Inhoud presentatie: Mantelzorg. Dementie: Ergotherapie aan huis bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers
|
|
- Pieter-Jan Thys
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ergotherapie bij ouderen met dementie & hun mantelzorgers aan huis (EDOMAH) Maud Graff Margot van Melick Marjolein Thijssen Patricia Verstraten Jana Zajec Nijmegen Alzheimer Centrum - IQ Healthcare & Afd. Revalidatie- Ergotherapie Evaluatie (kosten)- effectiviteit ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers Ergotherapie aan huis bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers Dr. Maud Graff Senioronderzoeker Ergotherapie aan huis bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers: een evidence-based programma Inhoud presentatie: Ergotherapie bij ouderen met dementie & mantelzorgers: inhoud ergotherapie interventie lerend vermogen een casus effectiviteit: redenen waarom? hoe vastgesteld? hoe in de praktijk implementeren? Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers aan huis Het EDOMAH programma Maud Graff Margot van Melick Marjolein Thijssen Patricia Verstraten Jana zajec Dementie: Momenteel 5% 65 jarigen & 40% 80+ dementie 74% woont thuis met mantelzorg (Gezondheidsraad, 2002;Zwaanswijk et al, 2009) Top 3 ziektebeelden hoogste kosten gezondheidszorg (Wimo, 2003). Medicijnen: onvoldoende succesvol; veel psychosociale interventies wel succesvol (Luijpen, 2003). Mantelzorg 74 % van de personen met dementie, zijn thuiswonend met behulp van mantelzorg (Zwaanswijk et al, 2009) 98% van de mantelzorger ervaart problemen in de zorg voor hun naaste met dementie (Zwaanswijk et al, 2009) 50% van de mantelzorgers van mensen met dementie heeft een klinisch depressie (Vernooy-Dassen, 2008) 1
2 Mantelzorg: moeilijk om alle ballen in de lucht te houden Ergotherapie doel: Cliënt & mantelzorger: participeren in betekenisvolle dagelijkse activiteiten eigen omgeving; omgaan met gevolgen van ziekten en beperkingen; vergroten van autonomie verbeteren kwaliteit van leven. Samenwerking met andere hulpverleners EDOMAH programma:doel Verbeteren Dagelijks functioneren Vaardigheden in omgaan met gevolgen van dementie autonomie kwaliteit van leven bij cliënt en mantelzorger Verbeteren: Gevoel van competentie bij mantelzorger Ergotherapie: training cliënt: zorg op maat! Cliënt leren op optimale wijze te handelen in betekenisvolle activiteiten: door gebruik te maken van: - compensaties en effectieve strategiën - aanpassingen in fysieke & sociale omgeving Ergotherapie: training mantelzorger, zorg op maat: Praktische & emotionele ondersteuning van mantelzorgers: - praktische instructies - benaderingswijze cliënt - hoe omgeving aanpassen aan mogelijkheden en strategieën cliënt - effectieve coping strategieën: omgaan met zorglast & probleemsituaties Ergotherapie: client & systeem gecentreerd Motivatie client & mantelzorger centraal! Analyse levensverhalen: behoeften, waarden, interresen, gewoonten en rollen in verleden, heden en toekomst Analyse vaardigheden, strategieën, benaderingswijzen Analyse mogelijkheden omgeving (fysiek/ sociaal) 2
3 Inhoud EDOMAH programma Theoretische achtergrond, praktijk fasen met stapsgewijze werkwijze & uitleg,voorbeelden: A) Probleeminventarisatie & analyse B) Doelbepaling en plan van aanpak C) Uitvoering van plan van aanpak Probleeminventarisatie & analyse Narratieve methode: motivatie & drijfveren & mogelijkheden cliënt & mantelzorger 3 verhalen: Verhaal client met dementie Verhaal mantelzorger Verhaal ergotherapeut 3 Verhalen Verhaal Cliënt: motivatie/drijfveren: interessen,gewoonten, rollen, effectiviteit: Occupational Performance History Interview: verleden, heden, toekomst Verhaal Mantelzorger: zorglast & motivaties/drijfveren: Ethnografisch interview: Verhaal Ergotherapeut: Observatie: vaardigheden, strategieën, communicatie Analyse omgeving Conclusie: interpretatie verhalen cliënt & mantelzorger & observaties/analyses Verhaal cliënt met dementie: Verhaal mantelzorger: Ergotherapeut: zorg op maat Motivaties cliënt & mantelzorger: beide verhalen Inventariseer dagelijkse problemen Observeer vaardigheden cliënt en mantelzorger (motorische, proces-, interactie/communicatie & probleemoplossing) Observeer strategieën cliënt & mantelzorger: welke zijn effectief? Bepaal geschikte benaderingswijze cliënt & effectieve inzet van strategiën Analyseer mogelijkheden omgeving Ergotherapie probleem definitie Wat zijn de hoofdproblemen: per activiteit (efficiëntie, veiligheid, moeilijkheid en behoefte aan hulp) Welke motivaties zijn er voor deze activiteit & welke mogelijkheden (cliënt met dementie & mantelzorger & omgeving)? Inschatting eigen effectiviteit? Wat is de rol van de mantelzorger? Welke benaderingswijze is geschikt? Welke leerstrategieën zijn effectief? 3
4 Leervermogen oudere met dementie & mantelzorger: Afhankelijk van: Motivatie cliënt & mantelzorger: daarom betekenisvolle haalbare activiteiten! Motivatie = wants x beliefs x rewards costs = wensen x geloof in mogelijkheden x beloning investering/moeite Leervermogen oudere met dementie Motivatie: betekenisvolle activiteit Behouden van autonomie: zelfbepaling Inspelen op routines en gewoonten Effectief & bewust gebruik leren maken van eigen strategieën Effectief gebruik leren maken van aanpassingen in omgeving Haalbare doelen met positief resultaat Leerstrategieën oudere met dementie: Perceptuele strategieën (visueel, auditief, tactiel) Temporale strategieën (pacing, isoleren voorwerp & volgorde) Versterken aandacht (vooruit-, terugkijken, controle) Trial & error (steeds opnieuw tot het lukt) Ondersteuning door taal (verbaal: self-guiding process; geschreven: notities) Lichaamstaal en visualisering (foto s & symbolen van lichaamsuitdrukkingen Hulp vanuit sociale omgeving (struktuur & aanwijzingen door mantelzorger) Gewoonten en routines (energiebesparende strategieën & vergelijken voorwerpen ter herkenning) Hulpmiddelen als geheugensteun (klokken, agenda s, etc) Ergotherapie doelbepaling Doelbepaling samen met: 1. Cliënt met dementie 2. Mantelzorger 3. Ergotherapeut Stel doelen op basis persoonlijke motivaties: samenvatting verhalen Prioriteer doelen gezamelijk Bepaal gezamelijk wijze van uitvoer: haalbare doelen! Leermethode ergotherapie: Informeren Instrueren Begeleiden Educatie Plan van aanpak ergotherapie leermethode: Verbeteren vaardigheden cliënt & mantelzorger: 1.Train mantelzorgers in effectieve probleemanalyse & - oplossing: mbv consultvoeringsmethode 2.Voorlichting op maat: gevolgen dementie voor dag. act 3.Train mantelzorgers in aanpassen omgeving op basis van mogelijkheden & strategieën cliënt met dementie 4.Train mantelzorgers in effectieve benaderingswijze cliënt met dementie: train communicatievaardigheden 5.Train cliënten met dementie in gebruik effectieve strategieën & aangepaste omgeving 6. Verbeter coping mantelzorger: dmv voorlichting, vaardigheid in effectieve probleemoplossing & effectieve begeleiding cliënt met dementie 4
5 Leerstrategie mantelzorger: probleemoplossing dmv consultvoering 1) Afspraken over samenwerking & verantwoordelijkheid ergotherapeut & mantelzorger 2) Maak een probleem analyse: wat ging goed, wat ging niet goed en waarom? 3) Stel een hku - vraag: Hoe kunt u bereiken dat. 4) Brainstorm over wat mogelijk is en wat past bij cliënt en mantelzorger om probleem op te lossen 5) Toepassen 6) Evaluatie van resultaat (* Herstart evt. cyclus) Copingstrategiën mantelzorgers 1.Hantering: - actief ingrijpen, problemen in de hand - valkuil: inadequate: teveel doen, teveel ingrijpen 2.Acceptatie: -objectief ongunstige omstandigheden accepteren & adequaat mee omgaan - valkuil: passief: je verandert er niets aan 3.Motivatie:a) hoge motivatie:- drijfveer om zorg te verlenen, liefdevolle band; -valkuil: niet in staat afstand te nemen, geen grenzen, zich wegcijferen b) lage motivatie: taak is zware plicht Aanpassen activiteit & omgeving Aan mogelijkheden cliënt met dementie en mantelzorger: deelactiviteit weglaten, simplificeren of combineren of volgorde veranderen kenmerken activiteit: mogelijkheid tot veel herhalen, overzichtelijk, in concrete stappen verdelen, stappen kort van duur, rustige omgeving, geen tijdsdruk Voorbeeld EDOMAH interventie: Leermethode ergotherapie aan huis bij ouderen met dementie en mantelzorgers Ergotherapie aan huis (EDOMAH): Voorbeeld: passie dhr. is tuinieren : gericht op motivatie cliënt & mantelzorger, vergroot autonomie & kwaliteit van leven beiden gebruik mogelijkheden & effectieve strategieën van cliënt met dementie & mantelzorger gebruik mogelijkheden omgeving & aanpassing : omgaan met compensaties Ergotherapie aan huis bij cliënten met dementie effectief: Verbetert : proces vaardigheden in dagelijkse activiteiten Graff (et al), BMJ 2006, 2008; stemming, gezondheid, kwaliteit van leven Graff (et al), J Gerontol 2007 Vermindert: behoefte aan hulp bij dagelijkse activiteiten Graff (et al.) BMJ 2006; 2008; Gitlin (et al) Gerontologist 2003, J Gerontol 2005 gedragsproblemen Gitlin (et al), Gerontologist 2003, J Gerontol
6 Ergotherapie aan huis effectief bij mantelzorgers: Verbetert: Copingvaardigheden, gevoel van competentie & gevoel van controle Stemming, welbevinden, kwaliteit van leven Gitlin (et al), Gerontologist 2003, J Gerontol 2005; Graff (et al), BMJ 2006, 2008; J Gerontol 2007 Vermindert: uren om zorg te verlenen Gitlin (et al), Gerontologist 2003, J Gerontol 2005; Graff (et al), BMJ 2006, 2008; Stress in omgang met gedragsproblemen Gitlin (et al), Gerontologist 2003, J Gerontol 2005 Ergotherapie kosteneffectief: Kosten na 3 maanden 1750 euro bespaard per succesvolle behandeling; Effecten: verbterende vaardigehden (process) & verminderde behoefte aan hulp & verbeterd gevoel van competentie mantelzorgers (Graff et al, BMJ, 2008) Kosten: voor 4 maanden ET aan huis = $2.37 /dag Effecten: bespaart 1 uur/dag zorgverlening dingen doen & 1 uur voor noodzakelijke zorg door mantelzorgers (Gitlin et al, Am J Geriatr Psychiatry, 2009) Waarom is ergotherapie aan huis bij dementie een effectieve interventie? Effective components: Uitgaand van behoeften & motivatie cliënt: zorg op maat & cliënt gecentreerd (Campbell 2000, 2007; Gitlin 2005, 2007; Smits 2007; Graff 2006, 2007, 2008; Vernooij-Dassen 2000, 2008); Individueel gerichte & intensieve training mantelzorger (Witlach 1991, Burgener 1998; Vernooij-Dassen 2000; Gitlin 2005, 2007; Fossey 2006; Graff 2006, 2007, 2008; Parker 2008); Cliënt met dementie & mantelzorger actief betrokken in alle fasen therapie, gezamenlijke & haalbare doelen (Graff 2006, 2008; Smits 2007; Parker 2008, ) Multicomponent interventie (Campbell 2000, 2007; Gitlin 2005, 2007; Smits 2007; van Eijken 2007; Graff 2008 ; Vernooij-Dassen 2008); Methodologisch goed uitgevoerde ontwikkeling & evaluatie van interventie (Verhagen 1998; Campbell 2000, 2007; Rockwood 2006; Graff 2008); Theorie Richtlijn Methode: Continuüm van toenemend bewijs: (MRC-framework, Campbell, BMJ 2000, 2007) Modelvormend onderzoek Kwalitatieve studie: succesvolle componenten Exploratief onderzoek Pilot studie: haalbaarheid & geschiktheid Definitief gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek (RCT) Studie (cost)- effectiviteit: Implementatie Onderzoek Pilot studie: barières & mogelijkheden implementatie Evaluatie Implementatie Preklinisch fase 1 fase 2 fase 3 fase 4 Ideale Implementatie: Nijmegen Alzheimer Centrum & ergotherapie afdeling: Ergotherapeuten: Veel jaren ervaring met cliënten met dementie & mantelzorgers 240 uur behandel ervaring met deze complexe ET interventie pilot study & RCT: - Iedere therapeut: 79 patiënten & mantelzorgers - Coaching on the job - Feedback collega s Artsen., managers: goed geïnformeerd & gemotiveerd (door vele projecten), goede verwijzingen Pilot implementatie studie naar barrieres & mogelijkheden landelijke implementatie A) Ergotherapeuten: 20% gebruikt richtlijn - onzeker over kwaliteit behandeling, weinig ervaring met EDOMAH programma, weinig feedback op eigen handelen, behoefte coaching B) Verwijzers & managers: - gebrek aan kennis over effectiviteit en - onzeker over vergoeding van 10 behandelingen ET aan huis Resultaat weinig verwijzingen en geen facilitering door management! Van t Leven et al., Int J Ger Psych, 2011; Bennet 2011, OT Australia 6
7 Landelijk EDOMAH implementatie effectonderzoek (NL) Wat is effectiviteit van EDOMAH implementatie project: gecombineerde strategie voor implementatie gericht op ET, arts en manager? - ET adherentie aan EDOMAH programma - ET gebruik (= verwijzingen en facilitering door management) Döpp et al, 2010 design article BMC ger.com; Evaluatie NL implementatiestudie, resultaten, 2012 Duitse RCT : geen effectiviteit EDOMAH gevonden! Process evaluatie: - Slechte experimentele behandeling (beperkte training Ets in gebruik EDOMAH, niet gewend client-gericht te behandelen, geen ervaring met EDOMAH voorafgaand aan RCT), - Weinig ruimte voor verbetering (andere groep mantelzorgers bij pt met zelfde MMSE: geen behoefte aan hulp, geen ET doelen, cultureel bepaald hoe omgang oudere met dementie thuissituatie?) - actieve controle group (gesprek met informatie & advies over voorzieningen en dienstverlening) Voight-Radloff et al., effect evaluatie & proces evaluatie, BMJ open 2011 Conclusie: EDOMAH interventie: Complexe interventie! Expert ETs in regio s (vb Parkinsonnet)! - training in theorie en vaardigheden binnen scholing niet genoeg - ervaring in de praktijk - m.b.v. regionale coaches & regiogroepen - training in implementatievaardigheden - interdisciplinaire training in continuering interventie i.s.m. verpleging Dank jullie wel voor de aandacht! Vragen? Maud Graff 7
Workshop: Aandacht voor de mantelzorger
Workshop: Aandacht voor de mantelzorger Dr. Maud Graff, Radboudumc afdeling revalidatie & IQ healthcare, Senioronderzoeker & docent EDOMAH Gera Lambrechts, docent EDOMAH en praktijkhouder 1 e lijns praktijk
Nadere informatieErgotherapie aan huis bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers
Nijmegen Alzheimer Centrum - IQ Healthcare & Afd. Revalidatie- Ergotherapie Ergotherapie aan huis bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers Dr. Maud Graff Dementie: Momenteel 1% 65 jarigen & 40% 90
Nadere informatieInleiding. Dementie: verlies van: Effectonderzoek. Effectonderzoek
16-06- 15 Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers aan.huis: Lerend vermogen in betekenisvolle dagelijkse activiteiten: effectiviteit & succesfactoren Inleiding Centrale onderwerpen workshop.
Nadere informatieLerend vermogen in betekenisvolle dagelijkse activiteiten.
Lerend vermogen in betekenisvolle dagelijkse activiteiten. Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers aan huis Dr. Maud Graff (ergotherapeut & gezondheidswetenschapper, senior onderzoeker
Nadere informatieEDOMAH staat voor: Ergotherapie bij Dementerende Ouderen en hun Mantelzorgers Aan Huis.
EDOMAH EDOMAH staat voor: Ergotherapie bij Dementerende Ouderen en hun Mantelzorgers Aan Huis Inhoud presentatie Doelgroep Doel EDOMAH Uitleg EDOMAH Voorbeelden Vergoeding Signalering Vragen Evidence Doelgroep
Nadere informatieErgotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers
Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers Maud Graff Margot van Melick Marjolein Thijssen Patricia Verstraten Jana Zajec Het EDOMAH-programma Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun
Nadere informatieErgotherapie bij Ouderen met Dementie en hun Mantelzorgers Aan Huis (EDOMAH programma)
Ergotherapie bij Ouderen met Dementie en hun Mantelzorgers Aan Huis (EDOMAH programma) Dr. Maud Graff Afdeling Revalidatie & IQ healthcare Radboud Alzheimer Centrum, Radboudumc Nijmegen tudiedag Ergotherapie
Nadere informatieErgotherapie Thuis. Verwijst u op tijd? Even voorstellen: Ergotherapie. Dementie, verlies van:
Ergotherapie Thuis Verwijst u op tijd? Even voorstellen: Eerstelijns Therapeuten Chantal Lambooij Monique de Barbanson Mariken van Mierlo Danique Dappers Lisa van der Pas Danique Chantal Lisa Monique Mariken
Nadere informatieProtocol 1: Ergotherapie voor mensen met dementie en hun mantelzorgers aan huis (EDOMAH)
VitaDem-studie: vitaal blijven en meedoen, ondersteuning op maat voor mensen met dementie en hun naasten VitaDem interventies Protocol 1: Ergotherapie voor mensen met dementie en hun mantelzorgers aan
Nadere informatieErgotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers: het EDOMAH programma
Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers: het EDOMAH programma De toepassing van de richtlijn Ergotherapie aan huis bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers Post - HBO cursus 2012
Nadere informatieWanneer is ergotherapie bij Parkinson effectief?
Wanneer is ergotherapie bij Parkinson effectief? Ingrid Sturkenboom, ergotherapeut-onderzoeker Radboudumc, Nijmegen Begeleiding vanuit Radboudumc: Promotoren: Ria Nijhuis- van der Sanden, Bas Bloem Co-promotoren:
Nadere informatieinterdisciplinair interventieprogramma voor ouderen met geheugenproblemen / dementie en hun mantelzorgers
interdisciplinair interventieprogramma voor ouderen met geheugenproblemen / dementie en hun mantelzorgers Onderzoeksteam Hanneke Donkers, MSc. Dinja van der Veen, MSc. Dr. Maud Graff Prof. dr. Ria Nijhuis-van
Nadere informatieWORKSHOP : 'De meerwaarde van ergotherapie aan huis bij mensen met dementie en hun mantelzorgers?
WORKSHOP : 'De meerwaarde van ergotherapie aan huis bij mensen met dementie en hun mantelzorgers? Even voorstellen Wie zijn wij? Even kennismaken Wie zit er met jou rond de tafel? 1 Toekomstperspectieven
Nadere informatieLiefdevolle zorg, aandacht persoon met dementie & mantelzorger
Liefdevolle zorg, aandacht persoon met dementie & mantelzorger Dr. Maud Graff, ergotherapeut & gezondheidswetenschapper Afdelingen IQ healthcare & Revalidatie, Radboudumc Alzheimercentrum Nijmegen, Radboudumc
Nadere informatiePrincipes van cognitieve en functionele revalidatie bij dementie. Elise Cornelis
Principes van cognitieve en functionele revalidatie bij dementie Elise Cornelis GEHEUGENSYSTEMEN EXPLICIET OF BEWUST IMPLICIET OF ONBEWUST Seman.sch geheugen Episodisch geheugen Procedureel geheugen Emo.oneel
Nadere informatieErgotherapie bij Parkinsonpatiënten ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ DE BEHANDELING
Ergotherapie bij Parkinsonpatiënten ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ DE BEHANDELING Observatie Beperkingen komen vaak voor bij volgende motorische activiteiten: Transfers Houding Reiken en grijpen Balans Stappen
Nadere informatieHelpt het hulpmiddel?
Helpt het hulpmiddel? Het belang van meten Zuyd, Lectoraat Autonomie en Participatie Faculteit Gezondheidszorg Dr. Ruth Dalemans, Prof. Sandra Beurskens 08-10-13 Doelstellingen van deze presentatie Inzicht
Nadere informatieMantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie. Oncologie als voorbeeld voor palliatieve zorg bij dementie.
Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Radboud University Nijmegen Medical Centre: IQ healthcare Primary and Community Care Kalorama Foundation Oncologie
Nadere informatieKleine dingen; grote betekenis
Kleine dingen; grote betekenis Ingrid Sturkenboom, ergotherapeut-onderzoeker Radboudumc, Nijmegen OTiP Projectgroep Radboudumc: Ingrid Sturkenboom, Marten Munneke, Ria Nijhuis- van der Sanden, Maud Graff,
Nadere informatieErgotherapie Inovum Behandeling en advies
Ergotherapie Inovum Behandeling en advies Diagnostische methoden en instrumenten Advies en begeleiding Cursussen en training Ondersteuning aan mantelzorgers en professionals Wie zijn wij Voor u ligt de
Nadere informatieLost in Transition? Samenwerken tussen onderzoek, onderwijs en praktijk
Lost in Transition? Samenwerken tussen onderzoek, onderwijs en praktijk Dr. Bianca Buurman Senior onderzoeker & lector Transmurale Ouderenzorg AMC & HVA @bmbuurman Transitie in de zorg: niet geregeld
Nadere informatieTim Peetoom, klinisch psycholoog
Tim Peetoom, klinisch psycholoog 1 e staps interventie: Psycho-educatiecursus voor patiënten en naastbetrokkenen 2e staps interventies: CGT, IPSRT, FFT 2e staps interventie: Verslaving, Traumabehandeling,
Nadere informatieIndividuele creatieve therapie als onderdeel van de oncologische revalidatie
Individuele creatieve therapie als onderdeel van de oncologische revalidatie Eveline Bleiker Minisymposium Oncologische Creatieve therapie in ontwikkeling 26 mei 2015 Achtergrond Even voorstellen Creatieve
Nadere informatieLeren implementeren. Waar sta jij met Leren implementeren? Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji
Leren implementeren Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji Ik weet alles over implementeren en kan het ook heel goed! Ik sta voor een afgebakende, overzichtelijke
Nadere informatieStappenplan bevorderen van therapietrouw in de eerste lijn
Stappenplan bevorderen van therapietrouw in de eerste lijn Bevorderen van therapietrouw bij ouderen die chronisch medicatie gebruiken Stap 1: screenen op therapietrouw (kruis aan) Is het u duidelijk hoe
Nadere informatiewaardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.
amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum
Nadere informatieDoelgroep. Peilers consortium: Consortium Coping LVB. Inhoud. Begeleiders in Beeld. Impact gedragsproblemen
Begeleiders in Beeld Een training voor begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking en gedragsproblemen Linda Zijlmans Jill van den Akker Doelgroep Begeleiders van mensen met een licht verstandelijke
Nadere informatieBegeleiders in Beeld Een training voor begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking en gedragsproblemen. Linda Zijlmans Jill van den Akker
Kennismarkt 26-5-2011 2011 Begeleiders in Beeld Een training voor begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking en gedragsproblemen Linda Zijlmans Jill van den Akker Projectgroep Onderzoek Linda
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen
Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag
Nadere informatie! Nienke Nijhof! Onderzoeker Universiteit Twente! Projectleider Focus Cura. ! Geheugen en leren. ! Procedureel leren. ! Onderzoek bij patiënten
! Ilse van Tilborg! Klinisch neuropsycholoog, ZGT Almelo! Buitenpromovendus, Radboud Universiteit Nijmegen Ilse van Tilborg Klinisch neuropsycholoog Nienke Nijhof Onderzoeker Universiteit Twente Projectleider
Nadere informatieMonitoren in de thuissituatie na een heup fractuur, ervaringen met de SO-HIP studie
Monitoren in de thuissituatie na een heup fractuur, ervaringen met de SO-HIP studie Margriet Pol MSc Docent/onderzoeker Ergotherapie Hogeschool van Amsterdam Kenniscentrum ACHIEVE 1 TRENDS IN SENSOR TECHNOLOGIE
Nadere informatieCongres Valpreventie Nijmegen, workshop Jos Leenders
Congres Valpreventie Nijmegen, 6-10-2016 workshop Jos Leenders Hoe om te gaan met tegengestelde wensen van cliënten, familieleden en zorgverleners bij het verlagen van het risico op vallen: Samen doelen
Nadere informatieOncologie als voorbeeld voor palliatieve zorg bij dementie. Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie
Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Radboud University Nijmegen Medical Centre: IQ healthcare Primary and Community Care Kalorama Foundation Oncologie als
Nadere informatiePartner/mantelzorgbijeenkomsten. ALS-congres september 2016
Partner/mantelzorgbijeenkomsten ALS-congres september 2016 Inhoud Welkom Onderzoek behoefte mantelzorgers UMC Utrecht / ALS centrum Jessica de Wit (psycholoog) Mantelzorgavonden RadboudUMC Nijmegen Yolanda
Nadere informatieOptimaal benutten, ontwikkelen en binden van aanwezig talent
Management Development is een effectieve manier om managementpotentieel optimaal te benutten en te ontwikkelen in een stimulerende en lerende omgeving. De manager van vandaag moet immers adequaat kunnen
Nadere informatieStand van zaken Ontmoetingscentra anno 2012 Franka Meiland
Stand van zaken Ontmoetingscentra anno 2012 Franka Meiland Research Programme > Common Mental Disorders Afd. Huisartsgeneeskunde & Ouderengeneeskunde / Psychiatrie, VUmc Zorg en ondersteuning bij dementie
Nadere informatieResultaten kosten-batenstudie ergotherapie nog positiever dan verwacht. Ergotherapie levert. veel geld op
Actueel Resultaten kosten-batenstudie ergotherapie nog positiever dan verwacht Ergotherapie levert veel geld op Tekst: Michel van Dijk Ergotherapie voor thuiswonende ouderen met dementie betaalt zich uit,
Nadere informatieErgotherapie en oncologische revalidatie
1620 november juni 20092011 Ergotherapie en oncologische revalidatie 16 november 2011 Ergotherapeute Margot van Melick 1620 november juni 20092011 Inleiding Inleiding casus Mevr. Janssen Ergotherapie:
Nadere informatieEnergieverdeling & coaching
Energieverdeling & coaching Jantina Kroese, MSc/ Ergotherapeut Ruth Kuiper, maatschappelijk werk nov 2017 Indeling Verwachtingen Brainstorm Theorie Interventies maatschappelijk werk en ergotherapie Meetinstrumenten
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatiePsychologie Inovum. Informatie en productenboek voor cliënten, hun naasten en medewerkers
Psychologie Inovum Informatie en productenboek voor cliënten, hun naasten en medewerkers Waarom psychologie Deze folder is om bewoners, hun naasten en medewerkers goed te informeren over de mogelijkheden
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20846 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20846 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Knittle, Keegan Title: Motivation, self-regulation and physical activity among
Nadere informatieMantelzorgers. Herstel bij ons. Overdag bij ons. Tijdelijk bij ons. Beschut thuis
Mantelzorgers Beschut thuis Overdag bij ons Herstel bij ons Tijdelijk bij ons Behandeling en expertise Bij u thuis Nieuw thuis Praktische hulp en voorlichting Advies en begeleiding Emotionele steun Mantelzorg
Nadere informatieGroepsinterventie voor mensen met een bipolaire stoornis en hun partners
Groepsinterventie voor mensen met een bipolaire stoornis en hun partners 22 september 2017 Eline Regeer, psychiater Susanne Demacker, GZ-psycholoog Bipolair Achtergrond Uit onderzoek blijkt invloed op
Nadere informatie16/10/2015. Het Triple P Systeem. Triple P versterkt elke ouder! Hilde Weekers, Oktober 2015
Het Triple P Systeem. Triple P versterkt elke ouder! Hilde Weekers, Oktober 2015 Design: Triple P Communications 2011 1 Waarom hebben we programma s voor opvoedingsondersteuning nodig? Een verontrustend
Nadere informatieweken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen Het is aangetoond dat compensatietraining (het aanleren van
Richtlijn Cognitieve revalidatie Niveau A (1) Het is aangetoond dat.. Aandacht Het is aangetoond dat aandachtstraining gedurende de eerste 6 weken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen
Nadere informatieInformatiebrochure ParkinsonNet
Informatiebrochure ParkinsonNet voor Zorgverleners Het ParkinsonNet concept wordt ondersteund door: 2 De ziekte van Parkinson De ziekte van Parkinson is een veel voorkomende en complexe aandoening. Parkinson
Nadere informatieScreening op cognitieve en gedragsproblemen helpt bij het personaliseren van de ALS zorg. Carin Schröder 30 september ALS congres
Screening op cognitieve en gedragsproblemen helpt bij het personaliseren van de ALS zorg Carin Schröder 30 september ALS congres Wat doet u? Wie gebruikt er screening voor cognitief functioneren? Wie gebruikt
Nadere informatieCOGNITIEVE REVALIDATIE THERAPIE VOOR KINDEREN, ADOLESCENTEN EN VOLWASSENEN
VOOR KINDEREN, ADOLESCENTEN EN VOLWASSENEN CURSUS VOOR ERGOTHERAPEUTEN OPLEIDING TOT CPCRT-GECERTIFICEERD THERAPEUT De cursus richt zich op de ergotherapeutische diagnostiek, benadering en behandeling
Nadere informatiePROBLEEMINVENTARISATIE, ZORGBEHANDELPLAN EN FRADIE
PROBLEEMINVENTARISATIE, ZORGBEHANDELPLAN EN FRADIE De probleeminventarisatie is een overzicht van beperkingen en problemen op verschillende levensgebieden: lichamelijke gezondheid, emotioneel welbevinden,
Nadere informatieDe patiënt houdt een spiegel voor
De patiënt houdt een spiegel voor Emma Schell Kalorama Foundation Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Radboud University medical Centre IQ healthcare Kalorama Foundation Nieuwe definitie gezondheid Gezondheid
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Dit proefschrift beschrijft een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep (RCT) gericht op het verbeteren van het functioneren en de gezondheid
Nadere informatie1. Overzicht neuropsychologische revalidatie. 2. Ziekte inzicht. 3. casus. 4. Specifieke cognitieve problemen. 5. Relevante informatie
18 mei 2017 1. Overzicht neuropsychologische revalidatie 2. Ziekte inzicht 3. casus 4. Specifieke cognitieve problemen 5. Relevante informatie Klinische Neuropsychologie wetenschappelijk onderzoek diagnostiek
Nadere informatieIndividuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D
Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep
Nadere informatieSamen Beslissen. Wat levert het op voor patiënt en behandelaar? Margot Metz, MSc, promovenda
Samen Beslissen Wat levert het op voor patiënt en behandelaar? Margot Metz, MSc, promovenda Begeleidingscommissie: prof. Aartjan Beekman MD PhD, prof. Christina van der Feltz-Cornelis MD PhD, Marjolein
Nadere informatieWereldstemdag, Uden Evidence-based handelen: richtlijnen of niet? 16 april 2015. (c) Hanneke Kalf 1. Evidence-based handelen: richtlijnen of niet?
Evidence-based handelen: richtlijnen of niet? Handout: downloadbaar via http://www.hannekekalf.nl/ebp @hannekekalf dr. Hanneke Kalf hanneke.kalf@radboudumc.nl www.hannekekalf.nl @hannekekalf Afdeling Revalidatie:
Nadere informatieWereldstemdag, Uden Evidence-based handelen: richtlijnen of niet? 16 april 2015. (c) Hanneke Kalf 1. Evidence-based handelen: richtlijnen of niet?
Evidence-based handelen: richtlijnen of niet? Handout: downloadbaar via http://www.hannekekalf.nl/ebp @hannekekalf dr. Hanneke Kalf hanneke.kalf@radboudumc.nl www.hannekekalf.nl @hannekekalf Afdeling Revalidatie:
Nadere informatieZelfevaluatie * Agressie
ben op de hoogte van agressie & beleid Ik heb inzicht in beleidsmatige zaken rondom agressie, stel (mede) beleid op voor een veilig klimaat en toon leiderschap om een veilige werkomgeving te optimaliseren.
Nadere informatieWie zijn mantelzorgers?
Mei 2018 1 Wie zijn mantelzorgers? Vanuit een relatie met de zorgvrager Vrijwillig en onbetaald Gedurende langere tijd Meer dan gebruikelijke zorg Mei 2018 2 In Nederland verlenen ruim 4 miljoen mensen
Nadere informatieStage Stage in interdisciplinaire setting 7 portfolio kijkstage integratie
module voortgezette neurologische zorg datum Inhoud uren evaluatie vorm vak Lesdag 1 15/01/2019 Brein en handelen: een holistische benadering op basis van het biopsychosociaal model 7 examen les herstelgerichte
Nadere informatie1. Wie zijn wij? Habex Anneke Jessa ziekenhuis 2007 Geriatrie à 2012 opstart psychogeriatrie
Blij dat jij er bent! Gastvrije zorg en ergotherapie Uitdagingen voor de ergotherapeut bij ouderen in een ziekenhuis Anneke Habex Tiziana Lenaers 1 1. Wie zijn wij? Habex Anneke Jessa ziekenhuis 2007 Geriatrie
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
Samenvatting Het aantal mensen met dementie neemt toe en volgens schattingen van Alzheimer s Disease International zal de wereldwijde prevalentie van dementie in de komende decennia verder stijgen. Dementie
Nadere informatieOSA - A la Carte Innovatie in uitvoering
OSA A la Carte Innovatie in uitvoering Leren en ontwikkelen in welzijn. Iedere welzijnsorganisatie is uniek en kent haar eigen processen. OSA biedt daarom trainingen A la Carte aan. Zodat u uw persoonlijke
Nadere informatieVan zorgen voor naar zorgen dat
Van zorgen voor naar zorgen dat fysiotherapeutisch COPD zorg in de eerste lijn. Annemarie de Vey Mestdagh- van der List van zorgen voor 1988 Cursus Astma en COPD Pt. werd gestuurd door arts Kracht en Cardio
Nadere informatieTrain-the-Trainer: agressiebeheersing. D-na voor ICOBA
Train-the-Trainer: agressiebeheersing D-na voor ICOBA Vandaag INHOUD? Verschillende lagen Het CLIA-competence-model (prof. Decorte) Men dient te beschikken over domeinspecifieke kennis en vaardigheden
Nadere informatieDe Groeifabriek! 3-11-2015. Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie hebben om te veranderen!
De Groeifabriek! Het ontwikkelen van een groeimindset Dr. Petra Helmond, UvA & Pluryn Fenneke Verberg, MSc, Pluryn Doel De Groeifabriek! Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie
Nadere informatieVraagstelling: Welke verpleegkundige interventies worden ingezet bij depressie, binnen afdeling De Schans.
Vraagstelling: Welke verpleegkundige interventies worden ingezet bij depressie, binnen afdeling De Schans. Hypothese: De verpleegkundige interventies die worden ingezet bij depressie, op afdeling De Schans,
Nadere informatieCharter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor logopedisten
Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor logopedisten ONDERZOEK Voorwaarden bij onderzoek: Vroegtijdig starten Uitgebreid
Nadere informatieD E M E N T I E I N B E W E G I N G E R G OT H E R A P I E B E G I N N E N D E D E M E N T I E
D E M E N T I E I N B E W E G I N G E R G OT H E R A P I E B E G I N N E N D E D E M E N T I E OUDEREN MET DEMENTIE BEWEGEN MINDER. Onzeker bewegen, minder oplettend, minder geconcentreerd. Worden passiever
Nadere informatieWorkshop Van zelf- naar samenredzaamheid
Workshop Van zelf- naar samenredzaamheid Ingrid van de Ven, GZ-psycholoog Zorgpartners Midden-Holland Marleen Prins, psycholoog en onderzoeker Trimbos-instituut Donderdag 6 oktober 2016 MANTELZORG: INVESTEREN
Nadere informatieZelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties
Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Het gaat om de volgende zeven verandercompetenties. De competenties worden eerst toegelicht en vervolgens in een vragenlijst verwerkt. Veranderkundige
Nadere informatieSamen beslissen met kwetsbare ouderen
Samen beslissen met kwetsbare ouderen Een continue dialoog Marjolein van de Pol Disclosure dia MHJ van de Pol Mogelijke belangenverstrengeling Relevante connecties met commerciële bedrijven Sponsoring
Nadere informatieook bij u thuis! Advies, ondersteuning, behandeling, preventie & verwijzing
ook bij u thuis! Viattence Vitaal Advies, ondersteuning, behandeling, preventie & verwijzing Inhoudsopgave Viattence Vitaal Viattence Vitaal 3 Fysiotherapeut 4 Ergotherapeut 5 Logopedist 6 Specialist ouderengeneeskunde
Nadere informatieWetenschap en praktijk: in co-creatie verbonden. Prof. dr. Petri Embregts
Wetenschap en praktijk: in co-creatie verbonden Prof. dr. Petri Embregts Kwaliteit van zorg- en hulpverlening vindt in de meest wezenlijke vorm plaats in een betekenisvolle relatie tussen de cliënt en
Nadere informatieZelfmanagement voor iedereen haalbaar?
Zelfmanagement voor iedereen haalbaar? dr. Monique Heijmans NIVEL Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg 29 juni academische werkplaats Context Groeiende zorgvraag door toename chronische
Nadere informatieaandacht, informatieverwerking, geheugen, sturingsvaardigheden zelfvertrouwen, stemming, reacties door frustraties wisselwerking tussen emoties en factoren uit de omgeving drive hebben, nodige energie
Nadere informatieSamenvatting. Cliëntgerichte benadering in de ergotherapie
Cliëntgerichte benadering in de ergotherapie Het implementeren van een cliëntgerichte benadering in de gezondheidszorg heeft in toenemende mate de aandacht gekregen van patiënten, hulpverleners en beleidsmakers.
Nadere informatieOp weg naar meer kennis over wat werkt voor multiprobleemgezinnen (MPG) MSc L. (Loraine) Visscher, Universitair Medisch Centrum Groningen
Op weg naar meer kennis over wat werkt voor multiprobleemgezinnen (MPG) MSc L. (Loraine) Visscher, Universitair Medisch Centrum Groningen Consortium ZOP&MPG Aanleiding In de Databank Effectieve Interventies
Nadere informatieWat beweegt de patiënt met MS? Vincent de Groot, revalidatiearts. Inhoud
Wat beweegt de patiënt met MS? Vincent de Groot, revalidatiearts Inhoud Multipele sclerose Overzicht behandelmogelijkheden Multidisciplinair revalidatieplan Casus Conclusie 1 Wat is MS? Typen MS Relapsing-Remitting
Nadere informatieWetenschappelijke onderbouwing PPEP-varianten
Wetenschappelijke onderbouwing PPEP-varianten PPEP4ALL Symposium 7 november 2013 Cornelie Andela, MSc. Psycholoog-promovenda, afdeling Endocrinologie Eerdere wetenschappelijke publicaties Introductie PPEP
Nadere informatieRubrics vaardigheden
Rubrics vaardigheden Rubrics vaardigheden In het leerlab 2020 hebben 7 vernieuwingsscholen vier rubrics ontwikkeld om de persoonlijke groei van leerlingen in kaart te brengen. Deze rubrics zijn vaardigheden
Nadere informatieEvidence based nursing: wat is dat?
Evidence based nursing: wat is dat? Sandra Beurskens Lector kenniskring autonomie en participatie van mensen met een chronische ziekte Kenniskring autonomie en participatie EBN in de praktijk: veel vragen
Nadere informatieDebby Gerritsen. Kaf van Koren weten wat werkt
Debby Gerritsen Kaf van Koren weten wat werkt Doelen UKON 1) Kennis ontwikkelen (=onderzoek) 2) Deze kennis delen en vertalen in praktische producten voor deskundigheidsbevordering (=onderwijs en opleiding)
Nadere informatieErgotherapierichtlijn Valpreventie de highlights. Ingrid Sturkenboom, PhD, Radboudumc, afdeling Revalidatie
Ergotherapierichtlijn Valpreventie de highlights Ingrid Sturkenboom, PhD, Radboudumc, afdeling Revalidatie Een val Gewoon samen genieten! Overzicht aanbevelingen 1. Inleiding 2. Vraaginventarisatie, analyse
Nadere informatieKennis en attitude van verpleegkundigen ten aanzien van decubitus
Kennis en attitude van verpleegkundigen ten aanzien van decubitus Dr. Dimitri Beeckman Florence Nightingale School of Nursing & Midwifery, King s College London Arteveldehogeschool Gent Plaats hierover
Nadere informatieDe moderne manager inspireert en stelt doelen die zin geven aan het werk. Hij of zij verbindt een team op zo n
Écht contact maken Persoonlijke ontwikkeling en effectieve communicatie met uw omgeving Nieuwe uitdagingen, nieuwe talenten Er wordt tegenwoordig steeds vaker samengewerkt in diverse teams in tijdelijk,
Nadere informatieCommunicating about Concerns in Oncology K. Brandes
Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes Nederlandse samenvatting Uit een recente rapportage van KWF Kankerbestrijding blijkt dat 64% van de (ex-) patiënten met kanker zorgen ervaart over psychosociale
Nadere informatieDe Groeifabriek. Denken met een groeimindset!
De Groeifabriek Denken met een groeimindset! Dr. Petra Helmond & Fenneke Verberg, MSc: Pluryn Research & Development & Universiteit van Amsterdam Prof. Dr. Geertjan Overbeek: Universiteit van Amsterdam
Nadere informatieHET VAK ERGOTHERAPIE BIJ DEMENTIE. Tekst: Marjolein Thijssen. Beeld: Hans Oostrum Fotografie
Tekst: Marjolein Thijssen. Beeld: Hans Oostrum Fotografie Ontdekken van het bijzondere van het alledaagse Kwart over acht s ochtends. De wachtkamer zit vol. Het is nog vroeg in de ochtend, maar er is al
Nadere informatieMS en vermoeidheid; Energiemanagement als interventie
MS en vermoeidheid; Energiemanagement als interventie Gera Hakkesteegt Ergotherapeut Afdeling Revalidatie MS en vermoeidheid Ongeveer 80% van de mensen met MS ervaren vermoeidheid 2/3 ervaart het als grootste
Nadere informatieSamenvatting. BurcIn Ünlü Ince. Recruiting and treating depression in ethnic minorities: the effects of online and offline psychotherapy
Samenvatting 194 Dit proefschrift start met een algemene inleiding in hoofdstuk 1 om een kader te scheppen voor de besproken artikelen. Migratie is een historisch fenomeen die vaak resulteert in verbeterde
Nadere informatieZorgcoördinator, psycholoog, orthopedagoog
Functiefamilie : Onderwijs Begeleiding & Zorg, reeks II Kenmerk : 2014/000496/CvB-P&O Versie : 1 Vastgesteld CvB d.d. : 20-05-2014 Datum : 20 mei 2014 Instemming PGMR d.d. : 16-05-2014 Opgesteld door :
Nadere informatieLEEN DE CONINCK ARTEVELDEHOGESCHOOL GENT ACHG KULEUVEN PROJECT VALNET UZLEUVEN
LEEN DE CONINCK ARTEVELDEHOGESCHOOL GENT ACHG KULEUVEN PROJECT VALNET UZLEUVEN Introductie Begripsomschrijving Componenten van een casemanagement programma Voordelen van casemanagement Voorwaarden voor
Nadere informatieSamenvatting. Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken
Samenvatting Effectiviteit van ergotherapie: stand van zaken Ergotherapie is een paramedisch beroep dat gericht is op het verbeteren van het zelfstandig functioneren door het individu in de voor die persoon
Nadere informatieE-health modules voor de SGGZ. Alle cliënten online met Karify
E-health modules voor de SGGZ Alle cliënten online met Karify Nieuwe eisen aan de zorg De zorg in Nederland verandert in een hoog tempo. Bestuurders, politici en verzekeraars stellen nieuwe eisen op het
Nadere informatiePresentatie van vandaag
Tools4U Training cognitieve en sociale vaardigheden als taakstraf Presentatie EFCAP Landelijke studiedag 2009 20 januari 2009 Jolle Tjaden Presentatie van vandaag Achtergrond Tools4U Erkenning Belang van
Nadere informatieThemabijeenkomst Informele zorg
Themabijeenkomst Informele zorg Waardigheid &Trots 22 november 2018 Will Schutte www.vilans.nl Maatschappelijke veranderingen Maatschappelijke ontwikkelingen zoals: Emancipatie en individualisatie Kennistoename
Nadere informatieWELZIJN OP RECEPT inhoud en kwaliteit.
WELZIJN OP RECEPT inhoud en kwaliteit. Werkconferentie Movactor, Nieuwegein,16 februari, 2017. Jan Auke Walburg 3-3-2017 1 1. WOR als onderdeel van positieve gezondheid 2. Kwaliteit en effectiviteit WOR
Nadere informatieDr. Hilde Verbeek 15 april 2014. Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1
Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014 Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Doelstelling Nurses on the Move Bijdragen aan verbetering kwaliteit van zorg in verpleeg- en
Nadere informatieBasisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling
Nadere informatie