Welkom. Groningen

Transcriptie

1 Welkom Groningen

2 Wie zijn wij? v.l.n.r. Alain Dekker (UMCG) Saskia Niewold (De Zijlen) Peter Paul De Deyn (UMCG) Marie-José van Dreumel (NOVO) Sandra Overbeek (Dementietafel) niet op foto + Sharina Grefelman (NOVO) + Marja Grijpma (Alzheimer Nederland, afd. Groningen) + Jessica Pavlis ( s-heerenloo) + Roos Edens (Zorgbelang)

3 Onze gastvrouwen Foto: Ivo van der Bent, de Volkskrant

4 DementieTafel maart Foto: Ivo van der Bent, de Volkskrant

5 Programma :20 Zorg verandert - Sandra Overbeek (Dementietafel Nederland en KansPlus) over dit initiatief 19:30 Communicatie & Dementie Quiz - Quizmaster: prof. Peter Paul De Deyn (UMCG) 19:50 Contact & communicatie - Jessica Pavlis ( s-heerenloo, De Zijlen) gaat dieper in op contact maken en communiceren met mensen met een verstandelijk beperking en dementie 20:30 Pauze (borrel) + informatietafel 20:50 Muziek bij dementie - Sandra van Aubel (NOVO) over het inzetten van muziek bij dementie 21:20 Discussie & borrel

6 Zorg Verandert Introductie van het initiatief Zorg Verandert Sandra Overbeek, projectleider

7 Communicatieproblemen bij dementie Peter De Deyn en Alain Dekker UMCG Neurologie

8 Dementie symptomen Cognitieve Apraxie (handelingsstoornis) Amnesie (geheugenverlies) Afasie (taalstoornis) Agnosie (herkenningsproblemen) Activiteiten Dagelijks Leven (ADL) Niet-cognitieve Gedragssymptomen Psychologische symptomen

9 Afasie

10 Oorzaken van dementie Primaire dementies zijn ziektes van de hersenen onomkeerbare schade en afsterven van zenuwcellen Verschillende onderliggende oorzaken (ziektes) die leiden tot dementie symptomen: Frontotemporale dementie Andere oorzaak, bijv. Creutzfeldt-Jacob Dementie met Lewy-lichaampjes 15% 5% 5% Vasculaire dementie 15% 60% Ziekte van Alzheimer

11 1 Bij welke vorm van dementie is taal in het bijzonder aangedaan? A B C Fronto-temporale dementie Dementie met Lewy bodies Creutzfeld-Jacob dementie

12 Fronto-temporale dementie Vooral het voorste deel van de hersenen (de frontaalkwab) en/of de slaapkwab (temporaalkwab) zijn beschadigd Frontaal kwab Eén van de twee types fronto-temporale dementie is Primaire Progressieve Afasie Slaapkwab

13 Primaire progressieve afasie Afasie ontstaat geleidelijk Bij PPA is de slaapkwab (temporaal kwab) aangedaan, waar de hersengebieden voor taal zich bevinden

14 Primaire progressieve afasie Twee varianten: Progressieve niet-vloeiendeafasie: - Moeilijker en onduidelijker spreken - Meer pauzes; spreektempo langzamer - Klanken van woorden worden verwisseld Semantische dementie: - Spreken wel vloeiend - Problemen met het begrip van woorden - Eromheen praten of het woord vervangen door bijv. 'ding'

15 Antwoord: 1 Bij Bij primaire progressieve afasie is de taal sterk aangedaan. Dat is een vorm van fronto-temporale dementie. welke vorm van dementie is taal in het bijzonder aangedaan? A B C Fronto-temporale dementie Dementie met Lewy bodies Creutzfeld-Jacob dementie

16 2 De belangrijkste taalcentra bevinden zich voornamelijk in A B C de linker hersenhelft de rechter hersenhelft beide hersenhelften

17 Taalcentra Gebied van Broca: Frontaalkwab Spreken, produceren woorden/klanken Gebied van Wernicke: Slaapkwab Gebied van Wernicke Taalbegrip: koppelen betekenis aan woord Beide gebieden bij het overgrote deel van de mensen in de linker hersenhelft Gebied van Broca

18 Antwoord: Taal zit grotendeels links, dit wordt lateralisatie genoemd. 2 De belangrijkste taalcentra bevinden zich voornamelijk in A B C de linker hersenhelft de rechter hersenhelft beide hersenhelften

19 Bij primaire progressieve afasie is taal aangedaan. Hoe zit dit bij de voornaamste oorzaak van dementie? 3 Bij de ziekte van Alzheimer blijft de taal gespaard. A B Waar Niet waar

20 Alzheimer Vroege fase: Woordvindingsproblemen Spraak is vloeiend, grammaticaal correct Later: Taalbegrip aangedaan, o.a. problemen met semantische geheugen - Betekenissen, begrippen en feiten, incl. betekenis van woorden - Niet meer weten waar een voorwerp voor dient

21 Alzheimer Dat zei ik al Mid-late fase: Spraak niet meer vloeiend Verkeerde woorden gebruiken Echolalie: herhaling van woord of zin gezegd door een ander - kan al aanwezig zijn bij mensen met een verstandelijke beperking Verbale stereotypie: betekenisloze herhaling van woorden/zinnen - kan al aanwezig zijn bij mensen met een verstandelijke beperking

22 Antwoord: 3 Bij de ziekte van Alzheimer blijft de taal gespaard. A B Waar Niet waar

23 4 Bij de ziekte van Alzheimer blijft iemands moedertaal of dialect het langst gespaard. A B Waar Niet waar

24 Reportage

25 Antwoord: 4 Bij de ziekte van Alzheimer blijft iemands moedertaal of dialect het langst gespaard. A B Waar Niet waar

26 Communicatie is meer dan taal. Ook non-verbaal speelt een rol. 5 Alzheimerpatienten A B C vertonen een achteruitgang in: Eigen gezichtsexpressie Herkenning andermans gezichtsuitdrukkingen Beide

27 Gezichtsuitdrukking Meest voorkomende gedragsverandering door dementie: apathie Tot 77% van de patiënten in de algemene bevolking Apathie ß à verminderde gezichtsuitdrukking Masker-achtiggelaat (expressieloos) O.a. bij dementie met Lewy bodies, Parkinson-dementie Alzheimer: Complexere gezichtsuitdrukkingen minder zichtbaar Meer fragmentarische gezichtsexpressie (Seidl e.a. 2012; Torres e.a. 2015)

28 Herkenning Uit studies blijkt dat Alzheimerpatiënten slechter gezichtsuitdrukkingen herkennen dan gezonde controles Geleidelijke verslechtering - Herkennen complexe emotionele situaties als eerste aangetast - Problemem met herkennen van subtiele verschillen Draagt bij aan de sociale problematiek van deze patiënten (Hargrave e.a ; Torres e.a. 2015)

29 Antwoord: 5 Alzheimerpatienten A B C vertonen een achteruitgang in: Eigen gezichtsexpressie Herkenning andermans gezichtsuitdrukkingen Beide

30 Contact & Communicatie Jessica Pavlis Logopediste, klinisch neurolinguïste s Heeren Loo & De Zijlen

31 Wat vindt u hiervan? als je niet praat dan zeg je niks om contact te maken moet je elkaar aankijken ja, ik begrijp hem/haar altijd

32 Logopedie en dementie Communicatie problemen bij alle vormen van dementie Omzetten in taal is moeilijk Taalproblemen verschillen per persoon Slikproblemen

33 Contact Wat is contact? Hoe maak je contact? Van Dale: con tact (het; meervoud: contacten) 1 aanraking, verbinding, voeling: in contact komen (met) 2 onderlinge aanraking van elektrische geleidingen

34 Wat is communicatie? Zender Ontvanger Boodschap

35 Ontvanger Visus Gehoor Taal begrip Reactie vermogen Begrip van de wereld Filmpje TV Bolsward: In het nu? Herinneringen?

36 Communicatie in verschillende fasen van dementie

37 Fase 1-2 dementie Geheugen Woordvinding Apraxie Initiatief Minder interesses Moeite onderhouden van contact Intonatie en mimiek Één-op-één contact Muziek Gebaren Ik-boek, levensboek

38 Fase 2-3 dementie Keuze ondersteuning Dagritme Geheugen/ apraxie Heldere momenten Picto/foto IPad/ schriftjes voor herinneringen

39 Fase 3-4 dementie Slaap-waak patroon Alertheid Reflexen Slaap/waak lampje Concreet materiaal Geur verwijzers Muziek Mimiek/ intonatie

40 Film Filmpje Volgen : Wat valt je op als je denkt aan contact en communicatie?

41 Alles op maat! Basis niveau (taalbegrip) Reactie vermogen Nabijheid en liefde con tact (het; meervoud: contacten) 1 aanraking, verbinding, voeling: in contact komen (met) 2 onderlinge aanraking van elektrische geleidingen

42 Vragen? Jessica Pavlis: Groningen

43 Pauze - borrel

44 Muziektherapie bij dementie Sandra van Aubel Muziektherapeut NOVO

45 Muziek in contact bij dementie Muziek is de taal van het hart Bewegen is de taal van het lichaam Samen in contact

46 Inzichten uit de muziektherapie Muziektherapie bij mensen met dementie zorgt voor: Minder probleemgedrag in het algemeen: Minder dwaal- en loopdrang; Minder onrust; Beter eten en drinken; Minder schreeuwen, roepen en schelden; Een betere taalfunctie/cognitie; Verbeterd sociaal en emotioneel functioneren; Meer welbevinden.

47 Inzichten uit de Psychomotorische therapie en de bewegingswetenschappen: bewegen bij mensen met dementie zorgt voor: Verbetering van de cognitieve functies; Minder onrust; Minder passiviteit; Meer initiatief; Een betere doorbloeding en het sneller verdwijnen van afvalstoffen uit het lichaam; Minder overgewicht

48 Mevrouw A. uit de groep stimuleert mijnheer J. bij bewegingslied

49 Voorbeelden van muziek in de groep met mijnheer J. Mijnheer J. wordt welkom gezongen in de groep Mijnheer J. zingt mee met bekend lied Nieuw lied met mijnheer J. op de djembé Met de groep zingen: Elsje Fiederelsje

50 Muziek en bewegen als onderdeel van de dagelijkse zorg: Prettig wakker worden Met gemak in contact Als de dag van toen Aan tafel Kunt U nog dansen, dans dan mee Comfortabel zitten De paden op, de lanen in Comfortabel liggen

51 Mogelijkheden muziek kussen: Voorbeeld gebruik muziekkussen DVD:32:30 m

52 Met muziek meer welbevinden tot stand brengen! Muziek en bewegen zijn breder inzetbaar dan als therapie alleen. In het dagelijks leven zijn ze uitstekend toepasbaar voor het maken van contact, om mensen te activeren of te laten ontspannen. Met hulp van een muziektherapeut, familie van een cliënt of mantelzorgers kan begeleiding met muziek een bijdrage leveren aan meer welbevinden bij de cliënten met dementie.

53 Bruikbare materialen, boeken en links met betrekking tot muziek en dementie: Materialen: Muziek kussen. Gebruik I pod of mp3 speler Radio remember. Boeken: Samen zingen Weet je nog wel. De meest gezongen liedjes van vroeger deel 1 met meezing CD Samen zingen Weet je nog wel De 24 meest gezongen liedjes van vroeger deel 2met meezing CD Het boek: Muziek en bewegen bij dementie laat zien hoe je met eenvoudige middelen kunt bijdragen aan meer welbevinden en kwaliteit van leven: het zingen van een liedje tijdens het wassen, zachte muziek bij het opstaan, een dansje in de huiskamer, even naar buiten. Als praten niet meer kan, is nog wel contact mogelijk via muziek en bewegen. Dit boek richt zich op begeleiding van cliënten met dementie, maar er zijn bruikbare werkwijzen voor onze doelgroep ( cliënten met een verstandelijke beperking ). Links over verschillende onderwerpen met betrekking tot gebruik muziek: Muziektherapie bevordert levenskwaliteit dementerenden: Informatie over radio remember: Info en voorbeeld muziek kussen Overzicht liedjes gerangschikt in diverse categorieën. Groningse liedjes die je vanaf de computer kunt beluisteren. Liedjes met gitaar en accordeon begeleiding.

54 De link naar de dia s van vanavond (en de vorige twee Groningse Dementietafels) wordt per mail gestuurd Maillijst achterin op de informatietafel

55 Volgende Dementietafel: dinsdagavond 8 november 2016 Groningen