De veranderde kijk op tabaksproducten: Effecten van de nieuwe gezondheidswaarschuwingen

Transcriptie

1 De veranderde kijk op tabaksproducten: Effecten van de nieuwe gezondheidswaarschuwingen op rokers Dr. M.C. Willemsen Dit is een publicatie van STIVORO voor een rookvrije toekomst Correspondentieadres Postbus BB Den Haag Telefoon + 31 (0) Internet: Den Haag, 2002 Overname van gegevens met bronvermelding is toegestaan

2 Inhoudsopgave Inleiding 5 Onderzoeksmethode 7 Resultaten 9 Bekendheid met de nieuwe waarschuwingen 9 Effecten op rokers 12 Aantrekkelijkheid van sigaretten 12 Meningen over de nieuwe waarschuwingen 15 Effect of motivatie om te stoppen 16 Effect of rookgedrag 17 Conclusies 19 Bijlagen 21 Vragenlijst 21

3 Inleiding Vanaf 1 mei 2002 worden rokers duidelijker geïnformeerd over de gezondheidsrisico's van roken middels het afdrukken van waarschuwingsteksten op verpakkingen. Het betreft verpakkingen van sigaretten, shag, sigaren en pijptabak. Deze nieuwe waarschuwingen zijn het gevolg van een Europese richtlijn waarin grootte en inhoud van de waarschuwingsteksten zijn vastgelegd. De waarschuwing op de voorkant, waarvan er twee versies zijn, moet tenminste 30% van de oppervlakte van het pakje beslaan. De waarschuwingstekst op de achterkant moet tenminste 40% van het pakje beslaan. Daarvan zijn er veertien verschillende versies die elkaar moeten afwisselen. Over dit onderwerp is kort voor de introductie en in de maanden erna veel aandacht besteed in de media. De teneur van deze berichtgeving was vaak dat rokers de waarschuwingen als betuttelend zien en dat ze er nauwelijks van onder de indruk zijn. Er was ook discussie over de vraag of de waarschuwingen nu wel of geen nut hebben. STIVORO heeft naar aanleiding van deze discussie een onderzoek laten uitvoeren. Doel van het onderzoek was om na te gaan in welke mate rokers door de nieuwe waarschuwingen zijn beïnvloed. Meer concreet is onderzocht wat mensen hebben gemerkt van de nieuwe gezondheidswaarschuwingen (is hen iets opgevallen, wat is hen opgevallen, welke waarschuwingen hebben ze gezien?) en wat voor uitwerking hebben de boodschappen op rokers. Bij dit laatste is gemeten of de houding van rokers ten aanzien van sigaretten is veranderd (kopen ze minder graag sigaretten en praten ze er in positieve of negatieve zin over?) en of de waarschuwingen in de perceptie van de mensen zelf effect hebben op hun eigen rookgedrag (is men meer of minder gemotiveerd om met roken te stoppen en is men er minder door gaan roken?).

4 Onderzoeksmethode Het onderzoek is uitgevoerd door het NIPO. Het NIPO heeft in het tweede en derde kwartaal van 2002 een aantal vragen over gezondheidswaarschuwingen voorgelegd aan een steekproef van Nederlanders van 15 jaar en ouder. Dit onderzoek is onderdeel van het continue onderzoek rookgewoonten dat het NIPO uitvoert in opdracht van STIVORO rookvrij. Er zijn respondenten ondervraagd, gespreid over 26 weken (2 e en 3 e kwartaal van 2002). Dat is gemiddeld 284 respondenten per week. De interviews zijn afgenomen via internet. Hierbij is gebruik gemaakt van de NIPO Capi@home-bus. Dit is een omnibus onderzoek waarbij wekelijks een landelijk gespreide steekproef (steeds andere) huishoudens uit de NIPO Capi@home database van ruim huishoudens wordt ondervraagd. De gegevens zijn standaard herwogen naar sekse, leeftijd, gezinsgrootte, provincie, gemeentegrootte, opleiding en werkzaamheid. Doordat de peilingen wekelijks worden afgenomen is het tevens mogelijk om trends in de tijd waar te nemen. De resultaten zijn representatief voor de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder en daarbinnen voor de Nederlandse roker. De vragenlijst bestond uit 10 vragen. De vragenlijst is opgenomen als bijlage bij dit rapport. Doordat het onderzoek deel uitmaakte van het continue onderzoek naar rookgedrag was het mogelijk om de antwoorden af te zetten tegen relevante achtergrondvariabelen. Dit is gedaan voor de volgende variabelen: rookstatus (roker / niet roker), leeftijd, geslacht, welstandklasse (volgens de standaard VMO indeling, op basis van opleiding en beroep), en de intentie om te stoppen met roken (ooit, nooit, weet niet). De vragen naar bekendheid met de gezondheidswaarschuwingen zijn aan alle respondenten gesteld (rokers en niet-rokers). De vragen die betrekking hebben op effecten van de nieuwe gezondheidswaarschuwingen zijn alleen aan de rokers voorgelegd.

5 Resultaten De onderzoekspopulatie bestond uit respondenten van 15 jaar en ouder. Hiervan was (31,8%) roker. Van de rokers had 35,1% de intentie om ooit met roken te stoppen, 12,9% gaft aan nooit te willen stoppen, 52,1% wist het niet. Bekendheid met de nieuwe waarschuwingen Vanaf 1 mei mochten de tabaksfabrikanten alleen nog maar sigaretten die voorzien waren van de nieuwe waarschuwingen aan de detailhandel leveren. Het duurde echter nog enkele weken voordat deze verpakkingen ook op grote schaal in de schappen van winkels lagen. Afgaande op de antwoord op de open vraag "Is u kortgeleden iets opgevallen aan de gezondheidswaarschuwingen op pakjes sigaretten of shag?" kan worden geconcludeerd dat de nieuwe waarschuwingen vanaf week 21 (20 26 mei) op grote schaal in de winkels lagen. De toename in bekendheid is weergegeven in Figuur 1, voor rokers en nietrokers apart. Duidelijk is te zien dat de bekendheid sneller toenam bij rokers. Mannen was significant vaker iets aan de verpakkingen opgevallen dan vrouwen (60,4% versus 57,3%; p<.05). Respondenten jonger dan 50 jaar hadden significant vaker gemerkt dat er iets veranderd was dan respondenten boven die leeftijd.

6 Figuur 1: Trends in de tijd in het antwoord op de vraag "Is u kort geleden iets opgevallen aan de gezondheidswaarschuwingen op de pakjes sigaretten of shag?" % Weeknummer Niet rokers Rokers N = rokers en niet-rokers Vervolgens is aan alle respondenten gevraagd wat precies opviel aan de nieuwe verpakkingen, weer door het stellen van een open vraag. Uit de antwoorden bleek dat het de meeste mensen was opgevallen dat de waarschuwing groter is (43%). Bij de rokers was dit zelfs wat hoger: 47%. Verder viel het 30% van alle respondenten op dat de letters duidelijker zijn en dat er een zwarte rand omheen staat en 20% merkte op dat de teksten 'harder' zijn dan voorheen. Opvallend is dat zeer weinig mensen spontaan noemen dat er meer teksten zijn (11%), dat de teksten rouleren (3%) en dat de hoeveelheid koolmonoxide er nu ook op staat vermeld (<1%). Weet men ook welke waarschuwingen er precies opstaan? Dit is weer met een open vraag nagegaan. De voorzijde van de verpakkingen is voorzien van één van twee teksten. Die krijgt men in de praktijk het vaakst te zien. De teksten op de achterzijde bestaan daarentegen uit 14 waarschuwingen die rouleren. Deze bestrijken weliswaar een wat groter oppervlak dan de teksten aan de voorzijde, maar men krijgt ze veel minder vaak onder ogen. Van de twee teksten op de voorzijde wordt 'Roken is dodelijk' na week 21 spontaan het vaakst genoemd door gemiddeld 40% van de rokers. De andere tekst 'Roken brengt u en anderen rondom u ernstige schade toe" wordt na 21 mei slechts door 12% van de rokers spontaan gereproduceerd. Figuur 2 toont de trends.

7 Figuur 2: Trends in de tijd in het percentage rokers dat spontaan het betreffende antwoord geeft op de vraag "Weet u ook welke nieuwe gezondheidswaarschuwingen er op pakjes sigaretten en shag staan?" % Weeknummer "Roken is dodelijk" "Roken brengt u en anderen rondom u etc " N = rokers die iets gemerkt hebben van de nieuwe waarschuwingen

8 Effecten op rokers Er zijn verschillende vragen voorgelegd om te onderzoeken welke uitwerking de nieuwe gezondheidswaarschuwingen op rokers hebben. Allereerst is nagegaan of men door de waarschuwingen een andere 'relatie' tot de sigaret heeft gekregen: hebben de waarschuwingen ertoe geleid dat sigaretten en shag minder aantrekkelijk zijn geworden voor de consument? Aantrekkelijkheid van sigaretten Een mogelijke verandering in de aantrekkelijkheid van sigaretten is allereerst gemeten door te vragen "Gaat u sigaretten waar de nieuwe waarschuwingen op staan minder graag kopen of juist liever?". Men kon kiezen uit drie antwoordmogelijkheden: 'liever', 'minder graag' of 'maakt niet uit'. Dertien procent van de rokers gaf aan minder graag sigaretten te kopen door de nieuwe waarschuwingen (Tabel 1). Vrouwen waren significant (p<.05) vaker dan mannen geneigd om minder graag sigaretten met de nieuwe waarschuwingen te kopen. Er is hierbij overigens geen duidelijke trend in de tijd (na week 21) te zien. Mensen antwoordden dus vrij stabiel op deze vraag. Ook was er geen verschil tussen leeftijdsgroepen en welstandsgroepen. Tabel 1: Antwoord op de vraag "Gaat u sigaretten waar de nieuwe waarschuwingen op staan minder graag kopen of juist liever?" naar geslacht (in procenten) Mannen Vrouwen Totaal 'liever', 1,5 1,0 1,3 'minder graag' 10,5 16,1 * 13,1 'maakt niet uit' 88,0 82,9 * 85,6 Gevraagd aan alle rokers die iets gemerkt hebben van de nieuwe waarschuwingen (N=1.639) * p<.01 Wanneer we kijken naar mate van intentie om met roken te stoppen, waarbij we onderscheid maken in drie categorieën (wil nooit stoppen, wil ooit stoppen, weet het nog niet) zie we dat vooral de rokers die ooit willen stoppen met roken minder graag sigaretten zijn gaan kopen door de nieuwe waarschuwingen (Tabel 2). Voor de rokers die nooit willen stoppen maakt het allemaal niet veel uit.

9 Tabel 2: Antwoord op de vraag "Gaat u sigaretten waar de nieuwe waarschuwingen op staan minder graag kopen of juist liever?" naar stopintentie (in procenten) Stopintentie Wil ooit stoppen Wil nooit Weet niet stoppen Totaal 'liever', 1,6 1,0 1,3 1,3 'minder graag' 17,7 5,5 11,2 ** 13,1 'maakt niet uit' 80,7 93,5 87,6 ** 85,6 Gevraagd aan alle rokers die iets gemerkt hebben van de nieuwe waarschuwingen (N=1.639) ** p<.001 Een andere manier om te meten of de aantrekkelijkheid van sigaretten is veranderd is door mensen een dilemma voor te leggen: als men de keuze in de winkel of automaat heeft tussen een pakje met of zonder de nieuwe waarschuwingen van hetzelfde merk, welke zou men dan kopen? Op deze vraag antwoordt 29% dat men liever een pakje zonder de nieuwe waarschuwing zou kopen. Ook hier bleek dat vrouwen significant vaker de voorkeur gaven aan een pakje zonder de nieuwe opdrukken (Tabel 3). Tabel 3: Antwoorden op de vraag "Als u de keuze hebt tussen een pakje met of zonder de nieuwe waarschuwingen van hetzelfde merk, welke zou u dan kopen?" (in procenten) Mannen Vrouwen Totaal met waarschuwing 3,3 3,2 3,2 zonder waarschuwing 24,5 33,3 ** 29,0 maakt mij niets uit 72,3 62,6 ** 67,8 Gevraagd aan alle rokers die iets gemerkt hebben van de nieuwe waarschuwingen (N=1.639) ** p<.001 Er was geen verschil tussen leeftijdsgroepen en welstandsgroepen. Wel viel een groot verschil op tussen rokers die wel of niet willen stoppen met roken. Voor rokers die het niet uitsluiten dat ze ooit zullen stoppen met roken maakt het veel uit of de waarschuwingen er wel of niet op zitten: zij zeggen enerzijds wat vaker dan de andere rokers dat ze liever een pakje met waarschuwing hebben (5,3% versus 1,8%) en anderzijds zeggen ze vaker dat ze liever een pakje zouden kopen zonder de waarschuwing erop (43,3% versus 25,7%). De verschillen zijn significant. Deze rokers lijken dus wat ambivalenter ten aanzien van de waarschuwingen. Figuur 3 geeft deze ambivalentie grafisch weer.

10 Figuur 3: Relatie tussen intentie om met roken te willen stoppen en voorkeu voor pakjes sigaretten met of zonder nieuwe waarschuwing % met nieuwe waarschuwing zonder nieuwe waarschuwing maakt niets uit wil ooit stoppen met roken wil nooit stoppen met roken / weet niet Gevraagd aan rokers die iets gemerkt hebben van de nieuwe waarschuwingen (N=1.639) Opvallend was dat vóór de komst van de nieuwe waarschuwingen de meeste rokers aangaven dat het hen niets zou uitmaken. Na week 21 veranderde dit. Daarvóór gaf 5% de voorkeur aan een pakje zonder waarschuwing, na week 21 was dit gemiddeld 31%. In figuur 4 is de trend goed af te lezen. De grafiek suggereert verder dat het effect van de waarschuwingen later weer wat aan het afnemen is, naarmate rokers er meer aan gewend zijn geraakt. Nadat rokers aanvankelijk in de eerste 3 maanden na de introductie in toenemende mate de pakjes zonder waarschuwingen prefereerden, maakt het ze in de latere periode van het onderzoek blijkbaar steeds minder uit.

11 Figuur 3: Antwoord op de vraag: "Als u de keuze hebt in een winkel of automaa tussen een pakje met of zonder de nieuwe waarschuwingen (van hetzelfde merk): welke zou u dan kopen?" % met zonder maakt niet uit N = rokers die iets is opgevallen aan de pakjes (gemiddeld 63 per week) Meningen over de nieuwe waarschuwingen Aan alle rokers die het is opgevallen dat er nieuwe waarschuwingen op de pakjes staan is gevraagd of men wel eens over de nieuwe waarschuwingen praat. Het blijkt dat na week 21 60,5% van de rokers wel eens over de nieuwe waarschuwingen praat. Vooral rond week 26 week 29 werd er veel over gepraat: gemiddeld door 71% van de rokers. Het onderwerp begon pas na week 34, dat is 4 maanden na de officiële introductiedatum van de nieuwe waarschuwingen, wat aan populariteit in te boeten. Na die tijd geeft nog gemiddeld 51% van de rokers aan dat ze wel eens over de nieuwe waarschuwingen praat. Rokers die ooit willen stoppen met roken praten significant vaker over de waarschuwingen dan rokers die nooit willen stoppen: 63,2% versus 47,0%. (p<.001). De rokers die wel eens over de nieuwe waarschuwingen praten kunnen dat natuurlijk op verschillende manieren doen. Men zal er in het algemeen een mening over hebben en die mening in het gesprek tot uiting brengen. Door een vervolgvraag is getracht een indruk te krijgen van welke mening rokers over de waarschuwingen hebben. Hen werd gevraagd: "Praat u dan meestal over de positieve kanten van de waarschuwingen (ik vind ze goed) of over de negatieve kanten (ik vind ze niet leuk, ik maak me zorgen over de dingen die erop staan / mijn gezondheid)." De antwoorden staan in Tabel 3, uitgesplitst naar geslacht. Afgaande op deze resultaten lijkt het erop dat de mening over de gezondheidswaarschuwingen onder de rokers sterk verdeeld is: er zijn ongeveer evenveel rokers die er in positieve zin over praten als rokers die er in negatieve bewoordingen over spreken (Tabel 4). De verschillen tussen mannen en

12 vrouwen zijn niet significant. Ook tussen de welstandsgroepen en leeftijdsgroepen zijn geen duidelijke verschillen zichtbaar. Wel lijkt er een verschil als we naar stopitentie kijken: de rokers die uitsluiten dat ze in de toekomst ooit zullen gaan stoppen spreken vaker over de negatieve aspecten van de gezondheidswaarschuwingen (43% versus 35% voor de overige rokers). Dit verschil is echter statistisch niet significant doordat de groep rokers die nooit wil stoppen relatief klein is. Hierdoor is er onvoldoende statistische 'power' om dit verschil aan te tonen. Tabel 4: Antwoorden op de vraag "Praat u (dan) meestal over de positieve kanten van de waarschuwingen (ik vind ze goed) of over de negatieve kanten (ik vind ze niet leuk, ik maak me zorgen over de dingen die erop staan / mijn gezondheid)" naar geslacht (in procenten) Mannen Vrouwen Totaal vooral positief 37,3 32,1 34,8 vooral negatief 35,5 38,4 36,9 weet niet 27,2 29,5 28,3 Gevraagd aan alle rokers die iets gemerkt hebben van de nieuwe waarschuwingen (N=1.639) Effect of motivatie om te stoppen Een belangrijke vraag is of de gezondheidswaarschuwingen ertoe leiden dat rokers meer gemotiveerd zijn om met roken te stoppen. Dit is rechtstreeks nagevraagd. Tabel 5 toont de antwoorden. Het aantal rokers dat zich door de nieuwe waarschuwingen méér gemotiveerd voelt om met roken te stoppen is twee keer zo groot als het aantal dat zich minder gemotiveerd voelt. In totaal voelt ruim 16% van de rokers zich erdoor gemotiveerd. Hierbij bleken geen significante verschillen tussen de seksen, tussen leeftijdsgroepen en tussen welstandsgroepen. Interessant is het significante verschil tussen rokers die wel en niet willen stoppen met hun rookgewoonte. Rokers die willen stoppen zeggen vaker dat ze door de waarschuwingen sterker zijn gemotiveerd om te stoppen. Bij de rokers die niet willen stoppen is dat net andersom: zij zijn relatief vaker gedemotiveerd (p<.oo1) Tabel 5: Antwoord op de vraag "In hoeverre bent u door de nieuwe gezondheidswaarschuwingen meer of minder gemotiveerd om te stoppen met roken? afgezet tegen de intentie om ooit te stoppen met roken" (in procenten) Stopintentie Weet niet Wil nooit stoppen Wil ooit stoppen Totaal minder gemotiveerd 7,5 21,1 4,6 ** 8,2 hetzelfde gebleven 80,3 75,0 69,4 75,6 meer gemotiveerd 12,1 3,8 26,0 16,2

13 Gevraagd aan alle rokers. Deze vraag is alleen gesteld vanaf week 27. N = ** p<.001 Effect of rookgedrag Er is nagegaan of men zelf het idee heeft dat men door de nieuwe waarschuwingen minder is gaan roken. De vraag luidde: "Gaat u door de nieuwe waarschuwingen (een beetje) minder roken, (iets) meer roken of blijft u evenveel / even weinig roken?". Gemiddeld geeft 8,6 van de rokers aan dat ze minder is gaan roken, 0,7% is meer gaan roken. Voor de overgrote meerderheid zijn de waarschuwingen dus geen aanleiding om minder sigaretten te gaan roken. Er zijn wel significante relaties met leeftijd, welstandscategorie en stopintentie gevonden. De groep die zegt minder te roken moet vooral gezocht worden onder de wat oudere rokers, rokers uit de sociale middenklassen en rokers die (al) met het idee rondlopen dat ze ooit zullen gaan stoppen. Allereerst de leeftijd. Rokers boven de 45 jaar zeggen bijna twee keer zo vaak dat ze minder gaan roken dan jongeren rokers. Tabel 6 toont de leeftijdsverdeling. Het verschil tussen de drie leeftijdsgroepen is significant, en dan met name het verschil tussen jonger dan 45 jaar en ouder (p<.01; Chi 2 (4) = 17,3). Tabel 6: Antwoorden op de vraag "Gaat u door de nieuwe waarschuwingen (een beetje) minder roken, (iets) meer roken of blijft u evenveel / even weinig roken?" naar leeftijd (in procenten) Leeftijd Antwoord < >45 Totaal minder 6,2 6,8 12,1 8,7 evenveel 92,4 92,6 87,4 90,6 meer 1,4 0,6 0,5 0, Gevraagd aan alle rokers. Deze vraag is alleen gesteld vanaf week 27. N = Figuur 5 toont het verband met welstandsklasse. Met name rokers uit de middengroep geven vaak aan dat zij minder gaan roken door de waarschuwingen.

14 Figuur 5: Percentage respondenten dat aangeeft minder te gaan roken door de nieuwe waarschuwingen, naar welstandscategorie % D C B onderlaag B bovenlaag A N = rokers die gemerkt hebben van de nieuwe waarschuwingen. Categorie 'A' representeert de hoogste welstandsklasse. Tot slot het verschil naar stopmotivatie. Respondenten die in de toekomst ooit met roken willen ophouden zeggen vaker dat ze door de gezondheidswaarschuwingen minder gaan roken (Chi 2 (4) = 40,55; p<.001). terwijl de rokers die niet willen stoppen vrijwel allemaal zegen dat ze er niet minder door zijn gaan roken (98,5%), zegt maar liefst 13,7% van de rokers met een stopintentie dat ze er minder door gaan roken.

15 Conclusies Vanaf 1 mei 2002 waren tabaksfabrikanten verplicht tabaksproducten te voorzien van nieuwe gezondheidswaarschuwingen. Drie weken na die datum (in week 21) begonnen de consumenten daar op grote schaal wat van te merken. Tabaksproducten lijken door de nieuwe gezondheidswaarschuwingen minder aantrekkelijk geworden te zijn. Dit is sterker het geval voor vrouwen dan voor mannen. Meer vrouwen dan mannen kopen ze minder graag. Vrouwen geven sterker de voorkeur voor sigaretten zonder de nieuwe waarschuwingen erop dan mannen dat doen. In totaal geeft 16,2% van alle rokers aan meer gemotiveerd te zijn om met roken te stoppen en 8,6% van alle rokers zegt dat ze minder is gaan roken door de nieuwe waarschuwingen. Deze percentages zijn nog hoger bij rokers die al van plan waren om ooit te stoppen met roken, namelijk 26% en 13,7%. De nieuwe gezondheidswaarschuwingen hebben dan ook vooral iets teweeg gebracht bij deze laatste groep. Dit blijkt ook uit de vragen naar de veranderde aantrekkelijkheid van tabaksproducten. Rokers die al met het idee rondlopen om ooit met roken te stoppen zeggen relatief vaker dat ze nu minder graag sigaretten kopen dan voorheen. Ze geven vaker aan dat ze over de nieuwe teksten met anderen praten. Interessant was verder dat er binnen deze groep rokers opvallend veel personen zijn die juist de voorkeur geven aan een pakje met de nieuwe waarschuwingen, mogelijk omdat ze meer open staan voor informatie die hen kan motiveren om uiteindelijk met roken te stoppen, maar tevens dat er relatief meer rokers in deze groep zijn die juist liever géén pakjes met de nieuwe teksten kopen. Dit wijst erop dat de rokers met stopintentie zeker niet onverschillig zijn gebleven voor de komst van de nieuwe waarschuwingen. Samenvattend kan gesteld worden dat de nieuwe waarschuwingsteksten op tabaksproducten het roken minder aantrekkelijk hebben gemaakt voor met name de groep rokers met een stopintentie. Dit heeft ertoe geleid dat veel mensen uit deze groep meer gemotiveerd zijn geraakt om te stoppen en soms al minder zijn gaan roken. Deze groep maakt ruim een derde van alle rokers uit. In totaal zijn dat ruim Nederlandse rokers.

16 Bijlagen Vragenlijst ***** GEZONDHEIDSWAARSCHUWINGEN ( )***** AAN ALLE AANWEZIGEN VRAAG 250 Wanneer heeft u voor het laatst een pakje sigaretten of shag in uw handen gehad? VRAAG Vandaag 2 Gisteren 3 Afgelopen week 4 Afgelopen maand 5 Langer geleden 6 Weet niet 7 Nog nooit Is u kort geleden iets opgevallen aan de gezondheidswaarschuwingen op pakjes sigaretten of shag? 1 Ja 2 Nee 3 Weet niet Indien vraag 251, code 1: VRAAG 252 OPEN Wat is u opgevallen aan de nieuwe gezondheidswaarschuwingen op pakjes sigaretten of shag? (Type uw antwoord zo duidelijk en uitgebreid mogelijk in) VRAAG 253 OPEN

17 Weet u ook welke nieuwe gezondheidswaarschuwingen er op pakjes sigaretten of shag staan? (Type uw antwoord zo duidelijk en uitgebreid mogelijk in) Rokers die hebben gemerkt dat er iets is gewijzigd (vraag 1, code 1 en Q251, code 1): VRAAG 254 Gaat u door de nieuwe waarschuwingen, (een beetje) minder roken, (iets) meer roken of blijft u evenveel / even weinig roken? 1 (Een beetje) minder roken 2 (Iets) meer roken 3 Ik blijf evenveel / even weinig roken, het heeft geen invloed Rokers die hebben gemerkt dat er iets is gewijzigd (vraag 1, code 1 en Q251, code 1): VRAAG 255 Gaat u sigaretten waar de nieuwe waarschuwingen op staan minder graag kopen of juist liever? 1 Liever 2 Minder graag 3 Maakt niet uit Rokers die hebben gemerkt dat er iets is gewijzigd (vraag 1, code 1 en Q251, code 1): VRAAG 256 Als u de keuze heeft in een winkel of automaat tussen een pakje met of zonder de nieuwe waarschuwingen (van hetzelfde merk): welke zou u dan kopen? 1 Pakje met de waarschuwing 2 Pakje zonder de waarschuwing 3 Maakt mij niets uit Q251, code 1: VRAAG 257 Praat u wel eens over de nieuwe waarschuwingen? 1 Ja 2 Nee 3 Weet niet Q257, code 1:

18 VRAAG 258 Praat u dan meestal over de positieve kanten van de waarschuwingen (ik vind ze goed) of over de negatieve kanten (ik vind ze niet leuk, ik maak me zorgen over de dingen die erop staan/mijn gezondheid)? 1 Vooral positief (ik vind ze goed) 2 Vooral negatief (ik vind ze niet leuk, ik maak me zorgen over de dingen die erop staan/mijn gezondheid) 4 Weet niet Rokers (vraag 1, code 1) VRAAG 263 In hoeverre bent u door de nieuwe gezondheidswaarschuwingen meer of minder gemotiveerd om te stoppen met roken? 1. Veel meer gemotiveerd 2. (Een beetje) meer gemotiveerd 3. Niet meer of minder gemotiveerd 4. (Een beetje) minder gemotiveerd 5. Veel minder gemotiveerd