Prof. dr. S.G. (Fieke) van der Lecq Cordares-leerstoel Pensioenmarkten Erasmus School of Economics, Rotterdam

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Prof. dr. S.G. (Fieke) van der Lecq Cordares-leerstoel Pensioenmarkten Erasmus School of Economics, Rotterdam"

Nienke Claes
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Pensioenen voor meedenkers Prof. dr. S.G. (Fieke) van der Lecq Cordares-leerstoel Pensioenmarkten Erasmus School of Economics, Rotterdam D66 Vrouwen-Mannen-Mensenrechten Den Haag, 7 februari 2011 Programma Pensioen = Pensioentechniek Pensioenregelingen Pensioenfondsbeheer Organisatie pensioensector Enkele ontwikkelingen Pensioenbewustzijn Financiële alfabetisering Vrouwen en andere minderheden Pensioen: wat kun je zelf doen Discussie: kansen voor sociale innovatie 2 1

2 Pensioen = World Bank Report (1994): Averting the Old-Age Crisis In this study, pension spending is defined as old age/retirement, survivors/death and invalidity/disability payments based on past contribution records and noncontributory, universal flat or means-tested programs specifically targeted toward the old. Implicatie: 3 soorten pensioenen Old age pension / ouderdomspensioen (OP) Disability pension / invaliditeitspensioen (IP) Survivors pension / nabstaandenpensioen (NP) Vanavond vooral over OP (en een beetje NP) 3 Pensioen = Nederland heeft driepijlersysteem (capuccino-model) Staatspensioen (AOW) Collectief aanvullend pensioen (het pensioen) Individuele pensioenverzekering (bv. lijfrente) Dit is in lijn met Wereldbankrapport Belangrijke verschillen in pensioensystemen Inkomensafhankelijk of inkomensonafhankelijk Omslagstelsel of kapitaaldekkingsstelsel Toegezegde premie (DC) of toegezegde uitkering (DB) In Nederland hebben we alle soorten regelingen en diverse mengvormen, bv. CDC, AOW-financiering 4 2

3 Nederland is uitzonderlijk (bron: APG, 2007) 100% 80% 60% First Pillar Second Pillar Third Pillar 40% 20% 0% Spain Germany France Italy UK Netherlands Switzerland 5 Nederland (bron: DNB) ± 514 pensioenfondsen (82/419/12/1) ± 800 mrd. Pensioenregelingen (in de 2 e pijler) Toegezegde premie (defined contribution: DC) Toegezegde uitkering (defined benefit: DB) Tussenvormen (collective defined contribution: CDC) Doorsneesysteem: doorsneepremie + doorsneeopbouw Zie volgende slide Nominaal contract, indexatie-ambitie, reëel contract Reële rente + inflatie = nominale rente (r + π = i) Verplichte deelname ( kleine verplichtstelling ) Verplichtstelling ( grote verplichtstelling ) 6 3

Pensioenrechten van deelnemers Pensioenrechten van gepensioneerden Pensioenrechten van slapers In

4 2 nd pillar: uniform contribution and accrual system 7 Pensioenfondsbeheer Aan de linkerkant van de balans Pensioenpremies die zijn belegd Opbrengsten van de beleggingen Aan de rechterkant van de balans Pensioenrechten van deelnemers Pensioenrechten van gepensioneerden Pensioenrechten van slapers In evenwicht: dekkingsgraad DG 100% - 105% Vooruit rekenen naar de toekomst (met de rentevoet) Indexatie-ambitie: staffel 8 4

5 Wat te doen bij lage dekkingsgraad? Wachten tot het overgaat Rente en beurskoersen Jongeren en ouderen Voorspellen is moeilijk Premie verhogen Actieven en werkgevers betalen premie Dit versterkt conjunctuurcyclus Uitkeringen verlagen Geen inflatie-correctie (niet indexeren) Afstempelen (uitkeringen voor gepensioneerden verlagen) Pensioenregeling versoberen (allemaal minder rechten) Elke maatregel treft verschillende groepen 9 Mind different impact of measures (Kortleve, 2009) 10 5

6 Example: premium increase (Kortleve, 2009) 11 Premium increase plus indexation (Kortleve, 2009) 12 6

7 Cutting pension rights (Kortleve, 2009) 13 Organisatie pensioensector 1 e pijler: staatspensioen (AOW) Sociale Verzekeringsbank (SVB) 2 e pijler: collectief pensioen Ondernemingspensioenfonds (OPF) Bedrijfstakpensioenfonds (BPF) Beroepspensioenfonds (BrPF) 3 e pijler: individueel pensioen Pensioenfonds (aanvullende pensioenverzekering) Verzekeraars (lijfrente) Banken en verzekeraars (banksparen, levensloopsparen) 3 toezichthouders: DNB, AFM, NMa Prudentieel toezicht: financieel toetsingskader (FTK) Nadruk op verhouding toezegging - realisatie 14 7

8 De pensioenproductieketen Het pensioencontract CAO s en pensioenregelingen vrijgesteld van kartelverbod De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het contract (PUO) De feitelijke uitvoering van het contract (ZAF of PUB) Gespecialiseerde pensioenuitvoeringsdienstverlening Administratie Vermogensbeheer Bestuursondersteuning Overige dienstverlening Consultants, advocaten, marktonderzoekers, manager selecteurs, communicatiebureaus, congresbedrijven, etc. Elke schakel is een pensioenmarkt 15 Enkele ontwikkelingen Nieuw pensioencontract 3 knoppen: premie, indexatie, beleggingsmix Premie-instrument: kan niet verder ingezet Indexatie: reële toezegging Beleggingsmix: zachte toezegging Betere communicatie: risico nemen moet Essentie: DB / CDC behouden Wat kiezen we t.a.v. solidariteit en collectiviteit? Wie zitten aan welke tafels? Nationaal pensioencontract Per onderneming / bedrijfstak / beroepsgroep uitwerken Hebben individuen ook iets te zeggen? 16 8

9 Pensioenbewustzijn (CentiQ, 2010) 17 Financiële alfabetisering 50% van de mensen begrijpt niet wat 50% is Hoe kunnen deze mensen over pensioen gaan nadenken? Rendement versus risico Wat voor risico? Rendement Inflatie Langleven Plaatjes maken 18 9

Indexatielabel (oud plan) 19 Financiele alfabetisering Baas in eigen beurs: in control zijn Niet kunnen versus niet willen 3 factoren cruciaal Informatie / kennis Besef van urgentie

10 Indexatielabel (oud plan) 19 Financiele alfabetisering Baas in eigen beurs: in control zijn Niet kunnen versus niet willen 3 factoren cruciaal Informatie / kennis Besef van urgentie Gevoel van zelfvertrouwen Platform CentiQ Financiële sector + brancheorganisaties + NGO s Ondersteuners + voorlichters Onderzoekers Pensioenen centraal in 2011, zie

11 Vrouwen en andere minderheden 3 aspecten van financiële alfabetisering inzetten Vrouwen Romantisch beeld besef van urgentie Rolmodellen zelfvertrouwen Diversiteit: niet alle vrouwen zijn moeder Vrouwen voor vrouwen (geldcafé s, pensioenparty s) Nieuwkomers / zmv Extra aandacht voor onvolledige AOW-opbouw Familie-situatie meenemen in financiële planning? Rolmodellen, bv. Antilliaanse vrouwen Samenwerken met doelgroep en zelforganisaties Bv. via E-Quality 21 Pensioen: wat kun je zelf doen Ga leren en nadenken over pensioen! Ongeveer net zo als over auto s Medezeggenschap over pensioenen Via de vakbond Op het werk: de OR Via politieke (jongeren)partijen Via debatten / media Aandacht vanuit HRM / P&O Geldcafé s / pensioencafé s in de kantine Jongeren helpen ouderen, bv. pensioenspreekuur De financiële mantelzorger 22 11

12 Pensioeninnovaties: enkele voorbeelden De financiële APK De financiële huisarts Hoe omgaan met NP? Kapitaaldekking - risicobasis Afschaffen Pensioen tot je 87 e, of juist na je 80 e Degressieve opbouw Pensioenen in natura Hoe omgaan met 1 e pijler? Invloed franchise op opbouw laagbetaalden proefschrift Mr. Dr. Emilie Schols Van Oppen (dec.2009) Afschaffen AOW jrg nr Discussie

Vergelijkbare documenten

Ontwikkelingen in het Nederlandse pensioenstelsel

Scholingsbijeenkomst - VWO Scholennetwerk ESE Ontwikkelingen in het Nederlandse pensioenstelsel Prof.dr. Fieke van der Lecq Cordares-leerstoel Pensioenmarkten 4 februari 2010 Programma 1. Tussen nu en