Medische Publieksacademie

Transcriptie

1 24 november 2015 Welkom #mclmpa Prostaatkanker, robot en nieuwe ontwikkelingen Tommy Speel, uroloog Roos van Rijn, internist haematoloog-oncoloog Hans Willems, redacteur gezondheidszorg LC, moderator 1

2 Waar gaan we het over hebben? Prostaat Prostaatkanker Da Vinci Robot Demonstratie Behandeling bij uitgezaaid prostaatkanker Vragen Forum Waar dient de prostaat voor? Klier Reproductieproces Zaadvloeistof Verschillende stoffen oa fructose en zink Voeding spermatozoën Stimuleren beweeglijkheid Dus veel plezier maar ook narigheid! 2

3 Anatomie Moet je bij iedereen boven de 50 jaar een PSA bepalen? JA = GROEN NEE = ROOD 3

4 Prostaatkanker getallen Meest voorkomende kanker bij mannen 2010: nieuwe gevallen mannen dood Leeftijdscategorie jaar Nr 1 top 12 snelst groeiende aandoeningen groei 67% (bron: RIVM). PSA en prostaatkanker Incidentie van en sterfte aan kanker,

5 Wat is prostaatkanker? Abnormale en ongecontroleerde celgroei Begint in de prostaatklier Kan zich verspreiden en doorgroeien in omliggende weefsels, organen en botten Cancer Cells Source: Prostate-specific Antigen Best Practice Statement 2009 Update. American Urological Association Education and Research, Inc. 2009; 14. Mogelijke symptomen van prostaatkanker Problemen met urineren Zwakke urinestraal Frequente behoefte om te Pijn of branderig gevoel tijdens urineren Bloed in de urine of zaadlozing Aanhoudende pijn in de rug, heupen of bekken MYTHE: Als u geen symptomen heeft, heeft u geen prostaatkanker. Misschien. FEIT: Veel mannen met prostaatkanker hebben helemaal GEEN symptomen. Uw arts is vaak de eerste die bij een onderzoek de eerste tekenen van prostaatkanker ontdekt. Pijnlijke ejaculatie Source: 5

6 Risicofactoren Leeftijd 80 jaar en obductie dan 80% prostaatkanker! Familiegeschiedenis familiegeschiedenis Risico (%) Nederlandse man 8 Vader of broer met pca > 70 jr Vader of broer met pca < 70 jr familieleden met pca > 70 jr familieleden met pca < 70 jr familieleden met pca of twee < 55 jr Als prostaatkanker in familie psa bepalen? Vanaf 50 jaar of 5 jaar voor diagnoseleeftijd van de jongste patiënt Eenmaal per 4 jaar; eenmaal per 2 jaar wanneer ongerustheid dat noodzaakt Als psa > 3 en/of afwijkend RT Doorverwijzen voor prostaatbiopten 6

7 Komt een man bij de dokter PSA Rectaal toucher Afhankelijk hiervan prostaatbiopten PSA-test Wat zegt het? PSA = Prostaat-Specifiek Antigen (Een door de prostaat geproduceerd eiwit in het bloed) Het is geen diagnose (bevestiging) van prostaatkanker Uw arts zal kijken naar verhoogde PSA-waarden in uw bloed of naar een plotselinge stijging ervan. Plotselinge/sterke Hoge PSA-waarde stijging van PSA waarde Kan prostaatkanker zijn OF Kan goedaardig zijn (geen kanker) Source: What Patients Should Know About Prostate Cancer Testing With the PSA Test. American Urological Association Waarschijnlijk prostaatkanker 7

8 Twijfelt u of u een PSA-test moet laten doen? Misschien heeft u uit de media tegenstrijdige berichten over PSA-testen vernomen De keuze is afhankelijk van uw persoonlijke situatie (leeftijd, risicofactoren, symptomen, etc.) en kunt u het beste met uw arts bespreken. De Amerikaanse vereniging van urologen (American Urological Association, AUA) raadt artsen en patiënten het volgende aan 1 : De AUA adviseert om mannen goed te informeren over de voordelen en de risico s van prostaatkanker screening, voorafgaand aan een bioptie en de optie van actieve surveillance in plaats van directe behandeling voor een bepaalde groep mannnen die met prostaatkanker gediagnostiseerd worden. 1. Prostate-specific Antigen Best Practice Statement 2009 Update. American Urological Association Education and Research, Inc. 2009; p6. Punten om met uw arts te bespreken als u gaat beslissen wel of geen test te doen Voordelen van huidige testen van huidige testen Kan prostaatkanker in een vroeg stadium opsporen, als deze nog eenvoudiger te behandelen is Kan over een langer tijdsinterval veranderingen in de prostaat opsporen PSA testen en DRE zijn op dit moment de enige makkelijk verkrijgbare testen om prostaatkanker op te sporen Onduidelijke testresultaten kunnen voor verwarring en onnodige ongerustheid zorgen PSA testen DRE zijn niet 100% accuraat Source: 8

9 Wat gebeurt er als uw PSA-waarde hoger is dan normaal? Uw arts kan een biopsie laten doen 1 Gebaseerd op uw PSA-test of DRE-resultaten En afgaan op andere factoren, zoals uw familiegeschiedenis, ras, leeftijd, algehele conditie en eerdere biopsie-resultaten 1. What Patients Should Know About Prostate Cancer Testing With the PSA Test. American Urological Association Wat gebeurt er als uw PSA waarde hoger is dan normaal? zekerheid te kunnen stellen 1 Met een dunne naald neemt de huisarts kleine stukjes weefsel (meestal 12 staaltjes) om deze te controleren op kankercellen Er bestaat een kleine kans op pijn, ontsteking of bloeding 2 9

10 Biopsie en indeling 1 Biopsie Om de diagnose te besvestigen Dunne naald om kleine stukjes weefsel af te nemen (meestal 12 staaltjes) Gleason score (2-10) Om de agressiviteit van de kankercellen in te delen Tel de scores van 2 gebieden waarin de meeste kankercellen voorkomen, bij elkaar op Voorbeeld: Gleason 7 (3+4) Indeling: Gleason Score Minst agressief Meest Aggressief 1. Het is UW beslissing, u bent de baas De beslissing of en hoe prostaatkanker te behandelen ligt bij u, in overleg met uw arts Wat voor de ene patiënt goed is, is dat misschien niet voor u Als u een second opinion wilt om informatie te verifiëren of om meer informatie in te winnen, zal uw arts u hierin steunen 10

11 Roken vergroot de kans op prostaatkanker? JA = GROEN NEE = ROOD Voorkomen prostaatkanker Regelmatig ejaculeren mannen Hoe vaak ejaculeren jr 8 jaar vervolgd 4-7x /maand ejaculaties verhoogde kans >20x/maand verminderd risico 11

12 Behandelings- en chirurgische opties bij lokale prostaatkanker Actieve Surveillance Chirurgische ingreep Bestraling Andere behandelingen Wat het voor u betekent Met uw prostaatkanker leven en regelmatig getest worden De prostaat en de kankercellen worden verwijderd De kankercellen kunnen gedood worden maar niet verwijderd De kankercellen kunnen gedood worden maar niet verwijderd Hoe gaat het in z n werk PSA en DRE iedere 3-6 maanden Eén keer per jaar een biopsie Robotgestuurd (minimaal invasief, zenuw wordt vaak gespaard) Traditioneel laparoscopische chirugie (minimaal invasief) Traditionele open chirurgie Brachytherapie (radioactieve staafjes in de prostaat) Externe Bestraling IMRT IGRT Ander EBRT Hormoontherapie (vaak in combinatie met bestraling) Cryotherapie (bevriezen; vaak als secundaire behandeling) Chemotherapie (gebruik van medicijnen) Een robotoperatie kost minder dan euro? JA = GROEN NEE = ROOD 12

13 Moet je met de robot niet gewoon bij iedereen de prostaat verwijderen na zijn 50 e? JA = GROEN NEE = ROOD da Vinci -chirurgie Potentiële voordelen ten opzichte van traditionele open chirurgie Preciesere verwijdering van alleen het getroffen weefsel 1,2,3,4 Mogelijkheid om een zenuwsparende ingreep uit te voeren, met als gevolg: Snellere terugkeer van erectiemogelijkheden: Studies laten zien dat patiënten die voor de da Vinci-ingreep potent waren, hun potentie sneller terugvinden dan voorheen potente patiënten die open chirurgie hebben gehad 5,6 Betere kansen op terugkeer van urine-continentie: Recente studies laten zien dat na een da Vinci-ingreep meer patiënten binnen 6 maanden hun volledige urinecontinentie terugvinden, dan patiënten die open chirurgie hebben ondergaan 4,5,6 *See references at end of presentation 13

14 da Vinci -chirurgie (vervolg) Potentiële Voordelen in vergelijking met traditionele open chirurgie (vervolg) Minder bloedverlies 1,4,5,6,7,8,9,10 da Vinci Open Chirurgie Verminderde noodzaak voor bloedtransfusie 1,4,6,7,8,9,11 Chirurgische Incisie Incisies Minder pijn 9 Minder kans op complicaties 1,4,7,8,11 Minder kans op wondinfectie 1,7 Kortere ziekenhuisopname 1,4,5,6,8,12 Minder kans op hernieuwde ziekenhuisopname 1 Minder kans op noodzaak vervolgingrepen 1 Minder dagen met een catheter 5 Verminderde kans op diep-veneuse trombose (levensbedreigende situatie waarbij diep in het lichaam een klontering in het bloed plaatsvindt) 1 Sneller herstel 10 en terugkeer naar normale activiteiten 12 *See references at end of presentation Precisie is belangrijk: met da Vincichirurgie wordt kanker beter onder controle gehouden Kankercontrole T2 positief margepercentage % 9% Hoe lager de positiefmarge, hoe beter Open chirurgie Da Vinci - chirurgie. 1. Di Pierro GB, et al. Eur Urol Jan;59(1):1-6. Epub 2010 Oct

15 da Vinci -chirurgie (vervolg) en overwegingen met betrekking tot Prostatectomie & da Vinci-chirurgie: Potentiële van iedere prostatectomie-ingreep, omvatten: Functieverlies bij potentie en continentie, als gevolg van schade aan een zenuw Schade aan rectum of darmen Longembolie Blokkade in de darmen Bovendien zij er met betrekking tot minimale invasieve chirurgie, inclusief da Vinci-prostatectomy, zoals hernia (gezwollen weefsel/orgaan) op de plek van de incisie. 1,11 *See references at end of presentation Hoe wordt da Vinci -chirurgie uitgevoerd? Da Vinci-chirurgie operatiekamer Chirurg bedient voortdurend uiterst precieze instrumenten om: In 3D-HD tot 10x vergrote beelden te zien De prostaat en kankercellen heel voorzichtig te verwijderen Rondom aangegeven zenuwen te werken 15

16 The Journey Continues Advanced Instrumentation Single-Site 2012 Firefly Fluorescence Imaging 2011 Skills Simulator 2010 da Vinci Si da Vinci Training - Simulator Single-Console Surgery with Bedside Training Dual-Console Surgery with On-Console Training + da Vinci Skills Simulator Suturing & Needle Driving EndoWrist Manipulation Camera Control PN Rev C 16

17 How Firefly Fluorescence Imaging Works Excitation laser light from illuminator ICG injected into bloodstream ICG binds to albumin protein Return signal from fluorescing ICG Firefly Fluorescence Imaging is FDA-cleared for visual assessment of vessels, blood flow and related tissue perfusion using near-infrared imaging. Nederland: 18 centra, 19 systemen UMC Utrecht AZ Maastricht UMC St Radboud Nijmegen Erasmus MC Rotterdam VUmc Amsterdam NKI AvL Amsterdam CWZ Nijmegen Jeroen Bosch Ziekenhuis Maasstad Ziekenhuis Rotterdam (2x) Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Meander Medisch Centrum Amersfoort Amphia Ziekenhuis Breda Lievensberg Ziekenhuis Bergen-op-Zoom Isala Klinieken Zwolle Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam St Antoniusziekenhuis, Nieuwegein MCL Leeuwarden Atrium Heerlen 17

18 Radicale prostatectomie Radicale prostatectomie 18

19 Houdt iedereen erecties nu er met de robot geopereerd wordt? JA = GROEN NEE = ROOD Als prostaatkanker zo goed mogelijk verwijderd is, is de PSA dan altijd 0 als je genezen bent? JA = GROEN NEE = ROOD 19

20 Demonstratie Pauze 20

21 Hoe overwinnen we prostaatkanker in de toekomst? dr R.S. van Rijn Internist hematoloog/oncoloog Medisch Centrum Leeuwarden diagnose prostaatkanker uroloog: Is het te genezen? prostaatkanker met uitzaaiingen uroloog: hormoontherapie? hormoontherapie-ongevoelig = Internist-oncoloog 21

22 22

23 Als prostaatkanker is uitgezaaid, dan moet diegene zo snel mogelijk aan de chemokuren. JA = GROEN NEE = ROOD Hoe meer uitzaaiingen er zijn, des te korter heeft iemand te leven. JA = GROEN NEE = ROOD 23

24 Als prostaatkanker is uitgezaaid, is de kans dan groot dat iemand er na 3 jaar nog is? JA = GROEN NEE = ROOD Als prostaatkanker is uitgezaaid: Is het nog te genezen? Hoe lang heb ik nog? Krijg ik pijn?? Ben ik nu altijd ziek Wat kan ik nog wel? Wat voor bijwerkingen? 24

25 Prostaatkanker en overleving mannen per jaar in NL Bij uitzaaiingen is 65% na 3 jr nog in leven. Prostaatkanker met uitzaaiingen: Genezing is niet meer mogelijk Problemen zijn afhankelijk van waar de uitzaaiingen zitten en hoe snel ze groeien 25

26 Wat zijn uitzaaiingen en waar zitten ze? botten lymfklieren NB soms ook op andere plaatsen (bijvoorbeeld lever, long) Waarom groeien uitzaaiingen? 1. door testosteron (mannelijk hormoon) kankercel was een prostaatcel en groeit door testosteron 2. zomaar kankercellen hebben foutjes en delen teveel 3. door extra verdedigende eigenschappen Waar veel cellen delen ontstaan bij toeval cellen met eigenschappen voor overleving (anti-immuunsysteem, receptoren voor voeding) 26

27 Testosteron en prostaatkanker: Hormoonbehandeling van prostaatkanker met uitzaaiingen: Hormoonbehandeling waarbij het testosteron onderdrukt wordt door injecties = chemische castratie NB kan ook door echte castratie (operatie) De ziekte kan zo jarenlang rustig blijven!! Bijwerkingen van hormoonbehandeling zijn: opvliegers, botontkalking, impotentie 27

28 Als hormoonbehandeling niet meer werkt? Behandelingen door de internist-oncoloog: 1. Bestraling (als er ergens een pijnlijke uitzaaiing zit) 2. Chemotherapie (via infuus, werkt in het hele lichaam) 3. Tabletten enzalutamide of abiraterone: een nog sterkere anti-testosteronwerking 1. Radium-223 of samarium, radioactieve stoffen die de botten van het hele lichaam bestralen 1. In de toekomst: immuuntherapie? Prostaatkanker en bestraling 28

29 Prostaatkanker en chemotherapie Doel = levensverlenging en pijnbestrijding early docetaxel, 6 kuren elke 3 weken docetaxel 10 kuren elke 3 weken op dagcentrum als docetaxel niet meer werkt, bij een goede conditie: cabazitaxel 10 kuren elke 3 weken op dagcentrum Bijwerkingen: vermoeidheid, soms haaruitval, lage bloedwaardes, misselijkheid, minder weerstand infecties Maar: kan meevallen en geeft dan weinig beperkingen in dagelijkse leven. Enzalutamide en abiraterone Een nog sterkere anti-testosteronwerking: 1. enzalutamide 2. abiraterone Werking: - Hormoontherapie testosteron uit de testes, echter: de bijnieren en de tumorcellen zelf maken nog steeds testosteron aan - abiraterone en enzalutamide remmen ook die testosteronproductie 29

30 Enzalutamide en abiraterone Enzalutamide en abiraterone 30

31 Prostaatkanker met botpijn door uitzaaiingen: bestraling van de botten met een radioactieve stof; Radium-223 of samarium 6 x a 4 weken injectie van radioactieve stof in lage dosis die zich in de botten opslaat NB gezien lage dosis geen gevaar voor andere mensen, vervliegt snel. Bijwerkingen: misselijkheid, vocht vasthouden, lage bloedgetallen, lage afweer tegen infecties Prostaatkanker met botpijn door uitzaaiingen: bestraling van de botten met een radioactieve stof; Radium-223 of samarium 31

32 Prostaatkanker met uitzaaiingen: verdere behandelingen Prednison 1dd 10mg gaat in het algemeen pijnklachten en bijwerkingen van medicatie tegen Botversterkende medicijnen Pijnmedicatie fase 1 studies (experimentele medicijnen) Wanneer kunnen we uitgezaaid kanker genezen? De meest recente ontwikkeling: immuuntherapie ingrijpen in de manier waarop de natuur zelf kanker bestrijdt 32

33 Immuuntherapie bij uitgezaaid longkanker 33

34 34

35 35

36 36

37 Binnen nu en 10 jaar is kanker te genezen. JA = GROEN NEE = ROOD 37

38 Het eigen immuunsysteem veranderen: Hoop vs hoogmoed? Conclusie 38

39 Vragen? Dank voor uw aandacht! 39

40 Vragen en forumdiscussie #mclmpa Medische Publiekacademie Medisch Centrum Leeuwarden Leeuwarder Courant 40

41 41