Betere vetzuursamenstelling in producten met plantaardige oliën en vetten

Transcriptie

1 Betere vetzuursamenstelling in producten met plantaardige oliën en vetten Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling De Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling heeft tussen 23 en 21 door zelfregulering belangrijke reducties gerealiseerd in de gehaltes transvet en verzadigd vet in producten afkomstig uit de belangrijkste sectoren die (bewerkte) plantaardige oliën en vetten verwerken. De vetzuursamenstelling van producten is een terugkerend aandachtspunt in het beleid voor voeding en gezondheid van de overheid. De bij de Task Force betrokken branches hebben zich de afgelopen jaren ingezet voor een voortgaande verbetering van de vetzuursamenstelling van de voeding. Voor de volksgezondheid is het wenselijk verzadigde vetzuren en transvetzuren in de voeding te vervangen door (cis) onverzadigde vetzuren. De Task Force is in 23 gestart als Task Force Transvetzuren, en is in 25 formeel opgericht onder de naam Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling. Alle betrokken branches hebben zich gecommitteerd aan een manifest, dat in 25 is aangeboden aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Doelen De Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling had de volgende doelen per 21: Het verlagen van de hoeveelheid transvetzuren in de voeding zodat conform de richtlijn van de Gezondheidsraad een inname van maximaal 1 energieprocent in de voeding gerealiseerd kan worden, Het verlagen van de hoeveelheid verzadigd vet in de voeding om hiermee een belangrijke bijdrage te leveren aan de richtlijn van de Gezondheidsraad om in 21 uit te komen op een consumptie van maximaal 1 energieprocent verzadigd vet. Plantaardige oliën en vetten worden toegepast in een breed scala aan levensmiddelen. Voor de Task Force was een belangrijke voorwaarde voor verbetering van de vetzuursamenstelling dat de functionele eigenschappen (zoals smaak, houdbaarheid en gewenste consistentie) gehandhaafd bleven. Dit betekent dat een case by case -benadering nodig was die gefaseerd werd doorgevoerd. Er diende gezocht te worden naar alternatieven met een optimale vetzuursamenstelling die ook prijstechnisch haalbaar waren. Verder moesten ook technologische processen worden aangepast aan de nieuwe recepturen.

2 PORTIEGROOTTE Kies je een normale portie? Of neem je de super speciaal met extra saus? Ook bij grote trek kun je de porties bescheiden houden. Combineer snacks met brood, groente, salade of fruit. Dat vult beter. Het is vooral belangrijk om meer te bewegen in het dagelijks leven. Laat de auto vaker staan en ga lopen of fietsen. Ook activiteiten als tuinieren, doe-het-zelven en huishouden tellen mee. FRITES SNACKS SAUZEN BROODJES MAALTIJDEN DRANKEN IJS/MILKSHAKES/ SMOOTHIES CANDYBARS/ KOEKEN GROENTE/FRUIT BALANSDAG Een keertje écht te veel gegeten? Compenseer dit met een Balansdag. De volgende dag eet je minder en beweeg je meer. Je eet vol - gens de Schijf van Vijf, maar laat de extraatjes (snoep, snacks, alcohol) weg. Cafetaria die bakken in vloeibaar frituurvet (rijk aan de betere on verzadigde vet ten), herken je aan de verantwoord frituren - sticker op de deur. kipsaté schotel spareribs schotel energie (kcal) Man: Vrouw: 25 kcal 2 kcal per dag per dag (kcal) hoe lang fietsen 1 Activiteiten Om de beoogde doelen te halen heeft de Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling actie ondernomen op vier terreinen: 1. Stimuleren van innovaties. Voorbeelden hiervan zijn: a. Workshops rondom innovaties van o.a. VBZ/NVB en Productschap MVO, waar vetleveranciers en -afnemers bij elkaar werden gebracht; b. Communicati ings en presentaties/discussies tijdens ledenvergaderingen van o.a. AKSV, NEBAFA en NBOV; c. Technologisch onderzoek zoals het onderzoek Gezonde vetten in de bakkerij van VBZ/NVB. 2. Informatievoorziening aan de professionele gebruiker. Voorbeelden hiervan zijn: a. Informatie over vetten zoals in Vette Feiten van het Productschap MVO. De website en een serie factsheets bevatten informatie voor de voedingsmiddelenindustrie en retail met als doel de ontwikkeling van producten met een betere vetzuursamenstelling te stimuleren. In een later stadium is deze informatie breder ingezet door samenwerking met de FNLI. Campagne Verantwoord Frituren Deze campagne heeft als doel om het gebruik van vloeibaar frituurvet in de horeca te stimuleren. De campagne wordt sinds 24 uitgevoerd door het Voorlichtingsbureau Margarine, Vetten en Oliën en Koninklijk Horeca Nederland ( b. Campagne Verantwoord Frituren, een initiatief van het Voorlichtingsbureau MVO en KHN, om horecaondernemers te stimuleren om vloeibaar frituurvet te gebruiken. 3. Informatievoorziening aan de consument. Voorbeelden hiervan zijn: a. Voorlichting over vetten voor consumenten en intermediaire doelgroepen, o.a. over vloeibare margarine en bak- en braadproducten en vloeibaar frituurvet door het Voorlichtingsbureau MVO via de website b. Communiceren van aanbevelingen voor het gebruik van betere frituurvetten door de VAVI o.a. via verpakkingen; c. Snackwijzer van KHN over de voedingswaarde van de meest gegeten snacks. WAT KIES JIJ? BEWEEG JE GENOEG? ONVERZADIGD=OKÉ Meer informatie over gezond, veilig, bewust en lekker eten vind je op Wist je dat mannen ongeveer 25 kcal per dag nodig hebben en vrouwen 2 kcal? een complete warme maaltijd normaal tussen de 55 en de richtlijn voor een tussendoortje kcal per portie is? Neem dus een calorierijke snack liever als onderdeel van de lunch 9 kcal telt. Tel je eigen bestelling eens op. of het avondeten. frisdrank zonder energie (bijvoorbeeld sinas light of cola light) en water kcal bevatten? rode sauzen (ketchup, curry, salsa) en light fritessaus veel minder calorieën hebben dan gewone fritessaus? hoe lang energie fietsen 1 groot 96 kcal 21 min klein 46 kcal 1 min normaal 67 kcal 14 min kipsaté (3 stokjes) 28 kcal 6 min kaassoufflé 14 kcal 3 min frikadel speciaal 31 kcal 65 min kipcorn 18 kcal 4 min berenhap 32 kcal 7 min rundvleeskroket 21 kcal 45 min kipnuggets (6 stuks) 33 kcal 7 min frikadel naturel 21 kcal 45 min bal gehakt 34 kcal 75 min nasi- en bamirol 21 kcal 45 min mexicano 39 kcal 85 min shoarmarol 22 kcal 45 min pindasaus 65 kcal 15 min light fritessaus 5% olie 2 kcal 5 min fritessaus 35% olie 75 kcal 15 min ketchup 25 kcal 5 min goudse kaas kcal 65 min ham 21 kcal 45 min brie 3 kcal 65 min kipfilet 22 kcal 45 min cheeseburger 3 kcal 65 min hamburger 24 kcal 5 min gezond: kaas, ham en ei 35 kcal 75 min tartaar 26 kcal 55 min shoarma 37 kcal 8 min eiersalade 27 kcal 6 min kroket 375 kcal 8 min tosti (ham/kaas) 28 kcal 6 min frikadel 375 kcal 8 min warm vlees 29 kcal 6 min bal gehakt 5 kcal 11 min kcal 26 min uitsmijter 48 kcal 1 min kcal 35 min nasi schotel 66 kcal 14 min SALADES huzarensalade 18 kcal 4 min gemengde salade 35 kcal 1 min blikje frisdrank 13 kcal 3 min blikje frisdrank zonder energie kcal min blikje bier 14 kcal 3 min blikje alcoholvrij bier 75 kcal 15 min blikje yoghurtdrank 16 kcal 35 min flesje sinaasappelsap 1 kcal 2 min blikje chocomel 22 kcal 45 min beker halfvolle melk 12 kcal 25 min medium milkshake 19 kcal 4 min Raket 5 kcal 1 min Magnum 31 kcal 65 min Solero 1 kcal 2 min medium roomijshoorn 53 kcal 11 min smoothie 11 kcal 25 min roze koek 23 kcal 5 min rol drop 65 kcal 15 min gevulde koek 26 kcal 55 min pakje Evergreen 14 kcal 3 min Mars 27 kcal 6 min pakje Sultana 165 kcal 35 min Twix 29 kcal 6 min ontbijtkoekreep 17 kcal 35 min zakje snoeptomaatjes 1 kcal 2 min zakje appelpartjes 4 kcal 1 min De waarden in de tabel zijn gebaseerd op gemiddelde porties in de horeca en de NEVO-tabel Gemiddeld voor een persoon van 7kg. 2 Inclusief frites en salade met dressing. Af en toe snacken moet kunnen. Het ruime aanbod biedt vele mogelijkheden om te genieten. Deze snackwijzer helpt je om een bewuste keuze te maken Snacktabel Poster A4.indd :36:33 Onderzoek Gezonde vetten in de bakkerij In opdracht van VBZ/NVB heeft TNO Kwaliteit van Leven dit onderzoek uitgevoerd. Doel van het onderzoek was de aangesloten leden te ondersteunen bij het reduceren van het gehalte aan verzadigd vet met 33% in koek- en banketproducten op basis van plantaardige oliën en vetten, met behoud van kwaliteit. In het vierjarige onderzoek, dat liep tussen 27 en 21, is het gelukt om voor de meeste productgroepen oplossingen aan te reiken waarmee het verzadigd-vetgehalte met 33% kan worden gereduceerd. 4. Monitoring: De betrokken branches van de Task Force hebben monitoringsgegevens verzameld over de periode Hierdoor zijn de resultaten van wat er bereikt is aan verbetering van de vetzuursamenstelling beschikbaar uit de gehele keten van plantaardige oliën en vetten, vanaf de grondstof tot een groot aantal eindproducten. Samenwerking De Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling ondersteunt de beleidsdoelen van de Nederlandse overheid. Ten behoeve van een goed resultaat is de afgelopen jaren nauw samengewerkt met de overheid, daaraan gelieerde instanties en maatschappelijke organisaties, zowel op het gebied van kennis, innovatie en monitoring als in communicatie.

3 Resultaten Bewerkte oliën en vetten Om ruwe plantaardige oliën geschikt te maken voor verwerking in levensmiddelen en consumptie moeten de meeste oliesoorten in meer of mindere mate industrieel worden bewerkt ter verbetering van de functionaliteit en toepasbaarheid. Het gemiddelde gehalte transvetzuren van deze zogenaamde bewerkte plantaardige oliën en vetten is tussen 23 en 28 afgenomen van 3,4% naar 1% op vetbasis. Ook het gehalte verzadigde vetzuren is afgenomen, en wel van 31% naar 28% op vetbasis. Bakkerijgrondstoffen In broodverbetermiddelen, broodmixen en banketmixen waarin plantaardige oliën en vetten worden gebruikt als ingrediënt, blijkt de hoeveelheid transvetzuren en verzadigde vetzuren tussen 23 en 29 flink te zijn gereduceerd. Het transvetzuurgehalte is gedaald van 2,8% naar 1,7% op vetbasis. Het aandeel verzadigd vet is tussen 23 en 29 gedaald van 33% naar 3% op vetbasis. Producten uit de industriële bakkerijsector Het gemiddeld transvetzuurgehalte van bakkerijproducten gemaakt op basis van plantaardige oliën en vetten ligt eind 29 onder de 1 gram per 1 gram product. Het gehalte aan transvet in deze industriële bakkerijproducten is in de periode fors gedaald van 18,1% naar 2,5% op vetbasis. Het gehalte verzadigd vet lijkt de laatste jaren ook te zijn gedaald. Voor alle productcategorieën geldt dat het percentage verzadigd vet minder dan 5% op vetbasis is. De som van verzadigd vet en transvet is in de periode van 23 tot 29 gedaald van 6% naar 49% op vetbasis. Boudewijn Breedveld van het Voedingscentrum: De werkwijze van de Task Force, transparant en met alle sectoren aan tafel, is een voorbeeld voor anderen. Producten uit de ambachtelijke bakkerijsector De variatie in de gebruikte grondstoffen en de spreiding in het transvet- en verzadigdvetgehalte van grondstoffen gebruikt in de ambachtelijke bakkerijsector is groot. Het transvetzuurgehalte van bakkerijmargarines in de ambachtelijke bakkerijsector is tussen 24 en 28 gedaald van 1 gram/1 gram product naar gemiddeld 1 gram/ 1 gram product. Aangezien producten op basis van plantaardige oliën en vetten nog niet veel worden gebruikt in de ambachtelijke bakkerij, is de sector de afgelopen jaren intern de discussie gestart hoe de vetzuursamenstelling verder te verbeteren zonder verlies van kwaliteit en smaak van het eindproduct. Halvarine, margarine, bak- en braadproducten en frituurvetten Vloeibare producten uit deze categorie bevatten meer onverzadigde vetzuren dan vaste producten uit deze categorie. Het aandeel vloeibare margarine en bak- en braadproducten op de Nederlandse markt is in de periode verdubbeld van 22% naar 44%. Verzadigd vet Transvet Enkelvoudig onverzadigd vet % op vetbasis Meervoudig onverzadigd vet % op vetbasis Transvet Verzadigd vet % op vetbasis Transvet Verzadigd vet ,3 53, 31, ,5 5,3 32,2 3,4 5 29,3 3,1 29,9 48,4 46, , ,8 4, ,1 3, ,8 3,7 27,3 2,8 2,3 2, 1,7 4,4 1,9 1,9 3,2 2,3 2, Figuur: Vetzuursamenstelling bewerkte plantaardige oliën en vetten Figuur: Verzadigd- en transvetzuurgehalte in bakkerijgrondstoffen Figuur: Verzadigd- en transvetzuurgehalte in industriële bakkerijproducten

4 Paul Huijts van het ministerie van VWS: De Task Force is een pionier geweest in samenwerking voor gezonde productaanpassing op basis van zelfregulering. Dit is een (inter)nationaal voorbeeld van maatschappelijk relevante innovatiekracht van het Nederlandse bedrijfsleven. Binnen het segment smeerbare vetproducten voor op brood is het aandeel halvarines gestegen van 66% in 23 naar 74% in 29 ten koste van margarines. Bij zowel vast als vloeibaar frituurvet is het gehalte aan onverzadigde vetzuren gestegen ten koste van het gehalte aan verzadigde en transvetzuren. Mede dankzij de campagne Verantwoord Frituren is het aandeel vloeibare frituurvetten in de horeca sterk gestegen, van 51% in 24 tot 78% in 29. Het volumeaandeel vloeibare frituurvetten in de Nederlandse retail is in de periode 23 tot 29 gestegen van 65% tot 87%. Aardappelverwerkende industrie Aardappelproducten worden veelal voorgefrituurd in plantaardige oliën en vetten voordat ze verkocht worden aan de consument of horecaondernemer. Het aanbod van voorgebakken aardappelproducten met een verbeterde vetzuursamenstelling is de afgelopen jaren vergroot. Het gemiddelde gehalte aan verzadigd vet is tussen 23 en 29 gedaald van 55% naar 44% op vetbasis. Het gemiddelde transvetzuurgehalte van voorgebakken aardappelproducten is in dezelfde periode gedaald van 1,5% naar,8% op vetbasis. Na eindbereiding door de consument of horecaondernemer bevat een gefrituurd aardappelproduct in 29 gemiddeld 1,6% transvetzuren op vetbasis, vergeleken met 6,4% op vetbasis in 23. Het verzadigdvetzuurgehalte in het vet van een gefrituurd aardappelproduct is tussen 23 en 29 gedaald van 42% naar 33% op vetbasis. Snackindustrie De vetzuursamenstelling van snacks wordt bepaald door zowel vetten afkomstig van dierlijke producten (vlees, kaas) als plantaardige vetten (als ingrediënt of frituurvet). Onder de scope van de Task Force vallen alleen de plantaardige vetten. Het gehalte aan transvetzuren is tussen 22/23 en 29 in de plantaardige oliën en vetten gebruikt voor de productie van snacks gedaald van 9,7% naar,7% op vetbasis. Het gehalte verzadigde vetzuren in deze vetten is in dezelfde periode gereduceerd van 3% naar 21% op vetbasis. Effect op vetinname verzadigd vet De Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling heeft samen met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in samenwerking met het Instituut voor Voedselveiligheid (RIKILT) in kaart gebracht wat de Task Force met haar productinnovaties heeft bereikt aan verlaging van de inname van transvetzuren en verzadigde vetzuren sinds 23. Uit de eerste resultaten van dit onderzoek blijkt dat de gemiddelde inname van transvetzuren in 29 door de inspanningen van de Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling lager is dan de doelstelling van 1 energieprocent. De gemiddelde inname van verzadigd vet is tussen 23 en 29 door inspanningen van de Task Force licht, maar niet significant, gedaald. % Volumeaandeel % op vetbasis Transvet Verzadigd vet Onverzadigd vet % op vetbasis ,6 54,3 56, 54,4 55, ,9 5,8 29,5 3, ,9 44,4 43,3 44,8 43, , , ,5 1,3 1,3,7,8, / , 3,2 Transvet 24,7 2,3 Verzadigd vet 2,5,7 Figuur: Volumeaandeel vloeibare margarine en bak- en braadproducten ten opzichte van alle margarine en bak- en braadproducten Figuur: Vetzuursamenstelling van voorgebakken aardappelproducten Figuur: Verzadigd- en transvetzuurgehalte in plantaardige oliën en vetten gebruikt als frituurvet of ingrediënt in snacks

5 Conclusie De Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling heeft de afgelopen jaren de doelen zoals vastgesteld in 25 behaald. Het gehalte aan transvetzuren is in alle aangesloten branches van de Task Force gedaald tot zeer lage niveaus, wat heeft geleid tot een gemiddelde inname van transvetzuren die onder de maximale aanbeveling ligt. Bovendien is de bijdrage van de leden van de Task Force aan de totale inname van transvetzuren fors gedaald. Hiermee zijn de aangesloten branches van de Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling anno 21 niet meer de grootste leveranciers van transvetzuren. De gemiddelde inname van verzadigde vetzuren is nog wel hoger dan de maximale aanbeveling. Desalniettemin is hierbij de afgelopen jaren ook een trend ingezet om het gehalte verzadigde vetzuren te verlagen door met name deze vetzuren te vervangen door onverzadigde vetzuren. Hiermee komt een formeel einde aan het Manifest dat in 25 is aangeboden aan de Minister van VWS. De Task Force is van mening dat met de huidige betrokken sectoren heel veel is bereikt aan verbetering van de vetzuursamenstelling. Herformulering van producten bleek de afgelopen jaren niet altijd even gemakkelijk. Voor een verdere verbetering van de vetzuursamenstelling in de voeding zal o.a. meer aandacht moeten zijn voor het stimuleren van de consumentenvraag naar producten met een betere vetzuursamenstelling. Daarnaast is een verbreding van het draagvlak en de activiteiten naar andere branches noodzakelijk. De Task Force levert met deze inspanning een belangrijke bijdrage aan het bereiken van de doelen van VWS en laat duidelijk zien dat via zelfregulering veel te bereiken is. De Task Force adviseert Nederlandse en Europese overheden om deze aanpak in de toekomst vaker in te zetten om hiermee bij te dragen aan een betere voeding ten behoeve aan de volksgezondheid. Marc Jansen van het CBL: Samen met onze leveranciers werken wij continu aan het uitbreiden van het aanbod gezondere producten. De activiteiten van de leden van de Task Force sluiten hier prachtig op aan.

6 Leden Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling De Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling is een samenwerkingsverband tussen aanbieders en afnemers van plantaardige oliën en vetten, inclusief afnemers in de horeca. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het Voedingscentrum zijn als waarnemer vertegenwoordigd in de Task Force. Leden van de Task Force vertegenwoordigen de verschillende productcategorieën waarin plantaardige oliën en vetten worden verwerkt of aangeboden. Algemene Kokswaren en Snackproducenten Vereniging (AKSV) De AKSV is de brancheorganisatie van de Nederlandse industriële ondernemingen die gemaksvoedingsproducten produceren (snacks, koelverse maaltijden, salades, belegde broodjes etc.). AKSV is vanaf de start van de Task Force (23) betrokken. Koninklijke Horeca Nederland (KHN) KHN is de brancheorganisatie voor de horeca in Nederland waarbij zo n 2.5 bedrijven zijn aangesloten. KHN is al vanaf de start van de Task Force (23) betrokken. Nederlandse Brood- en banketbakkers Ondernemers Vereniging (NBOV) De NBOV vertegenwoordigt 135 ambachtelijke brood- en banketbakkers. In januari 28 is de NBOV officieel toegetreden tot de Task Force. Nederlandse Vereniging van Fabrikanten van Bakkerijgrondstoffen (NEBAFA) NEBAFA vertegenwoordigt de bedrijven die grondstoffen leveren aan de ambachtelijke en industriële bakkerijen. In januari 28 is de NEBAFA officieel toegetreden tot de Task Force. Productschap Margarine, Vetten en Oliën (MVO) en Bond van Nederlandse Margarine Fabrikanten (BNMF) MVO vertegenwoordigt de gehele keten van plantaardige oliën en vetten, inclusief de producenten van consumentenmargarines, frituurvetten, bakkerijmargarines en vetten en oliën voor de toepassing in levensmiddelen. BNMF vertegenwoordigt de fabrikanten van margarine, halvarine en bak- en braadproducten. BNMF en MVO zijn vanaf de start van de Task Force (23) betrokken. MVO is initiatiefnemer van de Task Force en voert het voorzitterschap en secretariaat. en Vereniging voor de Aardappel verwerkende Industrie (VAVI) VAVI is de brancheorganisatie voor de Nederlandse bedrijven die voorgebakken, gekoelde en diepgevroren aardappelproducten produceren. De VAVI is sinds 23 aangesloten bij de Task Force. Vereniging voor de Bakkerij- en Zoetwarenindustrie (VBZ) en de Nederlandse Vereniging voor de Bakkerij (NVB) VBZ en NVB vertegenwoordigen de industriële bakkerij- en zoetwarensector. Onder bakkerij- en zoetwaren behoren de productgroepen banket/biscuit, brood, broodvervangers, chocolade, suikerwerk en aanverwante producten zoals hartige droge snacks. VBZ en NVB zijn vanaf de start van de Task Force (23) betrokken en actief. en Bond van Nederlandse Margarinefabrikanten Voor meer informatie: Redactieadres: Postbus GB Rijswijk info@vetzuursamenstelling.nl De Eindrapportage Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling is te vinden op: