September Militaire Systemen & Technologie Faculteit Militaire Wetenschappen Nederlandse Defensie Academie

Transcriptie

1 September 2009 Militaire Systemen & Technologie Faculteit Militaire Wetenschappen Nederlandse Defensie Academie

2 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht Telefoon: Fax: Internet: QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen. 2 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie

3 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Voorwoord voorzitter visitatiecommissie 7 Deel I Algemeen deel 9 Deel II Opleidingsrapport 13 Bijlagen 47 Bijlage A: Curricula vitae van de commissieleden 49 Bijlage B: Domeinspecifiek referentiekader 51 Bijlage C: Bezoekprogramma 55 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie 3

4 4 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie

5 VOORWOORD Dit rapport is onderdeel van de kwaliteitsbeoordeling van universitaire bachelor- en masteropleidingen in Nederland. Het doel van het rapport is om een betrouwbaar beeld te geven van de resultaten van de voor beoordeling voorgelegde opleiding, alsmede een terugkoppeling te geven naar de interne kwaliteitszorg van de betrokken organisatie en als basis te dienen voor de accreditatie van de betrokken opleiding door de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De stichting Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) beoogt onafhankelijke, objectieve en kritische beoordelingen te laten plaatsvinden en opbouwende kritiek te leveren, zo veel mogelijk uitgaande van een gestandaardiseerde set van kwaliteitscriteria met oog voor specifieke omstandigheden. De Visitatiecommissie Militaire Systemen & Technologie van QANU heeft haar taken met grote toewijding uitgevoerd. De opleiding is beoordeeld op een grondige en zorgvuldige manier en binnen een duidelijk beoordelingskader. Wij verwachten dat de oordelen en de aanbevelingen in zorgvuldige overweging zullen worden genomen door de betrokken opleiding, het Faculteitsbestuur en het College van Bestuur. Wij zeggen dank aan de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor hun bereidheid deel te nemen aan deze beoordeling en voor de toewijding waarmee ze hun taak hebben uitgevoerd. Ook gaat onze dank uit naar de staf van de betrokken afdelingen aan de faculteit voor hun inspanningen en hun medewerking aan deze beoordeling. Quality Assurance Netherlands Universities mr. C.J. Peels directeur drs. J.G.F. Veldhuis voorzitter bestuur QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie 5

6 6 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie

7 VOORWOORD VOORZITTER VISITATIECOMMISSIE Dit rapport beschrijft de evaluatie van de bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie van de Nederlandse Defensie Academie. De visitatiecommissie heeft de kwaliteit van het studieprogramma, de bijbehorende procedures en resultaten beoordeeld conform het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs van de NVAO. De commissie waardeert de gedegen voorbereiding van het visitatiebezoek door de Faculteit Militaire Wetenschappen. Het zelfevaluatierapport gaf een goed beeld van de opleiding, haar kwaliteit en de bijbehorende procedures. Tijdens het bezoek was er sprake van open en zinvolle discussies met alle betrokkenen: management, ondersteunende staf, docenten, studenten en alumni. De opleiding bleek bereid alle gevraagde informatie direct ter beschikking te stellen aan de commissie. Het studieprogramma is goed doordacht en is uitdagend en motiverend voor de studenten. Het onderwijs aan en de begeleiding van de studenten is van een hoog niveau en biedt daardoor uitstekende kansen om de studie in de daarvoor gestelde tijd af te ronden. De opleiding biedt uitgebreide mogelijkheden voor geschikte afgestudeerden om een vervolgopleiding te volgen op MSc-niveau. De commissie ondersteunt de visie van de opleiding om dergelijke masteropleidingen te volgen aan algemene universiteiten. De opleiding heeft blijk gegeven open te staan voor kritiek en op basis daarvan tot verbeteringen te komen. Dit biedt mogelijkheden om de opleiding in de toekomst nog verder te verbeteren. Graag wil ik mijn waardering uitspreken voor de grote inzet en waardevolle bijdragen van de leden van de visitatiecommissie aan deze evaluatie. Prof. ir. J. Klein Woud Voorzitter visitatiecommissie Militaire Systemen & Technologie QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie 7

8 8 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie

9 DEEL I: ALGEMEEN DEEL QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie 9

10 1. Algemeen deel: Samenstelling en werkwijze van de commissie Inleiding De Faculteit Militaire Wetenschappen (FMW) van de Nederlandse Defensie Academie (NLDA) heeft QANU gevraagd om een beoordeling uit te voeren van haar wobacheloropleidingen. In 2008 is de opleiding Militaire Bedrijfswetenschappen aan deze FMW gevisiteerd. Deze beoordeling is uitgevoerd in het kader van de aanwijzingsprocedure en zal door de FMW gebruikt worden om een aanvraag te doen om door de minister van OCW als instelling voor hoger onderwijs aangewezen te worden. De visitatie van de bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie heeft formeel de vorm van een toets nieuwe opleiding. Omdat de opleiding al een aantal jaar bestaat, is voor de visitatie het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs van de NVAO (verder te noemen NVAO-kader) gebruikt. Samenstelling van de commissie De samenstelling van de commissie is tot stand gekomen in overleg met de opleiding Militaire Systemen & Technologie, het bestuur van de Faculteit Militaire Wetenschappen, het bestuur van QANU en de NVAO. De NVAO is geraadpleegd voor de samenstelling van de commissie, omdat deze visitatie formeel een toets nieuwe opleiding is. De procedure heeft geresulteerd in de volgende commissie: Prof.ir. J. (Hans) Klein Woud, emeritus hoogleraar Maritieme werktuigkunde aan de TU Delft (voorzitter); Generaal majoor b.d. ir. L. (Lex) Besselink, voormalig directeur Wapensystemen en Bedrijven van de Defensie Materieel Organisatie; Prof.ir. P. (Peter) Hoogeboom, hoogleraar Radar Earth Observation aan de TU Delft; Kolonel IMM P. (Peter) Lodewyckx, dr.ir., lid van de directie en docent van de Koninklijke Militaire School in Brussel, België; Prof.dr. R. (Roland) Vandenberghe, emeritus hoogleraar Onderwijsbeleid en vernieuwing, Katholieke Universiteit Leuven, België; R. (Roel) Rutgers Bsc, student Bouwkunde TU Delft (student-lid). Als secretaris van de commissie fungeerde drs. S.E. (Saskia) Tiethoff, medewerker van het bureau van QANU. Voor de curricula vitae van de leden van de commissie wordt verwezen naar bijlage A. Taakstelling Op grond van het instellingsbesluit, d.d. 22 juni 2009, was het de taak van de commissie om op basis van de door de opleiding aangeleverde informatie en door het voeren van verschillende gesprekken tijdens het visitatiebezoek: 1. een oordeel te geven over de verschillende kwaliteitsaspecten van de opleiding, zoals beschreven in het NVAO-kader; 2. op basis daarvan vast te stellen of de opleiding naar het oordeel van de commissie voldoet aan de criteria voor basiskwaliteit; 3. de aspecten van de opleiding te identificeren die naar het oordeel van de commissie voor verbetering vatbaar zijn. 10 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie

11 Voorbereiding Ten behoeve van de beoordeling heeft de opleiding een zelfevaluatierapport (verder te noemen zelfstudie) opgesteld. De zelfstudie bevat een analyse en beschrijving van de opleiding aan de hand van het NVAO-kader. Daarnaast bevat het rapport een reflectie op de sterke en zwakke kanten van de opleiding. De opleiding heeft de commissie tevens een omvangrijk dossier met aanvullende documenten en achtergrondinformatie ter beschikking gesteld. Bij de zelfstudie heeft de opleiding een lijst gevoegd van de bachelorscripties die door studenten van de opleiding geschreven zijn. Uit deze lijst heeft elk commissielid twee scripties geselecteerd en toegestuurd gekregen. Bij deze scripties ontvingen zij ook de door de opleiding ingevulde afstudeerformulieren, zodat de commissie zich een beeld kon vormen over de wijze waarop de beoordeling tot stand gekomen is. De commissie heeft de opleiding verzocht om voor het bezoek toegang te krijgen tot de elektronische leeromgeving TeleTop. Ongeveer een week voor het bezoek heeft de commissie de inloggegevens voor TeleTop toegestuurd gekregen. De opleiding heeft de commissie tevens toegang verschaft tot de elektronische cursusdossiers. De commissie heeft de opleiding verzocht om tijdens het bezoek inzicht te geven in het volgende informatiemateriaal: voorlichtingsmateriaal, studiemateriaal, voorbeelden van werkstukken, portfolio s, scriptiehandleiding, evaluatieverslagen, toetsmaterialen, verslagen van vergaderingen van de opleidingscommissie en examencommissie en beleidsstukken. Een deel van dit materiaal was al onderdeel van het informatiepakket dat de commissie voor het bezoek ontvangen heeft. Startvergadering en bezoek Het bezoek vond plaats op 22 en 23 juni 2009 in Den Helder en heeft anderhalve dag geduurd. Aan het begin van het bezoek werd de startvergadering gehouden. Tijdens deze vergadering werd de commissie geïnstalleerd door de directeur van QANU, mr. C.J. Peels. Voorafgaand aan het bezoek zijn de bepalingen in de onafhankelijkheidsverklaring van QANU onder de aandacht van de commissieleden gebracht. Tijdens de startvergadering is de onafhankelijkheid van de commissieleden individueel besproken; alle commissieleden hebben een toelichting gegeven op hun positie ten opzichte van de opleiding. Er is bij geen van de commissieleden een belemmering voor een onafhankelijke oordeelsvorming geconstateerd. Daarmee is de visitatie Militaire Systemen & Technologie naar het oordeel van QANU omgeven met voldoende onafhankelijkheidswaarborgen. De commissie heeft tijdens de startvergadering de concepttekst besproken van het door haar opgestelde domeinspecifiek referentiekader. Tijdens de startvergadering heeft de commissie ook de zelfstudie en de door de commissie gelezen bachelorscripties besproken. Hierbij werden specifieke aandachtspunten geïnventariseerd. Een spreekuur was onderdeel van het bezoekprogramma. Tijdens dit spreekuur, dat van tevoren breed is aangekondigd en waarvoor men zich vertrouwelijk bij de secretaris van de commissie kon aanmelden, werd aan belanghebbenden de mogelijkheid geboden om in vertrouwen met de sommisse te spreken. Van dit spreekuur is geen gebruikgemaakt. Het bezoek is door de opleiding uitstekend georganiseerd. De gesprekken met de delegaties waren plezierig en open. De commissie heeft haar onderzoek goed kunnen uitvoeren, zij QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie 11

12 heeft kunnen beschikken over alle noodzakelijke informatie en heeft zich volledig op de hoogte kunnen stellen van de stand van zaken bij de opleiding. QANU heeft het formele instellingsbesluit van de commissie verzonden naar de daarvoor in aanmerking komende instanties, zoals het College van Bestuur, het Faculteitsbestuur, de NVAO, de VSNU en het ministerie van OCW. Beoordelingsschaal De zes onderwerpen uit het NVAO-kader zijn beoordeeld volgens een tweepuntsschaal: voldoende of onvoldoende. Voor de beoordeling van de 21 facetten uit het kader is een vierpuntsschaal gehanteerd, waarbij de commissie de standaard beslisregels van QANU gevolgd heeft. Deze beslisregels zijn: de beoordeling onvoldoende wijst erop dat het facet beneden de gestelde verwachting ligt en dat beleidsaandacht op dit punt nodig is; de beoordeling voldoende houdt in dat het facet beantwoordt aan de basisstandaard of basisnorm; de beoordeling goed houdt in dat het niveau van het facet uitstijgt boven de basiskwaliteit; de beoordeling excellent houdt in dat voor het facet een niveau wordt gerealiseerd waardoor de beoordeelde opleiding zowel nationaal als internationaal als een voorbeeld van goede praktijk kan functioneren. Vaststellen van de rapportage De concepttekst van het beoordelingsrapport van de opleiding is per voorgelegd aan de commissieleden. Na verwerking van het commentaar van alle commissieleden is de tekst per vastgesteld. Het conceptrapport is vervolgens voor commentaar op feitelijke onjuistheden aangeboden aan de faculteit. De reactie hierop is door de commissie besproken en wanneer daartoe in de ogen van de commissie aanleiding bestond, zijn aanpassingen gemaakt in de formulering van de tekst. 12 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie

13 DEEL II: OPLEIDINGSRAPPORT QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie 13

14 14 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie

15 2. Rapport over de bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie van de Nederlandse Defensie Academie Administratieve gegevens Bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie: Naam opleiding: CROHO-nummer: Niveau: Oriëntatie: Studielast: Graad: Variant(en): Locatie(s): Einddatum accreditatie: Militaire Systemen & Technologie n.v.t. bachelor wo 180 EC Bachelor of Science voltijd Den Helder (en Breda) n.v.t. Het bezoek van de visitatiecommissie Militaire Systemen & Technologie aan de Faculteit Militaire Wetenschappen van de Nederlandse Defensie Academie vond plaats op 22 en 23 juni Structuur en organisatie van de faculteit De Nederlandse Defensie Academie (NLDA) is ontstaan uit een fusie van de verschillende opleidingsinstellingen van Defensie en is in november 2005 opgericht. Bij oprichting van de NLDA zijn de faculteiten van het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) en de Koninklijke Militaire Academie (KMA) samengevoegd tot de Faculteit Militaire Wetenschappen (FMW). De FMW is verantwoordelijk voor het verzorgen van vijf wetenschappelijke bacheloropleidingen. De wetenschappelijke bacheloropleidingen zijn een deel van de lange officiersopleiding of militair-wetenschappelijke opleiding (MWO), die een duur van vier tot vijf jaar heeft. De MWO bestaat uit een wetenschappelijke bacheloropleiding, een militaire opleiding en een vaktechnische opleiding (VTO). De militaire opleiding en een vaktechnische opleiding worden verzorgd door KIM en KMA, de bacheloropleidingen door de FMW, die voor de bacheloropleidingen een onafhankelijke verantwoordelijkheid heeft. Bij de inrichting van de FMW is rekening gehouden met de eisen die de Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (WHW) stelt aan de bestuurlijke organisatie van universiteiten. Voor de faculteit is een aangepaste bestuursstructuur opgezet om de onafhankelijkheid en de academische vrijheid te waarborgen: voor de bedrijfsvoering valt de FMW onder de Commandant NLDA, maar voor alle andere aspecten onder een College van Bestuur (CvB). Onder het CvB ressorteert het Faculteitsbestuur (FB), onder voorzitterschap van de decaan. Dit bestuur bestaat verder uit twee portefeuillehouders, respectievelijk voor onderwijs en onderzoek, aangevuld met een secretaris. De FMW bestaat uit negen kennissecties: Sensor-,Wapen- en Commandosystemen (SEWACO); QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie 15

16 Militaire Platformsystemen (MPS); Navigatie Technologie (NAV); Management, Organisatie en Defensie Economie (MODE); Logistiek en Informatie (L&I); Militaire Gedragswetenschappen en Filosofie (MGF); Militaire Operationele Wetenschappen (MOW); Militaire Geschiedenis en Strategie (MGS); Internationale Veiligheidsstudies (IVS). De secties SEWACO, MPS en NAV zijn gebundeld in het cluster Military Technical Sciences en verzorgen het grootste deel van het onderwijs binnen de bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie Het beoordelingskader Doelstellingen opleiding F1: Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Beschrijving De bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie (MS&T) is een zelfstandig onderdeel van de militair-wetenschappelijke opleiding (MWO) tot officier in verschillende startfuncties. Naast de bacheloropleiding (die hier onderwerp van beoordeling is) bestaat de MWO uit de vakopleiding, de militaire of maritieme scholing en de persoonsvorming (die geen onderwerp van beoordeling vormen). De verschillende onderdelen van de MWO hebben verschillende doelstellingen en eindtermen. De opleiding MS&T hanteert de volgende eindtermen: Competentiecategorie 1: Kennis en inzicht (D1) 1 De technisch-wetenschappelijk opgeleide officier (TWOO) is deskundig, bezit expertise op het gebied van de militaire systemen en technologie. Hij beschikt over kennis van en inzicht in de essentiële feiten, concepten, principes en theorieën die relevant zijn voor de gekozen technisch-wetenschappelijke specialisatie en over kennis van en inzicht in de randvoorwaarden en beperkingen die bij een deskundig oordeel gehanteerd zullen moeten worden. Binnen deze categorie realiseert de TWOO gedurende de opleiding de volgende eindtermen: 1. kennis van de grondslagen in de wiskunde, natuurwetenschappen en technologie. Hier ligt de basis voor een kwantitatieve benadering; 2. specifieke domeinkennis op het gebied van de militaire systemen en algemene kennis van het technische en ingenieursvakgebied; 3. specialistische kennis op een deelgebied binnen de militaire systemen, door middel van verdiepende en profileringsvakken; 4. kennis van en inzicht in de optimale inzet en inzetbaarheid van militaire systemen, alsmede de interactie tussen operator en systeem; 5. basiskennis van onderzoeks- en ontwerpmethoden (modellering, simulatie); 1 Met D1 tot D5 geeft de opleiding aan op welke van de vijf Dublin-descriptoren de competentiecategorie betrekking heeft. 16 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie

17 6. kennis van en inzicht in de bedrijfskunde en managementtechnieken, met het oog op de latere beroepscontext. Competentiecategorie 2: Domeinspecifieke vaardigheden (D2) De TWOO handelt creatief en innovatief bij het oplossen van problemen en bij het specificeren en ontwerpen van systemen, componenten en processen. Hij past de expertise toe. Hij hanteert een kwantitatieve en integrale benadering om een professioneel oordeel uit te kunnen spreken met afweging van kosten, voordelen, veiligheid, kwaliteit, betrouwbaarheid, uitwendige vorm en milieueffecten. Hij ontwikkelt daartoe de volgende competenties: 1. een technisch-wetenschappelijk probleem onderzoeken: een probleem (her)formuleren; een probleem analyseren; een probleem met beperkte complexiteit oplossen, de oplossingsrichting aangeven voor complexe problemen; bestaande systemen, componenten en processen evalueren en aanpassen; eenvoudige systemen, componenten en processen specificeren en ontwerpen bij een bekende behoefte; 2. onderzoeksvaardigheden toepassen: de principes van kennisopbouw hanteren; bronnenonderzoek (gedrukt en elektronisch); een experiment ontwerpen ten behoeve van data-acquisitie; gegevens analyseren en interpreteren; 3. praktische vaardigheden: ontwikkelen en toepassen van de gereedschapskist met hulpmiddelen, technieken en apparatuur (inclusief software). Competentiecategorie 3: Algemene vaardigheden en kwaliteiten (D2, D3, D4, D5) Deze categorie bestaat uit competenties om te kunnen functioneren op het niveau van de TWOO, maar zijn niet direct gerelateerd aan de beroepscontext: 1. academische en professionele vaardigheden. Deze omvatten: (D2) nieuwe technologie in de werkomgeving implementeren en de technische bedrijfsvoering aanpassen; doelmatig gebruik van ICT-hulpmiddelen; inzicht in de beperkingen en randvoorwaarden rondom technische problemen (gezondheid en milieu, de beroepspraktijk, de politiek, wetgeving, financiële en praktische haalbaarheid, onzekerheden en risico s); (D3) professionele oordeelsvorming; verantwoordelijkheid dragen; bewust zijn van relevante hedendaagse kwesties; (D4) effectief communiceren in de Nederlandse en Engelse taal, mondeling en schriftelijk; samenwerken in een team; (D5) bewust van de noodzaak en in staat om nieuwe kennis te verwerven en zich verder te ontwikkelen; een vragende attitude; 2. professionele kwaliteiten. De professionele beroepshouding wordt gekenmerkt door: (D2) middelen en tijd efficiënt en effectief inzetten; vernieuwend handelen in het ontwerpproces; (D3) risico s afwegen; bewust van de beroepsmatige en ethische verantwoordelijkheden; bewust van de sociale en economische context van de beroepspraktijk; bewust van de gevolgen van technisch-wetenschappelijk handelen; een veilige werkwijze toepassen en uitdragen; 3. persoonskenmerken. Relevante kenmerken van een succesvolle TWOO worden ontwikkeld en gestimuleerd: (D5) zelfstandig werkend, naast teamplayer; ondernemend; probleemoplossend; creatief; gemotiveerd en gedisciplineerd; kritisch en analytisch ingesteld; nieuwsgierig; integer; een zelfstandige geest. Aan de totstandkoming van deze eindtermen heeft de door de opleiding uitgevoerde benchmark bijgedragen. In deze benchmark zijn het programma en de eindtermen van de opleiding vergeleken met studieprogramma s die toegang geven tot dezelfde masteropleidingen als de opleiding MS&T en met inhoudelijk vergelijkbare civiele en militaire opleidingen in het buitenland. De volgende opleidingen zijn betrokken bij de benchmark: de QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie 17

18 civiele opleidingen Elektrotechniek, Technische Informatica en Maritieme Techniek aan de Technische Universiteit Delft (TU Delft), Werktuigbouwkunde en Elektrotechniek aan de Katholieke Universiteit Leuven (KUL) en de militaire opleidingen van de Belgische Koninklijke Militaire School (KMS) en van de United States Naval Academy (USNA). In de zelfstudie staan de uitkomsten van deze benchmark beschreven. Hieruit blijkt dat de doelstellingen van de opleiding MS&T ten opzichte van deze opleidingen vergelijkbaar zijn. De opleiding streeft ernaar de benchmark in de toekomst elke zes jaar uit te voeren. Aan het tot stand komen van de eindtermen hebben ook de door de opleiding opgestelde beroepsprofielen bijgedragen. Deze beroepsprofielen vloeien voort uit een analyse van de typische functies waarin de afgestudeerde technisch-wetenschappelijk opgeleide officier (TWOO) terechtkomt. De beroepsprofielen zijn opgenomen als bijlage bij de zelfstudie. Zij beschrijven welke competenties nodig zijn voor het uitvoeren van diverse technische functies binnen de krijgsmacht. Onder andere uit deze competentieprofielen zijn de eindtermen van de bacheloropleiding gedestilleerd. Een ander deel van deze competenties is in het nonbachelordeel van de MWO ondergebracht. De term non-bachelor omvat alle nietwetenschappelijke delen van de MWO, namelijk de vakopleiding, de militaire of maritieme scholing en de persoonsvorming. Deze onderdelen vinden grotendeels plaats in aparte perioden. Via de NLDA-raad is het werkveld betrokken geweest bij het opstellen van de beroepsprofielen en daarmee indirect bij de totstandkoming van de eindtermen van de opleiding. Oordeel Uit de bovenstaande beschrijving blijkt dat de opleiding zowel binnen- en buitenlandse als civiele en militaire vakgenoten (impliciet of expliciet) heeft betrokken bij het opstellen van de eindtermen van de opleiding. De commissie constateert dat de opleiding afgezien hiervan een breed netwerk heeft om te bepalen of de eindtermen aan de eisen van de beroepspraktijk blijven voldoen. Door dit netwerk en door de nauwe betrokkenheid van de beroepspraktijk bij de opleiding en haar medewerkers bestaat voor de commissie de garantie dat de eindtermen aan de eisen van vakgenoten en de beroepspraktijk voldoen en zullen blijven voldoen. Bij de inrichting van de opleiding is met het werkveld besproken uit welke elementen een wetenschappelijke technische basisopleiding zou moeten bestaan. Dit heeft geleid tot een goede aansluiting van (het programma en) de eindtermen op de eisen van de beroepspraktijk. De commissie heeft geconstateerd dat de eindtermen aansluiten bij de eisen aan een bacheloropleiding in het militair-technische domein. Zoals hierboven beschreven hebben de beroepsprofielen aan de domeinspecifieke aspecten van de eindtermen ten grondslag gelegen. De studenten verwerven niet alleen kennis van de grondslagen in de wiskunde, natuurwetenschappen en technologie, maar ook specifieke domeinkennis op het gebied van de militaire systemen en algemene kennis van het technische en ingenieursvakgebied. Tijdens de verdiepings- en profileringsfase vergaren de studenten meer specialistische kennis op een deelgebied binnen de militaire systemen. Uit de benchmark bleek dat de mate waarin de opleiding aandacht besteedt aan bovengenoemde aspecten overeenkomt met vergelijkbare civiele opleidingen. De commissie ziet daarin een bevestiging dat de opleiding aansluit op de eisen die gesteld worden aan een opleiding in het technische domein. Bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie: het oordeel van de commissie is voldoende. 18 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie

19 F2: Niveau: Bachelor en Master De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor of een Master. Beschrijving In de zelfstudie geeft de opleiding aan dat de Dublin-descriptoren leidend zijn geweest bij het opstellen van de eindtermen. De Dublin-descriptoren beschrijven het eindniveau van de bachelor aan de hand van vijf competentiegebieden: kennis en inzicht, toepassen van kennis en inzicht, oordeelsvorming, communicatie en leervaardigheden. Per eindterm heeft de opleiding aangegeven welke Dublin-descriptoren eraan ten grondslag liggen. Daarnaast zijn voor het bepalen van het niveau van de opleiding de Criteria voor academische bachelor en master curricula geraadpleegd. In Competentiecategorie 1 van de eindtermen staat beschreven wat studenten leren op het gebied van kennis en inzicht (Dublin-descriptor 1). Deze kennis leren zij vervolgens toe te passen, zoals beschreven in Competentiecategorie 2 van de eindtermen (Dublin-descriptor 2): zij verwerven onderzoeksvaardigheden en leren die toe te passen. Uit Competentiecategorie 3 van de eindtermen blijkt dat studenten komen te beschikken over algemene wetenschappelijke vaardigheden, die betrekking hebben op oordeelsvorming (Dublindescriptor 3), communicatie (Dublin-descriptor 4) en leervaardigheden (Dublin-descriptor 5). Oordeel De commissie heeft vastgesteld dat de formulering van de eindtermen duidelijk maakt dat in de opleiding minimaal bachelorniveau beoogd wordt. De commissie bevestigt dat de Dublindescriptoren duidelijk ten grondslag hebben gelegen aan de eindtermen, en herkent daarnaast in de eindtermen het niveau dat in de Criteria voor Academische Bachelor en Master Curricula voor een bacheloropleiding beschreven is. De commissie stelt hiermee vast dat de eindtermen van de opleiding aansluiten bij algemene en internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie: het oordeel van de commissie is voldoende. F3: Oriëntatie WO: De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een Bachelor en een Master: De eindkwalificaties zijn ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. Een WO-bachelor heeft de kwalificaties voor toegang tot tenminste één verdere WO-studie op masterniveau en eventueel voor het betreden van de arbeidsmarkt. Een WO-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een WO-opleiding vereist is of dienstig is. Beschrijving De opleiding oriënteert zich op de militaire en technisch-wetenschappelijke beroepspraktijk. Zij heeft een brede technisch-wetenschappelijke oriëntatie, die overeenkomt met wat gebruikelijk is aan civiele universiteiten. Algemene wetenschappelijke vaardigheden komen in de eindtermen aan de orde. Er is ook aandacht voor onder meer communicatieve vaardigheden, samenwerkingsvaardigheden en ethiek. Afgestudeerden aan de opleiding MS&T hebben brugloze aansluiting op momenteel circa twintig masteropleidingen in binnen- en buitenland. Met het juiste pakket aan keuze- en profileringsvakken binnen de bacheloropleiding kunnen studenten doorstromen naar QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie 19

20 opleidingen aan de volgende instellingen: verschillende masteropleidingen aan de faculteiten 3ME (Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek en Technische Materiaalwetenschappen), EWI (Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica) en L&R (Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek) van de TU Delft. In het buitenland hebben studenten toegang tot de masteropleiding Polytechniek aan de Koninklijke Militaire School in Brussel en verschillende masteropleidingen aan het Institute of Engineering Surveying and Space Geodesy van de University of Nottingham, de Defence Academy van Cranfield University en de Naval Postgraduate School in Monterey. Na het volgen van een aansluitprogramma van 30 EC hebben studenten eveneens toegang tot de masteropleiding Operations Research and Management aan de Faculteit Economische Wetenschappen en Econometrie van de UvA. Oordeel De commissie heeft de eindtermen van de opleiding bestudeerd en geconstateerd dat de eindtermen inderdaad ontleend zijn aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline en de internationale wetenschapsbeoefening. De afgestudeerde aan de opleiding beschikt volgens de omschrijving in de eindtermen over kennis van en inzicht in de concepten en theorieën die relevant zijn voor een technisch-wetenschappelijk expert. Hij verwerft een brede technische basis en verwerft de vaardigheden om technische problemen te (her)formuleren en te analyseren en om problemen met een beperkte complexiteit op te lossen. De commissie heeft geconstateerd dat de eindtermen en het daarop gebaseerde studieprogramma MS&T het mogelijk maken dat studenten doorstromen naar diverse vervolgopleidingen op masterniveau. Uit de gesprekken met studenten die zijn doorgestroomd naar een masteropleiding bleek dat hun eindkwalificaties bij het verlaten van de bacheloropleiding goed aansloten op de instroomeisen van de masteropleidingen (cf. F20). Bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie: het oordeel van de commissie is voldoende. Oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding Op basis van de beoordelingen per facet komt de commissie tot een samenvattend oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding. Voor de bacheloropleiding Militaire Systemen & Technologie is het oordeel voldoende Programma Beschrijving van het programma De bacheloropleiding begint met de Gemeenschappelijke Officiersopleiding (GOO) van 30 EC. Alle studenten aan de Faculteit Militaire Wetenschappen (FMW) volgen tijdens de GOO dezelfde inleidingen in de krijgswetenschappen, bedrijfswetenschappen, militaire systemen en operaties. Tevens wordt de basis gelegd voor de leerlijnen academische vaardigheden: wetenschapsfilosofie, communicatieve vaardigheden Nederlands (CVN), communicatieve vaardigheden Engels (CVE) en methoden en technieken van onderzoek (MTO). Deze algemene wetenschappelijke vakken worden vervolgens in de rest van het curriculum in verschillende vakken geïntegreerd. Verder is het studieprogramma van de opleiding MS&T verdeeld in vakkenclusters, die thematisch en wat betreft diepgang met elkaar samenhangen. Achtereenvolgens volgen studenten de clusters: (technisch-wetenschappelijke) grondslagen, verdiepende vakken, integrerende vakken, verbredende vakken, profileringsvakken. 20 QANU / Militaire Systemen & Technologie, Nederlandse Defensie Academie