Migratieradar juni Ontwikkeling en verwachting van asielmigratie

Transcriptie

1 Migratieradar juni 2016 Ontwikkeling en verwachting van asielmigratie

2 Colofon Titel Migratieradar Asiel juni 2016 Inhoud De migratieradar is een kwalitatief analyseproduct en draagt bij aan de informatievoorziening over de asielmigratie naar Nederland en Europa. Rapportageperiode De migratieradar maakt gebruik van de gegevens van april tot en met juni 2016 en blikt vooruit naar juli en augustus De volgende rapportage wordt verwacht in september Samenwerking De migratieradar is een analyseproduct van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en is tot stand gekomen door intensieve samenwerking met de Koninklijke Marechaussee (KMar), Directie Regie Vreemdelingenketen (DRV), Directie Migratiebeleid (DMB), Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) en Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). IND Onderzoek & Analyse Ministerie van Veiligheid en Justitie Immigratie en Naturalisatiedienst Dr. H. Colijnlaan XL Rijswijk Postbus HV Rijswijk 2

3 Samenvatting In de maanden april tot en met juni 2016 zijn de helft minder eerste asielaanvragen in Nederland geregistreerd in vergelijking met dezelfde periode in 2015 (-54%). Het aantal migranten op de Oostelijke Mediterrane route tussen Turkije en Griekenland en de Balkanroute is, zoals verwacht, laag gebleven mede door het EU-Turkije akkoord en grensbewakingen in de Balkanlanden. Het aantal migranten dat via Noord Afrika naar Europa reist stijgt, waarbij Libië het belangrijkste vertrekpunt blijft. De verwachting is dat Egypte een belangrijk transitland zal worden. Egypte s centrale ligging en de extreme onveiligheid in Libië zorgen voor een stijging van mensensmokkelactiviteiten in Egypte. Momenteel zijn de grootste groepen migranten op deze route afkomstig uit West Afrika en de Hoorn van Afrika. Signalen over mensensmokkelstrategieën wijzen echter op een mogelijk intensiever gebruik van deze route door Syriërs en Irakezen in de nabije toekomst. Ook de route via Bulgarije is, ondanks dat het hek aan de grens met Turkije verlengd wordt, een mogelijke nieuwe migratieroute. Aangezien elders routes geblokkeerd of extreem gevaarlijk zijn, lijkt de mensensmokkelmarkt ook in deze regio te groeien. De komende drie maanden wordt, op basis van gegevens bekend ten tijde van publicatie van deze radar, een (mogelijk lichte) stijging verwacht in het aantal eerste asielaanvragen van inwoners uit Syrië, Irak en Eritrea. Het aantal asielaanvragen van inwoners uit Afghanistan en Iran wordt verwacht (mogelijk licht) te dalen. Van de inwoners van Albanië, Kosovo, Servië, Montenegro, Bosnië-Herzegovina, Macedonië, Oekraïne en Georgië wordt ook een (mogelijke) daling verwacht in het aantal asielaanvragen. Aantallen en distributie van eerste asielaanvragen binnen de EU+ In totaal zijn meer asielaanvragen (ongeveer +47%) in Europa ingediend in de maanden april en mei 2016, in vergelijking met dezelfde periode in Deze stijging is te verklaren doordat het grootste deel (ongeveer 57%) van deze aanvragen in Duitsland is geregistreerd en Duitsland een verwerkingsachterstand heeft. Verder wordt de stijging veroorzaakt door een hoger aantal asielaanvragen in Frankrijk, Italië, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk in vergelijking met dezelfde periode in Alle andere Europese landen, inclusief Nederland, registreerden een daling in het aantal asielaanvragen in april en mei. Nederland ontving overigens een klein aandeel van het totale aantal Europese asielaanvragen: in april en mei 2016 ongeveer 1,1% (inclusief herhaalde aanvragen). Syriërs, Afghanen en Irakezen vormen bijna 56% van het totaal aantal asielaanvragen in Europa. Het aantal asielaanvragen van Syriërs, Afghanen en Irakezen is hoger in verhouding tot dezelfde periode in Het aantal aanvragen van Eritreërs en inwoners van de West Balkanlanden is daarentegen gedaald in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Herkomstlanden Syrië, Irak: lichte stijging De geïntensiveerde strijd met diverse groeperingen in vooral het noorden van Syrië heeft opnieuw vele mensen op de vlucht doen slaan. Ook in Irak vlucht een toenemend aantal mensen voor de hevige strijd met IS en de toenemende sektarische spanningen. Routes van het Midden Oosten naar Europa lijken te verschuiven (zie routes). Verwachting Iran, Afghanistan: lichte daling In Afghanistan is de gewapende strijd met vooral de Taliban de afgelopen maanden opgelaaid. Velen vrezen gerekruteerd te worden door regeringstroepen dan wel IS, en de sociaaleconomische situatie is verder verslechterd. Toch is de verwachting dat het aantal asielaanvragen van Afghanen in Nederland zal dalen: het is waarschijnlijk dat Afghanen in de nabije toekomst vaker (eerst) naar andere gebieden dan Europa zullen vluchten. Niet alleen is de vluchtroute via Turkije ernstig belemmerd, ook lijken Afghanen (anders dan Syriërs en Irakezen) minder middelen en mogelijkheden te hebben deze hindernis te nemen. Bovendien verwachten Afghanen (in tegenstelling tot Syriërs en Irakezen) minder snel een asielstatus te verkrijgen in Europa. Landen als Iran, India en de Golfstaten lijken op het moment in populariteit te stijgen als vluchtbestemming voor Afghanen. 3

4 Ook van Iraniërs wordt de komende maanden een daling in het aantal asielaanvragen verwacht. Ook voor Iraniërs is door de recente ontwikkelingen de route naar Europa langzamer en duurder geworden, en daarnaast verwachten ook Iraniërs minder snel een asielstatus te verkrijgen. Eritrea: stijging Zoals in voorgaande jaren stijgt het aantal asielzoekers uit Eritrea in de lentemaanden, hoewel dit jaar deze stijging vooralsnog minder groot is dan in voorgaande jaren. Een verdere stijging van het aantal asielaanvragen van Eritreërs wordt evenwel verwacht in de nabije toekomst. De veiligheidssituatie in Eritrea is onverminderd slecht, de spanningen met Ethiopië lijken toe te nemen en de situatie in opvangland Sudan lijkt te verslechteren. Meer Eritreërs lijken zich te richten op een vertrek naar Europa vanuit Egypte, omdat de route via Libië extreem gevaarlijk is. De route naar Egypte duurt langer en op dit moment is weinig bekend over het aantal Eritreërs dat zich op deze route bevindt. Balkanlanden: daling Het aantal asielaanvragen uit de Balkanlanden in Nederland lijkt, na een daling in maart en april, stabiel in de maanden mei en juni De daling kan mogelijk het gevolg zijn van de inzet van het sporenbeleid per maart De langere wachttijden als gevolg van de toestroom van Syrische, Afghaanse en Iraakse vluchtelingen afgelopen herfst en winter zijn immers vaak genoemd als reden voor de verhoogde aantallen asielaanvragen van inwoners uit de Balkanlanden, en deze wachttijden zijn met het ingaan van het sporenbeleid. Opvang- en transitlanden De komende drie maanden wordt verwacht dat het aantal vluchtelingen dat naar Europa vertrekt vanuit Libië en Egypte zal toenemen. Ook wordt verwacht dat een stijgend aantal vluchtelingen vanuit Eritrea, Ethiopië en Sudan naar Egypte probeert te reizen. Het is echter mogelijk dat een aantal van de Afghanen, Iraniërs en andere migranten die zich al in Europa bevinden alsnog asiel aanvragen in Nederland. De afwezigheid van legale manieren om te reizen maakt dat het aantal illegaal in Europa verblijvende migranten onduidelijk is. Het is hierdoor ook onduidelijk welke routes deze migranten naar noord Europa nemen. Deze groep migranten verblijven vooral in Griekenland, Servië, Macedonië, Hongarije, Slovenië en Kroatië. Routes Een verandering is zichtbaar in het gebruik van de zeeroutes naar Europa. Momenteel is de Centrale Mediterrane zeeroute de meest gebruikte zeeroute. Op de Oostelijke Mediterrane route is de daling verder doorgezet. Voor de komende periode is de verwachting dat het aantal migranten dat via de Centrale Mediterrane route Europa probeert te bereiken zal gaan stijgen conform het seizoenspatroon. Het is niet alleen relevant of de aantallen op deze route in 2016 substantieel gaan stijgen, maar ook of de samenstelling gaat veranderen als gevolg van het EU-Turkije akkoord. Het is nog steeds voorstelbaar dat in de rest van 2016 een verschuiving zal plaatsvinden en dat de Centrale Mediterrane route in toenemende mate gebruikt zal worden door Syriërs, Afghanen en Irakezen. Op dit moment zijn de meeste migranten op de Centrale Mediterrane route afkomstig uit West Afrika en de Hoorn van Afrika. Van voorgaande jaren is bekend dat migranten uit de Hoorn van Afrika de winter en het voorjaar gebruiken om via routes in Afrika het noorden (voornamelijk Libië) te bereiken, om vervolgens in de zomer de oversteek naar Europa te wagen. De verwachting is dat vooral de stijging in het aantal Eritreërs dat van noord Afrika naar Italië oversteekt een effect zal hebben op een stijging van het aantal Eritrese asielaanvragen in Nederland in de komende maanden. Conform verwachting is het aantal illegale grensoverschrijdingen naar Griekenland via de Oostelijke zeeroute verder gedaald. Ook wordt conform verwachting geprobeerd om alternatieve routes richting de EU te vinden. Migranten proberen sinds kort vaker Turkije te verlaten via de landsgrenzen met Bulgarije en Griekenland (regio Evros). In de periode 2011 tot en met 2014 was de route via Bulgarije de meest gebruikte route vanuit Turkije naar Europa, maar na de plaatsing van een hek in 2014 verschoof de migratiestroom naar de Oostelijke zeeroute. Nu de Oostelijke zeeroute belemmerd is, lijkt de Bulgarije-route weer populairder te worden. Het zou ook mogelijk kunnen zijn dat migranten vanuit Turkije over de Zwarte Zee via Bulgarije, Roemenië en Oekraïne naar Europa proberen te reizen. 4

5 Voor de komende periode is de verwachting dat het aantal migranten op de Balkanroute laag zal blijven dan wel verder zal dalen door de grensbewaking van de verschillende Balkanlanden en de afspraken tussen de EU en Turkije. Verder is de verwachting dat de nog aanwezige migranten in Griekenland en Turkije zullen proberen via (alternatieve) routes verder te reizen binnen Europa. Bij verschillende grensovergangen in Europa zijn de afgelopen maanden pogingen gedaan door grote groepen migranten (al dan niet met geweld) om verder te reizen. Daarnaast is in de maanden april en mei 2016 een toename van het aantal illegale grensoverschrijdingen op de Servisch-Hongaarse grens geregistreerd. Deze dagelijkse aankomsten in Servië vanuit Macedonië zijn hoger dan die op de Oostelijke zeeroute, wat de indruk wekt dat een deel van de migranten ongezien over land via Bulgarije is binnengekomen. Asielbeleid en maatregelen Het EU-Turkije akkoord dat op 20 maart 2015 van kracht werd heeft zichtbaar impact gehad op het aantal illegale grensoverschrijdingen vanuit Turkije naar Griekenland. De houdbaarheid van het akkoord op langere termijn is echter nog steeds zeer onzeker. De spanningen tussen de EU en Turkije zijn in de afgelopen twee maanden toegenomen en het streven om de visumplicht voor Turken eind juni op te heffen is niet gehaald. Het opheffen van de visumplicht is voor de Turken een zeer belangrijk onderdeel van de akkoord. De Europese Commissie presenteerde op 7 juni een nieuwe strategie in het terugdringen van illegale migratiestromen naar Europa: het koppelen van hulp en investeringen in ontwikkelingslanden aan hulp bij het terugdringen van migratiestromen naar Europa en het terugnemen van migranten. De EU wil dit soort pacten afstemmen op de situatie en de behoeften van het desbetreffende partnerland en afsluiten met Jordanië, Libanon, Niger, Nigeria, Senegal, Mali en Ethiopië. Ook met de eenheidsregering van Libië wordt bezien hoe irreguliere migratiestromen gestopt kunnen worden. Het is nog te vroeg om de mogelijke effecten van deze voorstellen in te kunnen schatten. De voorstellen worden nog in de Europese Raad besproken en zijn kritisch ontvangen door NGO s en diverse politici. Ook als de compacts doorgaan, is het de vraag of de partnerlanden in staat zullen zijn om migratiestromen daadwerkelijk in te perken. Op 12 mei is een voorstel van de Commissie door de Europese Raad aangenomen dat het mogelijk maakt om bestaande grenscontroles nog met 6 maanden te verlengen. De landen die hiervoor in aanmerking komen, Duitsland, Oostenrijk, Zweden, Denemarken, Noorwegen, maken hier nu ook gebruik van. Vanwege de toename van aankomsten in Italië via de Centraal Mediterrane route is het te verwachten dat grenscontroles voorlopig nog in stand worden gehouden. Het is nog onduidelijk of de Brennerpas strenger bewaakt gaat worden. 5