en verteringsenzymen (alvleesklier) Waterverdamping op de huid om af te koelen (zweetklier) CFTR ZOUT Natrium (Na + ) Chloride (Cl - ) H O H WATER (H 2 O) NaCl in water
4 CFTR = Cl - kanaal CF Transmembraan Regulator Opening en sluiting van het CFTR kanaal is regelbaar CFTR Bacterie, virus, stofdeeltjes (hoesten!) Rust (geen prikkels) CFTR kanaal gaat open CFTR kanaal sluit Zout en water uitscheiding spoelt de indringers weg, geholpen door de trilharen ( bezem ) Opname Na + door een natrium kanaal gaat door Zout en water opname voorkomt - verdrinking (long) - diarree (darm)
5 CF long ziekte: het basis defect Normaal Cystic Fibrosis Bij CF is CFTR afwezig of werkt niet goed meer Uitscheiding van zout en water stopt Opname van zout en water gaat door of neemt zelfs toe Epitheel droogt uit, slijm wordt taai, verhoogde kans op infectie en verstopping
6 HOE ZIET HET CFTR MOLECUUL ER UIT? Cl - Cl - kanaal sluis Open en dicht schakelaar Groot eiwit, bestaat uit 1480 bouwstenen ( aminozuren ) moleculen/cel Wordt binnen in de cel in elkaar gezet met behulp van de instructies uit het CF gen Na het aan elkaar rijgen van alle 1480 aminozuren moet de eiwitdraad zich ruimtelijk goed vouwen: dat is nodig voor: - transport van CFTR vanuit de fabriek naar het celoppervlak - een goede kanaal opening
7 HOE ZIET HET CFTR MOLECUUL ER UIT? Cl - Cl - kanaal sluis Open en dicht schakelaar Aminozuur F op plaats 508 Groot ontbreekt eiwit, bestaat uit 1480 in bouwstenen 90% van ( aminozuren ) alle CF moleculen/cel Wordt binnen in de cel in elkaar gezet met behulp van de instructies uit het CF gen patiënten ( F508del, deltaf508 ) Na het aan elkaar rijgen van alle 1480 aminozuren moet de eiwitdraad zich ruimtelijk maar goed vouwen: is belangrijk dat is nodig voor: voor CFTR - transport van CFTR vanuit de fabriek naar het celoppervlak - een goede kanaal opening vouwing en kanaal opening!
8 REPARATIE VAN F508del KAN 90-92% VAN ALLE CF PATIENTEN HELPEN! F508del of andere F508del F508del F508del
9 Klasse 3 mutatie (14%): Normaal transport en vouwing, maar defect in kanaal opening Voorbeelden: G551D, F508del Klasse 2 mutatie (55/90%): Defect in eiwitvouwing/export naar celoppervlak: Voorbeeld: F508del (1 bouwsteen ontbreekt) Klasse 1 mutatie (15%): CFTR eiwitdraad te kort, wordt direct afgebroken Voorbeeld: G542X WAT GAAT ER MET CFTR MIS BIJ EEN FOUTJE (MUTATIE) IN HET CF GEN? CFTR gen Klasse 4 mutatie (3%): Cl - doorlaatbaarheid verminderd Voorbeeld: R117H Klasse 5 mutatie (9%): Functie CFTR normaal, maar aantal kanalen te laag (~5-10% van normaal) Voorbeeld: A455E; A>G ( splice mutaties)
10 CFTR-REPARATIE MEDICIJNEN ZIJN VERSCHILLEND VOOR MUTATIE KLASSE 1, 2 en 3-5 De soort mutatie in jouw CF gen bepaalt dus welk CFTR medicijn het beste voor je is Reparatie of hyper-stimulatie van kanaal opening (klasse 3-5) met een CFTR medicijn is eenvoudiger dan reparatie van de 2 defecten in het F508del CFTR: - defect in vouwing en transport naar celoppervlak - defect in kanaal opening Mogelijk zijn voor voldoende herstel van F508del CFTR combinatie s van 2-3 medicijnen nodig! Dat herstel is wel erg belangrijk want F508del komt bij 90% van alle CF patiënten voor
11 SPEURTOCHT NAAR MEDICIJNEN DIE HET CFTR KUNNEN REPAREREN Testen van chemische bibliotheken (2-3 miljoen verschillende kleine organische moleculen) op levende epitheelcellen die CFTR met een foutje bevatten (bijv. G551D, F508del) - robots lezen herstel van CFTR functie af met behulp van een fluorescerende Cl - indicator Vertex, PTC, etc.
12 SPEURTOCHT NAAR MEDICIJNEN DIE HET CFTR KUNNEN REPAREREN Normaal CFTR: F508 maakt 4 contacten met rode lus F508 F508del-CFTR: maar 1 contactpunt over Op een computerscherm ( in silico ) inpassen van miljoenen stoffen in 3-D model van de CFTR structuur, of zelf een nieuwe moleculaire lijm ontwerpen
13 3 NIEUWE CFTR MEDICIJNEN IN DE PIJPLIJN Ivacaftor/Kalydeco (VX-770, Vertex): G551D, S1251N, 10 andere klasse 3 mutaties; klasse 4 mutaties: R117H potentiator Lumacaftor (VX-809, Vertex): F508del corrector PTC124: G542X etc Ivacaftor/Kalydeco (VX-770, Vertex): klasse 5 mutaties? (A455E, splice mutaties)
14 HERSTEL VAN CFTR BIJ KLASSE 1 MUTATIES (G542X) PTC124 CFTR fragment (niet actief) Normaal CFTR Werkt goed in een CF muis model Fase 1 en 2 klinische tests bij klasse 1 CF patiënten: bemoedigend CFTR eiwit in darmepitheel van een G542X CF muis Uitslag fase 3 test binnenkort bekend Placebo + PTC124
15 RESULTAAT VAN POTENTIATOR THERAPIE MET VX-770 (IVACAFTOR) IN G551D PATIËNTEN (3% in USA, 1 patient in NL) Fase 3 klinische studies eind 2011 afgerond: -STRIVE (161 volwassen patiënten) - ENVISION (52 kinderen) Na 2 weken maar ook nog na 48 weken (bijna 1 jaar), gaven 1-2 pilletjes ivacaftor per dag een grote verbetering van: - zweettest (zoutgehalte zweet) 50% - longfunctie (FEV 1 ) 10% - aantal exacerbaties (opvlammende infecties in de longen) 55% - lichaamsgewicht ( 3 kilo) - kwaliteit-van-leven score - veilig, geen schadelijke bijwerkingen na ~1 jaar Deze verbetering komt bovenop het effect van de gewone behandeling met tobramycine, dornase alfa, etc.!
16 Ivacaftor verbetert al na 2 weken de longfunctie in G551D/F508del patiënten (+10%)
17 KAN IVACAFTOR OOK CF PATIËNTEN MET ANDERE KLASSE 3 MUTATIES EN MET KLASSE 4 EN 5 MUTATIES HELPEN? Klasse mutaties komen voor in 26% van alle CF patiënten in Nederland In buiten het lichaam gekweekte cellen is stimulatie van de kanaalactiviteit van deze klasse CFTR mutaties door Ivacaftor recent aangetoond Fase 2 studies van Ivacaftor bij patiënten met deze mutaties zijn in de USA en in Europa (ook in Nederland) in voorbereiding
18 KAN IVACAFTOR OOK CF PATIËNTEN MET DE F508del MUTATIE HELPEN? Fase 2 studie ( DISCOVER ) naar effect van ivacaftor in patiënten met 2 F508 mutaties (op beide allelen) binnenkort afgerond - kan alleen wat doen bij patiënten met F508del CFTR kanalen op het celoppervlak ( responders ) - CFTR op het celoppervlak kan worden aangetoond door middel van neuspotentiaalmetingen ( NPD ) en door stroommetingen ( ICM ) in hele kleine stukjes darmweefsel (rectum biopten) ZIE OOK DE WEBPEP VAN DONDERDAG 8 MAART!
19 HERSTEL VAN F508del-CFTR VX-809 (Lumacaftor): CORRECTOR Lumacaftor bindt aan F508del-CFTR en verbetert de vouwing en het transport naar het celoppervlak in gekweekte long epitheelcellen van patiënten met 2 F508del mutaties en in Rotterdamse CF muizen tot 10-15% van normale waarden (10% is nodig voor effect op CF) Fase 2a studie in 89 F508del/F508del patiënten (1 pilletje per dag gedurende 1 maand): - veilig, geen schadelijke bijwerking - daling van het Cl - gehalte in het zweet was relatief klein en variabel: gemiddeld 8%, laagste waarde 2% ( non-responder ), hoogste waarde 20% ( responder ) - geen duidelijke verbetering van longfunctie (FEV 1, NPD) Fase 2 studies met een combinatie van Lumacaftor en Ivacaftor (USA) worden in 2012 afgerond
20 SAMENVATTING Je CFTR mutatie bepaalt welk nieuw medicijn het beste voor je is Vertex heeft een nieuw medicijn (Ivacaftor/Kalydeco) ontwikkeld dat zojuist in Amerika geregistreerd is voor toepassing bij G551D patiënten en binnenkort ook in Europa geregistreerd zal worden Ivocaftor is waarschijnlijk ook effectief bij CF patiënten met andere klasse 3 mutaties en bij CF patiënten met mildere mutaties (klasse 4 en 5; totaal 26%) Dankzij de orale toediening bereikt het medicijn alle CFTR-bevattende weefsels en cellen en kan dus de effecten van CF ook buiten de longen corrigeren (dit is voor de zweetklier al overtuigend aangetoond) Ivacaftor komt waarschijnlijk eind 2012 op de markt, maar de behandeling zal duur zijn De F508del-CFTR corrector Lumacaftor alleen geeft een aantoonbare correctie in de zweetklier maar niet in de longen Een combinatie van Ivacaftor en Lumacaftor is mogelijk effectiever, maar dit moet nog door verder klinisch onderzoek worden bevestigd
21 DE MEEST VOORKOMENDE CFTR MUTATIES IN NEDERLAND Potentiële target voor Ivacaftor Potentiële target voor PTC124 Potentiële target voor Ivacaftor + Lumacaftor/ meer effectieve CFTR correctors
22 TOEKOMST Vertex en een groot aantal andere farmaceutische bedrijven zijn op zoek naar betere correctors van F508del CFTR, waar 90% van alle CF patiënten baat bij hebben Vertex: test van VX-661 wordt binnenkort gestart; 70 miljoen $ investering in ontwikkeling van nieuwe generatie CFTR correctors Een combinatie van verschillende correctors is waarschijnlijk nodig om voldoende correctie te bereiken De nieuwe medicijnen werken waarschijnlijk beter in responders met een rest-activiteit van CFTR NPD en ICM tests kunnen aantonen of je een responder of nonresponder bent, dus deelname aan deze tests in het Sophia is erg zinvol
23 TOEKOMST Dankzij de enorme voortgang in het stamcelonderzoek kunnen we sinds kort stukjes darm en long weefsel in de reageerbuis opkweken tot organoïden en in een weefselbank bewaren; hiermee kan op elk gewenst moment zonder belasting voor jouzelf de beste combinatie van CFTR corrigerende medicijnen voor jouw eigen cellen in de reageerbuis worden bepaald hiermee wordt het binnenkort mogelijk om de voor jou meest effectieve persoonlijke therapie al ruim voor de behandeling uit te kiezen! celkweek (1 week) CFTR Crypt darm (uit darmbiopt) Organoid Water (organoid zwelt op)
Regioavond Zuid West Nederland 24 mei Onderzoek naar nieuwe medicijnen: correctie van de oorzaak Vincent Gulmans Coördinator onderzoek
Regioavond Zuid West Nederland 24 mei 2016 Onderzoek naar nieuwe medicijnen: correctie van de oorzaak Vincent Gulmans Coördinator onderzoek NCFS Onderzoek Missie: (Internationaal) onderzoek CF stimuleren
Nadere informatieOnze ervaringen met CFTR modulatoren ( de nieuwe CF medicatie ) Dr J Altenburg longarts AUMC locatie AMC
Onze ervaringen met CFTR modulatoren ( de nieuwe CF medicatie ) Dr J Altenburg longarts AUMC locatie AMC Longarts volwassenen CF + infectieziekten Transitiepoli Inhoud Introductie CF en het CFTR gen CFTR
Nadere informatieMu.Te.Ga. Mucoteam UZ Leuven December 2009
Beste patiënten en ouders, Uit goede gewoonte willen we u ook dit jaar weer informeren over de evolutie in het onderzoek naar opvolging en behandeling van mucoviscidose. We zijn blij dat veel patiënten
Nadere informatieMucoviscidose: toekomstperspectieven. Kris De Boeck University of Leuven Leuven, Belgium
Mucoviscidose: toekomstperspectieven Kris De Boeck University of Leuven Leuven, Belgium Mucoviscidose = Cystic fibrosis Multisysteem ziekte, levensverkortend, erfelijk Luchtweg, maagdarm, zweetklier, zaadleider
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Allergisch astma Allergisch astma is een veel voorkomende ziekte waarbij mensen benauwd worden wanneer ze de stof inademen waar ze allergisch voor zijn geworden. Daarnaast
Nadere informatieImmuunreactie tegen virussen
Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en
Nadere informatieCF-patiënten hebben een verhoogd risico op infecties. Bram heeft hierdoor al een paar keer in het ziekenhuis gelegen met een longontsteking.
Leven met cystic fibrosis Taaislijmziekte of cystic fibrosis (CF) is een ernstige en veelvoorkomende erfelijke aandoening. Doordat de ziekte complex is, wordt de behandeling in Nederlandse CF-centra multidisciplinair
Nadere informatieCFTR EN SPIEREN Hugo de Jonge ErasmusMC-MDL
TR EN SPIEREN Hugo de Jonge ErasmusMC-MDL PRIMAIRE DEFECT IN : DISFUNCTIE VAN EEN EPITHELIAAL CHLORIDE KANAAL Paul Quinton/Jan Bijman 1986: Verhoogd zout (NaCl) in zweetklier is het gevolg van een defect
Nadere informatieWat is Cystic Fibrosis? Hoe krijg je Cystic Fibrosis? Hoeveel mensen hebben Cystic Fibrosis? Hoe ontdekken ze Cystic Fibrosis? Cystic Fibrosis in het
1 Wat is Cystic Fibrosis? Hoe krijg je Cystic Fibrosis? Hoeveel mensen hebben Cystic Fibrosis? Hoe ontdekken ze Cystic Fibrosis? Cystic Fibrosis in het kort 2 Cystic Fibrosis = CF = Taaislijmziekte Cystic
Nadere informatieMU.TE.GA MUCOTEAM. Beste allemaal, Veel leesplezier! Nieuwe diëtiste. Sponsoring en donaties. Gesponsorde longfunctie toestellen
MU.TE.GA Maart 2016 MUCOTEAM UZ LEUVEN IN DIT NUMMER Creon 5.000 Geen Heparine meer Terugbetaling Kalydeco Resultaten Mannitol studie 2 3 Beste allemaal, We hebben weer een nieuwsbrief voor jullie klaar
Nadere informatieWat is CF? Herkenning
Wat is CF? Cystic Fibrosis is een ernstige aangeboren aandoening die (vooralsnog) niet te genezen is. Cystic Fibrosis is blijvend, waarbij tijdens het verloop van de ziekte de klachten over het algemeen
Nadere informatie7,1. Spreekbeurt door een scholier 2019 woorden 31 oktober keer beoordeeld. Cystic Fibrosis = CF
Spreekbeurt door een scholier 2019 woorden 31 oktober 2005 7,1 73 keer beoordeeld Vak ANW Cystic Fibrosis = CF Cystic Fibrosis wordt ook wel taaislijmziekte genoemd. Het is een erfelijke ziekte waarbij
Nadere informatieBeste patiënten en ouders,
Beste patiënten en ouders, Samen met u dromen wij al jaren over een genezing van CF of mucoviscidose. Vandaag lijkt de toekomst hoopvoller dan ooit en mogen we voorzichtig zeggen dat de droom over een
Nadere informatieAan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG
> Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG 0530.2014161751 Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus
Nadere informatieSamenvatting. Figuur 1. Een T cel gemedieerde immuun response. APC: antigen presenterende cel; Ag: antigen; TCR: T cel receptor.
Samenvatting Het immuunsysteem Het menselijke lichaam bevat een uniek systeem, het immuunsysteem, wat ons beschermt tegen ongewenste en schadelijk indringers (ook wel lichaamsvreemde substanties of pathogenen
Nadere informatieOntwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten. Ad W. van Gorp, oprichter en CEO
Ontwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten Ad W. van Gorp, oprichter en CEO Agenda 1. Historie 2. Strategie 3. Projecten 10/28/2013 2 Historie Spin off bedrijf van het Hubrecht
Nadere informatieCystic Fibrosis and the gastro-intestinal tract Wouthuyzen-Bakker, Marjan
Cystic Fibrosis and the gastro-intestinal tract Wouthuyzen-Bakker, Marjan IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatieR&D. Research & Development
R&D Research & Development Ik ben heel gepassioneerd door mijn werk en ik geloof in wat ik doe. Ik houd ervan om de vrijheid te hebben om te creëren, improviseren en nieuw spannend onderzoek te doen. Mijn
Nadere informatieDossier. dossier. F F Tussen de wetenschappelijke sessies
Dossier WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK & MUCOVISCIDOSE: EEN UPDATE Naar goede gewoonte brengen we in ons septembernummer een overzicht van de belangrijkste nieuwigheden op het vlak van wetenschappelijk onderzoek.
Nadere informatieMYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING
Nederlandse samenvatting MYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING Tuberculose Tuberculose (TBC) is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis. Infectie
Nadere informatieZiekte van Pompe. Wat is de ziekte van Pompe? We kunnen de fout bij RNAsplitsing. corrigeren
Tekst Gert-Jan van den Bemd Fotografie Levien Willemse Ziekte van Pompe Een nieuwe behandeling van de ziekte van Pompe lijkt een stap dichterbij gekomen. Dat blijkt uit twee recente publicaties. We kunnen
Nadere informatieBeatrix Kinderziekenhuis. Cystic Fibrosis (CF)
Beatrix Kinderziekenhuis Cystic Fibrosis (CF) Beatrix Kinderziekenhuis Inleiding U heeft te horen gekregen dat uw kind CF heeft of dat bij uw kind CF wordt vermoed. De diagnose van het ziektebeeld Cystic
Nadere informatieEen veilig gevoel op school met een chronische longziekte
Een veilig gevoel op school met een chronische longziekte Kinderpneumologie Dr. Marleen Moens 53 6 Een veilig gevoel op school met een chronische longziekte: mucoviscidose. 6.1. Inleiding 6.1.1. Definitie
Nadere informatieMU.TE.GA MUCOTEAM. De zomer is gekomen als de langste dag begint. en in de straat. Veel leesplezier! Raadpleging volwassenen
MU.TE.GA JULI 2018 MUCOTEAM IN DIT NUMMER De zomer is gekomen als de langste dag begint. Met alle mooie groene bomen en de warme zomerwind. Verhuis Kindergeneeskunde Veranderingen in 2018 Zorgwonen European
Nadere informatieCentrumlocatie. Vitamine A therapie bij retinitis pigmentosa
Centrumlocatie Normaal netvlies Netvlies bij retinitis pigmentosa Vitamine A therapie bij retinitis pigmentosa U heeft een afspraak op de polikliniek Oogheelkunde voor een Vitamine A therapie bij retinitis
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38737 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Goeij, Bart E.C.G. de Title: Antibody-drug conjugates in cancer Issue Date: 2016-04-13
Nadere informatieVerven om niet te sterven? Methyleenblauw gunstig voor ZvH muizen Oud blauw Methyleenblauw
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Verven om niet te sterven? Methyleenblauw gunstig voor ZvH muizen
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 29 323 Prenatale screening Nr. 80 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatieMUCOVISCIDOSE ANNO 2011. Petra Schelstraete Kinderlong- en infectieziekten Mucoviscidosecentrum UZ Gent
MUCOVISCIDOSE ANNO 2011 Petra Schelstraete Kinderlong- en infectieziekten Mucoviscidosecentrum UZ Gent Waar wil ik het over hebben vandaag? Historiek Genetica en CFTR eiwit Van genetisch defect tot klinische
Nadere informatieMitochondriën en oxidatieve stress
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Ons richten op oxidatieve stress bij de ziekte van Huntington Celschade
Nadere informatieNederlandse samenvatting Liesbeth van rensen
Nederlandse samenvatting Liesbeth van rensen Wat is astma? Patiënten met astma hebben het regelmatig benauwd. Kenmerkend voor de ziekte is dat de benauwdheid gepaard gaat met een piepende ademhaling, hoesten
Nadere informatieGene silencing samenvatting
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Gene silencing zet een doelgerichte stap voorwaarts Doelgerichte
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 213 Primaire ciliaire dyskinesie (PCD) is een zeldzame erfelijke aandoening waarbij de trilharen die de luchtwegen bekleden niet goed werken. Trilharen hebben als functie om het
Nadere informatieAdalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar
Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira).
Nadere informatieMU.TE.GA MUCOTEAM. De zomereditie van onze nieuwsbrief is klaar! Wijziging raadpleging volwassenen
MU.TE.GA AUGUSTUS 2017 MUCOTEAM UZ LEUVEN IN DIT NUMMER Beste allemaal, De zomereditie van onze nieuwsbrief is klaar! Toegang tot uw dossier Orkambi 2 Veel leesplezier! Lopende studies 3 Creon 40.000 4
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor niet-ingewijden. Esther Reefman
Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Esther Reefman SYSTEMISCHE LUPUS ERYTHEMATODES Mensen met een wolfs ( lupus )-gezicht, zo werden patiënten met systemische lupus erythematodes (SLE) al vanaf
Nadere informatiehoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands
hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 204 204 SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Inleiding Het humaan immuundeficiëntie virus (HIV) is de
Nadere informatieMucoviscidose. Hoe wordt mucoviscidose overgedragen?
Mucoviscidose Hoe wordt mucoviscidose overgedragen? Mucoviscidose is geen besmettelijke, maar een erfelijke ziekte. De oorzaak van de ziekte is nog niet precies gekend, maar we weten wel dat de schuldige
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieAntibiotica vernevelen. Jane de Vries en Annelies Kok
Antibiotica vernevelen Jane de Vries en Annelies Kok Inhoud van deze workshop Geschiedenis vernevelen Verschillende vernevelaars Medicatie mogelijkheden Nieuwe medicatie Discussie uitvoer Geschiedenis
Nadere informatieChapter 6. Nederlandse samenvatting
Chapter 6 Nederlandse samenvatting Chapter 6 122 Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Het immuunsysteem (of afweersysteem) beschermt het lichaam tegen lichaamsvreemde en ziekmakende organismen zoals
Nadere informatieBloedtransfusie Informatie voor patiënten
Bloedtransfusie Informatie voor patiënten 12-16 jaar Binnenkort krijg je een behandeling of operatie, waarbij een bloedtransfusie nodig kan zijn. In deze folder leggen we uit wat dat inhoudt. Wat is een
Nadere informatieMU.TE.GA. Welkom Ruth! s MUCOTEAM IN DIT NUMMER. Verhuis dienst Kindergeneeskunde. Emeritaatsviering Prof. De Boeck
MU.TE.GA We hebben weer enkele interessante onderwerpen voor jullie klaar in onze nieuwsbrief. Veel leesplezier! DECEMBER 2018 MUCOTEAM IN DIT NUMMER Welkom Ruth! Verhuis dienst Kindergeneeskunde 2 Emeritaatsviering
Nadere informatieWAT IS ORENCIA (ABATACEPT)?
WAT IS ORENCIA (ABATACEPT)? Wat is ORENCIA? Wat is ORENCIA? 3 Waarom heb ik ORENCIA voorgeschreven gekregen? 4 Wat kan ik verwachten van de behandeling met ORENCIA? 4 Hoe werkt ORENCIA? 4 Hoe neem ik ORENCIA?
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek. Uw steun. Onze adem.
België-Belgique PB-PP Gent X BG 10574 Kwartaalblad nr. 173 augustus-september-oktober 2013 Afgiftekantoor Gent X P509705 Contactblad Wetenschappelijk onderzoek. Uw steun. Onze adem. www.muco.be rek.nr.
Nadere informatieKlinische studies in UZBrusselmucojette. Tweede informatiedag
Klinische studies in UZBrusselmucojette Tweede informatiedag Prof Dr A. Malfroot, Dr I. De Schutter, Dr E. De Wachter 23 januari 2010, aud. Kiekens, UZ Brussel Overzicht Inleiding (herhaling 2009) Basisdefect
Nadere informatieSAMENVATTING Samenvatting Coeliakie is een genetische aandoening waarbij omgevingsfactoren en meerdere genen bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte. De belangrijkste omgevingsfactor welke een rol
Nadere informatieHOOFDSTUK 6. Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven
HOOFDSTUK 6 Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven 89 SAMENVATTING INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn beide
Nadere informatieBloedstransfusie voor jongeren
Laboratorium, Algemeen Klinisch Bloedstransfusie voor jongeren www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl AKL019 / Bloedstransfusie voor jongeren /
Nadere informatieAppendices. Nederlandse samenvatting 148. Dit proefschrift op één pagina 152. Dankwoord 153. About the author 155. List of publications 156
Appendices Nederlandse samenvatting 148 Dit proefschrift op één pagina 152 Dankwoord 153 About the author 155 List of publications 156 148 Nederlandse samenvatting Dendritische cellen en macrofagen in
Nadere informatie1. Een orgaan waarbij stoffen vanuit het interne milieu naar het externe milieu gebracht worden
Paragraaf 5.1 1. Een orgaan waarbij stoffen vanuit het interne milieu naar het externe milieu gebracht worden 2. a) Huid, longen, nieren en lever b) Water c) Huid: zouten, Longen: CO 2, Nieren: Ureum,
Nadere informatieIk ben verdacht voor BMRO/MRSA, wat nu?
Ik ben verdacht voor BMRO/MRSA, wat nu? Bacteriën, virussen en schimmels worden micro- organismen genoemd, omdat deze organismen alleen met een microscoop zichtbaar gemaakt kunnen worden. Iedereen draagt
Nadere informatieMedium stekelige wat? Hoe maak je nieuwe neuronen?
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Huidcellen veranderen in hersencellen: doorbraak in het onderzoek
Nadere informatieGewichtsafname bij de ZvH
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Niet alleen in je hoofd: spijsvertering problemen bij ZvH ZvH model
Nadere informatiePARONAL I.E. PARONAL I.E.
P2-1/5 BIJSLUITERTEKST Lees de hele bijsluiter aandachtig door alvorens dit geneesmiddel te gebruiken. Bewaar deze bijsluiter, misschien heeft u hem nog een keer nodig. Raadpleeg uw arts of apotheker,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/48860 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Rotman, M. Title: Crossing barriers, delivery of llama antibody fragments into
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld
Nadere informatieNederlandse Cystic Fibrosis Registratie
Nederlandse Cystic Fibrosis Registratie Gegevens van mensen met taaislijmziekte in Nederland Rapport van het jaar 2018 Uitgegeven in 2019 Copyright NCFS 2019 De gegevens uit deze rapportage mogen worden
Nadere informatieMU.TE.GA IN DIT NUMMER KINESITHERAPIE VACCINET RETINOLPALMITAAT NUTRINIDRINK SONDEVOEDING FERTILITEIT EN CONTRACEPTIE MIDLINE KLINISCHE STUDIES 5-7
MU.TE.GA JULI 2014 MUCOTEAM UZ LEUVEN IN DIT NUMMER KINESITHERAPIE VACCINET RETINOLPALMITAAT NUTRINIDRINK SONDEVOEDING 2 3 De zomer staat weer voor de deur en we hopen dat iedereen hier ten volle van zal
Nadere informatieDe overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Succesvolle gentherapiestudie bij de ziekte van Parkinson geeft
Nadere informatieInfliximab (Inflectra ) Bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
Infliximab (Inflectra ) Bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Infliximab (Inflectra
Nadere informatieNederlandse samenvatting
147 Nederlands samenvatting Wat is COPD? Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is een ziekte waarbij er een blijvende vernauwing van de luchtwegen in de long optreedt, die voornamelijk veroorzaakt
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights
Nadere informatieMU.TE.GA. Nieuwe collega s. kinesistenteam. Prik-cadeautjes. prik-cadeautjes ontvangen.
MU.TE.GA NOVEMBER 2015 MUCOTEAM UZ LEUVEN IN DIT NUMMER Mondmaskers en hygiene MyCyfAPP 2 De dagen zijn aan het korten, de winter staat voor de deur: een mooie tijd met Sinterklaas, Kerstmis en de eindejaarsfeesten.
Nadere informatieAdalimumab (Hyrimoz ) bij IBD
Adalimumab (Hyrimoz ) bij IBD Uw behandelende arts en/of IBD verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Hyrimoz ). In deze folder krijgt u informatie over de werking en het
Nadere informatieBehandeling borstkanker
Behandeling borstkanker 1. Heelkunde (chirurgie) (operatie): - Borstsparend: betekent wegname van het gezwel met veiligheidsmarge van gezond weefsel rondom en wegname van de schildwachtklier (poortwachterklier
Nadere informatieBehandeling met Entyvio (vedolizumab)
Praat met uw arts als u graag meer informatie wilt over de behandeling met. Behandeling met (vedolizumab) Meer informatie Deze brochure is een aanvulling op de bijsluiter. We hopen dat de meeste vragen
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 4. Gezonde voeding
GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 4 Gezonde voeding 1 INLEIDING Thema 3 hoofdstuk Gezonde voeding blz. 149 Onderwerpen: -Persoonlijke verschillen -Voeding en levensfasen -Voedingsmiddelen en voedingsstoffen -Richtlijnen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Introductie Wat zijn T cellen? T cellen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij het beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Dit doen zij door middel van
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18692 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Herbert-Fransen, Marieke Fernande Title: Targeting the tumor-draining area : local
Nadere informatieCOPD en longproblematiek. Angst voor inspanning Noodzaak voor inspanning
COPD en longproblematiek Angst voor inspanning Noodzaak voor inspanning De luchtwegen Hogere luchtwegen (Mond, keel, neus) Slijmvlies zorgt voor bevochtiging v/d lucht en het binden van stofdeeltjes Lagere
Nadere informatieMethotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn MDL
Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn MDL Inhoudsopgave Algemeen...4 Werking...4 Gebruik...5 Bijwerkingen...6 Foliumzuur...6 Aanvullende informatie...7 Zwangerschap en borstvoeding...7 Tot slot...8
Nadere informatieChapter 10. Nederlandse samenvatting voor niet- ingewijden
Nederlandse samenvatting voor niet- ingewijden Inleiding Dikke darmkanker (colorectaal carcinoom, CRC) is een ziekte die veel voorkomt en ook veel slachtoffers maakt in de Westerse wereld. De behandeling
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
149 150 Nederlandse Samenvatting Het immuunsysteem beschermt ons lichaam tegen de invasie van lichaamsvreemde eiwiten en schadelijke indringers, zoals bijvoorbeeld bacteriën. Celen die de bacteriën opruimen
Nadere informatieAdalimumab (Humira ) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Adalimumab (Humira ) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira ). In
Nadere informatieAdalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar
Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira).
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting 150 Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING De natuurlijke afweer van het lichaam wordt verzorgd door het immuunsysteem. Zonder immuunsysteem zouden pathogenen zoals virussen
Nadere informatieBij het uitscheiden helpen de nieren om de samenstelling van je bloed constant te houden. Uitscheiding is het
Samenvatting door R. 1946 woorden 10 maart 2016 7 37 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Bio samenvatting H9 9.1 WAT WORDT ER BINNENIN JE LICHAAM GEREGELD? Je lichaam probeert vanbinnen om constant
Nadere informatieINFECTIES VOORKOMEN KANKERCENTRUM UZ GENT. Onco_hemato_015
INFECTIES VOORKOMEN KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_015 INHOUDSTAFEL 01 Wat is een infectie? 3 02 Verhoogd risico op infectie 3 03 U beschermen tegen infecties 4 04 Belangrijke aandachtspunten bij het
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Chapter 9 Inleiding Het dengue virus (DENV) en het West Nijl virus (WNV) behoren tot de Flaviviridae, een familie van kleine sferische virussen met een positief-strengs RNA genoom.
Nadere informatieInleiding. Wat is infliximab
Infliximab-infuus Inleiding In overleg met uw maag-, darm-, leverarts (MDL-arts) gaat u starten met de behandeling infliximab. In deze folder vindt u informatie over infliximab, over de werking en de behandeling,
Nadere informatieAdalimumab (Humira )
Patiënteninformatie Adalimumab (Humira ) Informatie over de behandeling met het medicijn adalimumab bij de ziekte van Crohn en collitis ulcerosa 1234567890-terTER_ Adalimumab (Humira ) Informatie over
Nadere informatieHoe lang en hoe vaak op een dag krijgt u de antibiotica?
Antibiotica Antibiotica Antibiotica zijn medicijnen die worden gebruikt bij infecties die worden veroorzaakt door bacteriën. Deze infecties ontstaan doordat bacteriën het lichaam binnendringen en zich
Nadere informatieEen resistente bacterie... wat nu? Uitleg bij polikliniekbezoek of opname
Een resistente bacterie... wat nu? Uitleg bij polikliniekbezoek of opname Ziekenhuis Gelderse Vallei U krijgt deze folder omdat uit onderzoek blijkt dat bij u een bacterie is aangetoond die ongevoelig
Nadere informatieNiet - technische samenvatting
Niet - technische samenvatting 2016701 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) De Rol van SMAD3 in de gevoeligheid van de Pcdh1 deficiëntee
Nadere informatieVedolizumab (Entyvio ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Vedolizumab (Entyvio ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Vedolizumab (Entyvio ). In deze folder krijgt
Nadere informatieAdalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Afdeling: Onderwerp: MDL-centrum (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van (Humira). In deze folder krijgt u informatie
Nadere informatieAzathioprine (Imuran )
Azathioprine (Imuran ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Informatiefolder NNIC folder AZA uitgave november 2014 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en MDL
Nadere informatieGlazuurfluorose: Wat is het en hoe ontstaat het? Ton Bronckers Orale Celbiologie ACTA
Glazuurfluorose: Wat is het en hoe ontstaat het? Ton Bronckers Orale Celbiologie ACTA Ivoren kruis 10 november 2018 Glazuurfluorose: Mineralisatie defecten veroorzaakt door te hoge inname van fluoride
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 111 Dit proefschrift behandelt de diagnose van epidermolysis bullosa simplex (EBS) op DNA niveau en een eerste aanzet tot het ontwikkelen van gentherapie voor deze ziekte. Een
Nadere informatiehoofdstuk 3 hoofdstuk 4 hoofdstuk 5
Samenvatting Samenvatting De lever heeft een aantal belangrijke functies, waaronder het produceren van gal en het verwerken en afbreken van schadelijke verbindingen. Zij bestaat uit verschillende soorten
Nadere informatieVerkoudheid; virale infectie; respiratoir syncytieel virus; vaccins; antivirale middelen
Niet-technische samenvatting 2015107 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Dierstudies in het kader van ontwikkeling van medicijnen voor het behandelen en voorkomen van virale infecties aan de
Nadere informatieNederlandse samenvatting
De cellen van het menselijke immuunsysteem kunnen grotendeels worden verdeeld in een aangeboren (innate) en een verworven (adaptieve) tak. De cellen van het aangeboren immuunsysteem vormen een eerste lijn
Nadere informatieProQR Therapeutics werkt aan nieuwe generatie medicijnen
INTERVIEW ProQR Therapeutics werkt aan nieuwe generatie medicijnen INTERVIEW ProQR Therapeutics 1 Bij de start van ProQR was de lening van Mibiton voor kostbare apparatuur meer dan welkom. Als startend
Nadere informatieGolimumab (Simponi ) Informatiefolder. Bij colitis ulcerosa. NICC Folder Golimumab Uitgave september 2016
Golimumab (Simponi ) Bij colitis ulcerosa Informatiefolder NICC Folder Golimumab Uitgave september 2016 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en MDL artsen binnen respectievelijk
Nadere informatieSamenvatting Biologie Mucoviscidose
Samenvatting Biologie Mucoviscidose Samenvatting door een scholier 2937 woorden 5 mei 2002 7,1 39 keer beoordeeld Vak Biologie Mucoviscidose, een kort leven lang! Wanneer werd mucoviscidose ontdekt? Een
Nadere informatieKnutselen aan dieren
Knutselen aan dieren Martien Groenen Marjan Slob Lisanne Stadig Jubileumcongres RDA 14 februari 2019 1 2 1 Genome Editing met CRISPR/Cas9 CRISPR/Cas9: Combinatie van een specifiek RNA molecuul (Guide RNA)
Nadere informatieScreening BRMO na opname in een buitenlands ziekenhuis
Infectiepreventie Screening BRMO na opname in een buitenlands ziekenhuis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl INF006 / Screening BRMO na opname
Nadere informatieWaar gaat de hype eigenlijk over?
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Is een nieuwe ZvH studie op het juiste spoor? Een recente ZvH dierenstudie
Nadere informatie