'EXTRA' BEVEILIGDE KARABINERS

Transcriptie

1 'EXTRA' BEVEILIGDE KARABINERS Tijdens het zekeren, op de standplaats, in een klettersteigset, als zelfzekering of in takels op de gletsjer wanneer je aan slechts één karabiner hangt gebruik je een beveiligde karabiner. Karabiners zonder beveiligde sluiting gebruik je in situaties waar waar het open gaan van één enkele karabiner niet catastrofaal kan aflopen bijvoorbeeld bij setjes en aan mobiele tussenzekeringen. Enkele jaren geleden was het aanbod aan beveiligde karabiners op de markt overzichtelijk; er waren schroefkarabiners en karabiners met twistlock-sluiting. Tegenwoordig zie je door de bomen het bos niet meer; er zijn beveiligde karabiners met minstens tien soorten sluiting te koop. Is het ene type beveiligde karabiner beter dan het andere type? En wat wordt bedoeld met de zogenaamde safebiners'? Na het lezen van dit artikel zal het je duidelijk(er) zijn. Als eerste moeten we de vraag beantwoorden waarom er überhaupt onderscheid gemaakt wordt tussen 'normale' schroefkarabiners en de zogenaamde 'extra' beveiligde karabiners (hierna afgekort EBK's genoemd). De reden daarvoor is simpel. Schroefkarabiners kunnen tijdens normaal gebruik (zoals zekeren of inbinden) relatief snel ongewild open gaan misschien makkelijker dan je op het eerste gezicht denkt! Als je leven er van af hangt is dat niet een fijn idee. Als reactie hierop zijn karabiners met sluitingen ontwikkeld die minder makkelijk ongewild open kunnen gaan de zogenaamde EBK's. Afbeelding 1: Op de standplaats als zelfzekering, tijdens het zekeren en bij het abseilen beveiligde karabiners zijn een must. Foto: Rogier van Rijn Open trillende schroefkarabiners, twistlocks en Tri-acts Schroefkarabiners kunnen open gaan door trillingen tijdens het zekeren, tijdens het abseilen of tijdens het bewegen op een standplaats. Het ene model zal makkelijker open gaan dan het andere. Dit hangt vooral af van het gemak waarmee de sluithuls om de schroefdraad draait. Bij het zekeren met een halvemastworp (HMS) kan de sluithuls open gaan doordat het touw er langs loopt. Ook kan de sluithuls per ongeluk opengedraaid worden doordat de onderarm van de zekeraar er tegenaan schuurt bij het overpakken. In beide gevallen kan het touw daarna zonder problemen de snapper open drukken en uit de karabiner schieten. Bij Twistlock- en Tri-Act-karabiners zit meestal aan de onderzijde van de sluithuls een inkeping. Kleding, gordel of touw kan achter deze inkeping blijven hangen (zie afbeelding 2). Vooral twistlocks kunnen daardoor makkelijk per ongeluk open gedrukt worden een simpele draai is voldoende. Bij Tri-Act karabiners zal dat minder snel gebeuren, maar ook hiermee zijn een aantal incidenten bekend. Beveiligde karabiners

2 Afbeelding 2: De sluiting van Tri-Act-karabiners kan ongewild open gaan doordat het touw achter de sluithuls blijft hangen. Bron: DAV, Empfehlungen zur Einrichtung von fixen Toprope-Stationen in Künstlichen Kletteranlagen, 'Extra beveiligde karabiner' of safebiner? Het is nergens vastgelegd aan welke extra veiligheidseisen een karabiner moet voldoen om EBK genoemd te mogen worden. Er zijn geen eisen of voorschriften voor hoe 'moeilijk' het moet zijn om een dergelijk type de karabiner te openen. Beter is het om te kijken naar de waarschijnlijkheid waarmee een karabiner ongewild (door trillen, handelingen of simpelweg het vergeten af te sluiten) open kan gaan. Hoe minder waarschijnlijk dit is, hoe veiliger de betreffende karabiner in theorie. Wil je 100% zekerheid dat de karabiner niet open gaat dan moet je een karabiner met slot er op gebruiken. En vervolgens natuurlijk niet vergeten de karabiner op slot te doen of de code vergeten... In de praktijk zal zo'n karabiner niet praktisch zijn als materiaalkarabiner zijn ze echter al op de markt! Afbeelding 3: Mits op slot zal deze (materiaal)karabiner vast niet ongewild open kunnen gaan. In de praktijk geen haalbare oplossing. Terug naar de vraag wat er precies bedoeld wordt met 'extra beveiligde karabiners' of safebiners? Waar staat het 'extra' ten opzichte van de 'normale' beveiligde karabiner voor? We nemen de klassieke schroefkarabiner als uitgangspunt de beveiligde karabiner. Alle karabiners waarbij het significant moeilijker is om ze ongewild te openen (of ongewild vergeten ze te sluiten) gelden als 'extra beveiligde karabiner' (EBK). Helaas is het onmogelijk om precies te bepalen hoeveel de ene karabiner veiliger is dan de andere. Er spelen zo veel factoren een rol dat kwantificeren onmogelijk is. In het verleden is vaak de term 'safebiner' gebruikt om de veiligste EBK's aan te duiden. Hoeveel veiliger deze safebiners waren in vergelijking met andere EBK's was lastig te bepalen. Veel hangt daarbij van het specifieke gebruik af. Mede vanwege de enorme hoeveelheid nieuwe typen beveiligde karabiners op de markt riep de term wel meer vragen op dan antwoorden. Internationaal wordt de term safebiner steeds minder gebruikt en het is daarom beter de term niet meer te gebruiken. 'Extra beveiligde karabiner' (EBK) is de term voor alle soorten karabiners met een sluitingsmechanisme dat lastiger ongewild open gaat/te openen is dan de standaard schroefkarabiner. De veiligste sluitingen Hoewel het dus niet mogelijk is exact te zeggen hoeveel veiliger de ene EBK is dan de andere, kunnen we wel een voorzichtige uitspraak doen welke typen EBK in positieve zin opvallen. In de afbeelding 3 staan de vier typen EBK die volgens de Sicherheitsforschung van de Duitse Alpenvereniging bij normaal gebruik in de klim- en bergsport het best zijn. Vergeet trouwens niet dat de methode met twee naast elkaar ingehangen (schroef)karabiners ook een prima oplossing is! In dat geval is er namelijk sprake van een echte back-up. Beveiligde karabiners

3 Afbeelding 3: Een aantal van de veiligste extra beveiligde karabiners op de markt. Van links naar rechts de Petzl Ball-Lock, de DMM BelayMaster, een karabiner met bajonetsluiting (1=duw, 2=draai, 3=trek, daarna openduwen), en een karabiner met trek/draaisluiting. Karabiners met met bajonetsluiting worden naar ons weten niet meer geproduceerd. Bron: DAV 'Empfehlungen zur Einrichtung von fixen Toprope-Stationen in Künstlichen Kletteranlagen, 2009'. BelayMaster De Belaymaster heeft als voordeel dat er nooit een dwarsbelasting van de karabiner kan optreden en dat het zekeringsapparaat altijd op de juiste plek in de karabiner zit. Het plastic klepje kan alleen dicht als de schroef dicht is gedraaid daardoor heb je direct een goede check dat de karabiner dicht is. De AustriAlpin OvaLock en Mammut Element Smart zijn vergelijkbaar. Nadeel van dit type karabiner is dat het klepje tijdens het zekeren bepaalde zekeringsapparaten in de weg kan zitten. Zekeren met HMS knoop of een CT Click-UP kan daarom niet. Ball-Lock De Petzl Ball-Lock karabiners (er is o.a. een HMS-karabiner) hebben als voordeel dat ze bijna niet onopzettelijk open kunnen en geschikt zijn voor alle zekeringapparaten. Nadeel is de moeilijke bediening met handschoenen en de gevoeligheid voor vuil. De visuele controle is minder makkelijk dan met een BelayMaster. Inbinden in de klimhal met minimaal één EBK In ongeveer de helft van alle Nederlandse klimhallen wordt gebruik gemaakt van indirect inbinden. In de touwen zitten voorgeknoopte lussen waar je je aan vast maakt met een karabiner het zogenaamde indirect inbinden. Gebruik in dat geval nooit één enkele schroefkarabiner of twistlock maar altijd of één EBK of tegelijk twee niet- EBK-karabiners. Je reduceert hiermee de kans aanzienlijk dat je per ongeluk los komt van het touw. Om die reden is het sinds 1 januari 2012 in de meeste hallen (waar men indirect inbind) verplicht om minimaal één EBK te gebruiken. Schroefkarabiners wegdoen? Moet je nu je normale schroefkarabiners wegdoen? Nee. Er is geen reden om ze weg te doen. Je kunt ze prima gebruiken, mits je in de meest kritieke situaties een EBK gebruikt of een tweede karabiner als back-up gebruikt. Controleer regelmatig of de sluiting van de schroef nog dicht zit. Of hang de schroef met de opening naar beneden (zie afbeelding 3) zodat de schroef niet door de zwaartekracht open kan draaien. Koop je nieuwe schroefkarabiners, koop dan exemplaren waarbij de schroef niet open kan trillen. Afbeelding 3: Niet zo, maar zo: hang de karabiner op de kop in de standplaats om ongewild open draaien/trillen tegen te gaan. Beveiligde karabiners

4 Voor twistlocks geldt hetzelfde als voor normale schroefkarabiners: je kunt ze prima gebruiken, mits je in de meest kritieke situaties een EBK gebruikt of een tweede karabiner als back-up gebruikt. Overzicht beveiligde karabiners De belangrijkste reden dat er zo veel soorten EBK's op de markt zijn is dat er verschillende gebruikersgroepen zijn met elk hun eigen wensen. Omdat veel van deze wensen en eisen persoonlijk zijn is het moeilijk om antwoord te geven op de vraag welke karabiner de 'beste' of 'veiligste' is. Daarnaast proberen fabrikanten zich te onderscheiden van de concurrentie door met eigen, vermeend beter functionerende, sluitingsmechanismen te komen. Hieronder zetten we de meest gebruikelijke sluitingen die op de markt zijn voor je op een rij: Niet-beveiligde karabiner Standaard schroefkarabiner Schroefkarabiner met visuele controle Niet-beveiligde karabiner met gebogen snapper. Sluithuls die met meerdere wendingen vastgeschroefd moet worden. Draai, draai, draai duw open. Wanneer sluithuls niet volledig gesloten is, is een signaalkleur zichtbaar (fabrikant: Petzl). Schroefkarabiner met Anti-Vibration sluithuls Sluithuls die door toepassing van een 'Anti-Vibration' rubbertje niet ongewild open kan trillen (fabrikant: DMM). Twistlock Sluithuls die met een enkele draai te openen is. Halve draai duw open. Push/twistsluiting Ook wel schuif/draai, Tri-Act of push/twist sluiting genoemd. Duw draai open. Beveiligde karabiners

5 Push/twistsluiting+extra vergrendeling Karabiner met Push/twistsluiting met extra vergrendeling (fabrikant: AustriAlpin). Petzl Ball-Lock Sluithuls met groen knopje wat ingedrukt moet worden om de huls te kunnen draaien (fabrikant; Petzl). Pull/twistsluiting Met tegengestelde handeling van de push/twist sluitingen daardoor iets veiliger. Trek draai open. DMM BelayMaster AustriAlpin OvaLock Mammut Element Smart Karabiner met een normale schroefsluiting met daaroverheen een plastic sluitbeugel die verdraaien van de karabiner in de gordel voorkomt en verhinderd dat de snapper ongewild open gaat (fabrikant DMM). Karabiner met een normale sluiting met een aan de snapper bevestigde plastic sluitbeugel die verdraaien van de karabiner in de gordel voorkomt en verhinderd dat de snapper ongewild open gaat (fabrikant: AustriAlpin). Karabiner met een twistlock-sluiting die door een plastic sluitbeugel wordt afgesloten. Deze voorkomt verdraaien van de karabiner in de gordel en verhinderd het ongewild open gaan van de snapper (fabrikant: Mammut). Veersluiting snapper Magnetische sluiting snapper Edelrid HMS Strike Slider Door het samenknijpen van twee geveerde plaatjes op de snapper wordt de sluiting ontgrendeld (fabrikant: Skylotec). Door het samenknijpen van twee magnetische plaatjes op de snapper wordt de sluiting ontgrendeld (fabrikant: Black Diamond). Tevens anti-draai vorm. Door het indrukken van een knopje op de snapper wordt de sluiting ontgrendeld (fabrikant: Edelrid). Beveiligde karabiners

6 Black Diamond Gridlock/Climbing Tech. Concept HMS/etc. Klettersteig-sluiting 1 Klettersteig-sluiting 2 Karabiners met een extra beugeltje of clip die de karabiner op de juiste plaats in de gordel houdt. Met meerdere soorten sluiting mogelijk (diverse fabrikanten). Karabiner met een sluiting die door het samenknijpen van de handpalm en vingers ontgrendeld wordt. Karabiner met een sluithuls die met beweging door één vingertop naar beneden ontgrendeld wordt. Tabel 1: productoverzicht van de verschillende soorten beveiligde karabiners die op de markt zijn. Bron foto's: fabrikanten. Onduidelijkheid bij aankoop Misschien had je gehoopt in dit artikel een lijst te vinden van alle extra beveiligde karabiners of een opsomming van de karabiners van onveilig tot meest veilig. Helaas, dat is niet doenbaar. Er zijn zo veel verschillende karabiners op de markt, en er zijn zo veel verschillende toepassingen denkbaar, dat het onmogelijk is om een rangorde te maken. Je zult zelf moeten besluiten welke type het best voor jou geschikt is. Laat je hierbij voorlichten door de verkoper. Als je uiteindelijk tijdens een toepassing twijfel hebt over de veiligheid kun je altijd een back-up gebruiken. Tot slot Geen enkele beveiligde karabiner is 100% foolproof. We willen namelijk dat de extra beveiligde karabiners die we gebruiken ook makkelijk te openen zijn en daarmee halen we de eis dat ze niet per ongeluk open mogen gaan onderuit. Controleer altijd goed of de betreffende karabiner dicht zit als je leven van slechts één punt of één enkele zekering afhangt (abseilen, ombouwen, zelfzekering, zekeren, etc). Doe altijd een Partnercheck om te controleren of de karabiner van het zekerapparaat (en de eventuele) inbindkarabiner) op de juiste manier ingehangen en gesloten is. Twee paar ogen ziet meer dan één paar. Beveiligde karabiners