Faunaonderzoek met de fotoval op het bedrijvenpark Fivelpoort bij Appingedam

Transcriptie

1 Faunaonderzoek met de fotoval op het bedrijvenpark Fivelpoort bij Appingedam Albert-Erik de Winter en Leo Stockmann November 2012

2 Dankwoord Parkmanager de heer F. de Vries van Fivelpoort CV wordt bedankt voor het verlenen van de opdracht voor dit onderzoek. De heer D. Bekker (Zoogdiervereniging) voor het lenen van twee fotovallen en mevrouw I. Benus (Landschapsbeheer Groningen) voor het maken van de kaart in figuur 1. Colofon Titel : Faunaonderzoek met de fotoval op bedrijvenpark Fivelpoort bij Appingedam Opdrachtgever : Bedrijvenpark Fivelpoort CV, de heer F. de Vries Veldwerk : Albert-Erik de Winter Auteur(s) : Albert-Erik de Winter en Leo Stockmann Foto kaft : Jonge vos, bedrijvenpark Fivelpoort, meetpunt 1 foto s Landschapsbeheer Groningen en Albert-Erik de Winter Hoogkerk, 10 november

3 Samenvatting In de periode van 27 juni t/m 24 oktober 2012 heeft op het bedrijvenpark Fivelpoort bij Appingedam een fotovalinventarisatie naar wilde dieren plaatsgevonden. Aanleiding voor deze inventarisatie vormt de vraag van het parkbeheer aan landschapsbeheer Groningen of op dit terrein ook egels voorkomen. In een uit 2002 daterend rapport van adviesbureau van Hattum & de Jong getiteld: Faunavoorzieningen Fivelpoort, de natuur naast de deur wordt namelijk advies gegeven over terreininrichting voor verschillende diersoorten die voor kunnen komen op dit bedrijvenpark. De egel wordt hierbij genoemd als doelsoort. Voor de inventarisatie is gebruik gemaakt van een tweetal fotovallen (automatische camera met infraroodsensor) die voor langere of kortere periode op negen meetpunten op het bedrijventerrein stand by opgesteld hebben gestaan. Hierbij zijn naast enkele waarnemingen van egel ook andere diersoorten geregistreerd. Waarnemingen van deze soorten zijn in dit onderzoek meegenomen. Om de dieren voor de lens te lokken is gebruik gemaakt van pindakaas en kattenvoer. Tijdens de inventarisatie zijn bij de negen meetpunten op dit bedrijvenpark in totaal 1350 fotobeelden met dieren en/of mensen geregistreerd. Hiervan hadden 784 fotobeelden betrekking op waarnemingen van wilde fauna, de overige 566 beelden op waarnemingen van mens, hond en huiskat. Tijdens deze inventarisatie zijn op het bedrijvenpark Fivelpoort acht wilde faunasoorten waargenomen, te weten: egel (71 waarnemingen), haas (23 waarnemingen), steenmarter (202 waarnemingen), vos (101 waarnemingen), ree (8 waarnemingen), zwarte kraai (374 waarnemingen), fazant (1 waarneming) en spreeuw (4 waarnemingen). Genoemde soorten worden beschermd door de Flora- en faunawet (artikel 3), uit de omgeving van Fivelpoort waren voorafgaand aan deze inventarisatie waarnemingen bekend van deze soorten (bron ). Opvallend zijn de 24 fotobeelden waarop een steenmarter en een egel gezamenlijk zijn te zien (meetpunt 5) en de foto waarop een politieagente een paal waarop pindakaas is gesmeerd bekijkt De aangetroffen zoogdiersoorten zijn gebaat bij extensief beheer. Door het achterwege laten van de schapenbegrazing en het toepassen van extensief maaibeheer (bijv. 1 maal/ 3 jaar) kan de waarde van de braakliggende terreindelen voor deze zoogdiersoorten, en mogelijk ook andere soortgroepen, de komende jaren toenemen. Wel moet hierbij gerealiseerd worden dat het tijdelijke natuur betreft. Naarmate zich meer bedrijven op Fivelpoort gaan vestigen zal de waarde van dit terrein voor veel zoogdiersoorten weer afnemen. Om ook op langere termijn de aanwezigheid van zoogdiersoorten te kunnen waarborgen verdient terreininrichting met duurzaam groen (bomen en struiken) de voorkeur. Hiervoor liggen ondermeer kansen op overhoeken en perceelsafscheidingen op dit groene bedrijventerrein. 2

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Materiaal en methode 4 3. Opmerking 4. Resultaten Beschrijving waargenomen soorten per meetpunt Soortbespreking Egel Haas Steenmarter Vos Ree Zwarte kraai Fazant Spreeuw Huiskat Hond Mens 7 5. Aanbeveling 7 6. Overige waarnemingen 8 7. Literatuur 8 Pagina Bijlage 1: Waarnemingen per meetpunt 9-11 Bijlage 2: (Belangrijkste) fotowaarnemingen Bijlage 3: Overige waarnemingen 26 3

5 1. Inleiding Ten zuiden van de stad Appingedam in Noord-Groningen ligt het 45 hectare grote bedrijvenpark Fivelpoort. Dit park wordt aan de noordzijde begrensd door een oud, met bomen en struiken begroeid, baggerdepot, aan de zuidkant van het terrein (t.h.v.de N33) bevindt zich een langgerekt waterelement met natuurlijke oevers. Op het bedrijvenpark Fivelpoort staan enkele bedrijfspanden, het grootste deel van het terrein ligt echter nog braak. Met het slagzin De natuur naast de deur en gerichte acties om voorzieningen voor flora en fauna te treffen is Fivelpoort zich gaan profileren als groen bedrijventerrein (Landschapsbeheer Nederland, 2005). Om natuurontwikkeling, in het bijzonder de aanwezigheid van fauna, te stimuleren is voorafgaand aan de terreininrichting een advies opgesteld waarin is aangegeven hoe dit terrein voor allerlei diersoorten aantrekkelijk kan worden gemaakt (van Hattum & de Jong, 2002). De egel (Erinaceus europaeus) wordt in dit advies genoemd als doelsoort, wat inhoudt dat ontwikkelaar en bouwer gerichte acties zullen ondernemen om het voorkomen van deze soort op dit terrein te stimuleren. Nu het bedrijventerrein is ingericht en de eerste bedrijven zich hebben gevestigd is de beheerder benieuwd naar de vraag of op bedrijvenpark Fivelpoort ook egels voorkomen. Om dit te onderzoeken heeft Landschapsbeheer Groningen in 2012 een inventarisatie met twee fotovallen (automatische camera s met infraroodsensor) uitgevoerd. Naast egel zijn tijdens deze inventarisatie ook andere wilde diersoorten meegenomen. Dit rapport bevat de resultaten van dit onderzoek. 2. Materiaal en methode De faunainventarisatie is uitgevoerd in de periode van 27 juni t/m 24 oktober Gedurende deze periode hebben op negen locaties verspreid over het bedrijventerrein een fotovallen stand by opgesteld gestaan. In figuur 1 zijn de meetpunten en periode waarin deze zijn onderzocht weergegeven. Figuur 1: Ligging meetpunten en onderzoeksperiode/ biotoop Onderzoeksperiode meetpunten Biotoop Meetpunt 1; 27 juni t/m11 juli 2012 wegberm met gras Meetpunt 2; 27 juni t/m11 juli 2012 tuin rond bedrijfspand/ gazon met bomen Meetpunt 3; 11 juli t/m 24 juli 2012 grasland/ schapenwei met takkenhoop Meetpunt 4; 11 juli t/m 24 juli 2012 grasland/ schapenwei met takkenhoop Meetpunt 5; 12 september t/m 29 september 2012 grasland langs wandelpad Meetpunt 6; 25 september t/m 9 oktober 2012 grasland Meetpunt 7; 20 september t/m 14 oktober 2012 wegberm met gras Meetpunt 8; 9 oktober t/m 21 oktober 2012 wegberm met gras en bomen Meetpunt 9; 10 oktober t/m 24 oktober 2012 grasland bij bosschage en poel 4

6 Meetpunt 1 Meetpunt 2 Meetpunt 3 Meetpunt 4 Meetpunt 5 Meetpunt 6 Meetpunt 7 Meetpunt 8 Meetpunt 9 De voor deze inventarisatie gebruikte fotovallen betrof het merk en type Dörr Snapshot 5.0 MP IR. Met deze fotovallen zijn tussen 27 juni en 24 oktober 2012 de negen meetpunten geïnventariseerd. Twee à drie meter voor de fotoval werden telkens lokstoffen aangeboden die bestonden uit pindakaas (op stok gesmeerd) en kattenvoer (voor de camera uitgelegd). Pindakaas is hierbij het lokmiddel waarvan bekend is dat het een grote diversiteit aan wilde diersoorten aantrekt c.q. naar de fotoval toelokt [Van den Akker, 2009]. Van welke afstand wilde dieren de pindakaas- en kattenvoergeur kunnen waarnemingen is niet bekend. Kattenvoer wordt aangeboden als voedsel en zorgt ervoor dat de dieren langer voor de fotoval verblijven wat de fotografeerkans en kwaliteit van de foto s vergroot. De automatische fotoval werkt met infraroodsensor die reageert op bewegingen. Bij elke reactie voor de camera wordt na 20 seconden een foto genomen. De volgende foto(s) worden gemaakt met een interval van 60 seconden wat doorgaat zolang het bewegend object zich voor de lens/ sensor blijft voortbewegen. Overdag levert de fotoval beelden in kleur, s nachts wordt verlichting verzorgd door infrarood-leds en is het beeld zwart-wit. Geregistreerde beelden van de fotoval zijn na iedere verplaatsing/installatie uitgelezen en worden digitaal bewaard. 3. Opmerking Bij controle van de fotobeelden van meetpunt 1 en meetpunt 2 bleek dat datum en tijd verkeerd zijn ingesteld. Dit was 4 januari t/m 19 januari 2009 maar had moeten zijn 27 juni t/m 11 juli Tijd bij meetpunt 1 stond ingesteld op 17:05 uur wat 10:05 uur had moeten zijn, bij meetpunt 2 had dit moeten zijn i.p.v Resultaten Tijdens deze inventarisatie zijn in totaal 2033 foto s gemaakt, hierbij zijn de foto s gemaakt tijdens installatie en demontage van de fotoval niet meegerekend. Op 1350 beelden zijn waarnemingen van mensen en/ of dieren geregistreerd. Hiervan hadden 784 beelden betrekking op wilde dieren, de overige 566 beelden op mens, hond en huiskat. Tabel 1 geeft een beeld van de geregistreerde soorten per meetpunt, hierbij zijn de voor deze inventarisatie interessante soorten groen gemarkeerd. Een gedetailleerd overzicht van de geregistreerde waarnemingen per meetpunt is opgenomen in bijlage 1. Tabel 1: Geregistreerde soorten per meetpunt Egel Haas X X X X Steenmarter X X X X X X X X Vos X X Ree X Zwarte kraai X X X X X X Fazant X Spreeuw X X Huiskat X X X X X Hond X X X X X X X X Mens X X X X X X X Aantal soorten X 5

7 Een overzicht van het maximum aantal waargenomen exemplaren en totaal aantal fotowaarnemingen zijn opgenomen in tabel 2. Tabel 2: Maximum aantal exemplaren en totaal aantal fotowaarnemingen Soort Max. aantal exemplaren Totaal aantal fotowaarnemingen Egel 1 71 Haas 2 23 Steenmarter Vos Ree 1 8 Zwarte kraai Fazant 1 1 Spreeuw 1 4 Huiskat Hond Mens Beschrijving waargenomen soorten per meetpunt Op het bedrijvenpark Fivelpoort zijn in totaal acht wilde diersoorten geregistreerd, te weten vijf zoogdiersoorten en drie soorten vogels. Het aantal soortwaarnemingen per meetpunt varieerde hierbij van minimaal één bij meetpunt 8 tot maximaal vijf bij meetpunt 1 en 2. Steenmarter (8 x), zwarte kraai (6 x) en haas ( 3 x) zijn de wilde diersoorten die tijdens deze inventarisatie het vaakst zijn aangetroffen. Opmerkelijk zijn in ieder geval de 24 beelden waarop steenmarter en egel gezamenlijk zijn te zien. Alle waargenomen diersoorten worden beschermd door de Flora- en faunawet (artikel 3). Egel, haas, vos en ree zijn aangewezen als tabel 1 soort van de Flora en faunawet, steenmarter kent een zwaarder beschermingsniveau en is opgenomen als tabel 2 soort. Van alle diersoorten die tijdens deze inventarisatie zijn geregistreerd, zijn waarnemingen bekend uit de directe omgeving van Fivelpoort (bron: Soortbespreking Onderstaand volgt een korte soortbespreking. Indien de soort besproken wordt in de rapportage Faunavoorzieningen Fivelpoort, de natuur naast de deur van Van Hattum en De Jong (kortweg: vh&dj ) wordt hier kort op ingegaan. Dit rapport dateert uit Egel Alleen waargenomen bij meetpunt 5. Hier werd op acht verschillende dagen maximaal één egel waargenomen. In totaal is deze soort 71 keer op beeld vastgelegd. Op 24 beelden is een egel samen met een steenmarter te zien. Volgens vh&dj zullen de eerste egels zich na inrichting snel melden, gepleit wordt ondermeer voor een goede behuizing in de vorm van takkenhopen en tunnels onder wegen waardoor minder verkeersslachteroffers te betreuren zijn. Bij de takkenhopen t.h.v. meetpunt 3 en 4 zijn tijdens deze fotovalinventarisatie opvallend genoeg geen egelwaarnemingen gedaan Haas Waargenomen bij de meetpunten 1, 2, 5 en 7. Bij meetpunt 7 zijn twee hazen geregistreerd, bij de andere meetpunten telkens één haas. In totaal is deze soort vastgelegd op 23 beelden. Haas wordt niet besproken in het advies van vh&dj Steenmarter Steenmarter is verspreid over het hele bedrijventerrein waargenomen. Het voorkomen van de soort is vastgelegd bij acht van de negen meetpunten, met maximaal èèn 6

8 exemplaar. In totaal zijn van de steenmarter 202 foto s geregistreerd. Of het hierbij om één of meer marters gaat is niet bekend. Gezien het feit dat al in 2002 steenmarters zijn gesignaleerd nabij Fivelpoort is volgens vh&dj de verwachting reëel dat een paartje zich zal gaan vestigen op dit bedrijventerrein Vos Met 101 geregistreerde waarnemingen aangetroffen bij de meetpunt 1 (1 vos) en meetpunt 2 (2 vossen). Op beide locaties zijn alleen jonge vossen geregistreerd. De vos wordt niet genoemd in het advies van vh&dj Ree Alleen waargenomen bij meetpunt 5. Op acht beelden is hier een nieuwsgierige reebok te zien. Het ree wordt niet genoemd in het advies van vh&dj Zwarte kraai Zwarte kraai is met maximaal twee exemplaren waargenomen bij zes meetpunten. Met 374 fotobeelden is het de soort die het vaakst is gefotografeerd. Gezien de invulling van het terrein zal het volgens vh&dj geen veel voorkomende soort worden. Voor de soort hoeft geen nadere actie ondernomen te worden Fazant Alleen waargenomen bij meetpunt 1. Hier staat op één foto een Fazantenhaan die voor de camera langsloopt. De fazant zal zich volgens vh&dj vanuit de omgeving (weilanden en grondspeciedpot) zeker manifesteren. Gerichte acties zijn daarom niet noodzakelijk Spreeuw Met vier foto s alleen waargenomen bij meetpunten 1 en 2. Bij meetpunt 1 werd een jonge spreeuw gefotografeerd, bij meetpunt 2 drie maal een volwassen spreeuw (foeragerend). De spreeuw wordt niet genoemd in het advies van VH&dJ Huiskat Op 331 beelden vastgelegd bij vijf meetpunten. Hierbij zijn drie verschillende katten geregistreerd Hond Bedrijvenpark Fivelpoort lijkt in trek te zijn als hondenuitlaatgebied. Hond is hier waargenomen bij acht meetpunten op 136 beelden. In totaal zijn hierbij 14 verschillende honden waargenomen. Een aantal van deze honden kon bij meerdere meetpunten worden geregistreerd Mens Bij zeven van de negen meetpunten zijn mensen vastgelegd. In totaal betrof het hier zeven personen. Meetpunten waar geen mensen zijn waargenomen (meetpunt 3 en 9) zijn gelegen op grotere afstand van wegen. Hier wandelen dus waarschijnlijk geen mensen langs. Verassend is ondermeer de fotowaarneming van een politieagente die de stok met pindakaas aandachtig bestudeert. 5. Aanbeveling De waargenomen zoogdiersoorten zijn gebaat bij extensief beheer. Het verder laten verruigen van het terrein, door achterwege laten van maaibeheer en schapenbegrazing, zal ongetwijfeld een positief effect hebben op het voorkomen van wilde zoogdiersoorten en mogelijk ook andere soortgroepen. Naast de positieve effecten die deze tijdelijke 7

9 natuur heeft op flora en fauna zal dit extensieve maaien ook leiden tot een besparing op de beheerkosten. Wel moet hierbij worden gerealiseerd dat deze natuur tijdelijk van aard is. Als braakliggend terrein in de komende jaren zal worden omgevormd naar bedrijventerreinen zal waarde hiervan voor veel zoogdiersoorten afnemen. Aanleg van meer bestendig groen en takkenhopen en kan er toe bijdragen dat het leefgebied van zoogdiersoorten als bijvoorbeeld egel en steenmarter ook op langere termijn gehandhaafd blijft. Kansen liggen hierbij een groene inrichting van overhoeken en perceelsafscheidingen. 6. Overige waarnemingen De Geelgors (broedvogel van Midden Groningen en Westerwolde) breidt zijn areaal langzaam uit in noordelijke richting. Tijdens plaatsing en controle van de fotovallen eind juni en begin juli zijn meerdere zingende geelgorzenmannen (max 4 ex.) op het bedrijvenpark Fivelpoort en het aangrenzende baggerdepot waargenomen. Op 7 juli 2012 werd in de oevervegetatie nabij meetpunt 2 een dode reegeit gevonden. Dit is gemeld bij de parkmanager, de heer F. de Vries. Foto s van beide waarnemingen zijn opgenomen in bijlage Literatuur Akker, R, van den, Mogelijkheden en beperkingen van technische hulpmiddelen bij inventarisaties. Marterpassen XV: Landschapsbeheer Nederland, Bedrijven in het groen, 12 voorbeelden van groene bedrijventerreinen. Utrecht. P Van Hattum & de Jong, Faunavoorzieningen Fivelpoort, de natuur naast de deur. Uithuizen. Internetbronnen: 8

10 Bijlage 1: Waarnemingen per meetpunt Meetpunt 1 Datum: 27 juni t/m 11 juli 2012 Aantal foto s: 113 Lokvoer: Kattenvoer en pindakaas Soort Max. aantal Aantal dagen Vos Steenmarter Zwarte kraai Fazant Spreeuw Mens Huiskat (onbekend) Hond (Friese stabij) Hond (Labrador) Hond (Husky?) Hond (grijs) Hond (zwart) Hond (zwart, lang haar) Hond, soort onbekend Totaal aantal fotowaarnemingen Meetpunt 2 Datum: 27 juni t/m 11 juli 2012 Aantal foto s: 293 Lokvoer: Kattenvoer en pindakaas Soort Max. aantal Aantal dagen Vos Steenmarter Haas Zwarte kraai Spreeuw Mens Hond (Boerenfox) Hond (grijs) Hond (zwart) Hond (kruising met o.a. Border collie) Totaal aantal fotowaarnemingen Meetpunt 3 Datum: 11 juli t/m 24 juli 2012 Aantal foto s: 136 Lokvoer: Kattenvoer en pindakaas Soort Max. aantal Aantal dagen Steenmarter Zwarte kraai Hond (grijs) Hond, soort onbekend Totaal aantal fotowaarnemingen 9

11 Meetpunt 4 Datum: 11 juli t/m 24 juli 2012 Aantal foto s: 24 Lokvoer: Kattenvoer en pindakaas Soort Max. aantal Aantal dagen Steenmarter Mens Hond (grijs) Totaal aantal fotowaarnemingen Meetpunt 5 Datum: 12 september t/m 29 september 2012 Aantal foto s: 354 Lokvoer: Kattenvoer en pindakaas Soort Max. aantal Aantal dagen Ree Haas Steenmarter Egel Mens Huiskat (rood) Hond (Friese Stabij) Totaal aantal fotowaarnemingen Meetpunt 6 Datum: 25 september t/m 9 oktober 2012 Aantal foto s: 60 Lokvoer: Kattenvoer en pindakaas Soort Max. aantal Aantal dagen Steenmarter Zwarte kraai Mens Huiskat (rood) Hond (Friese Stabij) Hond (Teckel) Hond (grijs) Totaal aantal fotowaarnemingen Meetpunt 7 Datum: 29 september t/m 14 oktober 2012 Aantal foto s: 568 Lokvoer: Kattenvoer en pindakaas Soort Max. aantal Aantal dagen Haas Zwarte kraai Mens Hond (Jack Russel) Hond (Teckel) Hond (grijs) Hond (Berner Sennen?) Totaal aantal fotowaarnemingen 10

12 Meetpunt 8 Datum: 9 oktober t/m 21 oktober 2012 Aantal foto s: 101 Lokvoer: Kattenvoer en pindakaas Soort Max. aantal Aantal dagen Steenmarter Mens Huiskat (rood) Hond (Friese Stabij) Totaal aantal fotowaarnemingen Meetpunt 9 Datum: 10 oktober t/m 24 oktober 2012 Aantal foto s: 384 Lokvoer: Kattenvoer en pindakaas Soort Max. aantal Aantal dagen Steenmarter Zwarte kraai Huiskat (rood) Huiskat (zwart) Huiskat (zwartwit) Totaal aantal fotowaarnemingen 11

13 Bijlage 2: (Belangrijkste) fotowaarnemingen Egel bij meetpunt 5 Steenmarter en Egel bij meetpunt 5 12

14 Haas bij meetpunt 2 ( :37:39 moet zijn 3 juli :37:39) Haas bij meetpunt 5 13

15 Twee hazen bij meetpunt 7 Reebok bij meetpunt 5 14

16 Steenmarter bij meetpunt 1 ( :25:55 moet zijn 10 juli :25:55) Steenmarter bij meetpunt 2 ( :48:48 moet zijn 4 juli :48:48) 15

17 Steenmarter bij meetpunt 3 Steenmarter bij meetpunt 4 16

20 Jonge vos bij meetpunt 1 ( :52:07 moet zijn 29 juni :52:07) Jonge vos (2 ex.) bij meetpunt 2 ( :49:00 moet zijn 7 juli :49:00) 19

21 Zwarte kraai bij meetpunt 3 Zwarte kraai bij meetpunt 7 20

22 Fazant bij meetpunt 1 ( :39:35 moet zijn 3 juli :39:35) Jonge spreeuw bij meetpunt 1 ( :59:38 moet zijn 1 juli :59:38) 21

23 Foeragerende spreeuw bij meetpunt 2 ( :21 moet zijn 30 juni :21) Huiskat bij meetpunt 9 22

24 Rode huiskat bij meetpunt 5 Grijze hond en Border collie bij meetpunt 2 ( :21 moet zijn 1 juli :21) 23

25 Friese Stabij bij meetpunt 5 Grijze hond bij meetpunt 3 24

26 Mensen bij meetpunt 5 Politieagente bij meetpunt 7 25