Wetenschappelijke vereniging en zelfstandig specialisme

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wetenschappelijke vereniging en zelfstandig specialisme"

Transcriptie

1 Wetenschappelijke vereniging en zelfstandig specialisme Commissie onderzoek wetenschappelijke vereniging PETER BIJLSTRA, DIEDERIK GOMMERS, DIEDERIK VAN DIJK, ALETTA HOUWINK, PABLO VAN DE BERG, DAVID VAN WESTERLOO, ESTHER WOLTHUIS januari 2015

2 Inhoud Samenvatting... 2 Inleiding... 4 Werkwijze... 4 Getallen... 6 Relevante partijen... 6 Hoofdstuk 1: Criteria waaraan een geneeskundig specialisme moet voldoen... 7 Hoofdstuk 2: Opleiding Huidige situatie Drie potentiele scenario s voor de intensivisten opleiding Zelfstandige opleiding Dubbelspecialisatie Zelfstandige opleiding gecombineerd met aandachtsgebieden vanuit de basisspecialismen Effecten van een zelfstandige opleiding Hoofdstuk 3: Gesprekken met stakeholders Gesprekken externe stakeholders Regulerende stakeholders Spelers uit het werkveld Conclusies uit de gesprekken met stakeholders Hoofdstuk 4: Twee scenario s Scenario Scenario Hoofdstuk 5: Voor- en nadelen Scenario 1: de NVIC blijft een beroepsvereniging Scenario 2: de NVIC vormt een WV en zelfstandig specialisme Hoofdstuk 6: Conclusie Afkortingen

3 Samenvatting Het NVIC bestuur heeft een commissie ingesteld die als taak heeft te inventariseren wat de voor- en nadelen zijn van het vormen van een wetenschappelijke vereniging (WV), en daarmee een zelfstandig specialisme Intensive Care geneeskunde. Een belangrijke tweede opdracht aan deze commissie is te onderzoeken in hoeverre de vorming van een zelfstandig specialisme en een WV haalbaar is. De ingestelde commissie heeft hiertoe in het najaar van 2014 regelmatig vergaderd en daarnaast een groot aantal gesprekken gevoerd met externe stakeholders. Er bestaan twee scenario s: Scenario 1: De NVIC blijft een beroepsvereniging. Regievoering over IC-dossiers en zeggenschap in de Federatie van Medisch Specialisten Nederland moet plaatsvinden in samenwerking met de WV-en van de basisspecialismen. Intensive Care geneeskunde blijft een aandachtsgebied, dat kan worden uitgeoefend vanuit meerdere specialismen. Scenario 2: De NVIC vormt een wetenschappelijke vereniging en zelfstandig specialisme Intensive Care geneeskunde. Dit kan alleen indien hiervoor binnen onze vereniging een groot draagvlak bestaat en er moet een relatief lange weg bewandeld worden. Indien het traject slaagt, kan de NVIC beter regie voeren en is de NVIC het onbetwiste aanspreekpunt voor IC dossiers voor externe partijen. Ook kan de NVIC zitting nemen in de Federatie. Er is een zelfstandige opleiding tot intensivist die zal leiden tot een hoog basisniveau, maar met minder pluriformiteit dan nu. Reeds opgeleide intensivisten kunnen in beginsel een registratie in twee specialismen behouden. De meest genoemde voordelen van een zelfstandig specialisme en een eigen WV, zijn dat de NVIC een beter herkenbaar aanspreekpunt voor IC gerelateerde problemen wordt en slagvaardiger regie kan voeren bij het ontwikkelen van indicatoren en richtlijnen. Een zelfstandige opleiding kan in kortere tijd tot een hoger basisniveau van intensivisten leiden, die daadwerkelijk de benodigde CoBatrice competenties behaald hebben. De kwaliteit van IC-zorg zou hierdoor nog verder kunnen verbeteren. De meest genoemde nadelen van een zelfstandig specialisme zijn het verdwijnen van de pluriforme achtergrond van intensivisten en het verdwijnen van de dubbelregistratie van nieuw opgeleide intensivisten. Het eerste kan leiden tot verlies van expertise bij sommige specifieke medische problemen op de IC. Het tweede kan logistieke gevolgen hebben voor vooral de IC s in de kleinere ziekenhuizen. Daarnaast is het opzetten van een eigen curriculum Intensive Care geneeskunde een grote uitdaging. Het College Geneeskundig Specialismen (CGS) heeft criteria opgesteld waaraan een nieuw geneeskundig specialisme dient te voldoen. De Nederlandse Intensive Care geneeskunde voldoet grotendeels aan deze criteria. De belangrijkste schakel die ontbreekt is een eigen opleiding. Voor een succesvolle aanvraag voor een zelfstandig specialisme bij CGS is een positief advies van VWS doorslaggevend. Een positief advies van VWS valt alleen te verwachten indien aannemelijk kan worden gemaakt dat een zelfstandig specialisme leidt tot een betere doelmatigheid en kwaliteit van zorg. De meeste externe stakeholders IGZ, VWS-CZ, NVZ, OMS en ZN zien voordelen in het vormen van een WV vanwege een betere herkenbaarheid, aanspreekbaarheid en regievoering van en door de NVIC. Andere stakeholders zoals RGS, CGS, VWS-MEVA, GIC adviseren echter eerst andere mogelijkheden te onderzoeken alvorens een traject naar een zelfstandig specialisme te starten. Daarnaast is de kans op een succesvolle aanvraag bij het CGS voor een zelfstandig specialisme gering, indien dit niet 2

4 gesteund wordt door de twee grootste moederverenigingen, de NVA en NIV. De besturen van de NVA en NIV geven de voorkeur aan een veel nauwere samenwerking met de NVIC, boven de oprichting van een nieuw specialisme Intensive Care geneeskunde en de omvorming van de NVIC naar een WV. De besturen van de secties IC van de NVA en NIV staan echter positiever tegenover de vorming van een zelfstandig specialisme en zij hebben invloed op de bereidheid van de besturen van NVA en NIV om hieraan mee te werken. Hiermee lijkt het omvormen van de NVIC tot een WV en het vormen van een zelfstandig specialisme in beginsel haalbaar, mits er steun is van een aanzienlijke meerderheid van de leden van de NVIC. Significante steun van de NVIC leden en daarmee ook van de leden van de secties-ic van de NVA en NIV, zal belangrijk zijn om VWS en het bestuur van NIV en NVA te overtuigen dat de vorming van een nieuw specialisme wenselijk is. Het is echter duidelijk dat de vorming van een zelfstandig specialisme een lang traject is en dat er naast voordelen ook nadelen aan kleven. Indien gekozen wordt voor scenario 1 en de NVIC een beroepsvereniging blijft, dan zijn er een aantal suggesties gedaan die mogelijk de positie van de NVIC kunnen versterken. Het NVIC-bestuur zou een veel nauwere samenwerking kunnen zoeken met de secties Intensive Care van de NIV en NVA. Er zouden bestuursleden in het NVIC bestuur kunnen worden opgenomen vanuit deze secties, die door de NIV en NVA volledig gemandateerd dienen te worden voor de IC gerelateerde vraagstukken. Daarnaast is gesuggereerd dat misschien de statuten van de Federatie kunnen worden aangepast, zodat de NVIC ook als niet-wv een volwaardig lidmaatschap van de Federatie krijgt. Ongeacht welk besluit er wordt genomen, is de commissie van mening dat er een nauwere samenwerking met de twee grootste moederverenigingen, de NVA en NIV, tot stand moet komen. De OMS heeft aangeboden hierin te willen faciliteren door een Commissie van Wijzen in te stellen. Met een directieve opdracht van het bestuur van de NVIC zou deze Commissie van Wijzen een katalysator kunnen zijn in het snel komen tot een gedragen vervolgtraject. Om een gewogen keuze te kunnen maken tussen de twee scenario's is het van belang om te weten welke voor- en nadelen uiteindelijk de doorslag geven voor de leden. Het bestuur van de NVIC wordt daarom geadviseerd hiertoe een ledenraadpleging te doen. Na de uitkomsten van deze raadpleging kan het bestuur besluiten tot verder onderzoek of een gefundeerd voorstel doen om dit uiteindelijk ter stemming aan de leden voor te leggen. 3

5 Inleiding De vraag of de Intensive Care geneeskunde in Nederland een zelfstandig specialisme moet worden, is gedurende het bestaan van de NVIC eerder aan de orde gekomen. In 2007 is onderzocht of een zelfstandig specialisme op steun zou kunnen rekenen van een aantal stakeholders, met als argument dat een zelfstandig specialisme tot een betere opleiding en betere patiëntenzorg zou kunnen leiden. Hoewel een zelfstandig specialisme haalbaar werd geacht, bestond er van meerdere zijden weerstand en bestonden er verschillende ideeën over hoe de weg naar een zelfstandig specialisme bewandeld zou moeten worden. Sommige NVIC leden vonden bovendien dat het bestuur te ver voor de troepen uitliep en uiteindelijk is het voorstel niet in stemming gebracht bij een ledenvergadering. In 2014 is de vraag over de vorming van een zelfstandig specialisme opnieuw actueel geworden. Met de oprichting van de Federatie van Medisch Specialisten Nederland (Federatie) per 1 januari 2015 dreigt de NVIC buitenspel gezet te worden. De Federatie zal enkel bestaan uit Wetenschappelijke Verenigingen met als gevolg dat de NVIC hierin op zijn best toehoorder zonder stemrecht kan zijn. Het doel van de Federatie is om gezamenlijk beleid te voeren binnen vier domeinen : kwaliteit, opleiding, beroepsbelangen en communicatie. Het NVIC bestuur heeft aansluiting proberen te zoeken bij het Presidium van de Federatie. Elk verzoek in deze richting is echter vooralsnog afgewezen. Enkel een toehoordersrol binnen de Raad van Kwaliteit zou in de toekomst tot de mogelijkheden behoren. Deze situatie heeft er toe geleid dat het NVIC bestuur de keuze aan de leden wil voorleggen om al dan niet de NVIC om te vormen tot een wetenschappelijke vereniging en een zelfstandig specialisme Intensive Care geneeskunde te vormen. Het Bestuur van de NVIC heeft op 9 september 2014 een commissie ingesteld met als opdracht te inventariseren wat de voor- en nadelen zijn van het vormen van een zelfstandig specialisme Intensive Care geneeskunde. Dit zou tevens betekenen dat de NVIC wordt omgevormd tot een wetenschappelijke vereniging (WV). De commissie heeft ook als opdracht een inschatting te maken van de haalbaarheid van het vormen van een nieuw geneeskundig specialisme. Hiertoe heeft de onderzoekscommissie de beschikbare criteria verzameld, de belangrijkste voor- en nadelen gedestilleerd en gesprekken gevoerd met de belangrijkste stakeholders. In het voorliggende document worden de resultaten van het onderzoek beschreven. Werkwijze Op 4 juli 2014 deed het bestuur van de NVIC een oproep onder de leden voor deelname aan de onderzoekscommissie die de voor- en nadelen en haalbaarheid van de vorming van een WV en daarmee een zelfstandig specialisme in kaart zou moeten gaan brengen. Op 9 september 2014 werd naar aanleiding van de reacties de commissie benoemd, welke later met een lid werd uitgebreid om ook vertegenwoordiging te hebben uit een level 1 Intensive Care. De volgende leden hebben zitting in de commissie: Pablo van de Berg (fellow AMC) Peter Bijlstra (St. Elizabeth Ziekenhuis), voorzitter van de commissie Diederik van Dijk (UMCU), liaison-officer vanuit het bestuur NVIC Diederik Gommers (Erasmus MC) Aletta Houwink (fellow OLVG) David van Westerloo (LUMC) Esther Wolthuis (Antoni van Leeuwenhoek) 4

6 Op 19 september vond er een ontmoeting plaats tussen de commissie en het bestuur, waarbij de volgende onderzoeksopdrachten aan de commissie werden meegegeven: Inventarisatie van de voorwaarden waaraan voldaan moet worden om een zelfstandig specialisme en een WV te vormen en de haalbaarheid hiervan; Inventarisatie van de standpunten van stakeholders (Orde, Basisspecialismen, VWS, IGZ, etcetera) Inschatting van de voor- en nadelen als door de leden van de NVIC gekozen wordt om een WV te vormen, met hierbij bijzondere aandacht voor de gevolgen op gebied van opleiding en dubbelregistratie; Inschatting van de voor- en nadelen als door de leden van de NVIC wordt besloten geen WV te vormen. De commissie kreeg niet de opdracht om een aanbeveling te doen over de wenselijkheid van de vorming van een eigen specialisme en een WV. De taak van de commissie was uitsluitend te inventariseren en te rapporteren, zodat bestuur en leden van de NVIC op grond van volledige informatie een besluit kunnen nemen. Op 26 september vond de eerste vergadering van de commissie plaats. Hierin werd commissielid Peter Bijlstra tot voorzitter van de commissie gekozen. Er werd een tijdspad gemaakt en taken werden verdeeld. De volgende taken werden in groepjes van twee onder de commissieleden verdeeld: Het verwoorden van de aanleiding Het beschrijven van de te betrekken partijen Het inventariseren van de criteria waaraan voldaan moet worden voor het vormen van een nieuw geneeskundig specialisme en een WV Het naast elkaar zetten van de voor- en nadelen van het vormen van een WV versus het blijven van en niet-wv Het inventariseren van verschillende opties voor een noodzakelijke eigen opleiding Het inventariseren van de actuele werkwijze van Nederlandse intensivisten in een of meer vakgebieden Het inventariseren van de consequenties van het eventueel wegvallen van nieuw opgeleide Neuroloog-, Cardioloog- of Chirurg-intensivisten: voor- en nadelen, eventuele opvang van lacunes en in perspectief plaatsen van een breed en hoog opgeleide algemeen intensivist. Dit werd middels een nieuwsbrief en document op de website van de NVIC aan de leden gecommuniceerd. In hierop volgende vergaderingen werden de vorderingen bediscussieerd en gedocumenteerd en werd besloten met welke stakeholders gesprekken zouden moeten volgen. Er volgden gesprekken tussen de commissie en in totaal 11 stakeholders. Op 19 november werd een voorlopige lijst van voor en nadelen aan de leden van de NVIC voorgelegd voor verdere aanvulling. Na afsluiting van de gesprekken werden conclusies geformuleerd en werd het document op 7 januari 2015 aan het bestuur van de NVIC aangeboden. 5

7 Getallen In totaal zijn er 688 intensivisten in Nederland geregistreerd waarvan 495 fulltime-equivalent (FTE) werkzaam op een Intensive Care (bijlage 1). Zover bekend zijn er ongeveer 250 internistintensivisten, 325 anesthesioloog-intensivisten, 12 longarts-intensivisten, 15 cardioloogintensivisten, 10 neuroloog intensivisten en rond de 30 chirurg-intensivisten. Van de internistintensivisten en anesthesioloog-intensivisten is nog onduidelijk hoeveel FTE er daadwerkelijk werkzaam is op de IC. Hoeveel van de bovengenoemde intensivisten fulltime op de IC werken of daarnaast nog andere werkzaamheden verrichten, wordt niet centraal geregistreerd. Hierover valt dus geen betrouwbare uitspraak te doen. Bespiegelingen over het toekomstperspectief van intensivisten zijn recent door het Capaciteitsorgaan verricht op verzoek van de GIC (bijlage 1). Relevante partijen NVIC leden -totaal gewoon 719 -fellow 66 -buitengewoon 356 -rustende 14 Wetenschappelijke Verenigingen -Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie -Nederlandse Internisten Vereniging -Nederlandse Vereniging voor Cardiologie -Nederlandse Vereniging voor Heelkunde -Nederlandse Vereniging voor Neurologie -Nederlandse Vereniging voor longziekten en tuberculose Overige partijen: -Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport -curatieve zorg -macro-economische vraagstukken en arbeid -Inspectie voor de Gezondheidszorg -Orde van medisch specialisten -Zorgverzekeraars Nederland -Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen -College Geneeskundige Specialisten -Registratiecommissie Geneeskundige Specialismen NVA NIV NVVC NVVH NVN NVALT VWS (CZ) (MEVA) IGZ OMS ZN NVZ CGS RGS 6

8 Hoofdstuk 1: Criteria waaraan een geneeskundig specialisme moet voldoen A. Algemeen A.1. Bij het aanwijzen van deelgebieden der geneeskunde als specialisme besluit het Centraal College Medische Specialismen overeenkomstig de criteria genoemd in B en C. B. Criteria voor specialismen in het algemeen B.1. Het specialisme vormt een deelgebied van de geneeskunde. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland voldoet aan dit criterium. B.2. Het specialisme betreft de individuele gezondheidszorg. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland voldoet aan dit criterium. B.3. Voor het specialisme bestaat geen alternatief. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland voldoet aan dit criterium. B.4. Het specialisme kent een eigen wetenschapsdomein en een eigen wetenschappelijke vereniging. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland kent een eigen wetenschapsdomein en kan in de toekomst een WV vormen B.5. Het specialisme voorziet in een opleiding die in hoofdzaak bestaat uit onderdelen die door specialisten uit het eigen vakgebied worden verzorgd. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland voldoet niet aan dit criterium. Indien een zelfstandige opleiding wordt ingericht moet meer dan 50% van de opleidingstijd worden doorgebracht op een IC afdeling. B.6. Er is een dusdanig aantal beroepsbeoefenaren en patiënten, dat dit aantal het in stand houden van een opleidingsstructuur met daarbij behorende borgingsmechanismen rechtvaardigt. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland voldoet aan dit criterium. B.7. Het specialisme omvat de algemene competenties van de specialist. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland voldoet aan dit criterium. C. Specifieke criteria voor het Centraal College Medische Specialismen C.1. Het specialisme heeft een meerwaarde voor klinieken. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland voldoet aan dit criterium. C.2. Voor het specialisme ligt het accent op intra- en extramurale behandeling. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland voldoet aan dit criterium. C.3. Het specialisme wordt in een hechte relatie met een ziekenhuis beoefend. Oordeel commissie: de IC geneeskunde in Nederland voldoet aan dit criterium. Zie ook: #HoofdstukB_STRUCT Bijlage 2, 3 en 4. 7

9 Hoofdstuk 2: Opleiding Op dit moment is er geen zelfstandige opleiding tot intensivist. Mochten wij willen komen tot een wetenschappelijke vereniging en zelfstandig geneeskundig specialisme, dan is hier een eigen opleiding onlosmakelijk aan verbonden. Dit hoofdstuk bespreekt de verschillende voor- en nadelen van verschillende opleidingsstructuren en drie scenario s voor een opleiding tot intensivist. 2.1 Huidige situatie Op dit moment zijn er in Nederland verschillende mogelijkheden om de registratie als intensivist te verkrijgen. Ongeveer 90% van de werkzame intensivisten hebben als basisspecialisme interne geneeskunde of anesthesiologie ( behoefteraming Intensive Care ; NIVEL, bijlage 5). Binnen de zesjarige opleiding interne geneeskunde is het mogelijk om met een tweejarig aandachtsgebied IC geneeskunde een dubbelregistratie te behalen (bijlage 6, praktijkprofielen en arbeidsaanbod interne geneeskunde ). Binnen de vijfjarige opleiding anesthesiologie kan men anderhalf jaar een stage IC volgen. Nadat de specialisatie is afgerond volgt na nogmaals een half jaar als fellow IC een dubbel registratie. Op dit moment wordt de mogelijkheid ontwikkeld om de gehele opleiding tot anesthesioloog-intensivist binnen een tijdsperiode van 5 jaar te voltooien waarbij al vroeg in de opleiding op IC gerichte stages worden gedaan. De overige specialisten die als intensivist geregistreerd staan doen dit vanuit cardiologie, longgeneeskunde, heelkunde en neurologie waarbij na het afronden van deze specialisatie een fellow periode van twee jaar volgt; al dan niet met aftrek van de tijd die als IC stage tijdens de specialisatie is doorgebracht. Binnen de cardiologie en longgeneeskunde kan er al gekozen worden om in het laatste jaar van de specialisatie opleiding te volgen in het aandachtsgebied IC. Hierdoor moet na de specialisatie nog een half jaar als fellow voldaan worden om als intensivist geregistreerd te kunnen worden. Specifieke intensivisten opleidingen in het buitenland Een aantal landen waaronder Australië, Nieuw-Zeeland en Spanje hebben een eigen IC opleiding (Barrett et al.; Intensive Care Medicine 2005; p553, bijlage 7). De opleiding in Australië en Nieuw- Zeeland duurt zes jaar en bestaat uit een jaar anesthesiologie, een jaar interne, 3.5 jaar IC en een keuzestage van zes maanden in een IC gerelateerd onderwerp ( compentencies, learning opportunities, teaching and assessments. CICM; 2014). De volledige IC specialisatie in Spanje duurt vijf jaar, waarvan twee jaar stage binnen de interne geneeskunde en de SEH en daarnaast drie jaar IC training (bijlage 8). Gedurende de laatste drie jaar werkt men minimaal 70% op één IC en de overige tijd besteedt men aan specifieke IC relevante stages (Spanish Society of Intensive and Critical Care Medicine and Coronary Unit; 2010). Beide opleidingen kennen een aantal vaste momenten waarop het behalen van vooraf bepaalde competenties getoetst wordt. Competenties CoBatrice is een Europees internationaal samenwerkingsverband dat streeft naar een uniforme standaard voor de opleiding tot intensivist, met als doel het verbeteren van de kwaliteit van IC zorg. Deze Europese standaard beschrijft tot in detail de benodigde competenties (i.e. de minimaal aanwezige kennis, vaardigheden en attitudes) om als intensivist werkzaam te kunnen zijn (Intensive Care Med 2006; Intensive Care Med 2011; bijlage 9). Tevens wordt hierbij beschreven op welke manier en wanneer deze competenties getoetst moeten worden. In de toekomst zullen in Nederland alle opleidingen tot intensivist aan deze Europese maatstaven moeten voldoen. De GIC heeft inmiddels, na rapportage vanuit de subcommissie opleiding, het nieuwe opleidingsplan IC geaccordeerd (bijlage 10). Deze is ontstaan uit de eindtermen zoals vastgesteld in het kaderbesluit van de RGS in combinatie met voornoemde CoBatrice eindtermen. Evident is hieruit naar voren gekomen dat de huidige tweejarige opleiding in geen geval de mogelijkheid biedt dat aan deze competenties en eindtermen kan worden voldaan en dat vanuit het oogpunt van de kwaliteit van de intensivisten opleiding een eigen opleiding wenselijk en mogelijk noodzakelijk is. 8

10 Voor- en nadelen van de verschillende opleidingsstructuren Op dit moment worden vanuit de basisspecialismen interne geneeskunde, anesthesiologie, cardiologie, neurologie, longziekten en heelkunde fellows in een tweejarige IC periode (met aftrek van eerdere stages op de IC in een opleidingskliniek) tot intensivist opgeleid. De diversiteit in basisopleidingen zorgt voor een aanbod van brede kennis en specialisatie onder de intensivisten in Nederland. Met name op grotere IC s kan het een voordeel zijn om deze diversiteit op de IC voorhanden te hebben. Het niveau van Intensive Care zorg in Nederland is hoog en uit het oogpunt van kwaliteit lijkt een verandering van de huidige opleidingsstructuur niet per se noodzakelijk. De dubbel registratie die in de huidige structuur ontstaat heeft het voordeel dat intensivisten, mochten zij dit willen, ook in het basisspecialisme kunnen werken en deel kunnen nemen aan de diensten van de vakgroep/maatschap binnen hun eigen basisspecialisme. Dubbelregistratie wordt door een deel van de intensivisten als een groot voordeel ervaren en biedt een intensivist ook de mogelijkheid, mocht hij/zij dit willen, op een later moment in de carrière het accent van werkzaamheden te verplaatsen. Een nadeel van de huidige situatie is de relatief korte tijd die tijdens de opleiding wordt doorgebracht op de IC. Daarnaast is er mogelijk een verschil in kennis en kunde bij intensivisten afkomstig uit verschillende basisspecialismen waarbij op dit moment niet zeker is of er aan alle benodigde competenties is voldaan aan het eind van de opleiding. Dit verschil komt niet alleen door de specifieke kennis opgedaan vanuit het basisspecialisme, maar ook door het verschil in de lengte van de opleidingstrajecten. Bij het opstarten van een eigen opleiding ontstaat het grote voordeel dat de opleiding tot intensivist beter kan gaan voldoen aan de beoogde CoBatrice eindtermen. Dit zou de kwaliteit van de opleiding tot intensivist significant kunnen vergroten. Een eigen opleiding biedt de mogelijkheid om een eigen aannamebeleid te gaan voeren en meer aan talentontwikkeling te doen. Ook krijgt de intensivist opleider een grotere en duidelijkere verantwoordelijkheid bij het gehele opleidingstraject. De langere verbondenheid van de AIOS IC aan een opleidings-ic kan leiden tot meer participatie in wetenschappelijk onderzoek. 2.2 Drie potentiele scenario s voor de intensivisten opleiding Als er een nieuwe zelfstandige opleiding komt zullen intensivisten met een verschillende opleidingsachtergrond ontstaan: a. werkzame intensivisten en specialisten die op dat moment reeds bezig zijn met hun aandachtsgebied Intensive Care en b. intensivisten vanuit de nieuwe opleiding. De intensivisten die op dat moment geregistreerd staan, zullen dit uiteraard blijven. Er zal een overgangsperiode volgen waarbij intensivisten in opleiding op twee manieren hun registratie kunnen behalen. Via de oorspronkelijke route met een aandachtsgebied of via de nieuwe zelfstandige opleiding. De oorspronkelijke route zal voor de duur van de verschillende specialisaties blijven bestaan en kan daarna verdwijnen. Bij het vormgeven van een nieuwe opleiding dient rekening gehouden te worden met de sterke wens vanuit VWS om vanuit kostenoverwegingen de duur van opleidingen te beperken. Het lijkt gezien de huidige ontwikkelingen zo dat de zelfstandige opleiding tot intensivist waarschijnlijk eerder vijf dan de huidige zes tot acht jaar zal gaan duren. In de toekomst zal het naar alle waarschijnlijkheid niet meer mogelijk zijn om financiering te vinden voor het verrichten van een dubbele opleiding zodat het niet in de lijn der verwachtingen is dat het in de toekomst nog mogelijk zal zijn om een dubbelregistratie te behalen als de totale opleidingsduur de zes jaar overschrijdt. De facto zal dit betekenen dat het, onafhankelijk van het feit of er een wetenschappelijke vereniging zal gaan ontstaan, wellicht zo is dat de mogelijkheden voor neurologen, longartsen, chirurgen en cardiologen om intensivist te worden zullen worden beperkt. 9

11 Zelfstandige opleiding Inhoudelijk zal een zelfstandige opleiding op zijn minst voor de helft uit IC specifieke training bestaan waarbij de CoBatrice competenties als leidraad dienen. Er zijn meerdere mogelijkheden om de opleiding verder invulling te geven, waarbij er meer of minder tijd aan stages buiten de IC kan worden besteed. De opleiding zou bijvoorbeeld volledig op de IC kunnen plaatsvinden waarbij stages op de IC worden afgewisseld met stages buiten de IC en terugkomdagen. Een voorbeeld van een dergelijk opleidingsdesign is de huidige opleiding tot eerste hulp arts. Een andere, mogelijk meer voor de hand liggende, optie is om in navolging van voorbeelden uit het buitenland en de huidige opleiding, de opleiding in drieën te verdelen. Een interne geneeskunde (of beschouwend) deel (met een duur van z maanden) met daarin stages zoals cardiologie, longgeneeskunde en eventueel neurologie; een anesthesiologie-deel (met een duur van y maanden) en een IC-deel (minimaal de helft van de opleidingsduur met een duur van x maanden). Zie figuur 1 voor een schematische weergave hiervan. De mogelijkheid van een IC opleiding met afwisselende stages in en buiten de IC is voor het gemak niet weergegeven aangezien deze qua duur en invulling in essentie overeen zou komen met het getoonde model en alleen in de timing van de stages zou verschillen. De verschillende onderdelen zullen allen gericht zijn om vaardigheden en kennis op te doen in de diverse CoBatrice domeinen. Deze zullen dan ook meerdere malen getoetst worden. De exacte invulling met betrekking tot duur en invulling van de stages valt buiten de opdracht van deze werkgroep en wordt hier niet verder uitgediept. Mocht er in de toekomst behoefte zijn aan een verdere sub specialisering van intensivisten (denk hier aan intensivisten met aandachtsgebieden zoals de neurologie, cardiochirurgie, imaging et cetera) dan is het een mogelijkheid na de basisopleiding fellowships te creëren waarbij verder gedifferentieerd wordt. Eventueel kan tijdens de opleiding al een differentiatie gebied worden aangeboden volgens een common trunk design. Figuur 1: Eigen opleiding, verdeeld in drie delen. Alternatief zou de opleiding kunnen bestaan uit afwisselende IC stages en beschouwende of anesthesiologie gerichte stages buiten de IC Dubbelspecialisatie Strikt genomen is het mogelijk om naast de specifieke intensivisten opleiding als boven beschreven te komen tot dubbel registratie vanuit de basisspecialismen. Echter, de zo opgeleide intensivist zal dan alle andere delen van de IC opleiding moeten doen waarin geen afdoende ervaring is opgedaan. Dit ligt niet voor de hand gezien de lange opleidingsduur die hierdoor zal ontstaan (meer dan 6 jaar) welke dan niet te financieren is binnen het opleidingsfonds. Voor de volledigheid zou er de 10

12 mogelijkheid bestaan tot het laten voortbestaan van dubbelregistraties. Hoewel dit bij de interne geneeskunde en de anesthesiologie mogelijk binnen de huidige opleiding kan worden afgerond (6 en 5 jaar respectievelijk) zal dit bij andere specialismen leiden tot het volgen van in essentie,] twee opleidingen, hetgeen onwenselijk lijkt. Zie voor een schematische weergave van de mogelijkheden van dubbelspecialisatie figuur 2. Een internist intensivist zou in dat geval 4 jaar interne geneeskunde doen gevolgd door y maanden anesthesiologie stages en x maanden IC (minimaal 2 jaar). De anesthesioloog intensivist zou dan 3 jaar anesthesiologie moeten voldoen gevolgd door z maanden interne geneeskunde stages en x maanden IC (minimaal 2 jaar). Voor de intensivisten vanuit andere basisspecialismen zou de dubbelregistratie de volledige opleidingsduur (met aftrek van IC stage) gevolgd door z maanden interne geneeskunde stages, y maanden anesthesiologie en x maanden IC gaan duren. Figuur 2: Dubbelspecialisatie. Schematische weergave van opleidingsduur bij voortbestaan van een dubbel registratie mogelijkheid Zelfstandige opleiding gecombineerd met aandachtsgebieden vanuit de basisspecialismen Een mogelijkheid is om naast de bovenbeschreven intensivisten opleiding te komen tot de mogelijkheid voor personen opgeleid binnen de andere specialismen te komen tot aandachtsgebieden. In dat geval zouden alleen personen die opgeleid zijn via de IC opleiding zich intensivist mogen noemen maar kan er vanuit de andere specialismen toch een specialist met aandachtsgebied IC blijven bestaan. In essentie zouden deze de opleiding kunnen volgen zoals deze nu bestaat. Dit betekent dat er dan na een periode van 4 jaar (interne), 3 jaar (anesthesiologie) of een volledige opleiding vanuit een ander basisspecialisme een tweejarige IC stage wordt gedaan zonder dat de hele (nieuwe) intensivisten opleiding wordt doorlopen. Uiteraard dienen de basisspecialismen hier medewerking aan te willen verlenen. Het creëren van twee soorten artsen (intensivisten en aandacht gebieders vanuit basisspecialismen) kan gaan leiden tot onduidelijkheid en een verschil in competenties van de op IC werkende artsen. 11

13 2.3 Effecten van een zelfstandige opleiding De huidige opleiding tot intensivist is een supra-specialisatie en heeft een multidisciplinaire toegankelijkheid vanuit de verschillende basisspecialismen. Het vervangen van deze opleidingsstructuur door een geheel op zichzelf staande specialisatie tot intensivist heeft meerdere consequenties. Hieronder wordt dieper ingegaan op de voor- en nadelen van een zelfstandige opleiding. Voordelen: 1. Het basisniveau van intensivisten zal minder lacunes vertonen. Via het CoBatrice systeem zullen nieuw opgeleide intensivisten aan alle competenties en vaardigheden moeten voldoen aan het eind van hun opleiding. 2. Een eigen opleiding draagt bij aan een betere herkenbaarheid van intensivisten binnen de ziekenhuisorganisatie. 3. Het is mogelijk dat het multidisciplinaire karakter van de IC geneeskunde behouden blijft door een fellowship te blijven aanbieden aan intensivisten die hun opleiding voltooid hebben. Door een een- of tweejarig traject kan een intensivist die daartoe gemotiveerd is worden opgeleid tot neuro-intensivist, cardio-intensivist, etc. Echter vanuit ziekenhuizen is er een gelimiteerde mogelijkheid om specialisten deze mogelijkheid aan te bieden i.v.m. financiële overwegingen die vanuit raad van bestuur worden opgelegd. 4. Het wordt beter mogelijk om getalenteerde studenten aan te trekken voor de opleiding tot intensivist en langduriger te betrekken bij de opleidende IC. 5. Een zelfstandige opleiding biedt de AIOS meer tijd om op IC georiënteerd wetenschappelijk onderzoek te doen, al dan niet in de vorm van een bijkomend promotietraject. 6. De opleidingstijd wordt korter. Waarschijnlijk 5 jaar. Een 8-jarig traject zal tot het verleden behoren. 7. De salariskosten en overige kosten van assistenten in opleiding tot intensivist zullen worden gefinancierd vanuit het Opleidingsfonds. Thans worden de personele kosten van een deel van de fellows uit de algemene middelen van het opleidingsziekenhuis betaald, tenzij de fellow nog geen medisch specialist is. Nadelen: 1. Het multidisciplinaire karakter van de IC geneeskunde vervalt. De expertise die de supraspecialist-intensivist nu meebrengt gaat verloren. 2. Als de multidisciplinaire basis van intensivisten verdwijnt zal ontbrekende expertise vaker in consult moeten worden gevraagd. 3. Hoewel de opleidingstijd voor een intensivist korter kan worden dan in de huidige structuur, zal de opleidingstijd juist langer worden indien de intensivist dubbel geregistreerd wil zijn binnen een ander specialisme. 4. Als de mogelijkheid voor dubbelregistratie blijft bestaan, zal men voor herregistratie aan de eisen van twee wetenschappelijke verenigingen moeten voldoen. Dit vergt onder meer 16 uur per week patiëntgebonden activiteiten en 40 uur per jaar nascholing. Het is de vraag of de basisspecialismen IC gebonden nascholing en werkzaamheden zullen blijven erkennen voor herregistratie binnen het basisspecialisme. 5. De basisarts wordt gedwongen om al in een vroeg stadium te kiezen voor een opleiding tot intensivist. 12

14 Hoofdstuk 3: Gesprekken met stakeholders Er zijn gesprekken gevoerd met externe stakeholders; IGZ, VWS-CZ, NVZ, OMS, ZN, regulerende stakeholders; RGS, CGS, VWS-MEVA, GIC en grote spelers in het werkveld, de NIV en NVA. Gezien de beperkte tijd die de commissie ter beschikking had, is er voor gekozen om (nog) geen gesprekken te voeren met de andere WV-en, die de kleinere basisspecialismen van intensivisten vertegenwoordigen, zoals de Heelkunde en Cardiologie. De gesprekken werden op persoonlijke titel gevoerd, hadden een informerend karakter en geven niet de officiële standpunten van de instanties weer. Hieronder wordt van de gevoerde gesprekken een samenvatting gegeven. De volledige gespreksverslagen zijn op het secretariaat van de NVIC ter inzage beschikbaar. 3.1 Gesprekken externe stakeholders IGZ Met de IGZ werd op 12 November 2014 gesproken met Franske Keuter, inspecteur IGZ, Jan Maarten van den Berg, inspecteur IGZ en met Lya den Ouden, inspecteur IGZ. In dit gesprek kwam naar voren dat de positie van de NVIC tot gevolg heeft dat er onder andere met betrekking tot richtlijnen, normen en indicatorenkeuzes vaak een grote gemene deler gekozen moet worden omdat de basisverenigingen, NIV en NVA, niet op één lijn zitten. De toezichthouders zijn voor hun toezicht afhankelijk van de normen en waarden van het veld zelf en deze komen maar moeizaam tot stand, onder andere door de beperkte besluit- en beslisbevoegdheid van de NVIC. De inspectie geeft aan dat het uitblijven van consensus er toe zal leiden dat knopen elders zullen worden doorgehakt. Het worden van een WV leidt mogelijk tot meer gelijkwaardigheid, meer besluitvaardigheid en eenduidige standpunten. Als gelijkwaardig specialisme wordt de positie en herkenbaarheid als regievoerder verbeterd. De regiefunctie van de intensivist bij de zorg voor de meest zieke patiënten van het ziekenhuis is de meest belangrijke competentie en dat deze mogelijk zal verbeteren na invoer van een eigen specialisme. Een risico bij dit model is wel dat de afstand tot de vakgroepen en afdelingen die het voor- en natraject verzorgen kan toenemen. Versterking van de positie van de intensivist mag niet ten koste gaan van de continuïteit in het zorgproces. Idealiter wordt de IC geleid door een closedformat vakgroep die geen werkzaamheden en/of belangen buiten de IC hebben waardoor regievoering, exposure en aanspreekmogelijkheden binnen de groep toenemen. VWS-CZ Met VWS directie curatieve zorg (CZ) werd op 18 November 2014 gesproken met Mw. V. Esman- Peeters, directeur curatieve zorg en Dhr. R. Segaar, beleidscoördinator medische aangelegenheden. In dit gesprek kwam naar voren dat de vorming van een wetenschappelijke vereniging en zelfstandig specialisme duidelijker kan maken wie het aanspreekpunt en de hoofdbehandelaar is op de IC. Het ontwikkelen van richtlijnen ziet CZ als een belangrijk instrument om patiëntzorg te verbeteren. De NVIC zal als WV zelfstandig richtlijnen kunnen opstellen en accorderen zonder medezeggenschap van de overige basisspecialismen, dit zal de beslisvaardigheid versnellen. Echter, overleg met en accordering van andere specialismen zal altijd nodig blijven indien de richtlijn niet alleen IC-zorg betreft of discipline overstijgend is. Het verbeteren van de opleiding door te voldoen aan internationaal geldende standaarden ziet VWS ook als voordeel, om zo de zorg verder te verbeteren. Er is meer behoefte aan generalisten zodat er niet alleen vanuit een bepaald specialistisch vlak naar patiënten gekeken wordt. De intensivist is een generalist bij uitstek wat niet zal veranderen bij het worden van een WV. Tevens is VWS terughoudend om het aantal specialismen verder uit te breiden. 13

15 Samenvattend staat VWS-CZ positief tegen het vormen van WV als aannemelijk kan worden gemaakt dat dit zal leiden tot verbetering van kwaliteit van zorg, verminderen van onnodige zorg en verhoging van doelmatigheid. NVZ Met NVZ werd op 26 november 2014 gesproken met dr J.T.M van der Schoot, bestuurslid NVZ en voorzitter raad van Bestuur van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis en OLVG. Tijdens dit gesprek werd benoemd dat het vormen van een wetenschappelijke vereniging een normale natuurlijke ontwikkeling lijkt voor een vakgroep/specialisme dat in de praktijk al geaccepteerd hoofdbehandelaar is van de patiënten op een IC en dat door velen al gezien wordt als een zelfstandig specialisme. De plaats in het (grote) ziekenhuis en in de wetenschap is al goed afgebakend. Een betere onderhandelingspositie, een meer heldere positie van de intensivist in m.n. kleinere ziekenhuizen, een betere regie in de ontwikkeling van de IC maar ook van richtlijnen, worden gezien als potentiele voordelen van het worden van een WV. Het vormen van een WV kan budget neutraal gebeuren met betrekking tot opleidingsgelden en mogelijk goedkoper worden als minder intensivisten worden opgeleid dan nu specialisten met aandachtsgebied. Ook de mogelijkheid om de opleiding in 5 jaar te kunnen voltooien en daarmee de onnodige kosten van een opleiding in een basisspecialisme te voorkomen is een belangrijk argument en past in de huidige tijdsgeest. Het geleidelijk verdwijnen van specialisten met dubbelfunctie zou een bedreiging kunnen worden voor het financieren van de bemensing van IC s in kleine ziekenhuizen. Bij aannemelijke verbetering van kwaliteit en doelmatigheid zal dit door VWS ondersteund worden. OMS Met de OMS werd op 4 december 2014 gesproken met Dhr. F. de Grave, algemeen voorzitter OMS en Dhr. B. Heesen, algemeen directeur OMS. Er werd besproken dat de statuten zoals deze nu door de Federatie zijn opgesteld geen participatie van de NVIC toelaten. Slechts indien intensivist een zelfstandig specialisme zou worden zou hier verandering in kunnen komen. Een eigen WV zou kunnen leiden tot een verhoging van de slagvaardigheid van de intensivisten bijvoorbeeld bij het maken van richtlijnen. Een verregaande specialisatie van intensivisten zou als nadeel kunnen hebben dat de rol van specialistisch generalist die de intensivisten nu in ziekenhuizen hebben verdwijnt. Verder werd de zorg uitgesproken dat een eigen opleiding een relatief lange opleidingsduur zou kunnen hebben om en brede basis mogelijk te maken. Mochten de intensivisten besluiten een eigen specialisme te willen gaan vormen dan wordt geadviseerd allereerst te inventariseren wat de mogelijkheden zijn om te komen tot een eigen specialisme, vervolgens het draagvlak hiervoor te onderzoeken en indien het draagvlak er is een commissie van wijzen in te stellen die als doel zou moeten hebben om het pad hier naartoe, in overleg met de basisspecialismen en de NVIC, uit te stippelen. Een dergelijke commissie zou mogelijk onder de vlag van de Federatie kunnen worden ingesteld. ZN Met Zorgverzekeraars Nederland werd op 11 december 2014 gesproken met Sjoerd Terpstra, senior beleidsadviseur ZN en Geert Jan Mellema, medisch adviseur ZN. Aangegeven werd dat het belang van ZN met name is om een kwaliteitsslag te maken met de Intensive Care zorg in Nederland. Hiervoor heeft ZN een groot belang bij de ontwikkeling van indicatiestellingen, indicatoren en kwaliteitscriteria die primair uit het werkveld (de intensivisten) 14

16 moeten komen. De ontwikkeling van deze criteria gaat moeizaam binnen de Intensive Care zorg en dit zou kunnen verbeteren als de intensivisten een eigen specialisme zouden worden. Echter, een andere oorzaak van de beperkte slagvaardigheid van de intensivisten bij het komen tot indicatoren en normen is de beperkte homogeniteit van de intensivisten als groep waarbij beroepsbelangen (kleine versus grotere IC s bijvoorbeeld) boven het belang van kwaliteit wordt gesteld. De inhoud en de kwaliteit zouden leidend moeten zijn. Mogelijk zou een eigen WV hier verbetering in kunnen brengen maar belangrijker is het nog om binnen de beroepsgroep meer cohesie en daadkracht en besef van kwaliteit boven beroepsbelang te stimuleren. Een eigen intensivistenopleiding zou kunnen leiden tot een verbetering van de herkenbaarheid en competenties van de intensivisten. Er is een sterke wens voor het komen tot door de WV-en gedragen indicatiestellingen, normen en uitkomstindicatoren. Of de intensivisten hier vanuit een eigen specialisme mee komen of vanuit de basisverenigingen is secundair aan dat belang. 3.2 Regulerende stakeholders RGS Met de Registratiecommissie Geneeskundige Specialismen werd op 6 november 2014 gesproken met dr Reinier Braams, internist-intensivist (n.p.), werkzaam voor de RGS. Er werd besproken dat het in principe iedereen vrij staat om en WV op te richten, maar dat logischer is om te spreken van een nieuw medisch specialisme, waar vervolgens een WV bij hoort Dubbelregistratie is mogelijk indien voldaan wordt aan de belangrijkste criteria van beide specialismen. Zo zal een dubbel geregistreerde specialist 2 x 16 uur/week werkzaam moeten zijn in de twee betreffende vakgebieden. Hiervoor dient per (her-)registratie een werkgeversverklaring te worden overlegd. Het is echter voorstelbaar dat bijvoorbeeld de NIV oordeelt dat 16 uur werk op de IC ook telt als 8 uur werk binnen het vakgebied interne geneeskunde, of andersom. Per specialisme is 40 uur per jaar deskundigheidsbevordering nodig. De wetenschappelijke verenigingen bepalen welke nascholingsactiviteiten geaccrediteerd worden. Zolang veel nascholingen zowel door NVA, NIV als NVIC geaccrediteerd worden, hoeft hier geen groot probleem te ontstaan. Waarschijnlijk wordt het lastiger voor neuroloog-intensivisten, cardioloog-intensivisten, etc. Een WV betekent dat de IC geneeskunde een eigen opleiding krijgt. Minimaal 50% van de opleidingstijd dient daadwerkelijk op IC te worden doorgebracht. De RGS heeft zelf geen standpunt, maar voert uit. Het College Geneeskundige Specialismen (CGS) neemt de beslissing over de oprichting van een nieuw medisch specialisme, indien hiervoor een aanvraag binnenkomt. Er zal bij een aanvraag door het CGS een adviesgroep ingesteld worden waar relevante partijen deel van uit maken (o.a. VWS en RGS). Hieruit volgt dat een goede PR naar VWS erg belangrijk is. VWS zou de oprichting van een WV mogelijk willen ondersteunen indien aannemelijk kan worden gemaakt dat dit de zorg efficiënter (goedkoper) maakt, of inhoudelijk beter, of indien de patiënt-veiligheid hiermee verbeterd wordt, of indien onnodige zorg kan worden teruggedrongen. CGS Met het College Geneeskundige Specialismen werd op 25 november 2014 gesproken met Mr M.C.J. (Mike) Rozijn, Secretaris CGS. In het gesprek werd duidelijk dat het CGS volgens de wet BIG de instantie is die beslist over de erkenning van een nieuw geneeskundig specialisme, indien hiervoor een aanvraag binnenkomt. Hiervoor bestaat een stappenplan welke is te vinden op: 15

17 Indien na het verkennend gesprek door de op te richten WV besloten wordt om de aanvraagprocedure te doorlopen, staat daarvoor een periode van minimaal 1 jaar. De aanvraagprocedure voor het laatst toegevoegde medisch specialisme Sportgeneeskunde heeft 10 jaar geduurd (!) Het CGS heeft zelf op voorhand geen standpunt over de (on)wenselijkheid van een nieuw geneeskundig specialisme. Wildgroei is ongewenst. De criteria, zoals vervat in het Toetsingskader Specialismen zijn leidend: Het helpt als verzelfstandiging van IC-geneeskunde past binnen een Europese ontwikkeling (criterium B5). Door het CGS wordt een adviescommissie ingesteld welke wordt samengesteld uit leden van het CGS, vertegenwoordigers van het aanvragende specialisme en uit aanpalende vakgebieden (bijvoorbeeld NVA en NIV). Ook wordt advies ingewonnen bij externe partijen, met name VWS. VWS heeft instemmingsrecht en moet dus akkoord gaan. Partijen als NIV en NVA hebben adviesrecht. Zij hoeven dus niet per se in te stemmen, maar het succesvol doorlopen van de procedure is wel een stuk lastiger indien deze partijen de oprichting van het nieuwe specialisme niet steunen. Bij de aanvraagprocedure voor oprichting van een nieuw specialisme hoort ook het indienen van een opleidingsplan. Het CGS heeft geen invloed of deze opleiding wordt opgenomen in het opleidingsfonds. Het CGS heeft geen taken of bevoegdheden m.b.t. de financiering van opleidingen. GIC Met de GIC werd op 11 december 2014 gesproken met Dr. R. Tepaske, vice-voorzitter GIC. In het gesprek kwam naar voren dat de NVIC als een zelfstandig wetenschappelijke vereniging duidelijker zichtbaar wordt als gesprekspartner voor beleidsmakers. Op dit moment kunnen niet alle competenties verworven worden gedurende de Intensive Care opleiding via de verschillende basisspecialismen. Het zou een verbetering zijn als er vanaf het begin van de opleiding alleen voor de IC relevante stages op het gebied van interne geneeskunde, cardiologie, longgeneeskunde en de anesthesiologie worden gedaan volgens een zo geheten common trunk. Het tweede deel van de IC opleiding zou de assistent dan werkzaam zijn op de IC. Gedurende de gehele opleiding zou de assistent onderwijs volgen specifiek voor de IC. Ook zal hij/zij voor langere tijd verbonden zijn aan de IC, waardoor er ook meer mogelijkheden zijn om wetenschap te verrichten. Het moet dan mogelijk zijn aan het eind van de opleidingsperiode verder te differentiëren door middel van een fellowperiode in bijvoorbeeld de cardiologie, longgeneeskunde of chirurgie. Een zelfstandig specialisme lijkt verre toekomstmuziek in verband met de vele bezwaren bij met name de basisspecialismen. Voor de nabije toekomst voorziet zij het ontstaan van een duospecialisme. De GIC wil naar een vorm toe dat bij herregistratie gekozen ofwel kan worden voor het basisspecialisme ofwel voor intensivist. Dit zou met de huidige opleiding binnen de interne geneeskunde al mogelijk zijn. Momenteel is de GIC bezig met het opzetten van een anesthesiologieintensivist dubbelregistratie, waarbij in ieder geval vanuit de anesthesiologie de opleiding tot intensivist 5 jaar zal bedragen. In deze 5 jaar zal er twee- en half jaar IC gedaan worden en 2 jaar anesthesiologie. De GIC denkt dat met deze opleidingsvorm veel meer aan de benodigde competenties gewerkt kan worden dan in de huidige opleiding. VWS-MEVA Met VWS Macro Economische Vraagstukken en Arbeidsmarkt (MEVA) werd op 11 december 2014 gesproken met, Joost Cuijpers, MEVA, Cecile Goebel, directeur MEVA en Wilna van Rossum, MEVA. De gesprekspartners benadrukten dat de ontwikkeling tot een zelfstandig specialisme een lang en zeer arbeidsintensief traject is dat niet onderschat moet worden. De huidige beleidsvisie tendeert naar breder opleiden en streeft juist naar minder (nieuwe) specialismen. Een super specialisatie binnen een (of enkele) basisspecialismen, in essentie de situatie zoals deze nu is, ligt vanuit die visie 16

18 meer voor de hand dan de ontwikkeling van een eigen specialisme. De minister dient toestemming te geven voor opname in de Wet BIG, waarbij MEVA een adviserende rol speelt. Indien er behoefte bestaat aan financiering van de opleiding dient nog een aanvraag te volgen voor de beschikbaarheidsbijdrage. Als er geen dubbelspecialisatie zou zijn, zouden de opleidingskosten waarschijnlijk lager worden. Aan de andere kant moet niet worden vergeten dat in kleine ziekenhuizen ook taken in het basisspecialisme worden gedaan. Het opzetten van een aparte intensivisten pool in dergelijke ziekenhuizen zou wel eens minder doelmatig kunnen zijn. De effecten hiervan zijn, mede gezien de huidige ontwikkeling naar centralisatie van IC zorg, nog moeilijk in te schatten. Tevens bestaan er zorgen over de ouder wordende intensivist die niet meer een tweede carrière in het basisspecialisme zou kunnen hebben als dubbelspecialisatie verdwijnt. MEVA adviseert niet alleen na te denken over een nieuw zelfstandig specialisme maar adviseert ook alle andere opties te exploreren om tot een sterkere profilering van Intensive Care geneeskunde te komen alvorens de weg naar een WV te gaan bewandelen. De meerwaarde van het vormen van een zelfstandig specialisme moet duidelijk worden aangetoond. Daarbij zijn aandachtspunten: uiteindelijke inzetbaarheid op de arbeidsmarkt, brede steun bij de desbetreffende beroepsgroepen, het internationale kader. Indien het specialisme aanspraak wil maken op de beschikbaarheidsbijdrage, dan dienen ook financiële gevolgen nader te worden uitgewerkt. 3.3 Spelers uit het werkveld NVA Met de NVA en Sectie Intensive Care van de NVA werd op 1 december 2014 gesproken met Elise Sarton, voorzitter NVA, Peter Meijer, vicevoorzitter NVA, Sander Rigter, voormalig voorzitter Sectie IC NVA en Paul Elbers, huidig voorzitter Sectie IC NVA. Naar voren kwam dat het feit dat intensivisten nu onderzoeken of het mogelijk is een eigen WV te vormen kan worden opgevat als een signaal dat er verbetering mogelijk is binnen de huidige constellatie. De aanspreekbaarheid, regievoering en slagvaardigheid met betrekking tot IC vraagstukken moet verbeterd worden. Het is echter de vraag of het vormen van een zelfstandig specialisme IC geneeskunde daartoe de optimale weg is. De IC geneeskunde wordt gezien als een apart kennisdomein dat vooral vertegenwoordigd wordt door de NVIC. De aanwezigen erkennen dat de huidige situatie met een rol voor zowel NVA, NIV, GIC als NVIC niet optimaal is. Er is begrip voor de wens van sommige intensivisten om een eigen WV te vormen. Het geleidelijk verdwijnen van de diversiteit onder intensivisten bij het vormen van een zelfstandige WV wordt als een nadeel gezien. Er wordt geschetst hoe op dit moment gewerkt wordt aan het nieuwe curriculum voor anesthesiologen in opleiding. Binnen het nieuwe curriculum zijn drie "afstudeerrichtingen" mogelijk voor anesthesiologen, te weten pijngeneeskunde; perioperatieve zorg, en IC-geneeskunde. Elk van de drie richtingen zou moeten kunnen worden voltooid binnen de totale opleidingstijd van anesthesiologen van 5 jaar. Anesthesiologen die voor de richting IC kiezen, zullen zich dus na 5 jaar kunnen laten registreren als anesthesioloog, met als aandachtsgebied intensivist. Op het moment dat IC geneeskunde een apart specialisme wordt en een eigen opleiding krijgt, wordt deze dubbele registratie wellicht lastiger. Er zou dan toch weer extra opleidingstijd bij komen indien men zich in beide specialismen wil laten registreren. Die extra opleidingstijd zal niet gedekt worden vanuit het opleidingsfonds. Alle aanwezigen lijken het er over eens te zijn dat dubbelregistratie belangrijk is als het tot een nieuw specialisme IC zou komen, op zijn minst voor de huidige anesthesioloog-intensivisten die in beide vakgebieden actief zijn. 17

Besluit van 12 december 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme anesthesiologie

Besluit van 12 december 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme anesthesiologie Besluit van 12 december 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme anesthesiologie (Besluit anesthesiologie) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op artikel 14,

Nadere informatie

Update m.b.t. aanvraag erkenning specialisme Klinisch Verloskundige

Update m.b.t. aanvraag erkenning specialisme Klinisch Verloskundige Update m.b.t. aanvraag erkenning specialisme Klinisch Verloskundige Inleiding Met deze notitie wil ik u informeren over de stand van zaken met betrekking tot de noodzakelijke voorbereidingen voor de aanvraag

Nadere informatie

Lustrum: 40 jaar NVIC. Diederik Gommers Voorzitter NVIC Intensivist en afd hfd IC-volwassenen, Erasmus MC, Rotterdam

Lustrum: 40 jaar NVIC. Diederik Gommers Voorzitter NVIC Intensivist en afd hfd IC-volwassenen, Erasmus MC, Rotterdam Lustrum: 40 jaar NVIC Diederik Gommers Voorzitter NVIC Intensivist en afd hfd IC-volwassenen, Erasmus MC, Rotterdam Opgericht in 1977: Doel: professionalisering van IC in Nederland Prof. dr. Kieje Bruining

Nadere informatie

Intensive Care: medisch eiland of geïntegreerde vluchtstrook?

Intensive Care: medisch eiland of geïntegreerde vluchtstrook? Intensive Care: medisch eiland of geïntegreerde vluchtstrook? Historie De Intensive Care (IC) is de afdeling geworden waar intensieve monitoring en ondersteuning van vitale functies en organen van ernstig

Nadere informatie

HOOFDSTUK VI. KWALITEITSVISITATIEREGLEMENT

HOOFDSTUK VI. KWALITEITSVISITATIEREGLEMENT HOOFDSTUK VI. KWALITEITSVISITATIEREGLEMENT Doel Artikel 61 De Commissie Kwaliteitsvisitatie heeft tot doel het bevorderen van de kwaliteit van de anesthesiologische praktijk in Nederland door middel van

Nadere informatie

College Geneeskundige Specialismen

College Geneeskundige Specialismen College Geneeskundige Specialismen Besluit van 9 november 2016 houdende de wijziging van de volgende besluiten: Besluit spoedeisende geneeskunde van 9 januari 2013; Besluit ziekenhuisgeneeskunde van 11

Nadere informatie

College Geneeskundige Specialismen

College Geneeskundige Specialismen College Geneeskundige Specialismen Besluit van 12 december 2018 houdende de wijziging van de volgende besluiten: Besluit profielen maatschappij en gezondheid van 11 november 2015; Besluit spoedeisende

Nadere informatie

INSTANTIES. Bekostigt via de Beschikbaarheidsbijdrage (uitgevoerd door de NZa) de vervolgopleidingen tot (medisch) specialist.

INSTANTIES. Bekostigt via de Beschikbaarheidsbijdrage (uitgevoerd door de NZa) de vervolgopleidingen tot (medisch) specialist. Het motto is: Nederland gezond en wel. Ambieert om iedereen in Nederland zo lang mogelijk gezond te houden, zieken zo snel mogelijk beter te maken, mensen met een beperking te ondersteunen en maatschappelijke

Nadere informatie

Intensivisten in Nederland (2014)

Intensivisten in Nederland (2014) Intensivisten in Nederland (2014) Contouren capaciteitsplanning Op verzoek van de Gemeenschappelijke Intensivisten Commissie (GIC) worden in deze notitie de contouren geschetst van het huidige aanbod aan

Nadere informatie

Besluit van 14 december 2016 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme cardiologie

Besluit van 14 december 2016 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme cardiologie Besluit van 14 december 2016 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme cardiologie (Besluit cardiologie) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op artikel 14, tweede

Nadere informatie

Besluit Herregistratie specialisten 16 Meest gestelde vragen door medisch specialisten

Besluit Herregistratie specialisten 16 Meest gestelde vragen door medisch specialisten Besluit Herregistratie specialisten 16 Meest gestelde vragen door medisch specialisten 1. Wat was de aanleiding voor de vernieuwing van de herregistratiebepalingen? Eens per vijf jaar wordt beoordeeld

Nadere informatie

INDIVIDUELE PROFILERING

INDIVIDUELE PROFILERING INDIVIDUELE PROFILERING EN ACTUELE THEMA S IN DE MEDISCHE VERVOLGOPLEIDING Op weg naar de specialist van de toekomst Inhoudsopgave 2 1. Inleiding 4 1.1 Gezondheidszorg in verandering 4 1.2 Vakoverstijgende

Nadere informatie

Toetsingskader Specialismen

Toetsingskader Specialismen Toetsingskader Specialismen Besluit van 9 maart 2011 houdende toetsingskader op grond waarvan deelgebieden der geneeskunde als specialismen kunnen worden aangewezen of opgeheven Het College Geneeskundige

Nadere informatie

Besluit Herregistratie specialisten 15 Meest gestelde vragen door medisch specialisten

Besluit Herregistratie specialisten 15 Meest gestelde vragen door medisch specialisten Besluit Herregistratie specialisten 15 Meest gestelde vragen door medisch specialisten 1. Wat was de aanleiding voor de vernieuwing van de herregistratiebepalingen? Eens per vijf jaar wordt beoordeeld

Nadere informatie

3. Zorgvraag/aandoening(en) waarop de kwaliteitsstandaard betrekking heeft: Organisatie van intensive care

3. Zorgvraag/aandoening(en) waarop de kwaliteitsstandaard betrekking heeft: Organisatie van intensive care Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier heeft Zorginstituut Nederland getoetst of de kwaliteitsstandaard voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële

Nadere informatie

Besluit van 14 maart 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het geneeskundig specialisme maatschappij en gezondheid OUD

Besluit van 14 maart 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het geneeskundig specialisme maatschappij en gezondheid OUD Besluit van 14 maart 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het geneeskundig specialisme maatschappij en gezondheid (Besluit maatschappij en gezondheid) Het College Geneeskundige Specialismen,

Nadere informatie

Uitvoeringstoets voor de beschikbaarheidbijdrage (medische) vervolgopleidingen voor de opleiding tot verslavingsarts KNMG

Uitvoeringstoets voor de beschikbaarheidbijdrage (medische) vervolgopleidingen voor de opleiding tot verslavingsarts KNMG Uitvoeringstoets voor de beschikbaarheidbijdrage (medische) vervolgopleidingen voor de opleiding tot verslavingsarts KNMG Versie 5, 6 juni 2017 Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Voorwaarden per betrokken partij

Nadere informatie

Opinie & Debat. Toekomst. Persoonlijke visie. Reactie uitlokken. Wat is de toekomst voor het vakgebied en de intensivist

Opinie & Debat. Toekomst. Persoonlijke visie. Reactie uitlokken. Wat is de toekomst voor het vakgebied en de intensivist Opinie & Debat Wat is de toekomst voor het vakgebied en de intensivist Toekomst Persoonlijke visie Soms uitgekristalliseerd Soms werk in uitvoering Reactie uitlokken Om van te leren Om naar te luisteren

Nadere informatie

Besluit van 14 maart 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het geneeskundig specialisme maatschappij en gezondheid 1

Besluit van 14 maart 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het geneeskundig specialisme maatschappij en gezondheid 1 Besluit van 14 maart 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het geneeskundig specialisme maatschappij en gezondheid 1 (Besluit maatschappij en gezondheid) Het College Geneeskundige Specialismen,

Nadere informatie

Het College Geneeskundige Specialismen,

Het College Geneeskundige Specialismen, Besluit van 8 november 2017 houdende de afwijzing verzoek tot erkenning van de Farmaceutische Geneeskunde als profiel van het specialisme Maatschappij en Gezondheid1 Het College Geneeskundige Specialismen,

Nadere informatie

Samenwerking op terrein van IC zorg tussen ziekenhuizen in Noordoost Nederland en afspraken over specialismen die op meerdere locaties werkzaam zijn

Samenwerking op terrein van IC zorg tussen ziekenhuizen in Noordoost Nederland en afspraken over specialismen die op meerdere locaties werkzaam zijn Definitief Rapport Samenwerking op terrein van IC zorg tussen ziekenhuizen in Noordoost Nederland en afspraken over specialismen die op meerdere locaties werkzaam zijn Bezoek aan Ziekenhuis Tjongerschans

Nadere informatie

Algemene profielschets voor voorzitters van de Raden van de Federatie Medisch Specialisten.

Algemene profielschets voor voorzitters van de Raden van de Federatie Medisch Specialisten. Algemene profielschets voor voorzitters van de Raden van de Federatie Medisch Specialisten. Doelstellingen van de Federatie De Federatie Medisch Specialisten is de beroepsvereniging voor en door medisch

Nadere informatie

Besluit van (datum) houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme reumatologie

Besluit van (datum) houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme reumatologie Besluit van (datum) houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme reumatologie (BESLUIT REUMATOLOGIE) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op artikel 14, tweede lid,

Nadere informatie

Besluit van <datum> houdende de aanvullende opleidings-, erkenningseisen voor het medisch specialisme sportgeneeskunde

Besluit van <datum> houdende de aanvullende opleidings-, erkenningseisen voor het medisch specialisme sportgeneeskunde Besluit van houdende de aanvullende opleidings-, erkenningseisen voor het medisch specialisme sportgeneeskunde (Besluit sportgeneeskunde) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op artikel

Nadere informatie

College Geneeskundige Specialismen

College Geneeskundige Specialismen KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST College Geneeskundige Specialismen Besluit van 22 december 2014 houdende de wijziging van de volgende besluiten: Kaderbesluit CHVG

Nadere informatie

Profielschets lid College Specialismen Gezondheidszorgpsycholoog en Psychotherapeut

Profielschets lid College Specialismen Gezondheidszorgpsycholoog en Psychotherapeut Profielschets lid College Specialismen Gezondheidszorgpsycholoog en Psychotherapeut Ex. artikel 4 van de Regeling Gezondheidszorgpsycholoog en Psychotherapeut, basisberoep en specialismen. Algemeen Het

Nadere informatie

College Geneeskundig Specialismen

College Geneeskundig Specialismen KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST College Geneeskundig Specialismen Besluit van 11 november 2015 houdende bepalingen voor de profielen maatschappij en gezondheid (Besluit

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 5 juli 2019 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 5 juli 2019 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 25 VX Den Haag T 070 340 79 F 070 340 78 34

Nadere informatie

College Geneeskundige Specialismen

College Geneeskundige Specialismen College Geneeskundige Specialismen Besluit van 11 november 2015 houdende bepalingen voor de profielen maatschappij en gezondheid *1,2,3 (Besluit profielen maatschappij en gezondheid) Het College Geneeskundig

Nadere informatie

Besluit van 8 november 2017 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme neurochirurgie

Besluit van 8 november 2017 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme neurochirurgie Besluit van 8 november 2017 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme neurochirurgie (Besluit neurochirurgie) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op artikel 14,

Nadere informatie

Dedicated Schakeljaar Vitale Functies

Dedicated Schakeljaar Vitale Functies Dedicated Schakeljaar Vitale Functies 1. Inleiding Het schakeljaar vormt de verbinding tussen de studie geneeskunde en de vervolgopleidingen. De student leert te functioneren op het niveau van een beginnende

Nadere informatie

Dedicated Schakeljaar Vitale Functies

Dedicated Schakeljaar Vitale Functies Dedicated Schakeljaar Vitale Functies 1. Inleiding Het schakeljaar vormt de verbinding tussen de studie geneeskunde en de vervolgopleidingen. De student leert te functioneren op het niveau van een beginnende

Nadere informatie

Resultaten jonge klaren enquête 2014. Marjolein Kremers Penningmeester De Jonge Specialist

Resultaten jonge klaren enquête 2014. Marjolein Kremers Penningmeester De Jonge Specialist Resultaten jonge klaren enquête 2014 Marjolein Kremers Penningmeester De Jonge Specialist Enquête 2014 1322 respondenten 79% Medisch specialist 21% Aios Opleidingsregio s evenredig verdeeld M/V verdeling:

Nadere informatie

College Geneeskundig Specialismen

College Geneeskundig Specialismen College Geneeskundig Specialismen Besluit van. houdende de aanvullende opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme urologie (Besluit urologie) Het College Geneeskundig Specialismen, gelet

Nadere informatie

2 e Symposium zorgevaluatie: Versterk je netwerk!

2 e Symposium zorgevaluatie: Versterk je netwerk! 2 e Symposium zorgevaluatie: Versterk je netwerk! Prof. Dr. Peter Paul van Benthem, KNO arts Bestuurslid FMS, Voorzitter Raad Wetenschap en Innovatie 3 november 2017 Waarom? Eh, eh, eh??????????? Waarom?

Nadere informatie

Landelijk opleidingsplan Interne geneeskunde 2019

Landelijk opleidingsplan Interne geneeskunde 2019 Consultenstage Deel 2: Nederlandse Internisten Vereniging Inhoud Consultenstage 3 Aanleiding 3 Begripsbepaling van de consultenstage 3 Leermiddelen 4 Eisen te stellen aan supervisie 4 Eisen te stellen

Nadere informatie

Veilige toepassing van medische technologie. Lessons (to be) learned

Veilige toepassing van medische technologie. Lessons (to be) learned Veilige toepassing van medische technologie Lessons (to be) learned Inhoud 1. Belangrijkste resultaten 2. Op welke wijze kunnen ziekenhuizen een verbeterslag maken? Tabel 1: Nederlandse documenten veilig

Nadere informatie

Rapportage Enquête individualisering in de praktijk

Rapportage Enquête individualisering in de praktijk Rapportage Enquête individualisering in de praktijk Resultaten van een enquête over diverse aspecten van individualisering in de praktijk Project Individualisering Opleidingsduur Deelproject Toezicht en

Nadere informatie

EPA s in de opleiding anesthesiologie

EPA s in de opleiding anesthesiologie EPA s in de opleiding anesthesiologie Invitational Conference Opleidingsplannen 23 juni 2015 Dr. Reinier Hoff Opleider anesthesiologie UMC Utrecht Redenen voor verandering Anesthesiologie niet in de volle

Nadere informatie

Besluit van (datum) houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme orthopedie

Besluit van (datum) houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme orthopedie Besluit van (datum) houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme orthopedie (Besluit orthopedie) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op artikel 14, tweede lid, onder

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 15 mei 2013 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 15 mei 2013 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34

Nadere informatie

Rapportage Weergave journaalregels in de ZorgDomein verwijsbrief

Rapportage Weergave journaalregels in de ZorgDomein verwijsbrief Rapportage Weergave journaalregels in de ZorgDomein verwijsbrief September 2013 Pieter Langers Laurens Pronk ZorgDomein, 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 Aanleiding... 3 Doel onderzoek... 3 Werkwijze

Nadere informatie

Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst

Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst CENTRAAL COLLEGE MEDISCHE SPECIALISMEN BESLUIT CCMS NO. 4-1999 OPHEFFING VAN HET MEDISCHE SPECIALISME KLINISCHE CHEMIE Het Centraal

Nadere informatie

ALGEMEEN REGLEMENT OVERLEG- EN ADVIESCOMMISSIES ORGAANTRANSPLANTATIE Nederlandse Transplantatie Stichting en Nederlandse Transplantatie Vereniging

ALGEMEEN REGLEMENT OVERLEG- EN ADVIESCOMMISSIES ORGAANTRANSPLANTATIE Nederlandse Transplantatie Stichting en Nederlandse Transplantatie Vereniging ALGEMEEN REGLEMENT OVERLEG- EN ADVIESCOMMISSIES ORGAANTRANSPLANTATIE Nederlandse Transplantatie Stichting en Nederlandse Transplantatie Vereniging INHOUDSOPGAVE Artikel 1: Algemene bepalingen Artikel 2:

Nadere informatie

Uitvoeringstoets voor de beschikbaarheidbijdrage (medische) vervolgopleidingen voor de opleiding tot openbaar apotheker

Uitvoeringstoets voor de beschikbaarheidbijdrage (medische) vervolgopleidingen voor de opleiding tot openbaar apotheker Uitvoeringstoets voor de beschikbaarheidbijdrage (medische) vervolgopleidingen voor de opleiding tot openbaar apotheker Versie 5, 6 juni 2017 Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Voorwaarden per betrokken partij

Nadere informatie

NOTITIE REGISTRATIE VOOR ANESTHESIOLOOG-PIJNSPECIALISTEN EN INSTELLINGEN VOOR PIJNGENEESKUNDE

NOTITIE REGISTRATIE VOOR ANESTHESIOLOOG-PIJNSPECIALISTEN EN INSTELLINGEN VOOR PIJNGENEESKUNDE NOTITIE REGISTRATIE VOOR ANESTHESIOLOOG-PIJNSPECIALISTEN EN INSTELLINGEN VOOR PIJNGENEESKUNDE ALGEMENE BEPALINGEN Anesthesioloog Instelling Kwaliteitsvisitatie Opleider Patiëntgebonden pijngeneeskundige

Nadere informatie

Evaluatie Individueel Functioneren (EIF):

Evaluatie Individueel Functioneren (EIF): Evaluatie Individueel Functioneren (EIF): terug naar de bedoeling van de vernieuwde regeling Herregistratie Edith ter Braak voormalig vrz. werkgroep Herregistratie CGS Internist-endocrinoloog UMC Utrecht

Nadere informatie

VISITATIEREGLEMENT Commissie Nationale Kwaliteitsvisitatie Intensive Care (NKIC)

VISITATIEREGLEMENT Commissie Nationale Kwaliteitsvisitatie Intensive Care (NKIC) VISITATIEREGLEMENT Commissie Nationale Kwaliteitsvisitatie Intensive Care (NKIC) A Inleiding Artikel 1 Onder visitatie van IC-afdelingen verstaat de Commissie Nationale Kwaliteitsvisitatie Intensive Care

Nadere informatie

REGLEMENT KWALITEITSVISITATIE VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR HEELKUNDE

REGLEMENT KWALITEITSVISITATIE VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR HEELKUNDE REGLEMENT KWALITEITSVISITATIE VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR HEELKUNDE 1. ALGEMENE BEPALINGEN... 1 2. VISITATIE... 2 3. COMMISSIE KWALITEITSVISITATIE... 4 4. VISITATIECOMMISSIE AD HOC... 4 5. FINANCIEN...

Nadere informatie

Besluit van 8 november 2017 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme orthopedie

Besluit van 8 november 2017 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme orthopedie Besluit van 8 november 2017 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme orthopedie (Besluit orthopedie) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op artikel 14, tweede lid,

Nadere informatie

INTRAPROFESSIONEEL LEREN MET ARTS-ASSISTENTEN BINNEN DE KINDZORG ONTWIKKELING VAN EEN TOOLBOX

INTRAPROFESSIONEEL LEREN MET ARTS-ASSISTENTEN BINNEN DE KINDZORG ONTWIKKELING VAN EEN TOOLBOX INTRAPROFESSIONEEL LEREN MET ARTS-ASSISTENTEN BINNEN DE KINDZORG ONTWIKKELING VAN EEN TOOLBOX O. PROJECTOPZET Algemene gegevens Instelling: Radboudumc Amalia Kinderziekenhuis Titel initiatief: Intraprofessioneel

Nadere informatie

Hoe ziet uw individualiseringsagenda eruit? Jacqueline de Graaf en Marloes Duitsman Radboudumc Ramon van den Berg en Marieke Bolk OMS

Hoe ziet uw individualiseringsagenda eruit? Jacqueline de Graaf en Marloes Duitsman Radboudumc Ramon van den Berg en Marieke Bolk OMS Hoe ziet uw individualiseringsagenda eruit? Jacqueline de Graaf en Marloes Duitsman Radboudumc Ramon van den Berg en Marieke Bolk OMS 1 Programma: 1. Inleiding algemeen (5 min) 2. Inleiding Thema: welke

Nadere informatie

Concept richtlijn Intensive Care 2013 versie 2.0. Geachte collega fellows,

Concept richtlijn Intensive Care 2013 versie 2.0. Geachte collega fellows, Concept richtlijn Intensive Care 2013 versie 2.0 Geachte collega fellows, In dit artikel willen we enkele hoofdzaken bespreken die in de concept richtlijn Intensive Care staan en die naar alle waarschijnlijkheid

Nadere informatie

Functiebeschrijving Hoofd Opleidingsinstituut Huisartsgeneeskunde LUMC

Functiebeschrijving Hoofd Opleidingsinstituut Huisartsgeneeskunde LUMC Functiebeschrijving Hoofd Opleidingsinstituut Huisartsgeneeskunde LUMC Functiebeschrijving hoofd opleidingsinstituut huisartsgeneeskunde LUMC, pagina 1 Hoofd Opleidingsinstituut Huisartsgeneeskunde Leids

Nadere informatie

(Besluit geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten) Het College Geneeskundige Specialismen,

(Besluit geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten) Het College Geneeskundige Specialismen, Besluit van houdende de aanvullende opleidings-, erkenningseisen voor het geneeskundig specialisme geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten (Besluit geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten)

Nadere informatie

Besluit van <datum> houdende de aanvullende opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme klinische geriatrie

Besluit van <datum> houdende de aanvullende opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme klinische geriatrie Besluit van houdende de aanvullende opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme klinische geriatrie (Besluit klinische geriatrie) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op

Nadere informatie

Specifiek beoordelingskader accreditatie van de NVK Herziene versie [Vastgesteld in de algemene leden vergadering van de NVK dd 4 november 2010]

Specifiek beoordelingskader accreditatie van de NVK Herziene versie [Vastgesteld in de algemene leden vergadering van de NVK dd 4 november 2010] Specifiek beoordelingskader accreditatie van de NVK Herziene versie 2010. [Vastgesteld in de algemene leden vergadering van de NVK dd 4 november 2010] Inhoudsopgave Inleiding Binnenlandse nascholing Buitenlandse

Nadere informatie

Reglement NOV Geaccrediteerd Fellowship Orthopedie

Reglement NOV Geaccrediteerd Fellowship Orthopedie 1 Reglement NOV Geaccrediteerd Fellowship Orthopedie 2 Preambule 1. Een NOV Fellowship Orthopedie is een geaccrediteerde verdieping na de opleiding tot orthopedisch chirurg, in een bepaald aandachtsgebied.

Nadere informatie

Oktober Verantwoordelijkheidsverdeling in de zorg

Oktober Verantwoordelijkheidsverdeling in de zorg Oktober 2018 Verantwoordelijkheidsverdeling in de zorg Verantwoordelijkheidsverdeling in de zorg 1. Inleiding De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (hierna: de inspectie) ziet toe op de naleving van een

Nadere informatie

Toezicht- en Handhaafbaarheidstoets concept-wetsvoorstel tot wijziging van de Wet Big II

Toezicht- en Handhaafbaarheidstoets concept-wetsvoorstel tot wijziging van de Wet Big II Directeur MEVA Ontworpen door Toezicht- en Handhaafbaarheidstoets concept-wetsvoorstel tot wijziging van de Wet Big II Datum document 5 oktober 2017 Bijlage(n) - 1 Aanleiding voor deze nota De Inspectie

Nadere informatie

NOTITIE REGISTRATIE VOOR ANESTHESIOLOOG-PIJNSPECIALISTEN EN INSTELLINGEN VOOR PIJNGENEESKUNDE

NOTITIE REGISTRATIE VOOR ANESTHESIOLOOG-PIJNSPECIALISTEN EN INSTELLINGEN VOOR PIJNGENEESKUNDE NOTITIE REGISTRATIE VOOR ANESTHESIOLOOG-PIJNSPECIALISTEN EN INSTELLINGEN VOOR PIJNGENEESKUNDE ALGEMENE BEPALINGEN Anesthesioloog Instelling Kwaliteitsvisitatie Opleider Patiëntgebonden pijngeneeskundige

Nadere informatie

College Geneeskundige Specialismen

College Geneeskundige Specialismen KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST College Geneeskundige Specialismen Besluit van 13 juli 2016 houdende de wijziging van de volgende besluiten: Kaderbesluit CCMS van

Nadere informatie

besluit in haar vergadering van 30 november 2018 het volgende Toezichtkader te hanteren vanaf 1 januari 2019;

besluit in haar vergadering van 30 november 2018 het volgende Toezichtkader te hanteren vanaf 1 januari 2019; Toezichtkader van de CRT voor de opleidingen - psychotherapeut - gezondheidszorgpsycholoog - specialist-gezondheidszorgpsycholoog klinisch psycholoog - specialist-gezondheidszorgpsycholoog klinisch neuropsycholoog

Nadere informatie

College Geneeskundige Specialismen

College Geneeskundige Specialismen KONINKLIJKE NEDERLNDSCHE MTSCHPPIJ TOT EVORDERING DER GENEESKUNST 13-6722 College Geneeskundige Specialismen 1 esluit van 11 september13 houdende de wijziging van de volgende besluiten: esluit anesthesiologie

Nadere informatie

CENTRAAL COLLEGE VOOR DE FARMACIE BESLUIT NO REGISTRATIE EN HERREGISTRATIE OPENBARE FARMACIE

CENTRAAL COLLEGE VOOR DE FARMACIE BESLUIT NO REGISTRATIE EN HERREGISTRATIE OPENBARE FARMACIE CENTRAAL COLLEGE VOOR DE FARMACIE BESLUIT NO. 2 2014 REGISTRATIE EN HERREGISTRATIE OPENBARE FARMACIE Het Centraal College voor de Farmacie in vergadering bijeen op 25 september 2014 Gezien de aanwijzing

Nadere informatie

De rol van de verzekeringsarts (nu en) in de toekomst

De rol van de verzekeringsarts (nu en) in de toekomst De rol van de verzekeringsarts (nu en) in de toekomst Han Willems Muntendam symposium 2012 1 2 Regionale ordening haalt schotten weg De tijd is rijp voor een langetermijnvisie op de gezondheidszorg. Arie

Nadere informatie

Huishoudelijk Reglement van de Dutch Foot and Ankle Society, DFAS per 1/1/2017

Huishoudelijk Reglement van de Dutch Foot and Ankle Society, DFAS per 1/1/2017 Huishoudelijk Reglement van de Dutch Foot and Ankle Society, DFAS per 1/1/2017 1) De Dutch Foot and Ankle Society is de werkgroep Voet en Enkel van de Nederlandsche Orthopaedische Vereniging 2) Het dagelijks

Nadere informatie

Toetsingskader Profielen

Toetsingskader Profielen Toetsingskader Profielen Besluit van 3 1 en 16² juni 2008 houdende toetsingskader op grond waarvan deelgebieden der geneeskunde als profiel kunnen worden aangewezen of opgeheven³ Het College Geneeskundige

Nadere informatie

Intern toetsingskader CGS voor een landelijk opleidingsplan 1

Intern toetsingskader CGS voor een landelijk opleidingsplan 1 Intern toetsingskader CGS voor een landelijk opleidingsplan 1 Ingevuld voor LOP: De wetenschappelijke verenigingen in de zorg stellen voor de eigen geneeskundige vervolgopleiding een landelijk opleidingsplan

Nadere informatie

DEELPROJECTPLAN ONDERWIJS-EN OPLEIDINGSREGIO (OOR-ZWN)

DEELPROJECTPLAN ONDERWIJS-EN OPLEIDINGSREGIO (OOR-ZWN) DEELPROJECTPLAN ONDERWIJS-EN OPLEIDINGSREGIO (OOR-ZWN) Kostenbewustzijn en efficiënt organiseren Datum: september 2017 Deelproject(en) Bewustzijnsproject: 1A, 1B, 1C Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Doel deelproject

Nadere informatie

HERREGISTRATIEREGLEMENT VOOR INTENSIVISTEN

HERREGISTRATIEREGLEMENT VOOR INTENSIVISTEN HERREGISTRATIEREGLEMENT VOOR INTENSIVISTEN a. Uitgangspunten en overwegingen - Door de MSRC zijn voor de erkende medisch specialismen herregistratie richtlijnen en criteria vastgesteld (oktober 2003) die

Nadere informatie

(BELEIDSREGEL AIOS ALS EERSTE BEHANDELAAR/OPERATEUR)

(BELEIDSREGEL AIOS ALS EERSTE BEHANDELAAR/OPERATEUR) Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst MEDISCH SPECIALISTEN REGISTRATIE COMMISSIE Besluit van 3 maart 2006 houdende de vaststelling van de beleidsregel die de MSRC bij de

Nadere informatie

Reglement RegistratieCommissie GAGS

Reglement RegistratieCommissie GAGS Reglement RegistratieCommissie GAGS Datum: 28-02-2012 Kenmerk: REG GAGS 20 001 Revisie: 1.3.1 Pagina 1 van 8 REGLEMENT REGISTRATIECOMMISSIE Inleiding Dit reglement is alleen bedoeld voor RegistratieCommissies

Nadere informatie

Betreft: procedure selectie en erkenning expertise centra voor zeldzame ziekten Nederland

Betreft: procedure selectie en erkenning expertise centra voor zeldzame ziekten Nederland Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Minister E.I. Schippers Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Aan de Nederlandse Federatie van Universitaire Medische Centra (NFU) T.a.v. de heer mr. J. Landman

Nadere informatie

In dit reglement staat beschreven wat de opdracht van de adviescommissie is, hoe de commissie is samengesteld en welke werkwijze ze hanteert.

In dit reglement staat beschreven wat de opdracht van de adviescommissie is, hoe de commissie is samengesteld en welke werkwijze ze hanteert. Reglement adviescommissie add-on Geneesmiddelen Versie 1.0: 20 november 2014 1. Inleiding De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ),

Nadere informatie

Achtergrond (1) Patiënten met een zeldzame ziekte hebben vaak te maken met: Kennis bundelen en zichtbaar maken

Achtergrond (1) Patiënten met een zeldzame ziekte hebben vaak te maken met: Kennis bundelen en zichtbaar maken = Achtergrond (1) Patiënten met een zeldzame ziekte hebben vaak te maken met: een late diagnose een gebrek aan kennis (expertise) bij specialisten en zorgverleners onvoldoende aandacht voor wetenschappelijk

Nadere informatie

Samen aan de IJssel Inleiding

Samen aan de IJssel Inleiding Samen aan de IJssel Samenwerking tussen de gemeenten Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel, kaders voor een intentieverklaring en voor een onderzoek. Inleiding De Nederlandse gemeenten bevinden

Nadere informatie

Disclosures Hanna Willems. Crash course Kennisagenda Dr. Hanna Willems, klinisch geriater Voorzitter adviescommissie zorgevaluatie FMS

Disclosures Hanna Willems. Crash course Kennisagenda Dr. Hanna Willems, klinisch geriater Voorzitter adviescommissie zorgevaluatie FMS Crash course Kennisagenda Dr. Hanna Willems, klinisch geriater Voorzitter adviescommissie zorgevaluatie FMS 9 november 2017 Disclosures Hanna Willems Geen voor deze functie Onderzoeksgeld, sprekersgeld

Nadere informatie

Intensive-care-geneeskunde Op weg naar een zelfstandig specialisme

Intensive-care-geneeskunde Op weg naar een zelfstandig specialisme Intensive-care-geneeskunde Op weg naar een zelfstandig specialisme Visiedocument 2018-2021 NVIC bestuur maart 2018 Intensive-care-geneeskunde in Nederland De intensive-care-geneeskunde (IC-geneeskunde)

Nadere informatie

College Geneeskundige Specialismen

College Geneeskundige Specialismen KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST College Geneeskundige Specialismen Besluit van 7 oktober 2015 houdende de wijziging van de volgende besluiten: Kaderbesluit CCMS van

Nadere informatie

Gebruik van internationale richtlijnen voor de NVIC Commissie richtlijn ontwikkeling NVIC, Marcella Müller juli 2019

Gebruik van internationale richtlijnen voor de NVIC Commissie richtlijn ontwikkeling NVIC, Marcella Müller juli 2019 Gebruik van internationale richtlijnen voor de NVIC Commissie richtlijn ontwikkeling NVIC, Marcella Müller juli 2019 Achtergrond Richtlijn ontwikkeling is arbeidsintensief en kostbaar, terwijl er vanuit

Nadere informatie

(Besluit Cosmetische geneeskunde)

(Besluit Cosmetische geneeskunde) Besluit van datum houdende opleidings- en erkenningseisen voor het profiel cosmetische geneeskunde 1 (Besluit Cosmetische geneeskunde) Het College Geneeskundige Specialismen, Gelet op de Regeling specialismen

Nadere informatie

Risicomanagement bij onder toezicht gestelde kinderen Een notitie naar aanleiding van onderzoek van de Inspectie jeugdzorg oktober 2008

Risicomanagement bij onder toezicht gestelde kinderen Een notitie naar aanleiding van onderzoek van de Inspectie jeugdzorg oktober 2008 Risicomanagement bij onder toezicht gestelde kinderen Een notitie naar aanleiding van onderzoek van de Inspectie jeugdzorg oktober 2008 Inleiding De veiligheid van het kind is een van de belangrijkste

Nadere informatie

WAA JAARCONGRES 2018

WAA JAARCONGRES 2018 Eisen die gesteld moeten worden aan deskundigen en hun opleiding in het kader van het streven naar een kwalitatief hoogwaardig onafhankelijk rapport Roger Devilee Orthopedisch Chirurg Bestuurslid NVMSR

Nadere informatie

Besluit van 13 juni 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme radiotherapie

Besluit van 13 juni 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme radiotherapie Besluit van 13 juni 2018 houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme radiotherapie (Besluit radiotherapie) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op artikel 14, tweede

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 28 januari 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 28 januari 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34

Nadere informatie

De Jonge Orde parttime werken

De Jonge Orde parttime werken PARTTIME werken 2 3 inhoud Relevante wet- en regelgeving 4 Kaderbesluit 6 Geldende cao 8 Ouderschapsverlof 14 Diensten 19 Opleidingsfonds 19 conclusie 19 inleiding In Nederland is parttime werken in uiteenlopende

Nadere informatie

DOT honorariumcomponent medisch specialisten

DOT honorariumcomponent medisch specialisten DOT honorariumcomponent medisch specialisten Presentatie 1 ste klankbordgroep Datum 19-01-2011 Agenda Welkom Presentatie Proces Inhoud Consultatievragen & vervolg Mogelijkheid voor reacties op presentatie

Nadere informatie

College Geneeskundige Specialismen

College Geneeskundige Specialismen KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST College Geneeskundige Specialismen Besluit van 12 september 2012 houdende de voorwaarden voor het experiment voor de erkenning van

Nadere informatie

College Tandheelkundige Specialismen Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde

College Tandheelkundige Specialismen Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde College Tandheelkundige Specialismen Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde Besluit van PM strekkende tot wijziging van het Besluit Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie 2018 Het

Nadere informatie

TAAKHERSCHIKKING ALS REACTIE OP INDIVIDUALISEREN VAN DE OPLEIDING

TAAKHERSCHIKKING ALS REACTIE OP INDIVIDUALISEREN VAN DE OPLEIDING TAAKHERSCHIKKING ALS REACTIE OP INDIVIDUALISEREN VAN DE OPLEIDING Hoe taakherschikking juist in te zetten door vooraf te anticiperen op mogelijke effecten Met het Opleidingsakkoord van oktober 2013 is

Nadere informatie

Intercollegiale Toetsing

Intercollegiale Toetsing Intercollegiale Toetsing Intercollegiale toetsing (ICT) is als volgt te omschrijven: vorm van deskundigheidsbevordering waarbij met specialisten uit het eigen specialisme of andere professionals met wie

Nadere informatie

Instituutsreglement OPLEIDINGSINSTITUUT IGT

Instituutsreglement OPLEIDINGSINSTITUUT IGT Instituutsreglement OPLEIDINGSINSTITUUT IGT HOOFDSTUK A Artikelen bij het Kaderbesluit CHVG en het Besluit IGT Artikel 1 Opleiding bij erkende specialisten, profielartsen en instellingen Bij artikel B.1

Nadere informatie

Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 18 augustus ECWGO/U Lbr: 17/046 CvA/LOGA 17/08 (070)

Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 18 augustus ECWGO/U Lbr: 17/046 CvA/LOGA 17/08 (070) Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad College voor Arbeidszaken Datum 18 augustus 2017 Ons kenmerk ECWGO/U201700540 Lbr: 17/046 CvA/LOGA 17/08 Telefoon (070) 373 8393 Bijlage(n) - Onderwerp

Nadere informatie

Aannemen of aantonen? Eerder Verworven Competenties en de Individualisering Opleidingsduur

Aannemen of aantonen? Eerder Verworven Competenties en de Individualisering Opleidingsduur Aannemen of aantonen? Eerder Verworven Competenties en de Individualisering Opleidingsduur Januari 2018 Arnout Jansen David Holwerda Samenvatting In dit rapport worden de resultaten gepresenteerd van een

Nadere informatie

Eindelijk VS en andere belangrijke zaken.

Eindelijk VS en andere belangrijke zaken. Waar staan we nu? Eindelijk VS en andere belangrijke zaken., MANP (bestuurslid ) NP nu 12 jaar in Nederland 26 maart 2010 eerste Verpleegkundig Specialisten geregistreerd in art. 14 BIG-register Alleen

Nadere informatie

Dedicated Schakeljaar. Perspectief vanuit studenten Kitty Roseboom en Tjitske van Engelen

Dedicated Schakeljaar. Perspectief vanuit studenten Kitty Roseboom en Tjitske van Engelen Dedicated Schakeljaar Perspectief vanuit studenten Kitty Roseboom en Tjitske van Engelen Andere faculteiten Erasmus MC, Radboud UMC en LUMC 1 Masterstudenten solliciteren op een schakelplaats. Vrij

Nadere informatie

Samenwerking op terrein van IC-zorg tussen ziekenhuizen in Noordoost- Nederland en afspraken over specialismen die op meerdere locaties werkzaam zijn

Samenwerking op terrein van IC-zorg tussen ziekenhuizen in Noordoost- Nederland en afspraken over specialismen die op meerdere locaties werkzaam zijn Vastgesteld Rapport Samenwerking op terrein van IC-zorg tussen ziekenhuizen in Noordoost- Nederland en afspraken over specialismen die op meerdere locaties werkzaam zijn Bezoek aan Antonius Zorggroep te

Nadere informatie

College voor geschillen medezeggenschap defensie

College voor geschillen medezeggenschap defensie ADVIES Dossiernr: Advies van het College voor geschillen medezeggenschap defensie aan de Bevelhebber der Zeestrijdkrachten naar aanleiding van een verzoek om advies inzake een tussen: de Commandant Maritieme

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 17 september 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 17 september 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 25 VX Den Haag T 070 340 79 F 070 340 78 34

Nadere informatie