Serieus werk maken van leiderschap Een artikel van Ben Tiggelaar

Transcriptie

1 Serieus werk maken van leiderschap Een artikel van Ben Tiggelaar Met relevante lessen over leiderschap

2 Serieus werk maken van leiderschap Veel leidinggevenden staan onder druk. Dat ondermijnt niet alleen hun eigen functioneren, maar ook dat van de collega s die zij leiden. Om deze crisis te doorbreken moeten we weten wat we zoal verstaan onder leiderschap, begrijpen hoe je leiderschap kunt ontwikkelen en hier vervolgens serieus werk van maken. Ben Tiggelaar EEN ARTIKEL VAN BEN TIGGELAAR // 02 Leidinggeven in Nederland anno 2015 is niet makkelijk. Maatschappelijke, economische en sociale ontwikkelingen oefenen dag-in-dag-uit druk uit op onze teammanagers, meewerkend voormannen, hoofdverpleegkundigen en werkplaatschefs. Laat ik drie bewegingen noemen die iedereen herkent. 1) Allereerst is het in onze samenleving al lang niet meer vanzelfsprekend dat leiders grote invloed hebben. Volgens Harvard-hoogleraar Barbara Kellerman stond de afgelopen eeuw in het teken van talloze emancipatiebewegingen waarmee de macht van leiders verschoof naar volgers. 2) Ook zijn er de meer recente grote voorbeelden op het gebied van ontspoord leiderschap in het bedrijfsleven. Internationale schandalen, van Enron tot Volkswagen. En nationale, van Ahold tot Imtech. Wie het woord manager op zijn visitekaartje heeft staan, wordt door veel mensen op voorhand gewantrouwd. 3) Daarnaast heeft elke leidinggevende ook gewoon nog te maken met de stress die zijn of haar dagelijkse werk zelf met zich meebrengt. Veel leidinggevenden klagen dat ze hun eigen taken niet afkrijgen. Laat staan dat ze toekomen aan het echt effectief begeleiden van de mensen in hun team. Later meer hierover. In de meeste werkomgevingen speelt er nog veel meer. Maar zelfs wanneer je alleen kijkt naar deze drie ontwikkelingen, snap je dat de druk bij veel leidinggevenden de laatste jaren steeds hoger oploopt. Van alle factoren heeft de direct leidinggevende de meeste invloed

3 De impact van leiderschap Leidinggeven blijft intussen een grote verantwoordelijkheid. Onderzoek, onder meer van het Amerikaanse bureau Gallup, laat zien dat van alle factoren in de werkomgeving het optreden van de direct leidinggevende de meeste invloed heeft op de werkende mens. EEN ARTIKEL VAN BEN TIGGELAAR // 03 Meer dan de helft van de werkenden voelt zich gedemotiveerd door zijn leidinggevende De leidinggevende heeft een grote impact op ons werkplezier, op onze motivatie en op onze uiteindelijke prestaties. Die impact kan positief zijn. Maar helaas krijgt slechts een minderheid van de leidinggevenden dat voor elkaar. In verreweg de meeste gevallen is de impact van leiderschap negatief. De VS gaan aan kop: de helft van alle werkenden is vanwege een slechte baas wel eens van baan veranderd. Maar ook in Nederland stelt een ruime meerderheid van de medewerkers dat hun direct leidinggevende een demotiverend werkklimaat creëert. De gevolgen van ineffectief leiderschap variëren van relatief onschuldig, zoals verminderde productiviteit, tot ronduit ernstig, zoals chronische stress en allerlei daaraan gerelateerde gezondheidsklachten. Inzichten uit leiderschapsonderzoek Leidinggevenden die onder druk staan, werkenden die gedemotiveerd raken... Het wordt tijd dat we serieus werk gaan maken van leiderschap. Dat we ons verdiepen in de vraag wat goed leiderschap is en hoe we dat ontwikkelen binnen onze bedrijven en instellingen. Er is gelukkig veel relevante kennis voorhanden. Al vanaf het midden van de 20e eeuw wordt er volop academisch onderzoek gedaan naar de factoren die leiderschap meer of minder effectief maken. Een breed gedragen inzicht binnen het leiderschapsonderzoek is dat leiders verder moeten kijken dan projecten, taken en deadlines. Wie zijn team echt wil motiveren en tot bovengemiddelde prestaties wil komen, moet zich ook inspannen voor de groei van de mensen in zijn team. Bijvoorbeeld door aandacht te besteden aan de hogere doelen achter het werk, door mensen intellectueel uit te dagen en door hen niet als collectief, maar als individuen te benaderen. Onderzoekers als Bernard Bass en Bruce Avolio formuleren het als volgt: effectief leiderschap vraagt niet alleen aandacht voor de transactionele aspecten, maar ook voor de transformationele. Wat betekent dat? Leiders moeten verder kijken dan het werk dat vandaag gedaan moet worden en zich ook richten op de transformatie, de ontwikkeling van de mensen om hen heen. Dat geldt in het bijzonder voor organisaties die te maken hebben met onzekerheid en verandering. Werk maken van leiderschap is een opdracht voor de hele organisatie, maar de grootste inspanning zul je als leidinggevende zelf moeten leveren. Dat betekent: eerst jezelf ontwikkelen voordat je de mensen om je heen kunt helpen in hun ontwikkeling. Om met Peter Drucker te spreken: wie leiding wil geven aan anderen, moet eerst leren om leiding te geven aan zichzelf.

4 Een eenvoudig framework Werkgericht en mensgericht leiderschap... Leidinggeven aan jezelf, leidinggeven aan anderen... Als je deze dimensies combineert, ontstaat een eenvoudig framework op het gebied van leiderschapsontwikkeling. Een plaatje dat laat zien binnen welke domeinen je als leider kunt groeien. Het framework helpt je daarnaast om ordening aan te brengen in alle inzichten, theorieën, modellen, tips en tricks die er op het gebied van leiderschap in omloop zijn. Een paar voorbeelden... leidinggeven aan anderen Lean Start with why * Adviezen op het gebied van time-management en productiviteit (zoals Getting Things Done van David Allen) passen linksonder in het model. Deze adviezen zijn werkgericht en draaien om leidinggeven aan jezelf. Je hebt dit soort adviezen nodig om je eigen werk efficiënter te doen. EEN ARTIKEL VAN BEN TIGGELAAR // 04 * Ideeën over het vinden en formuleren van je persoonlijke missie (zoals de True North-aanpak van Bill George) passen rechtsonder in het model. Ze gaan over leidinggeven aan jezelf en zijn mensgericht. Je hebt dit soort ideeën nodig om heldere prioriteiten te kunnen stellen in je werk. Maar ook om je eigen stem te vinden, een belangrijke voorwaarde voor het inspireren van anderen. * Methodes voor verbeteren in organisaties (zoals de lean-methode, oorspronkelijk van James Womack & Daniel Jones) horen linksboven. Ze gaan over leidinggeven aan anderen en zijn werkgericht. Je hebt dit soort methodes nodig om samen progressie te boeken in het werk van vandaag. * Inzichten rond het zoeken naar de hogere bedoeling van werk (zoals Start with why van Simon Sinek) horen rechtsboven. Ze zijn mensgericht en gaan over leidinggeven aan anderen. Je hebt dit soort inzichten nodig om te komen tot bijzondere prestaties en tot vernieuwing. leidinggeven aan jezelf Getting things done werkgericht True North mensgericht

5 Waar moet je beginnen? Waar staan we op dit moment in onze leiderschaps ontwikkeling? Waar moeten we beginnen? Natuurlijk verschilt dat per persoon. De een worstelt met werkgericht persoonlijk leiderschap, de ander met mensgericht leidinggeven aan anderen. Maar er zijn wel een paar accenten te plaatsen. EEN ARTIKEL VAN BEN TIGGELAAR // 05 In een kleine peiling die ik recent uitvoerde met opleidingsbedrijf DenkProducties en het tijdschrift Management Team, gaven ruim 350 leidinggevenden aan waar bij hen de schoen wringt. Uit een reeks van mogelijke problemen, konden ze telkens drie aankruisen. En dat leidde tot het volgende beeld... De problemen die het hoogste scoren in de twee kaders zijn allemaal werkgericht. Het gaat over de waan van de dag, intern gedoe, werkdruk en gebrek aan discipline. Mijn inschatting is dat de managers die deelnamen aan dit onderzoek -net als veel van hun collega szo worden opgeslokt door de dagelijkse werkgerichte problemen, dat de mensgerichte aspecten van het leidinggeven niet of nauwelijks aan bod komen. En dat betekent dat je op z n best in een vicieuze cirkel belandt en op zijn slechtst in een negatieve spiraal. Omdat je het zo druk hebt, kom je er niet aan toe om jezelf en je team te ontwikkelen. Dat ondermijnt de motivatie en de prestaties van jezelf en van je collega s. Top 3 problemen bij het leidinggeven aan jezelf 1. Waan van de dag: door de dagelijkse hectiek kom ik niet aan mijn eigen doelen toe (56,6%) 2. Werkdruk: zoveel taken, zo weinig tijd (37,5%) 3. Spagaat: mijn directie wil van alles, mijn medewerkers willen van alles. En ik moet het verbinden. (32,1%) Top 3 problemen bij het leidinggeven aan anderen 1. Samenwerking: intern gedoe wint het van collectieve belangen (44,3%) 2. Discipline: afspraken worden niet nagekomen (43,7%) Bureaucratie: procedures hinderen ons échte werk (33,9%) De problemen draaien om de waan van de dag, intern gedoe, werkdruk en gebrek aan discipline

6 Leiderschapsontwikkeling in vijf stappen Wanneer je serieus wilt werken aan de ontwikkeling van je leiderschap, dan zijn -minimaal- de vijf volgende stappen nodig. Deze stappen zijn per stuk niet ingewikkeld. Ze kunnen bovendien grotendeels worden gezet tijdens de dagelijkse werkzaamheden. Maar ze kosten wel aandacht, energie en de bereidheid om nieuwe dingen te proberen. 1 Wie zijn leiderschap wil ontwikkelen moet allereerst een beeld hebben van wat leiderschap behelst. Wat zijn de meest waardevolle ideeën? Wat spreekt je aan? Wat heeft anderen geholpen in hun ontwikkeling? 4 Onderweg reflecteer je en stuur je bij waar nodig: werken je acties zoals je had verwacht? Wat kan er anders, wat kan er beter? Wat ervaar je zelf en wat vinden de mensen met wie je samenwerkt? Leiderschap ontwikkel je voornamelijk door te doen EEN ARTIKEL VAN BEN TIGGELAAR // 06 2 Formuleer 3 Uit vervolgens je eigen leerdoelen. Het framework dat we hiervoor bespraken kan je daarbij helpen. Waar sta je nu en waar is verdere ontwikkeling nodig? Wat denk je zelf en wat zeggen de mensen met wie je samenwerkt? je leerdoelen leid je concrete actiepunten af. Je gaat gericht zoeken naar mogelijkheden in het dagelijkse werk om -stapje-voor-stapje- nieuwe inzichten uit te proberen. Leiderschap ontwikkel je voornamelijk door te doen. 5 Monitor de voortgang en maak je progressie zichtbaar. Bijvoorbeeld door jezelf dagelijks een rapportcijfer te geven voor je inspanning en door je bevindingen op te schrijven in een logboek. Daardoor blijf je gemotiveerd en wordt leiderschapsontwikkeling een natuurlijk onderdeel van je werkdag. Gaandeweg zul je merken dat je groeit als leider en dat de positieve impact die je kunt hebben steeds meer realiteit wordt. Dat is niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor de mensen met wie je samenwerkt en voor de organisatie als geheel. Ben Tiggelaar verzorgt jaarlijks het seminar Leiderschap in één dag. Kijk voor de eerstvolgende editie op de site: