Hanzelijn Monitor 2015

Transcriptie

1 Windesheim zet kennis in werking MONITOR Hanzelijn Monitor 2015 De derde staat van de Hanzelijn LECTORAAT AREA DEVELOPMENT Onderzoek naar de effecten van de spoorlijn tussen Lelystad en Zwolle

2 COLOFON Hanzelijn Monitor 2015 De derde staat van de Hanzelijn Friso de Vor en Willem Buunk Met medewerking van: Jeroen Bastiaanssen, Armand Gijsman, Ferry Otto, Gijs op de Weegh, Annet van Woerdekom en studenten van de opleidingen Bouwkunde, Bedrijfskunde MER en Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit. Fotografie: Marketing en Communicatie Windesheim Dit is een uitgave van Christelijke Hogeschool Windesheim Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Februari 2016

3 Inhoudsopgave De derde staat van de Hanzelijn... 3 De monitor samengevat Mobiliteit OV-aanbod Modal split Reizigersstromen Woon-werkverkeer P+R Fietsparkeren Woonklimaat Waardering woonplaats Waardering prijs- kwaliteitverhouding eigen woning Waardering kwaliteit van leven Waardering voorzieningen Verhuisgeneigdheid Verwachting arbeidsmarkteffect Stationsnabijheid Onderwijs Studentaantallen per onderwijsinstelling Herkomstgebieden per onderwijsinstelling Vestigingsklimaat Omvang bedrijfsleven Vastgoedwaarde Strategische positionering Lelystad Dronten Kampen Zwolle Flevoland Overijssel Bijlagen

4

5 De derde staat van de Hanzelijn Sinds 6 december 2012 is de Hanzelijn tussen Zwolle en Lelystad in gebruik. De nieuwe Hanzeboogbrug over de IJssel, het 50 kilometer lange spoor en de nieuwe stations van Dronten en Kampen Zuid zijn de meest in het oog springende resultaten van de uitbreiding van het nationale spoorwegennetwerk. Deze derde staat van de Hanzelijn brengt de meetbare effecten van deze nieuwe spoorverbinding in beeld. In 2011 besloten de gemeenten Lelystad, Dronten, Kampen en Zwolle tot een meerjarig onderzoek naar de maatschappelijke, ruimtelijke en verkeerskundige gevolgen van de Hanzelijn. De Hanzelijn Monitor biedt overheden en andere partijen kennis en inzicht waarmee zij de juistheid of haalbaarheid van beleidsvoornemens, waarop de nieuwe spoorlijn van invloed kan zijn, beter kunnen beoordelen. Het monitoronderzoek wordt uitgevoerd door studenten, docenten en onderzoekers van Windesheim. De nulmeting verscheen in 2012, voorafgaand aan de ingebruikname van de spoorlijn. De daaropvolgende jaren, nadat het spoor één en twee jaar in gebruik was, verschenen de eerste en tweede meting. Nu de Hanzelijn in 2015 na drie jaar volwassen wordt, kan de balans verder opgemaakt worden: welke veranderingen brengt de Hanzelijn teweeg? Om deze vraag zo goed mogelijk te beantwoorden, worden in deze editie van de Hanzelijn Monitor 23 indicatoren gebruikt. Een indicator is een maatstaf waarmee gevolgd kan worden wat de invloed is van de Hanzelijn op ontwikkelingen in het gebied waar de Hanzelijn doorheen loopt. De indicatoren zijn gegroepeerd naar vijf thema s: mobiliteit, woonklimaat, onderwijs, vestigingsklimaat en strategische positionering. Het doel van de Hanzelijn Monitor is het leveren van kennis aan overheden en andere partijen die bij de Hanzelijn betrokken zijn, zodat zij de juistheid of haalbaarheid van beleidsvoornemens beter kunnen beoordelen. Het volledige onderzoek is eveneens als download verkrijgbaar op de website: Eventuele inhoudelijke opmerkingen en/of suggesties kunnen via dezelfde website doorgegeven worden. 3

6

7 De monitor samengevat Sinds 6 december 2012 is de Hanzelijn tussen Zwolle en Lelystad in gebruik. De nieuwe Hanzeboogbrug over de IJssel, het 50 kilometer lange spoor en de nieuwe stations van Dronten en Kampen Zuid zijn de meest in het oog springende resultaten van de uitbreiding van het nationale spoorwegennetwerk. Deze derde staat van de Hanzelijn brengt de meetbare effecten van deze nieuwe spoorverbinding in beeld. De bevindingen uit de 2015-editie van de Hanzelijn Monitor zijn samengevat middels drie verhaallijnen. Hiermee worden, in het derde jaar na de ingebruikname van de Hanzelijn, de belangrijkste ontwikkelingen die zich in de regio rond de Hanzelijn hebben voltrokken geschetst. 1. Gebruik Hanzelijn door reizigers in de regio blijft toenemen 2. De Hanzelijn vergroot economisch bereik van de regio 3. Zwolle en Dronten profiteren het meest, Kampen en Lelystad in iets mindere mate GEBRUIK HANZELIJN DOOR REIZIGERS IN DE REGIO BLIJFT TOENEMEN In 2015 stapten op een gemiddelde dag ruim personen in of uit op één van de Hanzelijnstations. Dat is een toename van 13% ten opzichte van een jaar eerder. Deze groei is een indicatie dat juist reizigers in de regio profiteren van de jonge spoorverbinding. Met de Hanzelijn, en daarmee ook de toevoeging van twee nieuwe stations, is het regionale vervoersaanbod onmiskenbaar verrijkt. De impuls van de nieuwe spoorlijn aan de mobiliteit lijkt daarmee nog niet te zijn uitgewerkt. In 2015 is op de Hanzelijnstations (Lelystad, Dronten, Kampen Zuid en Zwolle) het aantal dagelijkse in- en uitstappers met 13% toegenomen ten opzichte van het voorgaande jaar. Voor het tweede achtereenvolgende jaar is het gemiddelde aantal reizigers per dag met meer dan gestegen in vergelijking met een jaar eerder. In 2015 werden op een gemiddelde dag tussen uur ruim in- en uitstappers geteld, waar dit in 2014 nog een aantal van ongeveer in- en uitstappers betrof. Het gestegen gebruik van de Hanzelijn is met name toe te rekenen aan Zwolle, waar een groei is gemeten van 23%. Kampen Zuid (+12%) en Lelystad (+11%) dragen ook in aanzienlijke mate bij aan de gemeten groei. Alleen in Dronten is een daling (-8%) van het aantal in -en uitstappers waargenomen. Een daling die in het licht van de bovengemiddelde groei (+38%) van een jaar eerder wijst op een stabilisering van het gebruik. Sinds de opening van de Hanzelijn is het aantal in- en uitstappers op station Dronten met bijna 30% toegenomen. De stations Dronten en Kampen Zuid hebben een sterke regionale functie. Dat blijkt uit de mate van het gebruik van de stations en de herkomst van de gebruikers van de P+R (Park & Ride)-voorzieningen bij deze stations. De reizigers die er hun auto verwisselen voor de trein zijn voor het grootste deel afkomstig uit de betreffende Hanzelijnstad, waarbij werk veruit het belangrijkste reismotief is. Van de reizigers die via Dronten reizen, komt ruim 75% uit Dronten zelf. De overige 25% komt hoofdzakelijk uit Biddinghuizen en Swifterbant. Voor Kampen Zuid geldt dat bijna 65% van de autoparkeerders uit de gemeente Kampen komt (Kampen of IJsselmuiden). De overige 35% is hoofdzakelijke afkomstig uit plaatsen gelegen nabij de N50, zoals Emmeloord, Ens en Marknesse. Op beide stations lopen de P+R-voorzieningen tegen de grenzen van hun capaciteit aan. 5

8 De bezetting van de parkeerplaatsen piekt gemiddeld tijdens de eerste helft van de middag, waarbij in Dronten 90% (204 van de 224) en in Kampen Zuid 85% (166 van de 196) van de parkeerplaatsen in gebruik is. Blijft het aantal in- en uitstappers groeien wat niet onwaarschijnlijk is, dan zal uitbreiding van het aantal autoparkeerplaatsen nodig zijn om ook in de toekomst voldoende ruimte te bieden aan de overstap van auto op trein. Om de overstap van fiets op trein in voldoende mate te ondersteunen zijn op station Dronten al dergelijke maatregelen genomen. Tijdens een groot deel van de dag blijkt dat het aantal fietsplekken daar ontoereikend is; op piekmomenten is de bezettingsgraad ruim 135%. Hier is inmiddels op geanticipeerd door aan de oostzijde van station Dronten een nieuwe stalling te plannen. Deze stalling biedt ruimte aan 392 fietsen, dit zal ervoor zorgen dat voor- en natransport per fiets in voldoende mate gefaciliteerd wordt. DE HANZELIJN VERGROOT ECONOMISCH BEREIK VAN DE REGIO Met de aanleg van de Hanzelijn is de laatste ontbrekende schakel toegevoegd aan de nationale spoorcorridor die het noorden van Nederland verbindt met de Randstad. Deze infrastructurele ingreep heeft een niet te onderschatten uitwerking op de tussenliggende regio. Niet alleen in vervoersmatige zin, maar ook in economische zin. De toegenomen onderlinge bereikbaarheid van de vier Hanzelijngemeenten gaat gepaard met een verruiming van de regionale arbeidsmarkt. Flevolanders vinden steeds vaker werk in Overijssel en werknemers uit Overijssel hebben in toenemende mate een baan in Flevoland. Opvallend is dat de betekenis van de Hanzelijn niet is te zien in de waardering van de aantrekkelijkheid van het woon- en vestigingsklimaat in de regio. Van dit vooraf verwachte Hanzelijn-effect blijkt onder inwoners van de regio nauwelijks sprake. Dankzij de Hanzelijn zijn meer banen binnen handbereik gekomen van de inwoners van de Hanzelijngemeenten. De arbeidsmarkten zijn meer met elkaar verweven wat heeft geresulteerd in een toegenomen uitwisseling van werknemers tussen Flevoland en Overijssel. Gevraagd naar de werkbestemming van de reizigers op de stations Dronten en Kampen Zuid blijkt dat de oriëntatie in toenemende mate verschuift in de richting van respectievelijk het oosten en het westen. Zo is de afgelopen twee jaar het aandeel van werkenden uit Dronten dat in Overijssel werkt met 13%-punt gestegen. Daar staat een daling van 14%-punt tegenover van het aandeel werknemers dat in Flevoland werkt. In het verlengde van deze ontwikkeling blijken ook de drie noordelijke provincies aan populariteit te winnen als werkbestemming van Drontenaren. Op station Kampen Zuid is het tegenovergestelde waargenomen. Sinds de opening van de Hanzelijn is het aandeel forensen uit Kampen dat werkzaam is in Overijssel met 15%-punt afgenomen, terwijl in dezelfde periode het aandeel dat werkt in Flevoland met 12%-punt is toegenomen. De meerwaarde van de Hanzelijn voor het woonklimaat in de vier Hanzelijngemeenten blijkt beperkt. Gemeten over de periode geven de rapportcijfers van bewoners voor de woonaantrekkelijkheid van hun gemeente onvoldoende aanwijzing dat de Hanzelijn effect heeft op de waardering die bewoners hebben voor hun woonomgeving. De rapportcijfers van bewoners wonend nabij een Hanzelijnstation vergeleken met die van bewoners wonend elders in de betreffende gemeente, wijken niet of nauwelijks van elkaar af. Hetzelfde gaat op voor het vestigingsklimaat voor bedrijven. Ook hier kan nauwelijks gesproken worden over een Hanzelijn-effect. Zo wijkt de ontwikkeling van de vastgoedwaarden van bedrijfsgebouwen nabij de Hanzelijnstations niet af van de ontwikkeling van de vastgoedwaarden van bedrijfsgebouwen op overige locaties in de Hanzelijngemeenten. Een belangrijk deel van de verklaring kan gevonden worden in de economische crisis. Dit heeft een rem gezet op geplande investeringen en ontwikkelingen op de verschillende stationslocaties, onder andere resulterend in beperkte waardeontwikkeling op deze plekken. Wel lijkt ten gevolge van de Hanzelijn enige herschikking van activiteiten te hebben plaats gevonden. Nabij de stations van Dronten en Zwolle is na opening van de Hanzelijn een toename van het aandeel hooggeschoold werk gesignaleerd, waar op andere locaties de samenstelling van de werkgelegenheid vrijwel ongewijzigd is gebleven. 6

9 ZWOLLE EN DRONTEN PROFITEREN HET MEEST, KAMPEN EN LELYSTAD IN IETS MINDERE MATE De meerwaarde van de Hanzelijn voor de regio wordt na drie jaar zichtbaar. De spoorlijn vult niet alleen een missing link in het nationale spoorwegennet, maar is een vanzelfsprekende schakel geworden in het regionale vervoersnetwerk. Dat leidt tot nog steeds toenemende reizigersaantallen en een groter regionaal bereik van arbeidsplaatsen voor werkenden en (vervolg)opleidingsmogelijkheden voor scholieren. Voor elk van de vier Hanzelijngemeenten biedt de Hanzelijn kansen voor bedrijvigheid, locatieontwikkeling en profilering. Na vier jaar monitoronderzoek dringt zich de vraag op: welke plaats heeft de kansen die de Hanzelijn biedt tot nu toe het beste benut? Van de vier Hanzelijngemeenten profiteren Zwolle en Dronten tot nu toe het meest van de Hanzelijn. Dankzij de Hanzelijn is spoorknooppunt Zwolle aanzienlijk verstevigd. Naast een bovengemiddelde groei van in- en uitstappers heeft de Hanzelijn een positieve uitwerking op de nabij het station gelegen kantorenlocatie Hanzeland. Dat sinds de opening van de Hanzelijn het aandeel werknemers uit Flevoland met 9%-punt is gestegen, illustreert de verbeterde bereikbaarheid van Hanzeland; en daarmee de toegenomen aantrekkingskracht voor investeringen in de zone rondom het station in Zwolle. Tekenend is dat Zwolle anno 2015 als enige Hanzelijngemeente in haar coalitieprogramma aandacht besteedt aan de Hanzelijn. Het stadsbestuur heeft expliciet oog voor de mogelijkheden van de Hanzelijn, waarmee het bijdraagt aan het krachtige profiel van de stad Zwolle in de regio. Voor Dronten betekent de aansluiting op het spoorwegnet een flinke impuls voor de mobiliteit en bereikbaarheid. De ontwikkeling van in- en uitstapcijfers geven aan dat station Dronten als openbaarvervoersknooppunt een succes is, mede dankzij de wederzijdse aansluiting op het regionale buslijnnetwerk. Met de Hanzelijn is het aantal banen binnen 45-minuten OV-reistijd voor de inwoners van Dronten met 246% toegenomen. Desondanks wordt in het recente coalitieakkoord van Dronten het belang van de Hanzelijn, noch het belang van het spoor als zodanig expliciet aangeduid. Voor het verkeer en vervoer lijkt de aandacht van het gemeentebestuur hoofdzakelijk gericht op de weginfrastructuur; met name op de doorstroming van de N23. Toch is zichtbaar dat het gemeentebestuur profijt wil trekken van Hanzelijn in Dronten, want er is uitgebreid aandacht voor de ruimtelijke investeringen die direct verbonden zijn met het bereikbaarheidspotentieel van het station. Prominent is het herontwikkelingsproject Hanzekwartier, dat als verbindingszone tussen het station en het centrum van Dronten gaat functioneren. Kampen profiteert op dit moment nog minder van de Hanzelijn dan Zwolle en Dronten. De in- en uitstapcijfers op Kampen Zuid laten over de afgelopen jaren een beeld zien van een verhoudingsgewijs bescheiden groei (+13% ten opzichte van 2013). Voor een belangrijk deel is dit te wijten aan de nog ontbrekende fysiek-ruimtelijke aanhechting van station Kampen Zuid met de historische binnenstad. Het potentieel voor Kampen Zuid schuilt in de verdere ontwikkeling van de aanpalende woonwijk, waarmee Kampen Zuid stedebouwkundig verbonden wordt met de oude stad. Het aantrekken van de woningmarkt zal hiervoor een belangrijke factor zijn. Het huidige coalitieprogramma illustreert de actuele prioriteiten van Kampen. Het stadsbestuur besteedt nu vooral aandacht aan de verbetering van de Kamperlijn, maar rept nog met geen woord over de Hanzelijn en ontwikkellocatie Kampen Zuid. Kampen zal zijn kansen in de toekomst pakken. Tot slot Lelystad. Hoewel de groei van de in- en uitstapcijfers iets onder het gemiddelde ligt, lijkt ook hier de belofte van de Hanzelijn in mindere mate te zijn ingelost. Ondanks de toegenomen bereikbaarheid van het gebied ten oosten van Lelystad, valt de eenzijdige oriëntatie richting de Amsterdamse grootstedelijke regio op. Sinds 2013 is het aandeel van Overijssel als werkbestemming van Lelystedelingen onveranderd gebleven. Tegelijkertijd is voor werkenden uit Lelystad, met een aandeel van 42%, Noord-Holland (lees: Amsterdam) veruit de belangrijkste werkbestemming gebleven. Van de extra banen die dankzij de Hanzelijn binnen handbereik zijn gekomen, lijken de Lelystedelingen nauwelijks te profiteren. Maar waar de regionale strategie voorheen gericht was op de hoofdstedelijke regio, blijkt in het huidige coalitieprogramma van Lelystad de blik verschoven te zijn naar de eigen, direct omliggende regio. Dit kan helpen de mogelijkheden die de Hanzelijn met zich meebrengt beter op het netvlies van Lelystad en haar inwoners te krijgen. 7

10

11 1 Mobiliteit De aanleg van een nieuwe spoorlijn, nieuwe stations en het aanbieden van nieuwe treindiensten bieden nieuwe verplaatsingsmogelijkheden voor personen en goederen. Keuzes ten aanzien van de vervoerwijze, de route en het vertrektijdstip van verplaatsingen worden heroverwogen. Bij grote wijzigingen in het verplaatsingsaanbod kunnen ook keuzes met betrekking tot de woon-, werk- of vestigingslocatie heroverwogen worden. Reeds in 2013 is onderzoek gedaan naar eventuele wijzigingen in die keuzes. Echter, veel van deze heroverwegingen vinden pas plaats in de loop der tijd. Daarom is het interessant om te kijken of er, in navolging van het onderzoek in 2014, in 2015 veranderingen te zien zijn in de mobiliteit van reizigers in de Hanzelijngemeenten. SAMENVATTING Een nieuwe treinverbinding leidt tot meer treingebruik. In alle vier de Hanzespoorlijngemeenten is een stijging te zien van het aandeel treingebruik in de vervoerswijzekeuze-verdeling ( modal split ). De grootte van de stijging varieert weliswaar per gemeente. Maar dat de trein populairder wordt lijkt een directe relatie te hebben met de relatief forse toename van het aantal in- en uitstappers op de stations na opening van de Hanzelijn. Ten opzichte van 2013 laten de vier stations een groei zien van ongeveer 40%, ten opzichte van vorig jaar bedraagt de groei 20%-punt. Gekeken naar de groei ten opzichte van 2013 dan draagt met name Zwolle hier aan bij (+45%), maar ook Lelystad (+30%) en Dronten (+30%) laten een flinke groei zien (alhoewel laatstgenoemde een afname laat zien ten opzichte van vorig jaar). In Kampen Zuid was tot vorig jaar geen groei gemeten, maar ook dit station groeit dit jaar voor het eerst als het gaat om het aantal in- en uitstappers (+15%). Dit gaat overigens niet ten koste gaat van het gebruik van de Kamperlijn tussen Zwolle en station Kampen: het aantal in- en uitstappers schommelt in de afgelopen jaren rond het niveau van voor de opening van de Hanzespoorlijn. In de 2014-editie van de Hanzelijn Monitor was in enkele gevallen duidelijk zichtbaar dat een stijging van het aantal inen uitstappers op een station ook leidde tot meer in- en uitstappers op de buslijnen van en naar dit station. Op basis van de metingen van dit jaar, van het aantal in- en uitstappers in de buslijnen, is deze samenhang minder evident. Zo laat stadslijn 11 in Kampen fors meer in- en uitstappers zien, daartegen is voor de stadslijn 21/22 in Dronten ongeveer het zelfde aantal in- en uitstappers als in 2014 gemeten. Op de streeklijnen is eveneens groei alsmede een daling van het aantal in- en uitstappers gemeten. De verklaring hiervoor heeft niet altijd direct een relatie met ontwikkelingen op de Hanzespoorlijn. Zo is het aantal in- en uitstappers op lijn 143 tussen Dronten en Kampen fors gestegen, maar dit lijkt voor een deel te komen door het aan de route gelegen asielzoekerscentrum (azc) van Dronten. De stijging van het aantal in- en uitstappers op lijn 146 tussen Dronten en Swifterbant (en Emmeloord) is daarnaast het beste te verklaren doordat deze lijn niet meer doorrijdt naar Lelystad (zoals lijn 145 in 2014 wel deed), maar een directe verbinding met Emmeloord vormt. Hierbij worden tevens een aantal nieuwe haltes in Dronten aangedaan, waardoor een stijging van het aantal in- en uitstappers verklaarbaar is. Het overgebleven deel van lijn 145, dat nu alleen tussen Lelystad en Swifterbant rijdt, laat in Swifterbant een daling zien van het aantal in- en uitstappers. In Lelystad is daarentegen juist sprake van een stijging van het aantal in- en uitstappers op deze lijn. De verschillende buslijnen laten een wisselend beeld zien in reizigersaantallen, waarbij een relatie met de ontwikkeling op de Hanzespoorlijn mogelijk aanwezig is, maar zeker niet in alle gevallen logisch lijkt. Een nieuwe treinverbinding heeft invloed op de regionale arbeidsmarktomvang. Voorliggende monitor laat zien dat de oriëntatie van werknemers, qua werkbestemming, die met de trein reizen op de diverse stations is veranderd na de ingebruikname van de Hanzespoorlijn. Zo komen werknemers die werken op Hanzeland in Zwolle steeds vaker uit de provincie Flevoland, waarbij het aandeel Overijssel lijkt af te nemen. Ook in de overige plaatsen met een station aan de Hanzespoorlijn zijn er veranderingen te zien in de werkbestemming van treinreizigers. Werkenden uit Dronten die met de trein reizen werken met name in Flevoland, Overijssel en Noord-Holland. Maar ook hier lijkt de oriëntatie wat te veranderen: het aandeel Flevoland is minder groot geworden, het aandeel Overijssel juist groter. 9

12 Werkenden die reizen via Kampen Zuid waren voorheen vooral georiënteerd op Overijssel en Flevoland; anno 2015 lijkt Overijssel terrein verloren te hebben en Flevoland is de belangrijkste werkprovincie geworden. Bij Lelystad valt de eenzijdige oriëntatie richting de Amsterdamse grootstedelijke regio op. Sinds 2013 is het aandeel van Overijssel als werkbestemming van Lelystedelingen onveranderd gebleven. Tegelijkertijd is voor werkenden uit Lelystad, met een aandeel van 42%, Noord-Holland (lees: Amsterdam) veruit de belangrijkste werkbestemming gebleven. In deze editie van Hanzelijn Monitor is ook aandacht besteed aan de aanwezige parkeervoorzieningen op de stations. Het blijkt dat de P+R (Park & Ride)-voorzieningen op Kampen Zuid en Dronten intensief gebruikt worden. Op beide stations lopen de P+R-voorzieningen tegen de grenzen van hun capaciteit aan. De bezetting van de parkeerplaatsen piekt gemiddeld tijdens de eerste helft van de middag, waarbij in Dronten 90% en in Kampen Zuid 85% van de parkeerplaatsen in gebruik is. De reizigers die er hun auto verwisselen voor de trein zijn voor het grootste deel afkomstig uit de betreffende Hanzelijnstad. Van de reizigers die via Dronten reizen, komt ruim 75% uit Dronten zelf. Voor Kampen Zuid geldt dat bijna 65% van de autoparkeerders uit de gemeente Kampen komt (Kampen of IJsselmuiden). Ten aanzien van het fietsstallingen biedt Kampen Zuid voldoende ruimte. Dit geldt niet voor Dronten. Tijdens een groot deel van de dag blijkt dat het aantal fietsplekken daar ontoereikend is; op piekmomenten is de bezettingsgraad ruim 135%. INDICATOREN Onder het thema mobiliteit wordt allereerst gekeken naar de wijzigingen in het OV-aanbod. Daarbij wordt zowel naar het aanbod van trein- en buslijnen als -diensten gekeken. Door middel van het monitoren van modal split gegevens per gemeente wordt gekeken naar de mogelijke verschuivingen in het reisgedrag in de regio. De monitoring van reizigersstromen brengt mogelijke veranderingen in het gebruik van het OV in beeld. Vervolgens wordt ook gekeken naar veranderingen in reispatroon van werkenden in de regio. Tot slot zijn twee nieuwe indicatoren opgenomen. Dit jaar is ook gekeken naar de bezetting van P+R-terreinen op de stations Dronten en Kampen Zuid, waarbij ook de herkomst en bestemming van de gebruikers in beeld is gebracht. Hetzelfde is gedaan voor de fietsparkeervoorzieningen op beide stations. In tegenstelling tot voorgaande jaren is in deze editie van de Hanzelijn Monitor niet gekeken naar de verplaatsingscijfers per gemeente en de cijfers van de OV-klantenbarometer. In figuur 1.0 zijn de indicatoren voor het thema Mobiliteit opgenomen. FIGUUR 1.0 INDICATOREN THEMA MOBILITEIT Paragraaf Indicator 1.1 OV-aanbod 1.2 Modal split 1.3 Reizigersstromen 1.4 Woon-werk verkeer 1.5 P+R 1.6 Fietsparkeren WERKWIJZE De gegevens voor de indicatoren van het thema mobiliteit komen uit mobiliteitsplannen en -documenten van de provincies Flevoland en Overijssel en uit de dienstregelingen van de vervoerders NS, Connexxion, Syntus en Arriva. Daarnaast zijn reizigersgegevens uit het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland (OViN) gebruikt en bewerkt. Door studenten van de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit zijn metingen verricht naar de huidige verkeers- en reizigersstromen en de bezettingsgraden van P+R- en fietsparkeervoorzieningen. 10

13 1.1 OV-aanbod De Hanzelijn Monitor 2015 In december 2012 is het OV-aanbod in het gebied tussen Lelystad en Zwolle als gevolg van de opening van de Hanzelijn sterk gewijzigd. Aan de ene kant bood de Hanzelijn nieuwe treinverbindingen, aan de andere kant werden veel (parallelle) buslijnen aangepast of opgeheven. In 2015 is, in tegenstelling tot voorgaande jaren, het OV-aanbod rondom de Hanzelijn nauwelijks gewijzigd. Deze paragraaf bevat een overzicht van het huidige OV-aanbod en een overzicht van de wijzigingen ten opzichte van vorig jaar. WERKWIJZE De werkwijze is gelijk aan de werkwijze van de vorige versies van de Hanzelijnmonitor. Het OV-aanbod is vastgesteld op basis van de lijnennetkaarten en dienstregelingen van NS, Arriva, Connexxion en Syntus, de vervoerders die rondom de Hanzelijn actief zijn. Voor de vergelijking wordt uitgegaan van een normale werkdag (maandag-vrijdag) in oktober (buiten de herfstvakantie om). TREIN Voor de trein geldt dat de dienstregeling sinds de opening van de Hanzelijn niet gewijzigd is (kleine verschuivingen van enkele minuten worden buiten beschouwing gelaten). In figuur 1.1a is de ligging van de Hanzelijn ten opzichte van het overige spoorwegnet weergegeven. FIGUUR 1.1a UITSNEDE SPOORKAART 2012 (LINKS) EN (RECHTS) (Bron: NS). Net als in voorgaande jaren stoppen de intercity s uitsluitend te Lelystad en Zwolle. Deze treinen rijden van Den Haag via Leiden, Schiphol, Amsterdam (Zuid), Almere en Lelystad via de Hanzelijn naar Assen en Groningen of Steenwijk, Heerenveen en Leeuwarden. De sprinters rijden van Amsterdam (Centraal), Weesp, Almere en Lelystad via de Hanzelijn naar Zwolle en stoppen ook te Dronten en Kampen. Vanaf de stations Lelystad en Zwolle rijden daarnaast treinen naar diverse andere bestemmingen, dit is weergegeven in figuur 1.1b. Figuur 1.1c bevat een overzicht van de frequenties van de treindiensten die de stations Lelystad en/of Zwolle aandoen. 11

14 FIGUUR 1.1b KAART VAN SPOORVERBINDINGEN RONDOM DE HANZELIJN (Bron: Treinreiziger.nl). FIGUUR 1.1c FREQUENTIES TREIN (OCHTENDSPITS 07:00-08:00 UUR) (Bron: NS). Station Richting Type Lelystad Dronten Frequentie Amsterdam Zuid-Schiphol-Den Haag Intercity 2 2 Amsterdam Centraal-(Schiphol-Den Haag-Vlissingen) Intercity 2 2 Amsterdam Centraal Sprinter 0 2 Zwolle-Assen-Groningen Intercity 0 1 Zwolle-Leeuwarden Intercity 0 1 Zwolle Sprinter 0 2 Lelystad-Amsterdam Centraal Sprinter 0 2 Zwolle Sprinter 0 2 Kampen Zwolle Sprinter 2 2 Kampen Zuid Zwolle Lelystad-Amsterdam Centraal Sprinter 0 2 Zwolle Sprinter 0 2 Amersfoort-Amsterdam Zuid-Schiphol Intercity 1 0 Amersfoort-Utrecht-Den Haag Intercity 1 0 Amersfoort-Utrecht-Rotterdam Intercity 1 2 Amersfoort-Utrecht Sprinter 2 2 Arnhem-'s-Hertogenbosch-Roosendaal Intercity 2 2 Assen-Groningen Intercity 2 2 Assen-Groningen Sprinter 1 2 Coevorden-Emmen Sprinter 2 2 Coevorden Sneltrein 0 2 Kampen Sprinter 2 2 Leeuwarden Intercity 2 2 Lelystad-Amsterdam Zuid-Schiphol-Den Haag Intercity 0 2 Lelystad-Amsterdam Centraal Sprinter 0 2 Nijverdal-(Almelo-Enschede) Sprinter

15 BUS In tegenstelling tot voorgaande jaren is het buslijnennet rondom de Hanzelijn in 2015, ten opzichte van 2014, vrijwel niet gewijzigd. Een schematische weergave van het lijnennet is te vinden in figuur 1.1d. FIGUUR 1.1d SCHEMATISCHE WEERGAVE REGIONAAL OV-AANBOD OP WERKDAGEN OVERDAG (bron: Connexxion, NS, bewerkt door Lectoraat Area Development). Emmeloord Swifterbant Lelystad Kampen Zwolle Harderwijk Legenda Hanzelijn Spoorlijn Kampen-Zwolle Busverbinding Busverbinding, spitslijn Overige spoorverbindingen Voor de vergelijking van de buslijnen is, net als voorgaande jaren, gekeken naar het aantal vertrekkende ritten tussen 07:00 uur en 08:00 uur s ochtends. Deze gegevens zijn te vinden in figuur 1.1e. Figuur 1.1e frequenties bus (ochtendspits 07:00-08:00 uur) (Bron: Arriva, Connexxion, Syntus) Plaats Aantal lijnen Vertrekkende ritten Aantal lijnen Vertrekkende ritten Aantal lijnen Vertrekkende ritten Lelystad Dronten Kampen Zwolle

16 Door deze wijze van vergelijken lijken er geen wijzigingen te zijn in het openbaar busvervoer rondom de Hanzelijn. Er is echter sprake van een aantal lokale wijzingen: Lelystad: de buslijn naar Emmeloord is omgenummerd van lijn 345 naar lijn 140 en heeft een gewijzigde route in Lelystad. Daarmee keert het lijnnummer 140 terug in het gebied van de Hanzelijn, tot december 2012 was er namelijk een lijn 140 Dronten-Kampen-Zwolle. Dronten: lijn 145 Lelystad-Dronten is ingekort tot Swifterbant, in plaats daarvan rijdt lijn 146 Emmeloord- Swifterbant door naar Dronten. Hierdoor is de doorgaande verbinding tussen Emmeloord en Dronten, welke tot december 2012 bestond, hersteld. Lijn 145 rijdt sindsdien uitsluitend op werkdagen en zaterdag overdag, s avonds en in het weekend moeten reizigers tussen Lelystad en Swifterbant via Dronten reizen. Kampen: geen wijzigingen. Zwolle: geen wijzigingen in buslijnen in het Hanzelijn-gebied. CONCESSIES In het Nederlandse openbaar vervoer wordt gewerkt met concessies. Een concessie voor het openbaar vervoer is een pakket van lijnen en/of andere vervoersdiensten die een OV-autoriteit onder bepaalde voorwaarden exclusief aan een vervoerder toekent. Er zijn gebieds- en lijnconcessies. Met uitzondering van een aantal regionale treinlijnen wordt de concessie voor het openbaar vervoer per trein verleend door het Rijk. De huidige vervoersconcessie voor het hoofdrailnet is toegekend aan NS Reizigers en loopt tot en met De gebieds- en lijnconcessies hebben hoofdzakelijk betrekking op het regionale en lokale vervoer. In het invloedsgebied van de Hanzelijn zijn de provincies Flevoland, Gelderland en Overijssel de OV-autoriteiten. Ten opzichte van 2013 en 2014 zijn er in 2015 geen wijzigingen in het gebied rondom de Hanzelijn. Wel is in 2015 bekend gemaakt dat met ingang van december 2017 Syntus de exploitatie van de spoorlijnen Kampen-Zwolle en Zwolle-Enschede overneemt van NS Reizigers. In figuur 1.1f wordt een overzicht van de gebieds- en lijnconcessies in het invloedsgebied van de Hanzelijn getoond. In figuur 1.1g worden de gebiedsconcessies op de kaart weergegeven. FIGUUR 1.1f OVERZICHT VAN OV-CONCESSIES RONDOM DE HANZELIJN (Bron: OVinNL, bewerkt door Lectoraat Area Development).. Concessie Type Vervoerder Termijn Opmerkingen IJsselmond Gebied Connexxion Stadsvervoer Lelystad Gebied Arriva Midden-Overijssel Gebied Syntus Veluwe Gebied Syntus De optionele verlenging van 2016 tot 2020 is inmiddels definitief gemaakt. Trein Kampen-Zwolle en Lijn NS Vanaf december 2017 Syntus Zwolle-Enschede Hoofdrailnet NS Inclusief Hanzelijn. FIGUUR 1.1g GEBIEDS-CONCESSIES RONDOM DE HANZELIJN (Bron: CROW). 14

17 1.2 Modal split De Hanzelijn Monitor 2015 Door de komst van de Hanzelijn kan een reiziger uit de Hanzelijngemeenten besluiten om over te stappen van de auto naar het openbaar vervoer. Andersom is uiteraard ook mogelijk omdat er na de opening van Hanzespoorlijn een aantal buslijnen zijn opgeheven. Daarnaast is Dronten, voor iemand die aangewezen is op het openbaar vervoer of die daar specifiek voor gekozen heeft, aantrekkelijker geworden door de komst van een station. Om de effecten van de Hanzelijn in beeld te brengen, is het daarom noodzakelijk om de vervoerwijzekeuze-verdeling, oftewel de modal split te monitoren. Door de beschikbaarheid van data over 2013 en 2014 is het mogelijk de veranderingen in modal split voor twee jaren na de opening en van de Hanzespoorlijn in beeld te brengen. WERKWIJZE Alle cijfers met betrekking tot het aantal en de kenmerken van verplaatsingen in deze monitor zijn afkomstig van een bewerking van gegevens uit het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland (OViN). De modal split gegevens zijn per jaar bepaald op basis van het aantal verplaatsingen per woongemeente. Door de beschikbaarheid van de cijfers van 2013 en 2014 van het OViN is het mogelijk een indicatie te geven van het effect van de komst van de Hanzelijn; ten tijde van de Hanzelijn Monitor van 2013 waren alleen de cijfers van 2012 beschikbaar. De OViN-cijfers voor 2015 zijn niet meegenomen in deze editie van de Hanzelijn Monitor, deze komen pas in 2016 beschikbaar. MODAL SPLIT In de cijfers van 2014 zijn de aandelen van de verschillende vervoerwijzen voor Nederland als totaal niet of nauwelijks gewijzigd ten opzichte van Alleen het aandeel van de auto is iets gezakt, het aandeel van de fiets is daarentegen licht gestegen. Als gekeken wordt kijken naar de verschuivingen vanaf 2010, dan is de conclusie dat er geen grote, structurele veranderingen zijn waar te nemen in de modal split van de verschillende vervoerwijzen. In de figuren 1.4a tot en met 1.4f wordt een overzicht gegeven van de aandelen auto, trein, bus/tram/metro, openbaar vervoer en fiets voor de vier Hanzelijngemeenten en het landelijke gemiddelde voor de jaren 2010 tot en met Tevens zijn in de laatste twee kolommen twee gemiddelden opgenomen. Één kolom betreft het gemiddelde percentage voor de jaren 2010 tot en met 2012; de jaren voordat de Hanzespoorlijn is geopend ( voor HL ). De andere, laatste, kolom betreft het gemiddelde percentage voor de jaren 2013 en 2014; de jaren na opening van de spoorlijn ( na HL ). Wat opvalt is dat na de opening van de Hanzespoorlijn het aandeel treinverplaatsingen in alle vier de gemeenten is toegenomen, maar de mate waarin verschilt (zie figuur 1.4b). De stijging van het aandeel trein staat in Kampen tegenover een daling van het aandeel bus/tram/metro in Kampen, maar leidt in totaal wel tot een toename van het OV-aandeel. Ook in de gemeente Dronten neemt het aandeel treinverplaatsingen na opening van de Hanzespoorlijn toe. Wel neemt per saldo het aandeel OV af als gevolg van een relatief grote afname van het aandeel bus/tram/metro-verplaatsingen in de gemeente. Deze daling van het aandeel OV heeft naar alle waarschijnlijkheid geresulteerd in de toename van het auto-aandeel in Dronten, welke terug te zien is in figuur 1.4a. De toename van het aandeel OV-verplaatsingen in Zwolle na opening van de Hanzespoorlijn is te danken aan de toename van het aantal treinverplaatsingen, het aandeel bus/tram/metro-verplaatsingen nam juist af. Lelystad laat zowel een stijging van het aandeel bus/tram/metro als van het aandeel trein zien na opening van de Hanzespoorlijn. Voor Lelystad en Zwolle geldt uiteraard wel dat het effect van de Hanzespoorlijn in bijvoorbeeld het treinaandeel niet precies te duiden is omdat beide stations door meerdere treinverbindingen dan alleen de Hanzelijn ontsloten worden. 15

18 FIGUUR 1.2a AANDEEL AUTO (Bron: OViN 2010, 2011, 2012, 2013 en 2014, bewerkt door Lectoraat Area Development). Gemeente Voor HL Na HL Dronten 58% 55% 58% 63% 55% 57% 59% Kampen 41% 46% 51% 43% 47% 46% 45% Lelystad 53% 57% 55% 58% 52% 55% 55% Zwolle 47% 47% 48% 46% 45% 47% 45% Nederland 47% 47% 47% 48% 46% 47% 47% FIGUUR 1.2b AANDEEL TREIN (Bron: OViN 2010, 2011, 2012, 2013 en 2014, bewerkt door Lectoraat Area Development). Gemeente Voor HL Na HL Dronten 1,9% 0,9% 0,4% 1,3% 1,4% 1,1% 1,4% Kampen 0,9% 0,6% 0,4% 3,3% 3,9% 0,6% 3,6% Lelystad 5,2% 2,6% 3,6% 3,5% 4,7% 3,8% 4,1% Zwolle 5,0% 4,3% 4,5% 7,9% 5,8% 4,6% 6,9% Nederland 2,2% 1,9% 1,9% 2,2% 2,2% 2,0% 2,2% FIGUUR 1.2c AANDEEL BUS/TRAM/METRO (Bron: OViN 2010, 2011, 2012, 2013 en 2014, bewerkt door Lectoraat Area Development). Gemeente Voor HL Na HL Dronten 3,4% 2,5% 2,6% 1,7% 1,4% 2,8% 1,6% Kampen 2,2% 1,0% 0,9% 1,0% 0,6% 1,4% 0,8% Lelystad 1,5% 0,9% 1,2% 1,0% 1,7% 1,2% 1,4% Zwolle 2,7% 2,4% 2,3% 0,9% 1,5% 2,5% 1,2% Nederland 2,9% 2,6% 2,2% 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% FIGUUR 1.2d AANDEEL OPENBAAR VERVOER (TREIN + BUS/TRAM/METRO) (Bron: OViN 2010, 2011, 2012, 2013 en 2014, bewerkt door Lectoraat Area Development). Gemeente Voor HL Na HL Dronten 5,3% 3,5% 3,0% 3,1% 2,8% 3,9% 2,9% Kampen 3,1% 1,6% 1,3% 4,3% 4,5% 2,0% 4,4% Lelystad 6,7% 3,5% 4,7% 4,6% 6,3% 5,0% 5,5% Zwolle 7,7% 6,8% 6,9% 8,7% 7,3% 7,1% 8,0% Nederland 5,1% 4,5% 4,1% 4,9% 4,8% 4,6% 4,8% FIGUUR 1.2e AANDEEL FIETS (Bron: OViN 2010, 2011, 2012, 2013 en 2014, bewerkt door Lectoraat Area Development). Gemeente Voor HL Na HL Dronten 21% 23% 24% 19% 29% 23% 24% Kampen 33% 32% 27% 35% 30% 31% 32% Lelystad 17% 22% 19% 22% 26% 19% 24% Zwolle 25% 32% 29% 31% 34% 28% 33% Nederland 25% 28% 28% 26% 28% 27% 27% 16

19 FIGUUR 1.2f MODAL SPLIT 2014 (Bron: OViN 2014, bewerkt door Lectoraat Area Development). Lelystad Dronten 1% 0% 14% 13% 34% 37% 26% 29% 0% 2% 5% 18% 0% 1% 1% 19% Kampen 2% Zwolle 1% 16% 29% 11% 33% 30% 18% 34% 12% 0% 1% 4% 1% 2% 6% Legenda Auto (bestuurder) Auto (passagier) Trein Bus/tram/metro Bromfiets Fiets Lopen Overig 17

20 1.3 Reizigersstromen Als gevolg van de ingebruikname van de Hanzelijn zullen de reispatronen van OV-gebruikers veranderen. Dit komt niet alleen omdat de Hanzelijn een nieuwe reismogelijkheid vormt, maar ook omdat andere reismogelijkheden na opening van de Hanzelijn zijn aangepast of opgeheven (buslijnen). In deze paragraaf wordt dieper ingegaan op de veranderingen van de reizigersstromen die veroorzaakt zijn door de ingebruikname van de Hanzelijn. Het is interessant om na te gaan of deze veranderingen zichtbaar zijn in de nieuwe cijfers voor WERKWIJZE De gegevens over de herkomst en bestemming van woon-werkverkeer zijn verzameld door studenten van de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit van Windesheim en bewerkt door onderzoekers van het lectoraat Area Development. Zowel voor de bus als voor de trein is het aantal in en uitstappers geteld. Dit is gedaan in de jaren 2012 tot en met Voor de trein geldt dat de tellingen zijn uitgevoerd vanaf de perrons van de stations Lelystad (alleen reizigers richting Zwolle), Dronten, Kampen Zuid, Kampen en Zwolle (alleen de reizigers richting Lelystad via Hanzelijn en Kampen via Kamperlijn). Door de gevolgde werkwijze, waarbij uitsluitend in- en uitstappers geteld zijn, zijn doorgaande reizigers die gebruik maken van de Hanzelijn niet geteld. Voor de bus is in 2015 geteld in de voertuigen van de buslijnen 11 (stadsdienst Kampen), 21/22 (stadsdienst Dronten), 74 (deel in Kampen), 143 (traject Dronten-Kampen), 145 (traject Lelystad-Swifterbant), 146 (Swifterbant-Dronten) en 163 (spitslijn Dronten-Lelystad). In figuur 1.3a zijn de verschillende dagen waarop het aantal reizigers geteld is weergegeven. Ook is weergegeven in welke tijdsperiode is geteld. Een aantal lijnen is in bepaalde jaren niet geteld; de lijnen die nog niet bestonden dan wel de lijnen die zijn opgeheven. Een aantal lijnen zijn dit jaar voor het eerst gemeten. In dit hoofdstuk zijn ook telgegevens van Prorail/NS opgenomen die zijn verzameld in het kader van de opening van de nieuwe treinstations Kampen Zuid en Dronten (voor Zwolle en Lelystad heeft Prorail/NS geen tellingen gedaan). Dit biedt mogelijkheden om de telcijfers van Windesheim te kunnen vergelijken maar ook in perspectief te kunnen plaatsen. Om deze vergelijking te kunnen maken is er dit jaar, net zoals vorig jaar, door Windesheim langer geteld dan in de jaren 2012 en 2013: er is geteld tussen 6 uur s ochtends en 22 uur s avonds (in plaats van tussen 7 uur s ochtends en 19 uur s avonds). Op deze manier is aangesloten op de tijdsperiode waarop Prorail telt. 18

21 FIGUUR 1.3a OVERZICHT VAN DATA EN TIJDEN WAAROP GETELD IS IN ONDERZOEKEN VAN 2012 t/m 2015 (Bron: Lectoraat Area Development) Bus/trein Lijn Station Datum Tijd Datum Tijd Datum Tijd Datum Tijd Trein Hanzelijn Lelystad n.b. n.b. do u di u di u Dronten n.b. n.b. do u di u di u Kampen Zuid n.b. n.b. do u di u do u Zwolle n.b. n.b. do u di u di u**** do u**** ma 26- Kamperlijn Zwolle di u do u u di u Bus/trein 11 Stadsd. Kpn n.g. n.g. wo u di u do u 12 Stadsd. Kpn n.g. n.g. wo u o.h. o.h. o.h. o.h. 143 Dron-Kpn vr u ma u di u di u 145 Lls-Stb-Dron n.b. n.b. wo u di u di u 163 Lls-Dron n.b. n.b. n.g. n.g. n.g. n.g. di u* 146** Dron-Stb n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. vr u 74*** Kpn-Kpnz n.b. n.b. n.b. n.b. n.g. n.g. do u 21/22 Stadsd. Dron n.b. n.b. wo u di u di u* Lls-Dron- 330 Kpn-Zl do u o.h. o.h. o.h. o.h. o.h. o.h. * Eerste en laatste bus niet geteld. Alle overige spitsritten wel. n.b. Bestond (nog) niet ** Onderdeel van lijn 145 in n.g. Niet geteld *** Is sinds 2014 vervanger van lijn 12 o.h. Opgeheven **** Telling op 30-4 is gebruikt om telling op 28-4 te verifiëren / volledig te maken. De gegevens aangaande het aantal in- en uitstappers betreffen een momentopname. Uiteraard fluctueren aantallen over het jaar. Om verschillen tussen de jaren maar ook tussen de tellingen van Windesheim en Prorail/NS te duiden is tevens gebruik gemaakt van zogenaamde check-in-gegevens van Prorail/NS. Dit zijn de geregistreerde check-ins met de OVchipkaart. Deze gegevens zijn gebruikt om te controleren of de gegevens van Windesheim en NS zijn verzameld op dagen waarop sprake is van een normale hoogte van het aantal check-ins, oftewel het aantal reizigers. Onder normaal wordt hier verstaan: niet veel hoger of lager dan het gemiddelde in de periode waarin geteld is. KAMPERLIJN De Kamperlijn, in de volksmond het Kamperlijntje genoemd, is de spoorlijn tussen Zwolle en Kampen. Nadat in 2012 de Hanzelijn geopend is, liep het aantal in- en uitstappers op het Kamperlijntje terug, zie figuur 1.3b. In 2013 lag dit aantal ongeveer 15% lager dan in In 2014 was dit aantal weer toegenomen tot ongeveer het niveau van 2012, echter, in de tellingen van 2015 ligt het aantal in- en uitstappers weer ongeveer 10% lager dan voor de opening van de Hanzelijn (2012). Het aantal in- en uitstappers lijkt dus de laatste jaren wat te fluctueren, waarbij afgevraagd kan worden in hoeverre deze fluctuatie een directe relatie heeft met de opening van de Hanzelijn. 19

22 FIGUUR 1.3b IN- EN UITSTAPPERS ZWOLLE EN KAMPEN (KAMPERLIJN) (Bron: Metingen studenten Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit, bewerkt door Lectoraat Area Development). Bron Windesheim 7-19u Index (2012=100) Windesheim 6-22u 4.707** 3.965** Index (2012=100) NS 6-22u n.b.* n.b.* n.b.* n.b.* * Er is door Prorail/NS niet geteld op de Kamperlijn. ** In 2012 en 2013 is door Windesheim geteld tussen 7u s ochtends en 19u s avonds. In 2014 en 2015 is door Windesheim geteld tussen 6u s ochtends en 22u s avonds. De waarde met een ** is bepaald op basis van de factor tussen beide tijdsperioden in Net zoals in 2013 en 2014 is er in 2015 sprake van een onbalans: er zijn ongeveer 200 instappers meer geteld richting Zwolle dan richting Kampen. Een verklaring zou kunnen zijn dat reizigers de beide stations in Kampen afwisselend gebruiken. De cijfers in 2015 ondersteunen deze verklaring niet helemaal: op station Kampen Zuid is weliswaar een onbalans te vinden tussen het aantal in- en uitstappers, maar deze is kleiner dan het verschil tussen het aantal in- en uitstappers op station Kampen. Ook is mogelijk dat een deel van de reizigers pas na 22.00u terugreist en daarom wel op de heenweg maar niet op de terugweg geteld is. 1 HANZELIJN Op de Hanzelijn is in 2015 door studenten van de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit geteld op vier stations: Zwolle, Kampen Zuid, Dronten en Lelystad (op dinsdagen en donderdagen in april en mei). In totaal ligt het aantal in- en uitstappers op de vier Hanzelijnstations tezamen in 2015 ongeveer 40% hoger dan vlak na opening van de Hanzespoorlijn (zie waarden bij 2013 in tabel 1.3c). Ook ten opzichte van de tellingen van vorig jaar is een toename van het aantal in- en uitstappers waar te nemen. FIGUUR 1.3c IN- EN UITSTAPPERS HANZELIJN (TOTAAL STATIONS ZWOLLE, KAMPEN ZUID, DRONTEN EN LELYSTAD (Bron: Metingen studenten Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit, bewerkt door Lectoraat Area Development). Bron Windesheim 7-19u n.v.t Index (2013=100) n.v.t Windesheim 6-22u n.v.t ** Index (2013=100) n.v.t NS 6-22u n.v.t. n.b.* n.b.* n.b.* * Er is door Prorail/NS niet geteld op alle stations van de Hanzelijn (alleen op nieuwe station Dronten en Kampen Zuid). ** In 2013 is door Windesheim geteld tussen 7u s ochtends en 19u s avonds. In 2014 en 2015 is door Windesheim geteld tussen 6u s ochtends en 22u s avonds. De waarde met een ** is bepaald op basis van de factor tussen beide tijdsperioden in 2014: telcijfers liggen tussen 6-22u ongeveer 15% hoger dan tussen 7-19u. STATION LELYSTAD In Lelystad stoppen zowel de sprinters als de intercity s die van de Hanzelijn gebruik maken. Studenten van de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit hebben op een dinsdag in mei 2015 geteld op dit station. Hierbij zijn in- en uitstappers geteld, maar ook overstappers. In totaal zijn er op de teldag in in- en uitstappers geteld (zie figuur 1.3d). Ten opzichte van 2013 is dit een stijging van ongeveer 33%. De stijging van het aantal in- en uitstappers welke is waargenomen in de 2014-editie van de Hanzelijn Monitor jaar zet hiermee door, alhoewel de stijging minder groot is. Er stappen ongeveer 350 reizigers minder in richting Zwolle dan dat er uit de richting Zwolle uitstappen. In 2013 was dezelfde onbalans tussen in- en uitstappers 1 Uit een onderzoek naar de toekomst van de Kamperlijn blijkt dat na uur meer mensen vertrekken richting Kampen dan richting Zwolle (Janssen, 2013). 20

23 ook zichtbaar, terwijl in 2014 deze onbalans juist omgekeerd was: aantal instappers richting Zwolle groter dan aantal uitstappers vanuit de richting Zwolle. Een duidelijke verklaring hiervoor is niet te geven. De aanvullend opgevraagde check-in-gegevens van Prorail/NS laten geen uitzonderlijk beeld in het aantal check-ins en check-outs, wat betekent dat de gekozen teldag in Lelystad als representatief gezien kan worden voor de gekozen meetperiode. Figuur 1.3d IN- EN UITSTAPPERS LELYSTAD (HANZELIJN) (Bron: Metingen studenten Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit, bewerkt door Lectoraat Area Development). Bron Windesheim 7-19u n.v.t Index (2013=100) n.v.t Windesheim 6-22u n.v.t ** Index (2013=100) n.v.t NS 6-22 u n.v.t. n.b.* n.b.* n.b.* * Er is door Prorail/NS niet geteld op alle stations van de Hanzelijn (alleen op nieuwe station Dronten en Kampen Zuid). ** In 2013 is door Windesheim geteld tussen 7u s ochtends en 19u s avonds. In 2014 en 2015 is door Windesheim geteld tussen 6u s ochtends en 22u s avonds. De waarde met een ** is bepaald op basis van de factor tussen beide tijdsperioden in STATION DRONTEN Op station Dronten wordt alleen gestopt door sprinters. Deze sprinters uit de richtingen Zwolle en Lelystad komen ongeveer op hetzelfde tijdstip aan. Hierdoor is de aansluiting van de buslijnen op de trein over het algemeen goed, met name voor de stadsdienst. Enige negatieve uitschieter in dit verband is lijn 147 vanuit Biddinghuizen, hiervoor is de overstaptijd ongeveer een kwartier. Studenten van de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit hebben op een dinsdag in mei 2015 geteld op station Dronten. Hierbij zijn er in- en uitstappers geteld (zie figuur 1.3e). Dit is een daling ten opzichte van Maar ten opzichte van de telling in 2013 is er nog steeds sprake van een stijging van ongeveer 30%. Met andere woorden: sinds de opening van de Hanzespoorlijn is het aantal in- en uitstappers met ongeveer 30% toegenomen. Deze stijging is te zien bij zowel de instappers als de uitstappers, waarbij vooral de groei van het aantal uitstappers vanuit de richting Lelystad opvallend hoog is. De vraag blijft wel of deze groei een betrouwbaar beeld geeft. In 2013 is namelijk in de tellingen een relatief groot verschil tussen het aantal in- en uitstappers richting/vanuit Lelystad waargenomen. Door deze onbalans geven de groei indices ten opzichte van 2013 een wellicht een overschatting van de werkelijke ontwikkeling van het aantal in- en uitstappers. Zonder deze onbalans is namelijk niet of nauwelijks sprake van een toename van het aantal reizigers van en naar Lelystad vanuit Dronten. In en vanuit de richting Zwolle lijkt wel sprake van een toename van het aantal reizigers, alhoewel het aantal in- en uitstappers in 2015 wel iets lager ligt dan in 2014 (maar nog steeds fors hoger dan in 2013). 21

24 FIGUUR 1.3e IN- EN UITSTAPPERS DRONTEN (HANZELIJN) (Bron: Metingen studenten Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit, bewerkt door Lectoraat Area Development). Bron Windesheim 7-19u n.v.t Index (2013=100) n.v.t Windesheim 6-22u n.v.t ** Index (2013=100) n.v.t NS 6-22u n.v.t Index (2013=100) n.v.t ** In 2013 is door Windesheim geteld tussen 7u s ochtends en 19u s avonds. In 2014 en 2015 is door Windesheim geteld tussen 6u s ochtends en 22u s avonds. De waarde met een ** is bepaald op basis van de factor tussen beide tijdsperioden in In figuur 1.3f is het aantal instappers op station Dronten richting Zwolle te zien. Met name in de ochtendspits is ten opzichte van 2013 sprake van een stijging. Ten opzichte van 2014 is sprake van zowel dalingen als stijgingen van het aantal in- en uitstappers, afhankelijk van de tijdsperiode. FIGUUR 1.3f INSTAPPERS OP STATION DRONTEN, RICHTING ZWOLLE (Bron: Metingen studenten Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit, bewerkt door Lectoraat Area Development) De telcijfers van Windesheim van 2015 liggen ongeveer 2,5% hoger dan die van NS/Prorail. In die zin is er sprake van een redelijk overeenkomend beeld. Daarbij dient wel opgemerkt dat NS/Prorail geteld heeft op een dag met stormachtig weer waarop een aantal reizigers heeft aangegeven normaal niet met de trein te reizen. STATION KAMPEN ZUID Op station Kampen Zuid wordt alleen door de sprinters gestopt, de intercity s rijden door. De sprinter richting Zwolle vertrekt op een ander moment in het uur dan de sprinter richting Lelystad. Het is daarom lastig een goede aansluiting van de buslijnen te realiseren op dit station. Overstap vanuit de bus op de trein richting Lelystad is daarbij beter dan die richting Zwolle. Maar voor de richting Zwolle is er voor reizigers nog het alternatief via station Kampen, met de Kamperlijn. Studenten van de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling Mobiliteit hebben op een donderdag in april 2015 geteld op station Kampen Zuid. Hierbij zijn in- en uitstappers geteld. Dit is ongeveer 15% hoger dan de tellingen in 2014 en Ook de Prorail/NS-tellingen laten een zelfde stijging zien, waardoor dit beeld bevestigd wordt. Opvallend hieraan is dat er vorig jaar geen sprake was van een groei dan wel daling van het aantal in- en uitstappers op station Kampen Zuid (zie figuur 1.3g). 22