selectie living 2 MILJONAIR

Transcriptie

1 selectie living 2 MILJONAIR

2 Mijn leven Erwin in Olaf tien foto s selectie kunst & cultuur MILJONAIR 3

3 selectie kunst & cultuur Zijn theatrale foto s, vol fantasie en erotiek, reflecteren zijn innerlijke gevoelswereld. Maar wat voelt Erwin Olaf dan een van Nederlands meest succesvolle fotografen aller tijden als hij glamourfoto s van bejaarde dames maakt of een lookalike van Lady Di met een bloederige Mercedes-Benz-ster in haar bovenarm portretteert? Bloter dan dit kan ik me niet geven. Erwin Olaf (Erwin Olaf Springveld, Hilversum, 1959) debuteert begin jaren tachtig als fotograaf. In zijn studio schept hij werelden die bevolkt worden door dwergen, dikkerds, travestieten en transseksuelen. Mensen die er niet bij mógen horen en er desondanks juist heel erg bij wíllen horen, daar houd ik van. Dat zal vast terug te voeren zijn op zijn homoseksuele geaardheid. Ik voelde me vroeger eenzaam, dacht dat ik de enige was. Zijn foto s vol fantasie, rijkdom, technische perfectie, humor en erotiek vinden een wereldwijd publiek van vermogende kunstliefhebbers. Niet in de laatste plaats vanwege zijn spel met erotiek. Het bloot is echter niet om de kijker op te winden. Het is verkleding, maskerade het leven zelf. We hebben toch allemaal een penis of een vagina? De definitieve doorbraak komt in 1988 met Chessmen, een serie foto s van een bizar schaakspel, waarin hoogzwangere vrouwen en dwergen de stukken uitbeelden. De reacties lopen uiteen van vernieuwend tot opgeluxte porno. De serie levert hem een internationale prijs voor jonge Europese fotografen op. Olafs carrière bloeit: hij krijgt opdrachten van grote multinationals als Heineken, Microsoft en Nokia. Het geld biedt hem ruimte voor nieuw vrij werk, waarvan onder meer de series Blacks, Mind of their Own, Mature en Royal Blood het resultaat zijn. Ze shockeren, maar nodigen ook uit tot investeren: een Olaf doet tegenwoordig tot euro. In zijn fotografie laat Olaf zich als geen ander leiden door zijn gevoelsleven. Met Separation ( ), een serie over eenzaamheid, slaat hij een andere weg in. Ik ben niet meer aan het behagen. In zijn laatste series, Rain, Hope, Grief & Fall ( ), uit hij zijn state of mind over de verlammende werking van 9/11 en de koude, neoconservatieve wind die hierna opsteekt. Door het weinige licht en de vele schaduwen lijken zijn foto s wel schilderijen, die meer de realiteit weergeven dan we kunnen of willen zien. Speciaal voor Miljonair beschrijft hij zijn innerlijke leven aan de hand van tien van zijn foto s, die hij hoogstpersoonlijk voor ons selecteerde uit zijn enorme oeuvre. Tekst Fiona van Schendel Fotografie Erwin Olaf/courtesy Flatland Gallery Utrecht, Parijs 1. Compostition of Two Women, 1985, Squares Na mijn studie journalistiek stapte ik begin jaren tachtig direct over op fotografie. Maar hoeveel demonstraties kun je fotograferen? En er is altijd wel een lantaarnpaal die in de weg staat. Het werk van Mapplethorpe, Rauschenberg, Warhol en Lichtenstein vond ik veel interessanter dan de registratie van het echte leven. Mijn vrije werk is dan nog heel erg een studie over zwart-witfotografie; hoe ik huid mooi kan uitlichten en met schaduw moet omgaan. Daar valt ook deze foto onder, die inhoudelijk een grap is. Na uren poseren verveelde het meisje zich en liet ze een scheet. Daar komt deze compositie uit voort; ik heb haar kont zo gedraaid dat die billen precies zo in beeld komen. 4 MILJONAIR

4 selectie kunst & cultuur 2. Chessmen 1, 1988, Chessmen Halverwege de jaren tachtig had ik genoeg opdrachtgevers voor wie ik kon creëren wat ik wilde, en toch voelde ik een onbedwingbare behoefte om vrij werk te maken. Niet dat ik het zag hangen bij collectioneurs of museale collecties, het was meer een uitlaatklep voor mezelf. Ik was toen heel erg kwaad op de grote boze buitenwereld. Tot mijn zestiende werd ik behoorlijk gepest, omdat ik fysiek niet sterk was en bovendien anders was, homo. Hieruit is de serie Chessmen ontstaan, een grauw beeld van een onderwereld. Er zit een bewondering voor Joel-Peter Witkin in, misschien iets te veel. Ik wilde een volk creëren dat heel primair was, ontdaan van beschaving. Deze foto beeldt mijn state of mind van dat moment uit. 3. Esmeralda, , Blacks Blacks is een portretserie van een ongelukkige, maar steenrijke familie. Esmeralda is een poor little rich girl. Ze heeft traantjes, omdat ze een poliobeentje heeft. Alles valt hier samen: techniek, compositie, inhoud en regie. Ook heel mooi in deze tijd is de film Tadzio, die ik met een van mijn beste vrienden Frans (de kunstenaar F. Franciscus; red.) heb gemaakt. Het gaat over een verstandelijk gehandicapt jongetje, waarvan de serie Mind of their Own het vervolg is geweest. Verder zie je dat ik in deze periode heel erg met effect bezig ben. Foto s die ik in opdracht maak, worden verboden. Zoals de foto s van Bodyparts, een soort graffitibestendige fotografie waarmee ik de toiletten van club RoXY heel kinky heb aangekleed. Ik ging veel uit in de RoXY en werkte te hard. In 1996 constateerde het AMC dat ik longemfyseem had. Dat kwam hard aan. Bij mij is het een erfelijke variant, maar ook getriggerd door het roken. Mijn toekomst zag er in één klap anders uit: ik zou steeds minder lucht krijgen. Ik ben toen direct met roken gestopt. MILJONAIR 5

5 selectie kunst & cultuur 6 MILJONAIR

6 selectie kunst & cultuur 4. Cindy C. 78, 1998, Mature Het was mijn stagiaire Shirley, tegenwoordig mijn manager, die mij erop wees dat ik al een aantal jaar geen vrij werk meer had gemaakt. Omdat ik veertig werd, wilde ik spelen met de norm dat alles wat jong is, ook mooi is. Ik maakte Mature, een serie pin-ups van vrouwen tussen de 69 en 89 jaar. Toen Paul Huf mijn kersverse afdrukken in het lab zag, zei hij: Wat een geile wijven. Ik ben trots op de perfectie in styling, licht en vooral de regie. Dat ik een vrouw van tachtig toch zo ver kan krijgen dat ze zich laat gaan en haar naakte kwetsbaarheid laat zien. Het is nog niet helemaal ontdaan van alle schandalen, maar het is wel zachter. 5. Dressing Room, , Paradise the Club Na Mature, dat een doorbraak in Nederland was, maakte ik Royal Blood en Fashion Victims, die meer als grapje bedoeld waren. Met deejay Joost van Bellen begon ik jaarlijks feestjes te geven in Paradiso, Fuck Les Balles. Ik heb mensen nog nooit zo euforisch zien gillen en krijsen. We hadden lesbisch modderworstelen, transseksueel hordelopen, Karin Bloemen kniehoog in de confetti, Gordon als Humpty Dumpty We lieten opzettelijk ongemakkelijke dingen zien. Maar daar ging het juist over: de vrijheid om te zijn wie je bent. Toen kwam 9/11 en de verschrikkelijke opmerkingen dat de VS dit hadden verdiend. Ik dacht: nee, het gaat om het kwaad! Paradise is de studie van dat kwaad, waarin de clowns het kwaad vertegenwoordigen en de vrouwen het kwetsbare. Dat kwetsbare is de vrijheid van meningsuiting. Mensen horen zich niet vanuit hun kerk, moskee of burgerlijke truttigheid te bemoeien met het leven van een ander. MILJONAIR 7

7 selectie kunst & cultuur 6. Separation 1, , Separation Separation is eenzaamheid in de meest intieme, huiselijke sfeer. Die uitgestrekte armen van het kindje naar zijn moeder, wier gezicht je net niet ziet, maar die zo mooi in het beeld loopt. Het is het gevoel van verlaten zijn, dat ik ook ervaarde, ook al zat mijn moeder heel lief naast me op de bank. Ik denk dat, hoe klein je ook bent, je je toch eenzaam en onbegrepen kan voelen. Na de opening van mijn tentoonstelling in het Groninger Museum was ik alleen in de zaal en dacht: bloter dan dit kan ik me niet geven. Mijn relatie met Teun is in deze tijd ook uitgegaan, na drieëntwintig jaar. Hij heeft me altijd gesteund. Ook dat is afscheid nemen. Met deze serie zie je misschien dat de woede van hiervoor een gevoel van onbehagen is geworden; het is die laag onder het intimiderende in Paradise of Royal Blood. 8 MILJONAIR

8 selectie kunst & cultuur 7. Hope 5, 2005, Hope Vanaf 2003 maakte ik drie series, Rain, Hope en Grief, waarmee ik een bron aanboorde die ik niet vermoedde. Het gaat over relaties, over te laat of te vroeg binnenkomen een schemergebied zoals ik de hele westerse wereld ervaar. Mijn oorspronkelijke plan was om iets vrolijks te maken, refererend aan het werk van Norman Rockwell, waarin sprake is van interactie en het optimistisch werken aan de maakbare samenleving. Maar dat sloot niet aan met wat ik voelde op dat moment. Hope ligt nauw in het verlengde van Rain, maar in Hope zijn de modellen acteurs geworden. 8. Barbara, 2007, Grief Grief hakte er in bij mij, omdat iets heel erg klopte. Het is een zware serie, terwijl in Rain en Hope meer anekdotiek zit. Ik maak hier definitief een terugtrekkende beweging: het zijn de modellen, de visagie, de setbouwers die het doen; in de regie stuur ik nauwelijks. Eigenlijk is er niets meer waarop je een verhaal kunt baseren. En toch is het werk meer mezelf. Zo n foto van Barbara. Ik verzin het niet, kijk naar haar voetje! Maar in dat gebogen voetje zit haar ellende. Meer weet je niet. Het is die eerste, natuurlijke pose die ze met behoud van alle egards in acht neemt, ook al is ze alleen. MILJONAIR 9

9 selectie kunst & cultuur 10 MILJONAIR

10 selectie kunst & cultuur 9. Felix, 2008, Fall Die terugtrekkende beweging zal niet altijd zo zijn, alleen kwam het in 2008 weer zo uit. We hadden in de studio een hotelkamer nagebouwd om te experimenteren. Ik was een model aan het fotograferen en toen ik klikte, knipperde ze met haar ogen. Dat beeld is een standpunt geworden van deze portretserie. Een emotieloze, vreemde, harde blik in de ogen, waarmee ik toch emotie suggereer. De foto s zijn heel groot: twee bij drie meter. Met een lijntje insinueer ik een interieur. Het geduld om zo precies te werken had ik vroeger niet. Net als het werken met dit palet van non-kleuren. De meeste fotografen doen dit normaal pas als ze tachtig zijn. Ik, ja, ach Apolonia Zubaran, Gijon, 2008 Fotografie heeft de laatste tien jaar door de opkomst van Photoshop zo n enorme stap richting schilderkunst gemaakt mits je de techniek beheerst natuurlijk. In deze vrije kunstopdracht voor de Ciudad de la Cultura van de Spaanse stad Gijon heb ik daarop geanticipeerd door het zo te fotograferen dat het gefotoshopt lijkt. Aan de retouche heb ik heel weinig gedaan. Om die mooie schaduw uit de schilderkunst te krijgen, gebruik ik een paraplu uit 1977 die het licht verdeelt en zet ik achter de camera een lamp die de schaduwen heel zachtjes invult. Zoals schilders met schaduw invullen wat zij willen dat je ziet, kan dat ook met fotografie. Maar... ik ga ook weer buiten de lijntjes kleuren hoor. Ik kreeg een telefoontje van een collectioneur die op een naakt van me wilde bieden, een vrij werk dat ik voor een veiling van YiP (Young in Prison) had ingediend. Het ging om een beaver shot. Hij zei: Dat kan ik toch niet openlijk kopen?! Dan gaat het wel weer borrelen hoor... Erwin Olafs Agenda Rain Hope Grief & Fall 27 september 2008 t/m 18 januari 2009 Fotomuseum Den Haag SECCA solo show 1 oktober t/m 30 december 2008 Southeastern Center for Contemporary Art (SECCA), Winston-Salem, VS Boekpresentatie Erwin Olaf/ Aperture Foundation 14 november, uur Colette, 213 Rue Saint-Honoré, Parijs Paris Photo 2008 Erwin Olaf/Flatland Gallery 13 t/m 16 november Carrousel du Louvre, Parijs MILJONAIR 11