Waardoor vliegt een vliegtuig?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Waardoor vliegt een vliegtuig?"

Transcriptie

1 Hiernaast zie je de Gossamer Albatross. Dit vliegtuig wordt met spierkracht (fietsen) aangedreven. De vleugels zijn bespannen met doorzichtig plastic. Het vliegtuig is ontwikkeld door NASA, de Amerikaanse lucht- en ruimtevaartorganisatie. Waardoor vliegt een vliegtuig? Lucht is heel erg zacht. Je kunt er bijvoorbeeld heel makkelijk door heen lopen of fietsen (In water gaat dat veel moeilijker). Ook als je iets in de lucht loslaat valt het direct naar beneden. Toch zijn er dingen die in de lucht kunnen blijven zweven. Vliegtuigen bijvoorbeeld. Maar hoe kan dat dan? Over die vraag hebben we het in deze les. De volgende proefjes laten al iets vreemds zien: 1 Teken in de tekening hieronder wat je ziet gebeuren bij het proefje. Het is raar, maar dit proefje heeft te maken met dat lucht overal stevig tegen aan drukt. Het laat eigenlijk zien hoe een vliegtuig vliegt! Na deze les is waarschijnlijk best logisch voor je! 1

2 2 Hoe wordt het ook al weer genoemd dat lucht overal tegen aan duwt? Misschien weet je nog dat de lucht met heel veel kracht op je tafeltje duwt. Het is vergelijkbaar met een gewicht van zeven ton dat op je tafeltje ligt. Bij zo n gewicht zou het tafeltje direct in elkaar zakken. 3 Waardoor gebeurt dat toch niet? 4 Wat zou er eigelijk gebeuren als de lucht niet meer tegen de bovenkant van je tafeltje zou duwen? De lucht drukt op je tafeltje met een kracht vergelijkbaar met het gewicht van vijf bestelbusjes. Je kunt dus iets laten opstijgen door er boven de lucht minder hard te laten duwen. Maar je kunt moeilijk de lucht boven een tafel wegpompen (en bij een vliegtuig lukt dat helemaal niet ). Maar daarvoor bestaat toch een truck. Let maar op bij het volgende proefje. Je krijgt een strookje papier. Houd het aan één kant vast en blaas er over heen. 5 Wat gebeurt er met het strookje als je er overheen blaast? 6 Aan welke kant van het papiertje is dus de luchtdruk hoger, aan de onder- of aan de bovenkant? Uit dit proefje blijkt dat als de lucht snel beweegt, de luchtdruk lager wordt (de lucht drukt minder hard). Dit verschijnsel heet het Bernoulli-effect. Het is genoemd naar een wetenschapper die dit heeft ontdekt. Met dit bijzondere verschijnsel ga je een aantal experimenten doen. 2

3 experiment 1: Pingpongbal overblazen Die het volgende experimentje: 7 Lukt het je om de pingpongbal in het andere glas te krijgen? experiment 2: de vliegtuigvleugel Er ligt een papieren vliegtuigvleugel klaar en een föhn. Houd de vleugel in de luchtstroom van de föhn zoals hieronder is getekend: 8 Wat zie je gebeuren? 3

4 In de tekening hieronder wordt uitgelegd hoe dat kan. 9 Waar stroomt de lucht het snelste, aan de bovenkant van de vleugel of aan de onderkant? 10 Tegen welke kant drukt de lucht dus het hardst, aan de bovenkant van de vleugel of de onderkant? De wieken van een moderne windmolen zijn vergelijkbaar met vliegtuigvleugels. Op deze foto is de grootste windturbine te zien. De wieken hebben een lengte van 63 meter experiment 3: papieren vliegtuigjes Vouw ten minste één van de volgende papieren vliegtuigjes: Er bestaan ook vliegtuigen die alleen uit een vleugel bestaan. Alles moest natuurlijk in de dikte van vleugel passen. Daardoor onder andere waren ze niet erg succesvol. 4

5 De Delfly is één van de lichtste radiografisch bestuurbare vliegtuigjes (16 gram!). Hij is ontworpen door een stel Delftse studenten. Het vliegtuigje vliegt als een libel (met vier flappende vleugels). Het heeft een cameraatje aan boord en kan ook stil in de lucht hangen. De Airbus A380 is het grootste passagiersvliegtuig van dit moment. Er kunnen 525 passagiers in. 5

6 experiment 4: optillen door naar beneden blazen Je krijgt een CD-tje waaraan een plastic pijpje is geplakt en een stukje karton. Doe het volgende: De Bij-kolibrie is de kleinste vogel. Hij weegt 1,8 gram. Hij heeft een spanwijdte van ongeveer 5 cm. Ze komen voor op Cuba. 11 Wat gebeurt er? experiment 5: plantenspuitje De knobbelzwaan is een van de zwaarste vliegende vogels. Ze wegen 11 kg of meer. Ze komen ook in grote aantallen in Nederland voor. Je krijgt een rietje en een bekertje. Doe het volgende: 6

7 12 Wat zie je gebeuren? 13 Kun je uitleggen waardoor dit gebeurt? thuisopdracht 7

8 benodigdheden bladblazer föhn twee of vier pingpongballetjes papier: A4, 3 vel per leerling stroken papier met lengte van A4-tje en ongeveer 5 cm breed, één per leerling twee rolletjes plakband rietjes (per leerling één) CD-tje met papieren (plastic?) buisje er aan geplakt stuk karton, vierkant, iets groter dan CD-tje vleugelprofiel gemaakt van papier twee of vier wijnglazen Voor dit werkblad geldt een Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel-Gelijk delen 3.0 Nederland Licentie 8

AVONTURENPAKKET DE UITVINDERS

AVONTURENPAKKET DE UITVINDERS LESBRIEVEN LEERLINGEN WERKBLAD LESBRIEF 3: VLIEGEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 3) Vliegen Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Ontwerp een vliegmachine Proefvliegen: drijven op

Nadere informatie

Haal de bliksem in huis!

Haal de bliksem in huis! Hiernaast zie je gravure van een bolbliksem, één van de vijf soorten bliksem die er zijn. Lange tijd dachten wetenschappers dat het een bestaan van de bolbliksem een fabeltje was maar tegenwoordig denkt

Nadere informatie

Geluid. 1 Wat zie gebeuren met het stipje van de laser? ... 2 Leg uit waardoor dat komt. ...

Geluid. 1 Wat zie gebeuren met het stipje van de laser? ... 2 Leg uit waardoor dat komt. ... Hiernaast is het dier te zien dat waarschijnlijk het allerhardste geluid maakt in de dierenwereld. Het is de Coqui, een boomkikker van Puerto Rico. Zijn roep bestaat uit twee korte toontjes. Hoewel hij

Nadere informatie

Werkbladen In de klas. Tijdreis Wetenschap. Naam. School. groep 7-8. Klas

Werkbladen In de klas. Tijdreis Wetenschap. Naam. School. groep 7-8. Klas Werkbladen In de klas Tijdreis Wetenschap Naam groep 7-8 School Klas Wetenschap in alle tijden Vandaag de dag kunnen we heel veel vragen beantwoorden over de wereld om ons heen. Waarom valt een appel naar

Nadere informatie

Hoe werkt het antwoordblad?

Hoe werkt het antwoordblad? Hoe werkt het antwoordblad? Kijk je antwoorden zelf na met dit antwoordblad. Bij sommige vragen kun je 1 punt verdienen, bij andere vragen kun je meer dan 1 punt verdienen. Hieronder zie je een voorbeeld

Nadere informatie

Luchtenwind. BSO bovenbouw

Luchtenwind. BSO bovenbouw Luchtenwind BSO bovenbouw BSO bovenbouw lucht en wind Inhoud Opening thema... 3 Aankleding lokaal... 4 Knutselen... 5 1. Luchtballon... 5 2. Vliegtuig... 6 3. Verftekening lucht... 7 4. Windmolen tangram...

Nadere informatie

Werkbladen Webquest Pret met een ballonraket

Werkbladen Webquest Pret met een ballonraket Werkbladen Webquest Pret met een ballonraket Namen groepsleden: Stap 3: Luchtdruk Gebruik bij dit werkblad de bronnen die bij stap 3 staan. Ben je klaar? Ga dan door met stap 4. 1. Met welk instrument

Nadere informatie

Tevens is deze proefles ideaal als voorbereiding op de Mad Science workshop Lucht & Aerodynamica die via deze link te boeken is.

Tevens is deze proefles ideaal als voorbereiding op de Mad Science workshop Lucht & Aerodynamica die via deze link te boeken is. Lesbrief Lucht & Aerodynamica: Voor u ligt een begeleidende lesbrief van Mad Science die u in uw eigen klas kunt gebruiken. De les bevat enkele experimenten die de kinderen zelf in de klas uit kunnen proberen.

Nadere informatie

De leerling: weet wat luchtdruk is weet dat je met een barometer de luchtdruk kunt meten

De leerling: weet wat luchtdruk is weet dat je met een barometer de luchtdruk kunt meten Het weer GROEP 5-6 46 40 minuten (dag 1), 5 minuten (dag 2) & 15 minuten (dag 3) 1, 6, 8, 42, 43 en 45 De leerling: weet wat luchtdruk is weet dat je met een barometer de luchtdruk kunt meten 24 materiaalbakken

Nadere informatie

Drijven en zinken. Eerst gaan we het drijfvermogen testen van een paar voorwerpen:

Drijven en zinken. Eerst gaan we het drijfvermogen testen van een paar voorwerpen: Hiernaast zie je een ouderwets duikerspak. Om ervoor te zorgen dat de duiker niet gaat drijven, heeft hij een loden gewicht op zijn borst vastgeknoopt. De slang is voor de luchttoevoer. Op de wal stond

Nadere informatie

Laat de kinderen ook opzoeken in een woordenboek en/of spreekwoorden boek

Laat de kinderen ook opzoeken in een woordenboek en/of spreekwoorden boek Voorbereiding: Materialen verzamelen Voor de les alles al klaarzetten. De tafels in groepjes van vier zetten zodat je elk proefje eventueel twee keer kan klaar leggen. De werkbladen kopiëren De opdrachtvellen

Nadere informatie

lesbrieven De ontdekking avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel leerlingenbestand Lesbrief 3: Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart

lesbrieven De ontdekking avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel leerlingenbestand Lesbrief 3: Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart lesbrieven leerlingenbestand Lesbrief 3: De ontdekking Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart Opdracht 1: Horizonverfraaiing Verhaal deel 2: De ontdekking Opdracht 2: Laat maar draaien Opdracht 3: Steentjes

Nadere informatie

Wheels at work Katrol Stel je eens voor dat je een zware piano een verdieping omhoog moet tillen. Hoe zou het zijn om deze piano de trap op de tillen? Als je de piano met een paar katrollen omhoog hijst,

Nadere informatie

LESMODULE OVER WINDENERGIE

LESMODULE OVER WINDENERGIE YOUNG ENERGY PROJECT - STUDENTEN LESMODULE OVER WINDENERGIE Inhoudsopgave Instructiebladen Les 1 Module windenergie, Instructieblad 1.1 4 Les 1 Ontdek, Instructieblad 1.2 5 Les 2 Onderzoek, Instructieblad

Nadere informatie

Boer hanjo en zijn onderzoek

Boer hanjo en zijn onderzoek Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Anne Selles 09 march 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/49867 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs

Nadere informatie

De Techniek en de praktijk

De Techniek en de praktijk De Techniek en de praktijk De inhoud van dit werkboek komt LETTERLIJK van de geweldige site: http://www.ballonfigurensite.nl/ (Op die site staan nog tientallen andere voorbeelden! Neem maar eens een kijkje.)

Nadere informatie

luchtdruk opdrachtkaart Onderdeel A - Rond de aanwezigheid van de lucht les 6.6 Opdracht 1 - Slaan op de liniaal Opdracht 2 - Stromend water?

luchtdruk opdrachtkaart Onderdeel A - Rond de aanwezigheid van de lucht les 6.6 Opdracht 1 - Slaan op de liniaal Opdracht 2 - Stromend water? Onderdeel A - Rond de aanwezigheid van de lucht Opdracht 1 - Slaan op de liniaal -- liniaal/latje -- krant -- tafel Leg een liniaal of een lat op de tafel. Zorg dat de liniaal of de lat iets over de tafel

Nadere informatie

LESSENSERIE VLIEGTUIGEN GROEP 3/4

LESSENSERIE VLIEGTUIGEN GROEP 3/4 LESSENSERIE VLIEGTUIGEN GROEP 3/4 1. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 De lessenserie in het kort 3 Doelstellingen 3 Benodigdheden 3 Trefwoorden en kernbegrippen 3 Overzicht lesinhouden 4 Les 1 Probleem constateren

Nadere informatie

Wet van Bernoulli. 1 Druk in stilstaande vloeistoffen en gassen 2 Druk in stromende vloeistoffen en gassen 3 Wet van Bernoulli

Wet van Bernoulli. 1 Druk in stilstaande vloeistoffen en gassen 2 Druk in stromende vloeistoffen en gassen 3 Wet van Bernoulli Wet van Bernoulli 1 Druk in stilstaande vloeistoffen en gassen 2 Druk in stromende vloeistoffen en gassen 3 Wet van Bernoulli 1 Druk in stilstaande vloeistoffen en gassen Druk in een vloeistof In de figuur

Nadere informatie

Werkblad 2 Kracht is een vector -Thema 14 (NIVEAU BETA)

Werkblad 2 Kracht is een vector -Thema 14 (NIVEAU BETA) Werkblad 2 Kracht is een vector -Thema 14 (NIVEAU BETA) Practicum Bij een gedeelte van het practicum zijn minimaal 3 deelnemers nodig. Leerlingen die op niveau gevorderd, of basis werken kunnen je helpen

Nadere informatie

Luchtenwind. BSO onderbouw

Luchtenwind. BSO onderbouw Luchtenwind BSO onderbouw BSO onderbouw lucht en wind Inhoud Opening thema... 3 Aankleding lokaal... 4 Knutselen... 5 1. Luchtballon... 5 2. Kleischilderij... 6 3. Molen... 7 4. Vogel... 8 5. Vliegtuig...

Nadere informatie

Werkbladen les 2. Werkblad 1: Experiment met materialen. Vraag 4: Namen: Benodigdheden: Vraag 5: Vraag 6: Vraag 1: Vraag 7: Vraag 2: Vraag 3:

Werkbladen les 2. Werkblad 1: Experiment met materialen. Vraag 4: Namen: Benodigdheden: Vraag 5: Vraag 6: Vraag 1: Vraag 7: Vraag 2: Vraag 3: leerlingen werkboek Werkbladen les 2 Werkblad 1: Experiment met materialen Benodigdheden: Liniaal Twee tafels 1 vel aluminiumfolie 1 vel karton 2 voorwerpen om op de brug te leggen (Let op! Deze moeten

Nadere informatie

Toets Wetenschap en Techniek groep 8 SAM

Toets Wetenschap en Techniek groep 8 SAM Toets Wetenschap en Techniek groep 8 SAM Magnetisme 1. magneten trekken de volgende stoffen aan (zet een cirkel om de goede antwoorden): A. hout B. ijzer C. plastic D.kurk E.staal F. koper G. porselein

Nadere informatie

Weet wat een wiel is en waar die voor wordt gebruikt PILOT. Leert het verschil tussen schuiven, dragen/tillen en rollen

Weet wat een wiel is en waar die voor wordt gebruikt PILOT. Leert het verschil tussen schuiven, dragen/tillen en rollen werkblad Rijden op de maan groep 1-2 Tijdsduur 60 minuten Kerndoelen Lesdoelen De leerling: Weet wat een wiel is en waar die voor wordt gebruikt Leert het verschil tussen schuiven, dragen/tillen en rollen

Nadere informatie

bij vraag 2 Hoeveel munten er in het glas passen ligt aan de grootte van de munten en aan het glas.

bij vraag 2 Hoeveel munten er in het glas passen ligt aan de grootte van de munten en aan het glas. NAO proefjes Antwoorden werkbladen en extra informatie 1. Munten in borrelglaasje munten Het glas is eigenlijk te vol met, maar het stroomt niet over. Het in het glas staat bol, het komt er boven uit.

Nadere informatie

BOUW JE EIGEN WEERSTATION

BOUW JE EIGEN WEERSTATION BOUW JE EIGEN WEERSTATION Als je wilt weten wat voor weer het is, dan moet je de verschillende weerselementen kunnen meten. Met enkele heel gewone dingen kan je jouw eigen weerstation bouwen. De thermometer

Nadere informatie

Proefjes: overzicht. Dit doe je beter buiten. Doe dit niet zonder de juf/meester.

Proefjes: overzicht. Dit doe je beter buiten. Doe dit niet zonder de juf/meester. Proefjes: overzicht 1 De Toverpostkaart 2 Zonder handen 3 Bloempje water geven 4 Harder blazen! 5 Ping... Pong...? 6 Onzichtbare lijm 7 Ik zie, ik zie,... Zie ik nog goed? 8 Maak je eigen helikopter Dit

Nadere informatie

Archeologen logboek Namen:....

Archeologen logboek Namen:.... Archeologen logboek Namen:... Bladzijde 1 De antwoorden op deze vragen kun je vinden bij de internetsites die bij opdracht 1 op de WebQuest staan. Vul de antwoorden in de piramide in. De letters in de

Nadere informatie

Werkblad 1 - Thema 14 (NIVEAU GEVORDERD)

Werkblad 1 - Thema 14 (NIVEAU GEVORDERD) Werkblad 1 - Thema 14 (NIVEAU GEVORDERD) Wat is een kracht? Tijdens het afwassen laat Jeroen een kopje vallen. Zoals te zien op de plaatjes valt het kopje kapot. Er moet dus een kracht werken op het kopje

Nadere informatie

Brug van papier. Lesblad voor de leerling. Materiaal dat nodig is 200 velletjes papier (A4, 80 grams) Plakband Meetlat of meetlint

Brug van papier. Lesblad voor de leerling. Materiaal dat nodig is 200 velletjes papier (A4, 80 grams) Plakband Meetlat of meetlint Groep 3 en 4 Brug van papier 2 tot 4 kinderen Lesblad voor de leerling Materiaal dat nodig is 200 velletjes papier (A4, 80 grams) Plakband Meetlat of meetlint En verder nog Plaatjes met voorbeelden van

Nadere informatie

Door het oog van de naald

Door het oog van de naald Door het oog van de naald Doel: Met dit experiment kunnen jullie ervaren waar in het schema vertragingen in de informatieverwerking zitten. Door het doen van onderzoek kunnen jullie laten zien dat de binnenbocht

Nadere informatie

Magneten en zo. 1 Heb je al een idee waardoor een kompas altijd naar het noorden wijst? ...

Magneten en zo. 1 Heb je al een idee waardoor een kompas altijd naar het noorden wijst? ... Hiernaast is een groot stuk magnetisch gesteente te zien. Dit gesteente heet magnetiet, het is een soort ijzerets. Omstreeks 400 v. Chr. was dit al in Griekenland bekend. De eerste kompassen weren hiervan

Nadere informatie

Het kleine proefjesboek. Ik ben weerman/weervrouw

Het kleine proefjesboek. Ik ben weerman/weervrouw Het kleine proefjesboek Ik ben weerman/weervrouw Ik ben weerman/ weervrouw pasfoto Deze week help ik de meteorologen van het KNMI in De Bilt. Een meteoroloog is een wetenschapper die het weer bestudeert.

Nadere informatie

Werkbladen Leerlingen Kun je zelf je zeilboot vooruit blazen?

Werkbladen Leerlingen Kun je zelf je zeilboot vooruit blazen? Werkbladen Leerlingen Kun je zelf je zeilboot vooruit blazen? Werkt een parachute op de maan? Hoe zwaar weeg je in de ruimte? Geeft de maan licht? Inhoudsopgave Les 1 Meten is weten werkblad 1 t/m 4 Les

Nadere informatie

LESBRIEF DAN LIEVER DE LUCHT IN

LESBRIEF DAN LIEVER DE LUCHT IN LESBRIEF DAN LIEVER DE LUCHT IN In dit hoofdstuk over bionica in de luchtvaart ga je zelf een propellervliegtuig bouwen en als het mag van je docent er misschien zelf wel een ontwerpen. Maar eerst verdiep

Nadere informatie

(uitgaande van een groep met 30 leerlingen) Print ook het leerlingen werkblad. Vliegen. wist je dat info: de regenmachine.

(uitgaande van een groep met 30 leerlingen) Print ook het leerlingen werkblad. Vliegen. wist je dat info: de regenmachine. lesbrieven leerkrachtenbestand Lesbrief 3: Vliegen (uitgaande van een groep met 30 leerlingen) Print ook het leerlingen werkblad Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 3) Vliegen Extra: wist

Nadere informatie

Voel je dat ook als je met je hand van boven naar beneden zwaait of cirkels in de lucht maakt?

Voel je dat ook als je met je hand van boven naar beneden zwaait of cirkels in de lucht maakt? Dit werkblad is van: PROEF 1 Opdracht 1.1 Ochtendgymnastiek Als ik mijn hand heen en weer zwaai, dan voel ik; Dat komt volgens mij door; Voel je dat ook als je met je hand van boven naar beneden zwaait

Nadere informatie

Luchtenwind. Dagopvang

Luchtenwind. Dagopvang Luchtenwind Dagopvang Kinderdagverblijf lucht en wind Inhoud Opening thema... 3 Aankleding lokaal... 4 Knutselen... 5 1. Luchtballon... 5 2. Zeilboot... 6 3. Helikopter... 7 4. Wolken... 8 5. Vliegtuig...

Nadere informatie

7.3 kopieerbladen Bewegen met lucht en water

7.3 kopieerbladen Bewegen met lucht en water 7.3 kopieerbladen Bewegen met lucht en water Namen:...... Lucht en water zijn heel sterk. In deze les ga je de kracht van lucht en water onderzoeken. Lees de proefjes goed door en bekijk de tekeningen.

Nadere informatie

Kleur en kleurstoffen...

Kleur en kleurstoffen... Hiernaast zie je een afbeelding van de Dagpauwoog. Het is een in Nederland veel voorkomende dagvlinder waarvan de rupsen vooral op brandnetels leven. De ronde vlekken op de vleugels lijken op grote ogen

Nadere informatie

inhoud blz. Lucht 1. Lucht is leven 2. Adem 3. Vieze lucht 4. Warme lucht 5. Wind: lucht beweegt 6. Lucht is sterk 7. Boeren en winden 8.

inhoud blz. Lucht 1. Lucht is leven 2. Adem 3. Vieze lucht 4. Warme lucht 5. Wind: lucht beweegt 6. Lucht is sterk 7. Boeren en winden 8. Lucht inhoud blz. Lucht 3 1. Lucht is leven 4 2. Adem 5 3. Vieze lucht 6 4. Warme lucht 7 5. Wind: lucht beweegt 8 6. Lucht is sterk 9 7. Boeren en winden 10 8. Vliegen 11 9. Lucht en muziek 12 10. Bellen

Nadere informatie

Lichtbreking en weerkaatsing

Lichtbreking en weerkaatsing Vuurtorens danken hun naam aan de vuren die vroeger branden om schepen in de nacht te helpen hun weg te vinden. De Brandaris op Terschelling is de oudste vuurtoren in Nederland. Het was ook de eerste vuurtoren

Nadere informatie

De massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald

De massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald Hieronder wordt uitgelegd wat massadichtheid betekent. De massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald volume. De massadichtheid is dus bijvoorbeeld

Nadere informatie

Minikoptertjes Minikoptertjes Als je een heel licht papiertje laat vallen komt het lekker langzaam naar beneden. Blaadjes aan bomen schommelen soms lang in de lucht voor ze de grond raken. De Oleanderbloem

Nadere informatie

LEERLING OPDRACHT BIONISCHE PROEFJES

LEERLING OPDRACHT BIONISCHE PROEFJES LEERLING OPDRACHT BIONISCHE PROEFJES PROEF 1: DE ZAADDOOS VAN DE PAPAVER VERSUS ZOUTSTROOIER. Wetenschapper Raoul France maakte naar de strooitechniek van de zaaddoos van de bloem Papaver, een zoutstrooier.

Nadere informatie

Natraject Toelichting voor de leerkracht Een Talentkrachtige les

Natraject Toelichting voor de leerkracht Een Talentkrachtige les Natraject Toelichting voor de leerkracht Ter afsluiting van het bezoek aan de Magneet zijn er twee lessen waaruit gekozen kan worden: Een korte les van 1 uur of een lesmiddag van 2 uur. Een Talentkrachtige

Nadere informatie

Voorbereiding post 2. Veren maken de vogel Groep 6-7-8

Voorbereiding post 2. Veren maken de vogel Groep 6-7-8 Voorbereiding post 2 Veren maken de vogel Groep 6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Veren maken de vogel, voor groep 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal

Nadere informatie

Hier en daar een bui

Hier en daar een bui Hier en daar een bui Soms klopt de voorspelling van de weerman. Maar vaak ook helemaal niet. Donkere wolken in plaats van de hele dag zon. Kunnen jullie dat beter? Jullie gaan een eigen weerstation bouwen

Nadere informatie

Lesmateriaal. groep 3-4 van het basisonderwijs

Lesmateriaal. groep 3-4 van het basisonderwijs Lesmateriaal groep 3-4 van het basisonderwijs De Afvaljutter is ontwikkeld door De Helderse Vallei ism Rozemond Tentoonstellingen en tot stand gekomen dankzij een bijdrage van de zwerfafvalvergoeding van

Nadere informatie

Voorbereiding post 2. Veren maken de vogel Groep 6-7-8

Voorbereiding post 2. Veren maken de vogel Groep 6-7-8 Voorbereiding post 2 Veren maken de vogel Groep 6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Veren maken de vogel, voor groep 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal

Nadere informatie

Les ontwerpend leren Sterker dan sterk!

Les ontwerpend leren Sterker dan sterk! Les ontwerpend leren Sterker dan sterk! Handleiding voor de leerkracht Link naar de digibordles en de werkbladen: c3.nl/ontdekchemie/lessen/sterker-dan-sterk Kinderen maken in deze les kennis met het onderzoek

Nadere informatie

Lesvoorbereidingsformulier

Lesvoorbereidingsformulier Lerarenopleiding Thomas More Kempen Campus Turnhout Campus Blairon 800 2300 Turnhout Tel: 014 80 61 01 Fax: 014 80 61 02 Campus Vorselaar Lepelstraat 2 2290 Vorselaar Tel: 014 50 81 60 Fax: 014 50 81 61

Nadere informatie

Beste leerkracht, leerling,

Beste leerkracht, leerling, Voortraject Beste leerkracht, leerling, Binnenkort staat de Techno Trailer bij jullie voor de schoolpoort. Wij kijken er alvast naar uit om jullie te mogen ontmoeten. Graag willen we jullie die dag volledig

Nadere informatie

Voorbereiding post 2. Veren maken de vogel Groep 4-5

Voorbereiding post 2. Veren maken de vogel Groep 4-5 Voorbereiding post 2 Veren maken de vogel Groep 4-5 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Veren maken de vogel, voor groep 4 en 5. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel

Nadere informatie

Rrrolletjesvliegtuig

Rrrolletjesvliegtuig Rrrolletjesvliegtuig Geschikt vanaf: 3 jaar met hulp. Vanaf ongeveer 6 jaar kun je dit helemaal zelf! Hoe lang ben je er mee bezig: In zo n drie kwartier heb je al een heus vliegtuig. Maar wil je m nog

Nadere informatie

Chemische reacties. 1 Hoeveel verschillende stoffen zijn er denk je? Zijn het er rond de tien, rond de duizend of zelfs meer? ...

Chemische reacties. 1 Hoeveel verschillende stoffen zijn er denk je? Zijn het er rond de tien, rond de duizend of zelfs meer? ... Hiernaast is de lancering van de eerste spaceshuttle te zien (in 1981). Bij de lancering krijgt de raketmotor van de spaceshuttle zijn brandstof uit de enorme tank waarop de spaceshuttle is gemonteerd.

Nadere informatie

vogel en kikker in origami

vogel en kikker in origami Aantal personen Individueel of per twee Per twee: Sterkere taalleerder kan de minder sterke taalleerder helpen Taalniveau Reproducerend taalniveau Niveau Verschillende niveaus mogelijk (makkelijkere of

Nadere informatie

Zweefvleigtuig Marathon

Zweefvleigtuig Marathon N 200.674 Zweefvleigtuig Marathon K F E L D H J C A B M Naam: Groep/ klas: Inhoud: Delen: Gereedschap: 2 Latjes 490 / 10 / 3 mm C, D Potlood, liniaal, knutselondergrond 2 Latjes 125 / 10 / 3 mm B Boormachine,

Nadere informatie

S C I E N C E C E N T E R

S C I E N C E C E N T E R HIER EN DAAR EEN BUI Soms klopt de voorspelling van de weerman. Maar vaak ook helemaal niet. Donkere wolken in plaats van de hele dag zon. Kunnen jullie dat beter? Jullie gaan een eigen weerstation bouwen

Nadere informatie

Knutselen met Je knutsel Ei Kwijt

Knutselen met Je knutsel Ei Kwijt Het voorjaarszonnetje heeft zich de afgelopen paar dagen al vaak laten zien. Vergeet niet het is eigenlijk nog winter, maar tegen het einde van deze maand maart, begint officieel de lente! En dit gaan

Nadere informatie

Vlinder maken met een koffiefilter

Vlinder maken met een koffiefilter Kinderactiemodel klimaatcampagne 2011 Knutseltips vlinders maken Maak een vlinder-knutselhoek waar kinderen allerlei vlinders kunnen knutselen. Hierna geven we een overzicht van enkele concrete voorbeelden

Nadere informatie

Experiment 1 Hoe leer ik omgaan met een nieuwe situatie?

Experiment 1 Hoe leer ik omgaan met een nieuwe situatie? Experimenten voor de verkenningsfase Experiment 1 Hoe leer ik omgaan met een nieuwe situatie? Voor een voorbeeld zie filmpje via onderstaande QR-code. Doel: Door het doen van dit experiment kunnen jullie

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde b 1-2 havo 2002 - II

Eindexamen wiskunde b 1-2 havo 2002 - II Pompen of... Een cilindervormig vat met een hoogte van 32 dm heeft een inhoud van 8000 liter (1 liter = 1 dm 3 ). figuur 1 4p 1 Bereken de diameter van het vat. Geef je antwoord in gehele centimeters nauwkeurig.

Nadere informatie

Een verhaal uit het tijdschrift Handwerken zonder grenzen. ( 4/81 )

Een verhaal uit het tijdschrift Handwerken zonder grenzen. ( 4/81 ) VILTEN Een verhaal uit het tijdschrift Handwerken zonder grenzen. ( 4/81 ) De GESCHIEDENIS: Het vilten of vervilten van wol is een heel oude techniek en was en is verspreid over de hele wereld. Er werd

Nadere informatie

lesbrieven werkbladen Lesbrief 3: avonturenpakket de uitvinders en het

lesbrieven werkbladen Lesbrief 3: avonturenpakket de uitvinders en het lesbrieven werkbladen Lesbrief 3: GELUIDSGOLVEN avonturenpakket de uitvinders en het VERBORGEN OOG Copyright De Uitvinders Uitgave 2014 Versie 3.0 geluidsgolven Geluid Proef 1 Geluid door je vingers en

Nadere informatie

Onzichtbaar licht. 1 Kun je al iets vertellen over infrarood? ... ... 2 Kun je al iets vertellen over ultraviolet? ... ...

Onzichtbaar licht. 1 Kun je al iets vertellen over infrarood? ... ... 2 Kun je al iets vertellen over ultraviolet? ... ... Hiernaast zijn twee foto s te zien van de zelfde boterbloem. De linker is een gewone foto. Alleen het zichtbare licht is te zien. De rechter foto is gemaakt met alleen het ultraviolet licht. Waarschijnlijk

Nadere informatie

Kernvraag: Hoe maken we geluid?

Kernvraag: Hoe maken we geluid? Kernvraag: Hoe maken we geluid? Naam leerling: Groep: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Geluid voelen Je kunt ook zelf geluid maken. Probeer maar. Houd je vingers tegen je keel als je neuriet. Wat

Nadere informatie

Voorbeelden gezonde traktaties

Voorbeelden gezonde traktaties Voorbeelden gezonde traktaties Koekiemonster Dit heb je nodig Een mini ontbijtkoekje Lijm Wit en blauw papier Een koffiefilterzakje Mal van koekiemonster en ogen Zo maak je het: 1. Trek de mal van Koekiemonster

Nadere informatie

Inlage. Balans & evenwicht

Inlage. Balans & evenwicht Inlage Balans & evenwicht Proef 1 De weegschaal - Werkblad 1 - Pen Waar kom je eigenlijk weegschalen tegen? Maak werkblad 1. Proef 2 In de winkel - Werkblad 2 - Lege verpakkingen - Pen In de winkel zijn

Nadere informatie

Aftekenlijst. Naam:

Aftekenlijst. Naam: Aftekenlijst 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Werkblad 1 Ventiel,

Nadere informatie

Zomervakantie thema: Wonderland s Verkeersland Week 28. Week 29. Maandag 10 juli. Dinsdag 11 juli. Donderdag 13 juli.

Zomervakantie thema: Wonderland s Verkeersland Week 28. Week 29. Maandag 10 juli. Dinsdag 11 juli. Donderdag 13 juli. Zomervakantie thema: Wonderland s Verkeersland Week 28 Maandag 10 juli Laat jouw fantasie los en ontwerp je eigen Raket. Daarna kunnen wij die Lanceren. Dinsdag 11 juli Raketjes maken (waterijsjes met

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B1-2 havo 2002-II

Eindexamen wiskunde B1-2 havo 2002-II Pompen of... Een cilindervormig vat met een hoogte van 32 dm heeft een inhoud van 8000 liter (1 liter = 1 dm 3 ). figuur 1 4p 1 Bereken de diameter van het vat. Geef je antwoord in gehele centimeters nauwkeurig.

Nadere informatie

Windmolen. Notities voor de leerkracht

Windmolen. Notities voor de leerkracht Notities voor de leerkracht Windmolen Wetenschap Krachten en beweging Duurzame energie Gewicht meten Tijd meten Kracht Oppervlakte Eerlijk testen Invangen, opslaan en gebruiken van energie Wetenschappelijk

Nadere informatie

VJTO 2011 ANTWOORDEN FINALE

VJTO 2011 ANTWOORDEN FINALE 1 VJTO 2011 ANTWOORDEN FINALE Vraag 1 Antwoord a Wanneer mama de ballon over haar trui wrijft, wordt de ballon elektrisch geladen. De peper- en zoutkorrels voelen dat en willen naar de ballon toe. De peperkorrels

Nadere informatie

Een vreemde planeet groep 5-8

Een vreemde planeet groep 5-8 Een vreemde planeet groep 5-8 Hoe weten we wat voor weer het is op Mars? Of uit welk materiaal de ringen van Saturnus bestaan? De leerlingen onderzoeken in deze les zelfgemaakte planeten. Ze leren dat

Nadere informatie

WOW-NL in de klas. Les 1 Het weerstation. Primair Onderwijs. bovenbouw. WOW-NL Les 1 1

WOW-NL in de klas. Les 1 Het weerstation. Primair Onderwijs. bovenbouw. WOW-NL Les 1 1 WOW-NL in de klas Les 1 Het weerstation Primair Onderwijs bovenbouw WOW-NL Les 1 1 Colofon Het lespakket WOW-NL is ontwikkeld door De Praktijk in opdracht van het KNMI, op basis van lesmaterialen van Science

Nadere informatie

Lesmateriaal Geluid. Tijdsduur: 50 minuten

Lesmateriaal Geluid. Tijdsduur: 50 minuten Lesmateriaal Geluid Welke voorkennis hebben de leerlingen nodig? Deze les maakt deel uit van een lessenserie over In de les voor de onderbouw stonden de volgende doelen centraal: Vakinhoudelijk doel: Leerlingen

Nadere informatie

Ontwerp je eigen superzwever

Ontwerp je eigen superzwever Activiteit voor in de klas Docentblad Doelgroep: basisonderwijs groep 5 t/m 8 Duur: ongeveer 1 uur Doelen: Leerlingen leren dat vormen in de natuur een functie hebben, maar dat er verschillende oplossingen

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B havo II (oude stijl)

Eindexamen wiskunde B havo II (oude stijl) Pompen of Een cilindervormig vat met een hoogte van 32 decimeter heeft een inhoud van 8000 liter ( liter = dm 3 ) en is geheel gevuld met water. Aan de kraan onder aan het vat (zie figuur ) wordt een pomp

Nadere informatie

Elektriciteit en stroom, wat is het? Proefjes met stroom en electriciteit

Elektriciteit en stroom, wat is het? Proefjes met stroom en electriciteit Energie 5 en 6 2 Elektriciteit en stroom, wat is het? Proefjes met stroom en electriciteit Doelen Begrippen Materialen De leerlingen: begrijpen hoe elektriciteit en stroom ontstaan, als een brandstof wordt

Nadere informatie

Werk niet te snel, een fout is snel gemaakt. Lees de tekst heel goed. Als je iets niet begrijpt vraag je eerst je leerkracht om hulp.

Werk niet te snel, een fout is snel gemaakt. Lees de tekst heel goed. Als je iets niet begrijpt vraag je eerst je leerkracht om hulp. Werk niet te snel, een fout is snel gemaakt. Lees de tekst heel goed. Als je iets niet begrijpt vraag je eerst je leerkracht om hulp. Vraag eerst aan de leerkracht om het stukjesblad en het schietroosblad

Nadere informatie

Examen HAVO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl)

Examen HAVO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl) Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl) Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 19 juni 13.30 16.30 uur 20 02 Voor dit examen zijn maximaal 85 punten te behalen; het examen bestaat uit

Nadere informatie

Opvouwbare kubus (180 o )

Opvouwbare kubus (180 o ) Workshop Verpakkingen NWD 18 februari 2012 hm / rvo Opvouwbare kubus (180 o ) - Een bouwplaat van de kubus en een voorbeeldfoto - Als je een mooi wilt maken: een A4-tje 160 g wit papier en een schutblad,

Nadere informatie

Krachtpatsers. Primair Onderwijs. Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam tel 0900 91 91 200 ( 0,10 p/min.) info www.e-nemo.nl e-mail info@e-nemo.

Krachtpatsers. Primair Onderwijs. Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam tel 0900 91 91 200 ( 0,10 p/min.) info www.e-nemo.nl e-mail info@e-nemo. Krachtpatsers Primair Onderwijs ontdekkingsreis tussen fantasie en werkelijkheid Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam tel 0900 91 91 200 ( 0,10 p/min.) info www.e-nemo.nl e-mail info@e-nemo.nl LESMATERIAAL KRACHTPATSERS

Nadere informatie

SUMWING INSTALLATIE EN

SUMWING INSTALLATIE EN SUMWING INSTALLATIE EN GEBRUIK HANDLEIDING versie 1, 9 juni 2009 10 tot 12 meter versie HFK Engineering 2009 HFK Engineering is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit

Nadere informatie

Je legt nu de twee stukken weer tegen elkaar zodat je een figuur krijgt: Je plakt het figuurtje op het A3-papier. Maak op deze manier vijf figuren.

Je legt nu de twee stukken weer tegen elkaar zodat je een figuur krijgt: Je plakt het figuurtje op het A3-papier. Maak op deze manier vijf figuren. Titel Verschillende figuren Groep/niveau 4/5 Leerstofaspecten Begrip ontwikkelen van het behoud van oppervlakte (conservatie) wanneer een figuur wordt verknipt en de stukken weer aan elkaar worden geplakt.

Nadere informatie

TRANSPORT 3.5 Krachten

TRANSPORT 3.5 Krachten Schooljaar: 2015-2016 TRANSPORT 3.5 Krachten KLAS 2A 2B 2C 2D 2G Algemene Techniek Mnr. Baromeo 1. Transport & Krachten Op transportmiddelen kunnen de volgende krachten werken. 1) Aandrijvingskracht (de

Nadere informatie

Examen HAVO. Wiskunde B (oude stijl)

Examen HAVO. Wiskunde B (oude stijl) Wiskunde B (oude stijl) Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 9 juni 3.30 6.30 uur 20 02 Voor dit examen zijn maximaal 90 punten te behalen; het examen bestaat uit 9 vragen.

Nadere informatie

Huppel de pup. Zaag 40 cm rondhout af. Gebruik een verstekbak en een toffelzaag.

Huppel de pup. Zaag 40 cm rondhout af. Gebruik een verstekbak en een toffelzaag. Dit heb je nodig: rondhout 6mm, handboor + 6mm boortje, plankje 10x10 cm, ijzerdraad 1,2 mm, houtlijm, kniptang, kurk, chenilledraad, push-pins, stiften, materialen om de kruk te versieren Beweging/Mechanica

Nadere informatie

Schooloverstijgend TECHNOLOGIE-PROJECT. te land. te land. ter zee. en in de. lucht. lucht. lucht

Schooloverstijgend TECHNOLOGIE-PROJECT. te land. te land. ter zee. en in de. lucht. lucht. lucht te land te land ter zee ter ter zee zee te land en in de Opdracht 1 e leerjaar : Parachute bouwen. Probleemstelling : Een last (bijvoorbeeld een playmobiel-mannetje) moet veilig naar beneden kunnen zweven.

Nadere informatie