Minerva : de digitale leeromgeving van de Universiteit

Transcriptie

1 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 1 Mierva : de digitale leeromgevig va de Uiversiteit Get Josephia Leaerts Willem Wieme ICTO expertisecetrum, Uiversiteit Get 1. De oderwijsvisie va de Uiversiteit Get e de rol va ICT 2. Bewuste keuze voor ee uiversiteitsbrede digitale leeromgevig (DLO) 3. Software voor digitale leeromgevige : de keuze va de Uiversiteit Get 3.1. Commerciële versus ope source-software (OSS) 3.2. Starte met ee ope source-cursusbeheersysteem 4. De itroductie va Mierva op de Uiversiteit Get 4.1. De opstartfase 4.2. De basisfucties 4.3. Oderwijsverieuwig met Mierva Commuicatie e iteractie Activere va studete e geve va feedback Respectere va verschillede talete e maiere va lere 4.4. Ekele statistieke izake het gebruik va Mierva 4.5. Op de werkplak 5. Mierva voor iet-uiversitaire istellige 6. Besluit ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 27

2 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 2 Krachtlije I het kader va ee verieuwde oderwijsvisie e va de groeiede rol va ICT als odersteuig va hededaags oderwijs besliste de Uiversiteit Get medio 2002 om ee cetraal odersteude digitale leeromgevig aa te biede. Hiertoe werd i ee ieuw opgericht ICTO expertisecetrum de odige iformaticakeis e oderwijsexpertise gebudeld. Op basis va ee iteratioaal georiëteerde marktstudie werd ervoor geopteerd de software i eige beheer bie ee ope source -model te otwikkele. Bij de aavag va het academiejaar werd de ieuwe digitale leeromgevig operatioeel oder de aam Mierva. Het oorsprokelijk opzet was het ter beschikkig stelle va ee cursusbeheersysteem aa geselecteerde gebruikers bie ee kleischalig testproject. Ispeled op het ethousiaste othaal bij docete e studete werd het project al sel omgeboge tot ee uiversiteitsbreed aagebode istrumet dat i jui 2004 al gebruikers telde. I deze bijdrage worde de argumete toegelicht die tot de keuze voor Mierva hebbe geleid e worde de fuctioaliteite beschreve va de globale leeromgevig. Ook worde de mogelijkhede belicht voor het gebruik va de software bie kleiere istellige. AFL. 8, DECEMBER 2004, 28 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING

3 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 3 & 1. De oderwijsvisie va de Uiversiteit Get e de rol va ICT relevate aspecte va de oderwijsvisie Oderwijs vormt ee belagrijk aspect va de maatschappelijk geïspireerde opdracht va elke uiversiteit. Recete otwikkelige op zowel het maatschappelijke als het techologische vlak hebbe ieuwe uitdagige gecreëerd voor het academisch oderwijs. I het bijzoder moet dit oderwijs rekeig houde met de selle evolutie va ICT, zoder hierbij het sociaal aspect uit het oog te verlieze. Aa de uiversiteite is weliswaar de kowhow aawezig om op elk momet de ieuwste techologie aa te wede, ook i het oderwijs, maar voor de studet ka dit ee dure aagelegeheid worde. Rekeig houded met al deze factore besloot de Uiversiteit Get i 2002 tot ee herzieig va haar oderwijsvisie, waarbij als atwoord op de veraderede behoefte va de keis- e iformatiemaatschappij ee grotere rol is weggelegd voor uiversiteitsbreed izetbare ICT-compoete. Uit deze oderwijsvisie lichte we de volgede relevate aspecte : de Uiversiteit Get is ee istellig die haar oderwijs altijd heeft verakerd i ee persoolijk cotact tusse studete e docete e kiest er bewust voor ee campusuiversiteit te blijve waar dit cotact belagrijk is. Afstadsoderwijs ka wel ee hoofdrol spele i domeie zoals permaete vormig; het oderwijs is gericht op het actief verwerve va keis e vaardighede, iet op het passief aareike va iformatie. Het leerproces ka worde verbeterd door de leeromgevig te optimalisere, d.w.z. door het scheppe va voorwaarde waardoor de lerede tot og ee betere keiscostructie komt. Ee leeromgevig ka worde geactiveerd door iteractieve techologieë die adaptief e itelliget ispele op leerode. Het izette va ICT moet ee verrijkig vorme voor het leerproces, gee substitutie; vauit dit perspectief wordt gestreefd aar ee optimale combiatie va oderwijsvorme va hoge kwaliteit, i de literatuur omschreve als bleded learig ; oderwijsverieuwigwordtgezie als eebelagrijkmechaisme voor het bewake e verbetere va de oderwijskwaliteit. De visie op oderwijs is ee dyamisch gegeve dat via cosultatierodes, praktijkervarige e op basis va oderzoeksgegeves permaet wordt bijgesteld. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 29

4 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 4 & 2. Bewuste keuze voor ee uiversiteitsbrede digitale leeromgevig (DLO) proefprojecte mipute pioierswerk De techische voorstudie e de implemetatie va de ieuwe digitale leeromgevig werde toevertrouwd aa het ICTO expertisecetrum. Dit cetrum werd opgericht bie de Directie Oderwijsaagelegehede om te garadere dat de otwikkelig va e-learig e de oderwijsprocesse iet gescheide worde. I elk va de elf faculteite werde ekele proefprojecte voorzie tege de start va het academiejaar Me rekede hiervoor op de voortrekkersrol va die docete die al geruime tijd ICT i hu oderwijs gebruikte op basis va idividuele iitiatieve, o.m. i het kader va de STIHO-projecte (Stimulerig Iovatie Hoger Oderwijs) die va 1998 tot 2002 gezamelijk door het Departemet Oderwijs e de uiversiteite werde gefiacierd. 1 Deze projecte ware zeer succesvol, maar vertoode ook ekel typische mipute iheret aa pioierswerk : ee idividueel sterk variërede aapak, met aar de studet toe weiig coheretie. Het aa de studet aagebode materiaal varieert va cursustekste over extra documetatie tot speciaal otworpe iteractieve software, zoals toetse e applets; de meeste projecte zij weliswaar web-based, d.w.z. toegakelijk via ee webbrowser, maar idividuele url s voor elke cursus is voor studete iet direct gebruiksvriedelijk; doordat deze projecte op idividuele servers lope, is de totale oderhoudskost zeer hoog e de globale techische betrouwbaarheid vrij laag; idividuele docete kue meestal moeilijk istaa voor ee server die op professioeel iveau beveiligd ka worde tege hackig e virusse, met professioele back-up mogelijkhede voor die gevalle waar het toch overmijdelijk ees fout loopt; de ispaig va de docet ka moeilijk over ee lagere termij worde volgehoude, zowel qua tijdsivesterig als qua fiaciële middele. gecetraliseerde digitale leeromgevig Met ee gecetraliseerde digitale leeromgevig kue de meeste va de bovegeoemde bezware worde weggewerkt. I pricipe is deze leeromgevig iets aders da ee verzamelig softwarecompoete die via ee klassieke webbrowser zowel voor de docet als voor de studet toegakelijk zij. Dakzij ee koppelig met de curriculumdatabak e de persoeelsdatabak krijge beide bij het ilogge automatisch de voor he relevate cursusse aagebode i uiform geformatteerde webpagia s. Behalve courate vaardighede i.v.m. computergebruik is gee bijzodere techische keis vereist. De stelregel is : wie MS Widows e ka gebruike e op het iteret ka surfe, ka probleemloos met ee digitale leeromgevig aa de slag. AFL. 8, DECEMBER 2004, 30 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING

5 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 5 strategie op lage termij Het gebruiksgemak va ee digitale leeromgevig is atuurlijk iet goedkoop : de uiversiteit moet ivestere i ee up-to-date breedbadige etwerkifrastructuur, e de odige multimedia-uitrustig va auditoria, laboratoria e pc-klasse. Om sociale discrimiatie zoveel mogelijk te beperke, moet ook extra worde geïvesteerd i o.m. de computerifrastructuur i de studetehomes e i de toegakelijkheid va de pc-klasse voor alle studete buite de ormale werkure. Gezie de og altijd selle evolutie va de ICT-techologie ka me erva uitgaa dat al deze apparatuur regelmatig moet worde verieuwd om aa de gebruikerseise te voldoe. Kieze voor ee digitale leeromgevig is duidelijk ee oomkeerbare stap e vereist ee goed doordachte strategie op lage termij met ee blijvede impact op de hele istellig. & 3. Software voor digitale leeromgevige : de keuze va de Uiversiteit Get 3.1. Commerciële versus ope source-software (OSS) commerciële producte : lege doze Eemaal de beslissig om ee digitale leeromgevig i te voere was gevalle, leek de keuze va het specifieke leerplatform vrij voor de had ligged. Aa de meeste uiversiteite, o.m. i Nederlad, wordt immers hetzij Blackboard, hetzij WebCT gebruikt. Deze commerciële producte werde daarom uitgekoze voor ee uitvoerige evaluatie, met demostratie va de mogelijkhede door de fabrikat. Deze demostraties werde als vrij teleurstelled ervare, vooral door de voorlopers die aa de STIHO-projecte hadde deelgeome. Deze systeme werde ervare als lege doze die de didactische fuctioaliteit va de zelf otworpe auteurs- e testsysteme iet kode vervage e de ood aa de otwikkelig va extra fuctioaliteite werd omiddellijk duidelijk. Uit de aalyse va de behoefte bleek duidelijk dat de digitale leeromgevig i de eerste plaats voor didactische doeleide moest worde igezet. Het was iet de bedoelig va de Uiversiteit Get om de bestaade e goed werkede geerieke ICT-fuctioaliteite, zoals portaal, , studeteadmiistratie e exameputepakket, door de digitale leeromgevig te late vervage of duplicere. Hiermee verviele ee aatal argumete voor de gedemostreerde commerciële producte. Ook faciliteite zoals het opmake va ee persoolijke webpagia door elke studet met zij geliefkoosde iformatie (weerbericht, sportuitslage,...) werde als cotraproductief beschouwd, terwijl zake zoals parkeerboetes automatisch late betale ee uitig zij va ee typische VS-cultuur die evemi tot de doelstellige va de Uiversiteit Get behore. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 31

6 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 6 ope sourcesoftware voor- e adele auwe aasluitig bij kertaak uiversiteit De vraag is da ook of het voor ee istellig als de Uiversiteit Get wel opportuu is om te ivestere i ee duur, maar duidelijk ovolledig e geslote commercieel product. Aagezie grote techische ispaige vereist zij om de commerciële producte aa de lokale ode aa te passe, werd het alteratief, met ame het volledig i eige beheer otwikkele, metee heel wat aatrekkelijker, zeker beaderd vauit ee visie op lage termij. De huidige mogelijkhede va ICT i het oderwijs zij immers iet meer da ee vergakelijke mometopame. Voortdured kome er ieuwe mogelijkhede e applicaties bij. Op specifieke wese va faculteite moet kue worde igespeeld e de fuctioaliteit va de digitale leeromgevig moet uitbreidbaar zij, bijvoorbeeld door die te kue combiere met adere software of gegevesbroe. Het beeld va ee statische digitale leeromgevig is op dit ogeblik ee illusie. Rekeig houded met deze overwegige werd beslist te oderzoeke of er ko worde gekoze voor ope source-software (OSS). 2 Dit zij systeme waarva de applicatiecode i brovorm beschikbaar is e die voor hu itere e extere iterfaces gebruik make va ope stadaarde (zowel programmeertale als formate). De otwikkelig gebeurt i ee ope model, d.w.z. i wereldwijd aawezige gebruikersgemeeschappe die gericht zij op de uitwisselig va resultate e ervarige. 3 Eige otwikkelige vereise de izet va competete experts, maar metee is het eevoudig om de odige koppelige te otwikkele tusse de digitale leeromgevig e de bestaade studete- e curriculumdatabake of de bestaade webifrastructuur, zoder dat cocessies moete worde gedaa i de richtig va het toegag geve va (commerciële) buitestaaders tot de eige databake va de Uiversiteit Get. Het ibedde va ee digitale leeromgevig i de bestaade ifrastructuur e het legge va koppelige met adere (bestaade) systeme i de diverse faculteite of vakgroepe is doorgaas ee igewikkelde e tijdrovede zaak e vraagt veel techische e orgaisatorische expertise. Bij de keuze voor ee digitale leeromgevig heeft de Uiversiteit Get de voor- e adele va commerciële versus ope source-software terdege overwoge. I ee beperkt testproject (éé cursus, 35 studete) werde zowel Blackboard, WebCT als het hiera besproke ope source-product Clarolie igezet. De test bevestigde dat al deze producte de als essetieel beschouwde fuctioaliteite omvatte, wat toeliet de keuze op ee meer fudametele basis te veratwoorde. Ee aatal va de argumete die de balas i het voordeel va ope source-software hebbe late doorwege, worde hiera opgesomd. 1 De ope source -filosofie sluit auw aa bij ee va de kertake va ee uiversiteit : maatschappelijke diestverleig op basis va de competeties die i de istellig aawezig zij. AFL. 8, DECEMBER 2004, 32 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING

7 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 7 doelgerichtheid e flexibiliteit voor huidige e toekomstige otwikkelige prijsstructuur e betrouwbaarheid 2 Digitale leeromgevige zij og joge producte, i volle evolutie. Ope source-software biedt de beste kase om sel i te spele op ieuwe vrage e ieuwe ode e toekomstige oderwijsvisies. Commerciële producte moete redere, wat gezie het beperkte doelpubliek iet eevoudig is. Om het redemet op te drijve, worde passepartout oplossige aagebode die allroud izetbaar zij, maar slechts traag evoluere. Mede om die rede is aa diverse befaamde Amerikaase uiversiteite ee tedes waar te eme om aar eige otwikkelige over te schakele, veelal i ope source, o.m. Staford Uiversity, MIT e Harvard. 4 I oktober 2004 werd ook de eerste versie vrijgegeve va de Sakai leeromgevig, ee gemeeschappelijk ope source iitiatief va Uiversity of Michiga, Idiaa Uiversity, MIT, Staford, the uportal Cosortium e het Ope Kowledge Iitiative (zie 3 De koste va de applicatie e de betrouwbaarheid e service va de producet va de software spele uiteraard ook ee rol bij de keuze. Het is va belag dat de kostestructuur helder is, zodat bij voorbaat izichtelijk is over welke producte e dieste beschikt ka worde tege welk jaarlijks tarief. De prijsstellig vertoot grote verschille tusse de diverse digitale leeromgevige, zowel qua grodslag va de tarieve als de tarieve zelf. De grodslag ka bijvoorbeeld het aatal gebruikers zij, maar ook het aatal gelijktijdige gebruikers. Ee eevoudige hadelig, zoals het toegag geve tot de digitale leeromgevig va bv. ee groep Erasmus-studete, wordt da metee ee dure e admiistratief igewikkelde aagelegeheid. Bij heel wat gebruikers otstaat ook grote frustratie als gevolg va de recet sterk gestege (e verder stijgede) prijze. I sommige lade (o.m. Deemarke e Zwede) wordt het gebruik va ope source-software voor oderwijsdoeleide sterk aagemoedigd. Vaak wordt als argumet tege het gebruik va ope sourcesoftware aagehaald dat de fuctioaliteit, die al aawezig is i ee commercieel systeem, i eige beheer moet worde otwikkeld e dat deze (verborge) kost veruit de licetiekost va ee commercieel systeem overstijgt. Deze redeerig zou correct zij, mocht het commercieel systeem iderdaad de geweste fuctioaliteit bevatte e eige otwikkelig overbodig make. Licetiekoste zij obestaade voor ope source-platforme e ook ieuwe versies of upgrades zij vrij beschikbaar. Qua persoeelsbezettig stelle we vast dat er gee duidelijk oderscheid is tusse ee commercieel of ee ope source-product. Betrouwbare kosteberekeige zij iet eevoudig 5, maar de meeste studies wijze uit dat de TCO (Total Cost of Owership) e ROI (Retur O Ivestmet) bij gebruik va ope source-producte heel wat gustiger uitvalle. De kostebesparig te opzichte va ee commercieel ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 33

8 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 8 opeheid e uitwisselig va materiaal itegratie met adere systeme systeem met vergelijkbare fuctioaliteit valt meestal heel wat groter uit da de zuivere licetiekoste, omdat de hardwarevereiste beduided lager ligge voor ee equivalete prestatie. 6 4 Uitwisselig va cotet tusse verschillede istellige is ee actuele topic. Dit is evewel pas dekbaar idie deze ihoud platformoafhakelijk ka worde opgeslage, zoals bijvoorbeeld bij het uiverseel pdf-formaat het geval is. Het is voor ee uiversiteit essetieel om iet va ee commerciële firma afhakelijk te worde. We citere hier uit de beleidsota va Queeslad Uiversity of Techology (Australia) : Bij het ivoere va o-lie lere werd de volledige academische cotrole over de ihoud als ee primordiale voorwaarde vooropgesteld. Deze overwegig was bepaled voor het afwijze va commerciële systeme zoals Blackboard e WebCT e de keuze voor ee lokaal otwikkeld systeem dat de odige flexibiliteit bezit om i te spele op alle ode e wese va de academische staf. 5 De itegratie e iformatie-uitwisselig e evetuele overlap i fuctioaliteit met adere systeme bie de orgaisatie is al hierbove besproke. Hier trade duidelijk probleme op met commerciële systeme, i het bijzoder bij de koppelig met de bestaade curriculum- e studetedatabake e directory services Starte met ee ope source-cursusbeheersysteem extra eise Ee digitale leeromgevig omvat ee veelheid aa compoete, waarbij ee cursusbeheersysteem (Course Maagemet System of CMS) het cetrale e omisbare deel is. Ee CMS biedt de docete de mogelijkheid om i digitale vorm iformatie e oderwijsmateriaal aa te biede via ee webbrowser. I feite is ee CMS op zichzelf ook ee verzamelig al da iet geïtegreerde softwarecompoete die toelate om zowel het leerproces zelf als de commuicatie over dit leerproces via ee browseriterface te orgaisere. I ee eerste fase besloot de Uiversiteit Get ekel ee CMS aa te biede. Dit was ee rechtstreeks gevolg va de keuze voor otwikkelig i eige beheer : alles tegelijk otwikkele is immers omogelijk. Dit werd trouwes iet als ee egatief put ervare. Het geleidelijk itroducere va de uitgebreide mogelijkhede die ee digitale leeromgevig biedt, is zowel voor docete als voor studete te verkieze bove ee al te brutale overgag. I ope source worde ee groot aatal producte aagebode die de basisfuctioaliteite va ee CMS bezitte. Evidete extra eise ware : 1 vlotte aapasbaarheid aa de specifieke eise va de Uiversiteit Get : de volledige beschikkig over de code e de vrijheid om die zelf aa te passe met totale oafhakelijkheid va ee commerciële firma worde dus als belagrijke troeve voor de istellig gezie; AFL. 8, DECEMBER 2004, 34 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING

9 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 9 2 gebruiksvriedelijkheid : de gebruiksvriedelijkheid speelt ee zeer belagrijke rol bij het succesvol ivoere va ee digitale leeromgevig. Er moet eerzijds gezorgd worde voor voldoede ruime mogelijkhede, maar aderzijds mag de groep docete die gee ICT-voorlopers zij, iet worde afgeschrikt door ee veelheid aa keuzemogelijkhede. Studete moete moeiteloos de structuur e werkig va de leeromgevig kue doorgrode. Ee korte modelige istructie of ee korte schriftelijke hadleidig moet voor de grote meerderheid va de potetiële gebruikers volstaa. De iterface voor de docet moet ergoomisch goed otworpe zij e het werke met de digitale leeromgevig moet izichtelijk zij. De docet moet sel studiemateriaal, opdrachte e.d., kue toevoege e wijzige. voorkeur voor Clarolie Na ee voorselectie op basis va de specificaties bleke twee producte aatrekkelijk : Moodle (http ://moodle.org), afkomstig uit Australië, e Clarolie (http :// otwikkeld aa de UCL. Beide producte gebruike PHP als programmeertaal e MySQL als databak, wat de voorkeur va de otwikkelaars aa de Uiversiteit Get geoot. Beide producte worde als ope source-software aagebode oder de GNU-licetie. 7 Beide producte ware op het ogeblik va de keuze og i de begistadia va wat als ee volwaardig CMS ka worde betiteld. Uiteidelijk viel de keuze i het voorjaar va 2003 op Clarolie. Deze voorkeur was gebaseerd op : de eevoud va de iterface; de oafhakelijkheid va ee welbepaald didactisch model; de lokatie va de hoofdotwikkelaars bie ee uiversiteit, iets wat i grote lije ook beatwoordt aa de filosofie va de Uiversiteit Get ter zake; het feit dat Clarolie werd otwikkeld a otmoedigede ervarige met zowel Blackboard als WebCT, als reactie op de zwakke pute va deze producte; de cocetratie va de hoofdotwikkelaars i België, zodat samewerkig op ee vlotte maier ka verlope e ook face-to-face cotact met de medeotwikkelaars gee probleem is. Dokeos Voortbouwed op de Clarolie-software werd begi 2004 door Thomas De Praetere, ee va de oorsprokelijke otwikkelaars e iitiatiefemers va Clarolie, ee spi-off firma opgericht, Dokeos (http :// Dokeos heeft als doelstellig de software ook i de admiistratieve e de zakewereld igag te doe vide e werkt hiervoor same met parters uit de privé-wereld. De software blijft ope source, dus gratis, maar tege betalig biedt Dokeos o.m. hostig e opleidig aa. Voor de verdere otwikkelig va de software bestaat ee auwe samewerkig tusse de Uiversiteit Get e Dokeos. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 35

10 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 10 & 4. De itroductie va Mierva op de Uiversiteit Get 4.1. De opstartfase voorbereidig e testfase Mierva De itroductie va de digitale leeromgevig werd vaaf begi 2003 voorbereid door het ICTO-team bestaade uit drie softwareotwikkelaars oder leidig va de professore J. Leaerts e W. Wieme. Door de uiversitaire overheid werd duidelijk gestipuleerd dat de deelame va de docete aa het project va de digitale leeromgevig op basis va vrijwilligheid moest gebeure. Bovedie moest het gebruik va ee digitale leeromgevig ee duidelijke pedagogische meerwaarde biede. Mede daarom werd voor het academiejaar ee testfase geplad waarbij de digitale leeromgevig zou worde gebruikt door ee beperkt aatal docete, verspreid over de faculteite. Naarmate dit pla meer bekedheid kreeg, ame de vrage tot deelame evewel ziederoge toe. Daarom werd uiteidelijk beslist de digitale leeromgevig voor alle geïteresseerde toegakelijk te stelle vaaf oktober Hierbij kwame ee eerste maal de voordele va de keuze voor ope source aar vore : terwijl commerciële systeme miimaal zes maade tot ee jaar vrage om istelligsbreed te worde igezet, ko dit u op twee maade, dakzij de opeheid e toegakelijkheid va de softwarecode. Op 15 september 2003 werd het cursusbeheersysteem officieel ter beschikkig va de docete e studete gesteld, als eerste compoet va de ieuwe digitale leeromgevig. Als beamig voor de volledige digitale leeromgevig werd Mierva gekoze. De aamkeuze beadrukt de itetie va de uiversiteit om ee volwaardig systeem op te bouwe, met ee specifiek UGet-karakter. Mierva, als godi va de wijsheid, is immers ook aawezig i het grootzegel dat aa de uiversiteit bij haar stichtig i 1816 werd toegeked. Het othaal was ethousiast. Op 6 ovember 2003 ko i ee persbericht worde meegedeeld dat de e studet was igeschreve voor de digitale leeromgevig e dat hierop al 720 cursusse beschikbaar ware. Het systeem bleek ook zeer betrouwbaar e er werd gezorgd voor ee 24 uur op 24, zeve dage op zeve beschikbaarheid De basisfucties Mierva biedt ee verzamelig fucties of werkistrumete aa die het leerproces, de commuicatie te behoeve va het lere e de orgaisatie va het lere odersteue. Met ee op het iteret aageslote pc e ee browser kue de studete Mierva vaaf elke geweste plaats e op elk gewest tijdstip raadplege. Na het ilogge op Mierva zie de studete AFL. 8, DECEMBER 2004, 36 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING

11 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 11 cursusoverzicht + ageda ee overzichtspagia met alle cursusse uit hu curriculum (zie Figuur 1). Elke studet beschikt bovedie over ee persoolijke ageda die ee samevattig geeft va de agedapute voor al deze cursusse. Figuur 1 : cursusoverzicht i Mierva commuicatie Aaklikbare icootjes geve aa dat er sids de voorgaade logi ee ieuw item werd toegevoegd aa die cursus. Mierva biedt docete de mogelijkheid om elektroisch iformatie, oderwijsmateriaal, take, ez. aa te biede via ee webbrowser, zoder dat eige keis va html-programmeertaal odig is. Via de browseriterface ka commuicatie plaatsvide met alle studete of met specifieke studetegroepe. Ook om oderwijsleersituaties te structurere is Mierva bijzoder geschikt. Zo ka me (met oder meer de fucties ageda e ad valvas ) iformatie aabiede over de orgaisatie va de cursusse zowel ihoudelijk als i tijd : ee outlie va de cursus, de ibeddig i de opleidig, de agestreefde doele, ee overzicht va bijeekomste met datum, plaats, iformatie over assistete of begeleiders e beschikbaarheid. De diverse tools waarover de docet beschikt zij geïllustreerd i Figuur 2. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 37

12 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 12 Figuur 2 : de tools i ee Mierva-cursus De docet ka iet-gebruikte tools iactivere waardoor ze iet toegakelijk meer zij voor de studet. Ook die aagegeve met ekel voor lesgevers zij iet zichtbaar voor de studet Oderwijsverieuwig met Mierva Mierva is ee vrij eutraal istrumet te opzichte va oderwijsstrategieë of leertheorieë. Het is daarom perfect mogelijk om de cursusse i de Mierva-omgevig te otwikkele vauit ee optimale strategie om de actuele dekwijze over (hoger) oderwijs e elemete va belagrijke actuele leertheorieë toe te passe. Voor het otwikkele va iovatief oderwijs met ICT is het odig a te deke over de leerdoele die bie bereik kome dakzij de beschikbaarheid va ieuwe media. Ee mogelijke beaderigswijze is de focus te legge op het resultaat va het lere. Welke leerdoele moete zij bereikt op het eide va de cursus door de studete? De taxoomie va Bloom ka hier evetueel helpe. Ee adere mogelijkheid is de focus te legge op oderwijsstrategieë e va AFL. 8, DECEMBER 2004, 38 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING

13 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 13 seve priciples for good practice daaruit te vertrekke. Hierbij kue de beroemde Seve priciples for good practice va Chickerig, Gamso ad Ehrma ee belagrijke rol spele. 8 Kort samegevat luide deze pricipes : pricipe 1 : de iteractie studet-docet moet worde bevorderd; pricipe 2 : het samewerke va studete moet worde bevorderd; pricipe 3 : actief lere moet worde bevorderd; pricipe 4 : feedback is belagrijk voor het lere; pricipe 5 : de docet moet zich izette om de tijd die studete aa het oderwijs bestede (de zg. Time o Task ) te doe toeeme; pricipe 6 : schep hoge verwachtige door uitdagede take e lofuitige voor kwalitatief goed werk; pricipe 7 : respecteer verschillede talete e maiere va lere. Bij aagepast gebruik late de basisfuctioaliteite va Mierva toe elk va deze pricipes te hoorere. We illustrere dit eve cocreet. discussieforum Commuicatie e iteractie Eegoedeiteractietussestudeteedoceteisaltijdbelagrijkgeweest voor kwaliteitsvol oderwijs. ICT biedt traditioeel ogekede mogelijkhede om deze commuicatie uit te breide o.a. door de oafhakelijkheid va plaats e tijd. Ook gestructureerde discussiemogelijkhede e samewerkig tusse studete oderlig door middel va opdrachte kue tot waardevolle didactische verieuwig leide. I Mierva staa hiervoor meerdere tools ter beschikkig : discussieforum, groepe, studetebox, dropbox e ad valvas. Ee efficiët gebruik vraagt wel eig overleg. Zo vereist het gebruik va ee discussieforum zorgvuldige voorbereidig va de docet om de werklast oder cotrole te houde. Ee algemee richtlij is gee algemee discussieforum op te starte maar wel duidelijk ee doel voor oge te houde dat bereikt ka worde door middel va discussie. De docet ka idie odig de discussie aawakkere, maar speelt meer facilitator da expert. Dakzij threaded discussieforums is de idelig va de discussiethema s eevoudig. Ook moet me ermee rekeig houde dat de meeste studete (og) iet gewoo zij deel te eme aa dergelijke discussies. Om het leerdoel te bereike, ka het oodzakelijk zij deelame verplicht te make, ee deadlie te stelle alsook de criteria voor ee aavaardbare deelame mee te dele. Me ka studete evetueel de keuze late tusse levere va verplichte bijdrage of het tijdelijk optrede als moderator. Odervidig leert dat studete meer e dieper adeke tijdes deelame aa ee asychroe discussie. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 39

14 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 14 groepefuctie studetebox e/of de dropbox tools fuctie documete Door gebruik te make va de groepefuctie (die over ee eige discussieforum e documeteruimte beschikt) ka me studete i kleiere groepe late discussiëre e samewerke aa take, of ook og elkaars werk late beoordele (peer review). Het blijkt dat acht à tie studete ee optimale groepsgrootte is. Via de studetebox e/of de dropbox tools kue studete afgewerkte take ilevere bij idividuele docete of begeleiders e via dezelfde weg kue ze feedback verkrijge. Het grote voordeel hierva is vrij praktisch : de box va de docete geraakt iet vol, alle igediede take zij gegroepeerd zichtbaar voor de docet, er ka gee betwistig otstaa over het al da iet igeleverd zij of over de ileverigsdatum. De admiistratie va de igeleverde werkjes vraagt duidelijk mider werk, zowel voor de docet als voor de studet. Wellicht ka hier metee ook de fuctie documete worde vermeld. Deze fuctie biedt docete de mogelijkheid om oderwijsmateriaal aa te biede i zo goed als elk digitaal formaat : MSWord, pdf, PowerPoit, html, video, geluid, ez. Het oplade i Mierva vraagt maar ekele muisklikke. Het is evewel geeszis de bedoelig syllabusmateriaal dat ook i geprite vorm ter beschikkig ka worde gesteld, voortaa allee og via Mierva aa te biede. Dit ka probleme geve voor studete met ee trage (e dure) iteretaasluitig e met weiig afdrukfaciliteite e levert gee ekele meerwaarde op. activere feedback schat aa broe Activere va studete e geve va feedback Meerdere tools i Mierva kue worde aagewed om studete te activere met voorbereidigs- e verwerkigsopdrachte. Zo ka me ee taak otwerpe ter voorbereidig va de studete op de te odereme leeractiviteite, door he te motivere e de leerdoele te verheldere. Dit wordt o.m. succesvol gebruikt bij de voorbereidig va praktische oefeige. Ook a ee les ka me ee taak aabiede om a te gaa of de leerdoele bereikt zij. Extra iformatie ka atuurlijk ook aagebode worde bij het vaststelle va hiate. Uiteraard kue ook vrage gepost worde op de discussieforums. Vauit Mierva ka ee docet aa éé studet of aa ee groep studete feedback geve over de igediede take of ka hij toetse aabiede met automatische feedback ter begeleidig va de leeractiviteite. Bovedie beteket actief lere ook dat de studet aagezet wordt om zelf ieuwe keis te explorere middels de schat aa broe die op wereldschaal via ICT (web, virtuele bibliotheke,...) toegakelijk is. AFL. 8, DECEMBER 2004, 40 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING

15 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 15 aasluite bij idividuele behoefte e voorkeis Respectere va verschillede talete e maiere va lere Verschille tusse de studete i voorkeis, leerstijl e studievaardighede, motivatie e ambitie e beschikbare tijd voor de studie kue gedeeltelijk opgevage worde met ee systeem zoals Mierva, maar waarschijlijk og meer met het creëre va iteractieve digitale ihoud. Mierva is bij uitstek geschikt om materiale aa te biede die aasluite bij idividuele behoefte e voorkeis. Het is relatief eevoudig om elektroische leermateriale te hergebruike (idee va Learig Objects), zodat verschillede versies va het materiaal kue worde gecreëerd voor verschillede doelgroepe. Teves kue begeleidigscompoete worde igebed die de studet vrij ka cosultere of uitschakele : studeeraawijzige, extra odersteuig, verdiepigsmateriaal of aavullede oefeige,... Voor elke studetegroep ka i Mierva ee idividueel aagepast leerpad worde opgebouwd met de leerpad module. Hieri ka de lesgever ee al da iet verplichte volgorde aageve waari het leermateriaal (lesse, oefeige, teste, ez.) moet worde doorlope, zoals geïllustreerd i Figuur 3. Figuur 3 : het leerpad i ee cursus Elektromagetisme ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 41

16 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 16 Liks vid je de avigatieboom, rechts de ihoud. Ee voortgagsbalk geeft aa welk deel va het leerpad is afgewerkt Ekele statistieke izake het gebruik va Mierva gebruiksitesiteit Het gebruik va Mierva wordt bie ICTO zorgvuldig gemoitord. De volgede statistische gegeves geve ee idee over de gebruiksitesiteit a de eerste ege maade activiteit, d.w.z. op het eide va het eerste academiejaar : gebruikers ( studete e docete e medewerkers), 1594 cursusse ; Mierva wordt 24 uur per dag gebruikt, gemiddeld zij 200 à 300 gelijktijdige gebruikers igelogd tusse 08 :00 s morges e midderacht; ook s achts blijke heel wat studete te werke. Er is auwelijks ee verschil te merke tusse weekdage e weekeds, ekel op zodagvoormiddag is de gebruiksitesiteit systematisch laag; gemiddeld hits per dag, met ee gemiddeld dagelijkse trasfer va 4,8 Gb; Mierva wordt i alle faculteite actief gebruikt. succes We mee dat de gebruiksvriedelijkheid va Mierva e het volledig vrijlate va de docete bij het al da iet gebruike erva, sterk hebbe bijgedrage aa het succes. Op mider da ee jaar is Mierva uitgegroeid tot ee voor de Uiversiteit Get missio critical compoet. Ook het tweede academiejaar is alvast veelbeloved begoe. Zoals Figuur 4 aageeft, wareop8oktoberal1064doceteactief, met1536cursusse. Hettotaalaatal geregistreerde gebruikers bedroeg meer da Gemiddeld zij tusse 8 uur s morges e 10 uur s avods meer da 1000 gebruikers gelijktijdig igelogd op Mierva. Op piekmomete otere we tot drie logis per secode e loopt het aatal gelijktijdig igelogde gebruikers op tot AFL. 8, DECEMBER 2004, 42 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING

17 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 17 Figuur 4 : de gebruiksitesiteit va Mierva Ee overzichtstabel geeft het totaal aatal cursusse e gebruikers, het aatal ieuwe cursusse e ieuwe gebruikers per dag, e het aatal actief igelogde gebruikers op elk momet Op de werkplak cotet maagemet system De itroductie va ee cotet maagemet system (CMS) is maar ee eerste stap op weg aar ee volwaardige digitale leeromgevig. I de loop va het academiejaar zulle ee aatal ieuwe compoete i Mierva worde geïmplemeteerd. We vermelde o.m. : otwikkelig va ee gebruiksvriedelijke auteurstool voor iteractieve digitale ihoud. Er bestaat ee grote belagstellig bij vele docete voor ee efficiëte auteurstool. Ee succesvolle tool werd tijdes ee va de STIHO-projecte otwikkeld, maar iet i ope source. Dit zal aar ope source worde omgezet; otwikkelig va ee volwaardig toetssysteem. Het toetssysteem dat stadaard i Dokeos (maar ook i Blackboard, WebCT e adere commerciële aabiedige) aawezig is, biedt maar beperkte mogelijkhe- ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 43

18 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 18 de. De meeste uiversiteite zie zich da ook verplicht om extra software te gebruike, bv. het bekede Questio Mark Perceptio. Het ICTOteam heeft ee prototype va eige otwikkelig klaar, i ope source, dat zowat alle dekbare vraagtypes e variate mogelijk maakt, met statistische verwerkig va de resultate; i overeestemmig brege met ee aatal stadaarde die iteratioaal zij voorgesteld voor digitale leeromgevige. Dergelijke stadaarde (o.a. IMS, SCORM, QTI) zulle i de toekomst aa belag wie e moete uiteidelijk ee vlotte uitwisselig va leermateriaal tusse leeromgevige toelate. Dit zal oder meer ook het gebruik va metadata ihoude; creatie va ee persoolijke studeteruimte bie Mierva. Studete krijge da ee (beperkte) ruimte op de harde schijf om persoolijke iformatie op te slaa. Op termij moet dit uitgroeie tot ee portfoliosysteem waar ook vaardighede e competeties va de studet aa bod kue kome; voor implemetatie op ee wat lagere termij worde diverse otwikkelige op de voet gevolgd, bv. atiplagiaatsoftware. & 5. Mierva voor iet-uiversitaire istellige hogeschole e uiversiteite kleiere istellige hoe gebruike? Na de itroductie va Mierva aa de Uiversiteit Get besloot de Associatie UGet deze leeromgevig voor alle parters te gebruike, d.w.z. de Hogeschool Get, de Arteveldehogeschool e de Hogeschool West-Vlaadere. Ook de VUB vervagt vaaf oktober 2004 Blackboard door ee ope sourceleeromgevig gebaseerd op de Dokeos-software. Op iveau va hogeschole e uiversiteite is de software duidelijk ee succes. Al deze istellige beschikke evewel over uitgebreide ICT expertise, dus is het de vraag of dergelijke software ook izetbaar is i kleischaliger istellige, zoals middelbare schole. Het atwoord is duidelijk bevestiged. ICT-expertise is welkom, maar de otwikkelde software is uiteraard ook zoder aapassige bruikbaar door dergelijke istellige e dat zowel op istelligsiveau, bijvoorbeeld voor de hele school, als op iveau va idividuele leerkrachte. Het gebruik va commerciële software is voor heel wat schole fiacieel ohaalbaar. Ee toeemed aatal schole i bie- e buitelad maakt daarom gebruik va ee ope source-oplossig. De Mierva/Dokeos-software is uitsteked aagepast aa de ode, maar ook aa de soms beperkte mogelijkhede va middelbare schole. Om de software te gebruike, bestaa er verschillede wege : AFL. 8, DECEMBER 2004, 44 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING

19 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & 19 de Uiversiteit Get stelt ee testserver ter beschikkig waarop altijd de allerlaatste versie va de sofware, iclusief de eige otwikkelige, aawezig is. Op de door ICTO beheerde server http ://zephyr.uget.be ka elke geïteresseerde zich als studet registrere voor ee aatal vrije cursusse e de mogelijkhede uitteste. Op verzoek is ook ee registratie als docet mogelijk; elke geïteresseerde ka de Dokeos-software gratis dowloade e istallere op ee eige server. Hiervoor is wel eige iformaticakeis vereist over de istallatie va ee MS Widows-server of ee Liuxserver. Als alteratief ka me de serverruimte hure bij ee provider; Dokeos verleet (tege vergoedig) hostig services. Deze oplossig vereist gee ekele expertise e laat istellige toe om alle voordele va ee digitale leeromgevig te geiete zoder i ifrastructuur of persoeel te ivestere. & 6. Besluit Oderwijs is ee va de keropdrachte va elke uiversiteit. Meer e meer zij digitale leeromgevige essetieel voor het vervulle va deze opdracht. De Uiversiteit Get heeft gekoze voor ee ope source-model e hoopt hiermee ee voortrekkersrol te kue spele i het Europese oderwijsladschap. Dit heeft implicaties voor alle mogelijke vorme va oderwijs e voor alle iveaus : va odersteued elemet bij traditioeel klassikaal oderwijs tot zuiver afstadsoderwijs. Oze ervarige tijdes het eerste itroductiejaar doe os stellig vermoede dat deze ambities iderdaad zulle kue worde gerealiseerd. Note 1. Zie Willems, P., Oderwijsverieuwig e ICT i het hoger oderwijs, i ICT e Oderwijsverieuwig, 2002, p , rubriek Beleid. 2. Omtret de beamig : ope source of free software bestaat verwarrig, we houde het hier gemakshalve bij ope source-software. Zie ook http :// 3. Ee typisch voorbeeld va ope source-software is ee LAMP -systeem : Liux als besturigssysteem, Apache als webserver, MySQL als oderliggede databak e PHP als programmeertaal. De performatie va LAMP-systeme is vergelijkbaar met die va de beste commerciële variate e ze worde recet meer e meer gebruikt i grote orgaisaties (US Bureau of Cesus, Lufthasa). 4. De geoemde uiversiteite gebruike om historische redee ook commerciële producte aast de eige software. De Uiversiteit Get heeft resoluut gekoze om alle ispaige te focusse op de uitbouw va éé ekel platform. 5. Vergelijk met het debat over Liux versus Microsoft Widows. 6. Bij het omschakele op LAMP ko het Natioal Bureau of Cesus i de VS de helft bespare op de istallatiekoste voor het serverpark. 7. Voor iformatie over ope source- e free-softwareliceties verwijze we aar http :// ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & AFL. 8, DECEMBER 2004, 45

20 E-LEEROMGEVINGEN & MINERVA 1 & Zie o.m. : Chickerig, A.W. e Gamso, Z.F., Seve priciples for good practice i udergraduate educatio, i AAHE Bulleti, maart 1987, http ://aahebulleti.com/ public/archive/sevepriciples1987.asp; Chickerig, A.W. e Ehrma, S.C., Implemetig the seve priciples : techology as lever, i AAHE Bulleti, oktober 1996, http :// AFL. 8, DECEMBER 2004, 46 & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING