Tweelingen en school

Transcriptie

1 Tweelingen en school Informatie voor leerkrachten 2007, Suzanne Lagerweij, originele Engelse versie: 2006, Pat Preedy Introductie Het aantal tweelingen is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. In 1990 werden er in Nederland 2690 tweelingen geboren en in 2006 is dit aantal opgelopen tot Dit komt door de toegenomen leeftijd waarop vrouwen kinderen krijgen, verbeterde neonatale zorg en door toename van het aantal vruchtbaarheidsbehandelingen. Tweelingen worden vaak ten onrechte vergeleken met broertjes en zusjes die vlak na elkaar geboren zijn. Daarom is het van belang dat ouders en leerkrachten zich bewust worden van de specifieke tweelingsituatie en de invloed daarvan op de lichamelijke, intellectuele, persoonlijke, sociale en emotionele ontwikkeling van tweelingkinderen. Hoe ontstaan tweelingen? Tweelingen onstaan als een bevruchte eicel zich splitst (een-eiig) of als twee eitjes tegelijk worden bevrucht (twee-eiig). Een-eiige tweelingen Een-eiige tweelingen hebben hetzelfde geslacht en zijn genetisch identiek. Dit komt doordat ze uit dezelfde bevruchte eicel komen die zich vlakna de bevruchting heeft gesplitst. Hoe later de embryo zich splitst, hoe groter de kans op complicaties. Vroege splitsing resulteert in aparte vruchtzakken en placenta's en latere splitsing kan leiden tot een gedeelde vruchtzak en gedeelde placenta (en bloedsomoop). In sommige gevallen leidt een gedeelde bloedsomloop tot een ongelijke verdeling van voedingsstoffen (Twin to Twin Transfusion Syndrome), waardoor het ene kind groter wordt dan de ander. Erg late splitsing van de embryo kan leiden tot een Siamese tweeling. Eén-eiige tweelingen worden ook wel identieke tweelingen genoemd, omdat ze meestal veel op elkaar lijken. Uiterlijk dan. Wat betreft karakter kunnen één-eiige tweelingen tamelijk verschillend zijn, waardoor sommige ouders geneigd zijn te geloven dat hun tweeling toch twee-eiig is. Twee-eiige tweelingen Twee-eiige tweelingen ontstaan nadat twee eicelen worden bevrucht door twee verschillende zaadcellen. Deze tweelingen delen gemiddeld vijftig procent van de genen en lijken dus niet meer op elkaar dan broers en zussen. Ze kunnen zowel hetzelfde geslacht hebben (twee jongens of twee meisjes) als verschillend (jongen/meisje). Bij twee-eiige tweelingen is vaak na de geboorte direct zichtbaar dat het een twee-eiige tweeling is. In sommige gevallen zijn de placenta's aan elkaar gegroeid waardoor ze ten onrechte worden verward met een een-eiige tweeling.

2 Grotere meerlingen Drielingen (of grotere meerlingen) kunnen ontstaan door bevruchting van meerdere eicellen, of door de bevruchting van een enkele eicel. Drielingen kunnen dus zowel een-eiige, twee-eiig als drie-eiig zijn. De kans op zwangerschaps- of bevallingscomplicaties zoals vroeggeboorte of extreem laag geboortegewicht neemt toe met het toenemende aantal babies. Gemiddeld worden drielingen geboren na 33 weken zwangerschap. De ontwikkeling van Tweelingen Vroege ontwikkeling De kans op complicaties tijdens de zwangerschap en geboorte is bij tweelingkinderen vele malen groter dan bij eenlingen. Als gevolg van vroeggeboorte of vertraagde groei tijdens de zwangerschap worden tweelingkinderen vaker geboren met een laag geboortegewicht en/of lichamelijke afwijkingen. Gemiddeld worden tweelingen vier weken te vroeg geboren en wegen ze een kilo lichter dan eenlingen. Vertraagde ontwikkeling Veel tweelingkinderen zijn te vroeg geboren. Zelfs als er geen lichamelijke afwijkingen zijn als gevolg van vroeggeboorte en laag geboortegewicht, kan de geboortedatum toch erg belangrijk zijn. Kinderen die een paar maanden te vroeg zijn geboren, zouden wat betreft ontwikkeling vergeleken moeten worden met kinderen die een paar maanden jonger zijn. In sommige gevallen kan het beter zijn om tweelingkinderen later te laten instromen op de basisschool. Een lastig situatie ontstaat als één van de kinderen beduidend achter loopt ten opzichte van de ander. De vraag die dan speelt, is of de ander dan wel aanvang op school moet maken. Het is niet vanzelfsprekend dat de kinderen op zo'n moment gescheiden worden, vanwege het bestaan van de zogenaamde tweelingrelatie. In dergelijke gevallen is professionele ondersteuning gewenst, om te bepalen welke interventie voor de kinderen gewenst is. Intellectuele ontwikkeling Gemiddeld scoren tweelingkinderen iets lager op IQ tests en taaltests, alhoewel er ook tweelingkinderen zijn die hoger scoren dan hun leeftijdsgenoten. Deze lagere scores zijn een gevolg van de specifieke 'tweelingomgeving', waarin de kinderen de aandacht van de ouders moeten delen. Aangezien tweelingkinderen minder interactie hebben met de ouder en doordat ze vaak sterk gericht zijn op elkaar, kunnen ze elkaars verkeerde uitspraak gaan immiteren waardoor er een vertraagde taalontwikkeling of autonome taal (cryptophasia of idioglossia) kan ontstaan. Het is aan te bevelen dat scholen de taalontwikkeling van tweelingen goed onderzoeken en dat men er niet vanuit gaat dat een vertraagde taalontwikkeling vanzelf verdwijnt. Met behulp van een individeel werkplan (per kind) en eventuele begeleiding door een logopedist kan de taalachterstand worden verholpen. Persoonlijke, sociale en emotionele ontwikkeling De persoonlijke, sociale en emotionele ontwikkeling van tweelingkinderen verloopt anders dan bij eenlingen. Dit heeft te maken met de aanwezigheid van het andere tweelingkind om zich mee te vergelijken en de competitie mee aan te gaan. Alhoewel kinderen zichzelf altijd zullen vergelijken met anderen en proberen elkaar te domineren, is deze strijd bij tweelingen meer intens.

3 Vergelijking Kinderen worden vaak met elkaar vergeleken door ouders, leerkrachten en anderen. Dat is ook nodig om een idee te krijgen van wat 'normaal' is. Bij tweelingen worden vergelijkingen gemaakt vanaf de geboorte zonder het excuus dat de één beduidend jonger is dan de ander. Er zullen altijd onderlinge verschillen bestaan bij tweelingkinderen. Ieder kind is nou eenmaal anders. Dat kan lastig zijn, bijvoorbeeld als de één zich sneller ontwikkelt dan de ander. Ook als de één wel een beloning verdient en de ander niet, kan het lastig zijn om het ene kind te belonen en de ander te troosten. Als een tweelingkind altijd wordt vergeleken met de ander, kan kan dit een negatieve invloed hebben op het zelfvertrouwen. De kinderen zullen zelf ook de vergelijking met de ander maken op zoek naar verschillen om te bewijzen dat de één beter is dan de ander. Het is van belang dat ouders en leerkrachten de eigenheid van elk kind benadrukken. Door aan elk kind apart aandacht te besteden en door sterke kanten te benoemen, kan het zefvertrouwen vergroot worden. Als één van de tweelingkinderen door de leerkracht wordt besproken met collega's of de ouders, dan zal dit kind vergeleken moeten worden met leeftijdsgenoten en niet alleen met het andere tweelingkind. Door de voortgangsgesprekken per kind te laten plaatsvinden, bestaat de mogelijkheid om beide kinderen voldoende aan bod te laten komen. Ook is het van belang om in deze gesprekken aandacht te besteden aan de tweelingrelatie op school. Competitie en rivaliteit Bij tweelingen kan de rivaliteit sterker zijn dan bij eenlingen. Tweelingkinderen zijn soms zeer competatief ingesteld met een overgevoeligheid voor wat 'eerlijk' is, wat zich kan uiten in het eisen van een gelijke behandeling. Leerkrachten begrijpen niet altijd waarom het ene tweelingkind van streek raakt omdat de ander 'iets beters' krijgt. Als in de klas de één als eerste mag en de ander als tweede, kan de tweede het gevoel hebben door anderen als mindere te worden beschouwd. Tweelingen hebben wat extra hulp nodig om te leren dat het leven niet eerlijk is en dat ze niet altijd hetzelfde kunnen krijgen. Ouders en leerkrachten kunnen kinderen hierbij helpen door elk kind apart te prijzen voor prestaties en door ze te leren blij te zijn voor de ander als die succes heeft. Dominantie Tweelingen kennen verschillende vormen van dominantie: Geen van beiden domineren Eén kind is altijd dominant De kinderen zijn afwisselend dominant Dominantie wisselt per situatie Als in de thuissituatie één van de kinderen altijd dominant is, betekent dit niet dat op school dezelfde situatie ontstaat. Observaties van de tweeling, bij voorkeur in een vrije spelsituatie, kan inzicht geven in de mate van dominantie in de klas en de manier waarop dit het leren beinvloedt. Als één van beide kinderen de ander in sterke mate domineert, bijvoorbeeld door altijd antwoord te geven voor de ander, kan de ander er moeite mee hebben om goed te functioneren op school. Overheersende dominantie kan een reden zijn om de kinderen in aparte klassen te plaatsen. Door het scheiden van de kinderen kan de situatie ontstaan dat het dominante kind zelfvertrouwen verliest en het andere kind juist opbloeit. Daarom is het plaatsen in aparte klassen niet altijd de beste oplossing in een dergelijke situatie. Als één van beide kinderen de ander altijd domineert, probeer dan situaties te creëeren waarin de kinderen apart kunnen spelen of werken. Het spelen met jongere

4 kinderen kan het niet-dominante kind helpen het leiderschapsgevoel te ontwikkelen, ten einde de weerbaarheid ten opzichte van het andere tweelingkind te vergroten. Door het dominante kind met oudere kinderen te laten spelen kan hij of zij leren bevelen van anderen op te volgen. Individualiteit en zelfbeeld De basis voor persoonlijke, sociale en emotionele ontwikkeling is het bewustzijn van een eigen 'ik' en de ontwikkeling van een positief zelfbeeld. Kinderen gaan zichzelf vanaf een jaar of vier indelen in categoriëen op basis van leeftijd, lengte en geslacht, verwijzend naar zowel gedragskenmerken als uiterlijke kenmerken. Voor tweelingen komt daar nog een categorie bij: het tweeling zijn. Het 'ik' gevoel en de ontwikkeling tot individu zijn onlosmakelijk verbonden met de mate waarin zij door zichzelf en/of door anderen als koppel worden gezien. Sommige tweelingen zijn zo afhankelijk van elkaar dat zij niet in staat zijn om als individuen te functioneren. De meerlingrelatie variëert van kinderen die zich als verschillende onafhankelijke individuen profileren tot kinderen die alleen in staat zijn om als koppel te functioneren. De volgende indeling beschrijft de drie belangrijkste 'types': Closely coupled (vrijwel onafscheidelijk) Mature dependants (kunnen goed met en zonder elkaar) Extreme individuals (zetten zich sterk tegen elkaar af) Tweelingkinderen die zich gedragen alsof ze een koppel of unit zijn en die door anderen als koppel worden benaderd. De kinderen reageren op beide namen en zijn soms niet in staat hun eigen spiegelbeeld te herkennen. Ze hebben weinig of geen vrienden buiten de tweelingrelatie en kunnen als koppel samenspannen. Tweelingkinderen die de aanwezigheid van de ander op prijs stellen en die zowel als individu als samen met de ander kunnen functioneren. Ze zijn in staat eigen interesses en vriendschappen te ontwikkelen zonder zich schuldig te voelen tegenover de ander. Tweelingkinderen die hinder ondervinden van de tweelingrelatie resulterend in ruzies, ontkenning van de tweelingrelatie, zich afzettend tegen de ander om de eigen identiteit te waarborgen Scheiding op school Het scheiden van tweelingen vereist zorgvuldige overwegingen en goed overleg met de ouders. De meeste tweelingen hebben voor aanvang van de basisschool weinig of geen ervaringen in het gescheiden van elkaar zijn. Ze kunnen veel moeite hebben met het wennen aan dubbele scheiding: van de ouders en van het andere tweelingkind. Veel scholen hebben een tweelingenbeleid (geschreven en ongeschreven) dat gericht is op het scheiden van tweelingen, omdat ze zich dan beter als individu zouden kunnen ontwikkelen. Ook komt het voor dat tweelingen juist bij elkaar worden gehouden. Echter, er bestaat geen 'goed' of 'fout' met betrekking tot het al dan niet scheiden van tweelingen. De

5 behoeften van elk kind moet zorgvuldig worden bekeken, zowel als individu als vanuit de tweelingrelatie. Ook zouden eenmaal gemaakte beslissingen niet onomkeerbaar moeten zijn. Soms blijkt de praktijk toch anders uit te pakken dan vooraf voorspeld. Flexibliteit is de keyword voor zowel ouders als leerkrachten. Voordelen van het scheiden op school De kinderen zijn in de gelegenheid om zich in de klas als individu te gedragen De leerkracht is sneller geneigd het tweelingkind te vergelijken met leeftijdgenoten in plaats van met het andere tweelingkind De kinderen kunnen zich vrij gedragen zonder dat het andere meerlingkind aan de ouders dingen doorvertelt De kinderen krijgt de kans om vrienden te maken en te socialiseren als individuen Nadelen van het scheiden op school Tweelingkinderen kunnen de behoefte hebben aan de steun van de ander, met name als ze nog geen ervaring hebben met het gescheiden zijn Zelfs als tweelingkinderen zonder elkaar kunnen, hebben ze soms de behoefte om te volgen wat de ander aan het doen is Als de één dominant is, dan kan hij of zij zelfvertouwen verliezen als de ander er niet is om voor te zorgen De kinderen kunnen zich thuis nog sterker gaan vergelijken, vooral wanneer de één zich sneller ontwikkelt dan de ander Vaak begrijpen leerkrachten niet waarom een kind 'tweelinggedrag' vertoont (zoals van slag zijn, omdat de ander er niet is) Tweelingkinderen hebben baat bij scheiding als: één van de kinderen beduidend verder is dan de ander één van de kinderen zichzelf als de verliezer beschouwt blijkt dat één van de kinderen het werktempo vertraagt of versnelt vanwege de ander ze storend gedrag vertonen als koppel één van de kinderen niet in staat is om te socialiseren met andere kinderen er sprake is van extreme competitie waarbij het voornaamste doel is om elkaar te verslaan één of beiden tot in het extreme elkaars tegenpolen proberen te zijn er sprake is van gebrek aan privacy omdat de één constant verslag uitbrengt aan de ouders over de activiteiten en voortgang van de ander

6 Conclusie Bij het opstellen van tweelingenbeleid kan schooldirectie zelf kiezen wat voor soort school zij willen zijn: 'Extreme individualising' school Flexibele school Tweelingkinderen worden altijd gescheiden vanuit het idee dat dit de kinderen helpt zich als individu te ontwikkelen. School is zich bewust van de potentiële behoeften van tweelingkinderen en hun ouders 'Closely coupling' school Tweelingkinderen worden altijd bij elkaar geplaatst vanuit het idee dat ze een koppel zijn. Scholen die te klein zijn om tweelingkinderen in aparte groepen te plaatsen, kunnen toch een flexibel beleid hanteren. Ook binnen dezelfde groep kan de leerkracht de kinderen benaderen vanuit hun behoeften als individu en als tweeling en ze stimuleren in hun persoonlijke, sociale en emotionele ontwikkeling. Ten slotte is tweeling zijn niet alleen een beperking. Er zijn ook een aantal voordelen ten opzichte van eenlingen: een unieke en bijzondere relatie gewend zijn aan het delen van de aandacht van de ouder(s) vanaf de geboorte de aanwezigheid van een kameraad en vriend om samen te spelen of huiswerk te maken een concurrent die je kan aansporen om beter te presteren Met voldoende begrip en ondersteuning daar waar nodig krijgen tweelingen de gelegenheid om zich op school goed te ontwikkelen en daarbij te genieten van het feit dat ze meerling zijn. Voor meer informatie, kijk op Desgewenst kan via deze website een aanvraag worden ingediend voor een lezing over tweelingen.