Rapportage. Benchmark toeristisch-recreatief beleid van gemeenten. Kamer van Koophandel Den Haag. Editie 2010/2011 (tweede meting)

Transcriptie

1 Rapportage Benchmark toeristisch-recreatief beleid van gemeenten Editie 21/ (tweede meting) Kamer van Koophandel Den Haag

2 Colofon Benchmarkonderzoek toeristisch-recreatief beleid van gemeenten Regio Kamer van Koophandel Den Haag Editie 21 / (tweede meting) Uitgever: Kamer van Koophandel Den Haag Foto s: Michel ter Wolbeek / Bureau van Toerisme Contactpersoon: Ruud Mannaart (tel , ruud.mannaart@kvk.nl) Den Haag, juni De informatie uit dit onderzoek mag worden overgenomen, mits met correcte bronvermelding

3 Samenvatting De Kamers van Koophandel hebben net als in onderzoek laten uitvoeren naar het toeristischrecreatief beleid van gemeenten in Nederland. Doel van dit onderzoek is gemeenten aan te zetten tot een bewust en actief stimuleringsbeleid voor de toeristisch-recreatieve sector en aandacht te vragen voor het (toenemend) economische belang van deze sector. Naast een landelijke rapportage zijn er rapportages beschikbaar per KvK-regio. Voor u ligt de rapportage van, waarin de resultaten van deze regio 1 zijn beschreven. Los hiervan zijn er ook factsheets per gemeente gemaakt 2. Uit het onderzoek 3 komen de volgende ontwikkelingen naar voren als het gaat om toeristischrecreatief (T&R) beleid van regiogemeenten en de veranderingen hierin tussen en : Het aantal regiogemeenten met T&R-beleid, of dat werkt aan beleid, is flink toegenomen. Wel blijft de regio in dit opzicht nog achter bij het landelijk gemiddelde. 6 procent van de regiogemeenten beschikt nu over een T&R-beleidsvisie, waarvan het merendeel van recente datum (maximaal 3 jaar oud). Een aantal gemeenten werkt momenteel aan een visie. Het aantal beleidsvisies dat is uitgewerkt in een actieplan is in de regio afgenomen. Het beschikbare budget voor T&R-sector is in de regio bijna gehalveerd. is deze afname een stuk minder groot. De regiogemeenten hebben vooral minder geld beschikbaar voor eenmalige projectsubsidies en onderzoek. Op het budget voor de VVV of marketingorganisatie is gemiddeld genomen niet bezuinigd. De bijdrage aan het recreatieschap is gemiddeld iets afgenomen. Ongeveer de helft van de regiogemeenten verwacht in (opnieuw) op het budget voor recreatie/toerisme te bezuinigen. (vergelijkbaar met het landelijk beeld) De ambtelijke capaciteit voor het beleidsterrein is toegenomen. 55 procent van alle regiogemeenten heeft nu minimaal een ½ FTE beschikbaar, in lag dit nog op 38 procent. De noodzakelijke bezuinigingen bij gemeenten lijken bij het overgrote deel van de gemeenten in niet ten koste te gaan van de ambtelijke capaciteit voor T&R-beleid. Alle gemeenten zien een rol voor zichzelf weggelegd op T&R- gebied. Wat opvalt is dat in de regio zich een verschuiving aftekent van een actieve naar een voorwaardenscheppende rol van de gemeenten. De helft van de regiogemeenten voert structureel overleg met het toeristische bedrijfsleven. gezien ligt dit aandeel flink hoger. Het aantal regiogemeenten dat onderling samenwerkt op T&R-gebied is licht gestegen. Bijna alle regiogemeenten hebben samengewerkt met de provincie. De waardering voor deze samenwerking is iets toegenomen. Zowel landelijk als regionaal werken gemeenten op T&R-gebied beperkt samen met Kamers van Koophandel. De waardering voor deze samenwerking is ten opzichte van niet veranderd (rapportcijfer 7,). Het aantal regiogemeenten dat samenwerkt met de VVV is afgenomen. De helft van de gemeenten werkt samen. ligt dit aandeel flink hoger. De waardering voor de samenwerking met de VVV is regionaal gestegen. Zowel landelijk als regionaal heft ongeveer driekwart van de gemeenten toeristenbelasting. Dit aandeel is nauwelijks veranderd. In de regio is de gemiddelde opbrengst van de toeristenbelasting nauwelijks veranderd, landelijk iets toegenomen. 1 De regio van omvat de volgende gemeenten: Alphen a/d Rijn, Bodegraven, Boskoop, Delft, Den Haag, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Lansingerland, Leiden, Leiderdorp, Leidschendam-Voorburg, Lisse, Midden- Delfland, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Pijnacker-Nootdorp, Rijnwoude, Rijswijk, Teylingen, Voorschoten, Wassenaar, Westland, Zoetermeer, Zoeterwoude. 2 Alleen voor de gemeenten die aan het onderzoek hebben meegewerkt. 3 Een technische verantwoording staat in de bijlage

4 Het aandeel regiogemeenten dat de inkomsten van de toeristenbelasting volledig naar de algemene kas laat vloeien is gedaald. is dit aandeel juist toegenomen. Om de gemeentelijke inzet onderling te vergelijken is een ranking gemaakt op basis van de score op een aantal indicatoren. De gemeente Den Haag staat bovenaan in de regionale ranking en in de landelijke ranking op de tweede plaats. Wat opvalt is dat een groot deel van de regiogemeenten landelijk gezien heel laag scoort. Conclusies De gemeenten in de KvK-regio Den Haag zijn in vergelijking met 3 jaar geleden beleidsmatig actiever geworden op T&R-gebied, maar nog steeds minder actief dan gemiddeld in Nederland. Ten opzichte van is er meer ambtelijke capaciteit beschikbaar, maar fors minder budget. Vooral voor projectsubsidies is beduidend minder geld. In wordt deze ontwikkeling naar verwachting doorgezet: het budget neemt verder af, op ambtelijke capaciteit wordt niet bezuinigd. Het krimpende budget is waarschijnlijk ook de reden van een verschuiving in de rol van de gemeenten: van actief (initiërend, trekkend) naar voorwaardenscheppend. Het beeld dat zich landelijk aftekent, dat de toeristenbelasting wordt verhoogd en meer en meer naar de algemene middelen vloeit, is in de regio (nog) niet zichtbaar. Aanbevelingen De Kamer van Koophandel Den Haag is verheugd dat de beleidsmatige aandacht voor toerisme en recreatie bij de gemeenten in haar regio is toegenomen en de ambtelijke capaciteit voor het beleidsterrein is gegroeid. Wij betreuren het dat op de budgetten voor T&R fors wordt gekort. Investeren in T&R loont naar onze mening. Niet alleen omdat T&R een kansrijke economische sector is, maar ook omdat dit bedrijvencluster bijdraagt aan een kwalitatief hoogwaardig en aangenaam woon- en werkklimaat. In onze eigen toekomstvisie Tempo in de Topregio, die wij onlangs hebben uitgebracht (zie kader op de volgende pagina) is T&R daarom onder de noemer leisure als speerpuntcluster benoemd. In deze tijd van forse bezuinigingen bij gemeenten ontkomt helaas ook de T&R-sector niet aan korten op het budget. Om voldoende budget voor de sector te houden vinden wij wel dat de toeristenbelasting structureel volledig gebruikt moet worden voor activiteiten op T&R- gebied en daarmee dus het karakter zou moeten krijgen van een doelbelasting. De toeristenbelasting mag niet gebruikt worden om de algemene kas mee te spekken. zien we een ontwikkeling dat - 3 -

5 dit meer gebeurd. In de regio gelukkig niet. Wij roepen de gemeenten op hier ook niet toe over te gaan. De gesignaleerde verschuiving van een actieve naar een voorwaardenscheppende rol van de gemeenten past in de huidige tijdgeest. Deze verschuiving impliceert dat de trekkersrol meer bij het bedrijfsleven wordt gelegd. Dit vereist wel dat er structureel overleg wordt gevoerd met het bedrijfsleven. We zien nu dat de regio op dit punt flink achterblijft en zo n overleg in veel gemeenten niet bestaat. Wij adviseren deze gemeenten om zo n overleg te organiseren. Tegelijkertijd roepen wij het T&R-bedrijfsleven binnen deze gemeenten op zich te verenigen en de instelling van zo n overleg bij hun gemeente af te dwingen. Mauritshuis, Madurodam, Duinrell, Snowworld, Keukenhof, strand & duinen, historische binnensteden. Het aanbod voor vrije tijd en toerisme in onze regio is zeer divers en kent vele hoogtepunten. De perspectieven zijn gunstig gezien de wereldwijde opkomst van een reislustige middenklasse en het groeiend aantal senioren. Leisure is tevens een factor in het vestigingsklimaat en bepaalt mede de quality of life voor expats, studenten en kenniswerkers. Quote uit Tempo in de Topregio, de economische agenda van tot 22 Voor meer informatie: --

6 Beleid Een meerderheid (bijna 6) van de gemeenten in de regio van Kamer van Koophandel Den Haag beschikt over een toeristisch-recreatieve beleidsvisie. Dit is een flinke toename (+ 21 procentpunt) vergeleken met de voorgaande meting in. De regio blijft echter nog steeds achter bij het landelijk gemiddelde, waar ongeveer driekwart van de gemeenten een visie heeft. Deze achterstand is wel iets ingelopen. Beschikt uw gemeente over een toeristisch-recreatieve beleidsvisie (nota)? N=26 N=312 Ja Nee N= % 59% 7 Van de regiogemeenten die niet over een toeristisch-recreatieve beleidsvisie beschikt, geeft bijna een kwart aan dat T&R geen speerpunt is van het college. Een ander kwart wijdt dit aan het ontbreken van ambtelijke capaciteit om een visie op te stellen. Wat is de belangrijkste reden waarom uw gemeente geen toeristisch-recreatieve visie/nota heeft? Haag Haag N=16 N=91 N=9 N=72 Geen toeristisch recreatief profiel gemeente Geen speerpunt college voor ontwikkelen visie/nota Geen budget voor ontwikkelen visie/nota Geen ambtelijke capaciteit voor ontwikkelen visie/nota Overige redenen % %

7 Ongeveer de helft van de regiogemeenten die niet over een toeristisch-recreatieve beleidsvisie beschikt geeft overige reden aan voor het ontbreken van een nota. Omdat dit zo n grote groep is, is deze verder uitgesplitst en opnieuw gecategoriseerd. Dan blijkt dat 6 bezig is met een nota. In absolute zin gaat het hier om 3 regiogemeenten. Als dit aantal wordt opgeteld bij de groep gemeenten die een visie heeft, dan loopt het aandeel van gemeenten met een visie op van 59% naar 73%. Wat is de belangrijkste reden waarom uw gemeente geen toeristisch-recreatieve visie/nota heeft ( Overige redenen)? Haag N=5 N=3 Op dit moment bezig met het opstellen van een toeristisch-recreatieve visie/nota Visie/nota is in regionaal verband gesteld Nieuwe gemeente Combinatie van alle antwoorden Overig % 2 3% 3% 29% Bij drie op de vijf gemeenten in de regio die beschikt over een visie of nota gaat het om een zelfstandige visie. In was dit nog vier op de vijf. Een beleidsvisie als onderdeel van een breder beleid, zoals algemeen economisch beleid of een nota Citymarketing, wordt zowel landelijk als regionaal steeds meer gebruikt. Gaat het hierbij om een zelfstandige visie/nota of maakt deze visie/nota uit van een bredere beleidsnota? Haag Haag N=1 N=13 8 Zelfstandige visie/nota Onderdeel van een breder beleid % In de regio is bijna de helft van beleidsvisies van recente datum (opgesteld of bijgewerkt in 21). geldt dit voor nog geen kwart van de visies. Er zijn echter maar weinig gemeenten die werken met een (ver)oude(rde) visie. Zowel landelijk als regionaal is het overgrote deel maximaal vijf jaar oud. -6-

8 In welk jaar is de toeristisch-recreatieve visie/nota van uw gemeente opgesteld of voor het laatst bijgewerkt? Haag N=1 N= Voor 1995 Haag N= % % % % Zowel landelijk als regionaal is iets meer dan een derde van de gemeenten van plan de komende twee jaar een nieuwe toeristisch-recreatieve visie op te stellen. Een kleine daling ten opzichte van de vorige meting. Is uw gemeente voornemens de komende twee jaar (/29) / (/212) een nieuwe toeristisch-recreatieve visie/nota op te stellen? N=26 N=295 Ja Nee/niet bekend % 3 6% -7-

9 Een kleine 7 van de regiogemeenten met een visie heeft deze uitgewerkt in een actieplan. Een daling ten opzichte van, toen dit aandeel lag op 9. is het percentage gemeenten dat een actieplan heeft ontwikkeld gestegen en ligt met 8 flink boven het gemiddelde in de regio. Is de toeristisch-recreatieve visie/nota uitgewerkt in een uitvoeringsprogramma of actieplan? Haag Haag N=1 N=13 8 Ja Nee % 23% 69% 8 19% De mate waarin het actieplan of uitvoeringsprogramma is uitgevoerd is tussen beide metingen nauwelijks veranderd. ligt het percentage gemeenten met een (groten)deels uitgevoerd plan iets hoger dan in de regio. In welke mate is het actieplan/uitvoeringsprogramma tot op heden uitgevoerd? Haag Haag N=9 N=168 N=9 N=185 Grotendeels Voor een deel Beperkt deel Niets % 7% 2 % 3

10 Budget Het budget dat de gemeenten ter beschikking hebben voor T&R is heel divers. Dit valt ook wel te verwachten omdat niet iedere gemeente even actief is op het terrein en omdat we te maken hebben met gemeenten van verschillende omvang. Over het geheel genomen blijven het allemaal beperkte bedragen binnen een totale gemeentelijke begroting. Ten opzichte van is in de regio wel een opvallend forse afname zichtbaar van het gemiddeld beschikbaar budget (bijna een halvering) is deze afname een stuk minder groot. Hoe groot is het budget (exclusief FTE) in 27/21 voor: Totale post toerisme/recreatie (exclusief FTE, inclusief bijdrage recreatieschap) tot 1. euro 1. tot 25. euro 25. tot 5. euro 5. tot 1. euro 1. tot 3. euro 3. tot 5. euro meer dan 5. euro Gemiddelde (afgerond) N=21 N= % 1 13% % 23% 9% 1 17% De gemeenten die werken met een actieplan hebben niet bezuinigd op het uitvoeringsbudget. Het gemiddelde budget is zelfs iets toegenomen. Welk budget is er voor het uitvoeringsprogramma/actieplan opgenomen in 27/21? (excl. FTE'S) N=8 N=16 N=9 géén tot 1. euro 1. tot 25. euro 25. tot 5. euro 5. tot 1. euro Meer dan 1. euro Gemiddelde (afgerond) N=185 13% % 13% 1 23% 19% 2 23% 2 17%

11 Het gemiddelde subsidiebedrag voor de VVV of marketingorganisatie is landelijk licht gedaald en in de regio licht gestegen. Wat opvalt is dat in de regio er een grote groep is met een heel klein budget (<1. euro) voor de VVV of marketingorganisatie en een groep met een heel groot budget (> 3.). De tussengroep ontbreekt nagenoeg. Subsidie VVV/marketingorganisatie Haag N=21 N=273 tot 1. euro 1. tot 25. euro 25. tot 5. euro 5. tot 1. euro 1. tot 3. euro 3. tot 5. euro meer dan 5. euro Gemiddelde (afgerond) Haag % % 2 1 % 3% 5 9% 9% 29% 2 1 % Vooral de post eenmalige projectsubsidie/onderzoek is vergeleken met de eerste meting duidelijk afgenomen. De groep regiogemeenten met geen of een beperkt budget hiervoor is flink gegroeid. Ook landelijk is deze ontwikkeling zichtbaar, maar minder sterk dan in de regio. Eenmalige projectsubsidies/onderzoek Haag N=19 N=273 tot 1. euro 1. tot 25. euro 25. tot 5. euro 5. tot 1. euro 1. tot 3. euro 3. tot 5. euro meer dan 5. euro Gemiddeld (afgerond) Haag % 6% 57% 1 %

12 Zowel regionaal als landelijk is de bijdrage aan recreatieschap gemiddeld gezien gedaald. Bijdrage recreatieschap Haag N=18 N=273 tot 1. euro 1. tot 25. euro 25. tot 5. euro 5. tot 1. euro 1. tot 3. euro 3. tot 5. euro meer dan 5. euro Haag % 1 13% 17% 7% 8 9% 6 13% 7% Aangezien de meeste gemeenten geconfronteerd worden met een forse bezuiniging op hun totale budget, door een kleinere uitkering uit het gemeentefonds, is dit keer ook gevraagd of er in op het budget voor T&R bezuinigd gaat worden. Zowel landelijk als regionaal verwacht ongeveer de helft van de gemeenten dat het budget gelijk blijft of zelfs iets toeneemt. Bij gemeenten die wel gaan korten op het budget gaat het vooral om kleine of matige bezuinigingen (tot maximaal 2 van het budget). Bijna 1 van de gemeenten kan hier nog geen uitspraak over doen. In welke mate verwacht u dat er op budget voor recreatie en toerisme (R&T) voor bezuinigd gaat worden? Geen bezuiniging, maar juist meer budget Ongeveer gelijk budget Kleine bezuiniging (tot 1) Matige bezuiniging (1-2) Substantiële bezuiniging (25-5) Forse bezuiniging (>5) Weet niet/onbekend % 9% % 2 % 3% 9%

13 Ambtelijke capaciteit Waar de budgetten voor het beleidsterrein onder druk staan geldt dit opvallend genoeg niet voor de ambtelijke capaciteit. In de regio is de categorie gemeenten zonder capaciteit met 18 procentpunt afgenomen (van 23% naar ). Vooral de categorie met ½ tot 1 FTE laat een groei zien. Meer dan de helft (5) van alle regiogemeenten heeft nu minimaal een ½ FTE beschikbaar voor recreatie en toerisme. In lag dit nog op 3. Hoeveel FTE (ambtelijk) is er specifiek beschikbaar voor R&T? (Peildatum 1 januari 27 / 1 januari 21) Haag Haag N=26 N=291 geen tot 1/ FTE (1 8 uur per week) 1/ tot 1/2 FTE (9 17 uur per week) 1/2 tot 1 FTE (18 35 uur per week) 1 tot 2 FTE (36 71 uur per week) 2 FTE en meer (72 uur en meer per week) 23% 27% 1 19% 1 % 29% % 3 9% 3 3% % De bezuinigingen bij gemeenten lijken in noch in de regio, noch landelijk ten koste te gaan van de ambtelijke capaciteit voor het beleidsveld. Bij het overgrote deel van de gemeenten blijft deze capaciteit ten opzichte van 21 gelijk. Hoeveel FTE's verwacht u dat er beschikbaar zijn in voor R&T t.o.v. 21? * Minder Meer Gelijk Onbekend % 87% %

14 Eigen rol en samenwerking Alle gemeenten zien een rol voor zichzelf weggelegd op T&R- gebied. Wat opvalt is dat in de regio zich een verschuiving aftekent van een actieve naar een voorwaardenscheppende rol van de gemeenten. Het aantal gemeenten dat voor zichzelf een initiërende, uitvoerende of trekkende rol ziet neemt af. Vooral de trekkersrol is duidelijk minder populair. gezien is genoemde verschuiving minder zichtbaar. In hoeverre ziet u voor uw gemeente een rol op het gebied van R&T? N=2 N=27 Geen rol Initiërend Voorwaardenscheppend Ondersteunend/meewerkend in uitvoering Trekkersrol % 6 39% 6 73% 59% 6 73% 69% 37% De helft van de gemeenten in de regio heeft structureel overleg met het toeristische bedrijfsleven. gezien is er duidelijk een groter aandeel gemeenten (bijna drie kwart) dat structureel overleg voert met de T&R-bedrijven. Is er binnen uw gemeente/regio sprake van een structureel overleg met het toeristische bedrijfsleven? N=2 N=276 Ja Nee 6 67% De regio blijft dus achter als het gaat om overleg met het toeristisch bedrijfsleven. De regiogemeenten die wel overleg voeren waarderen dit gemiddeld met een 7,3. Dit cijfer ligt wel boven het landelijk gemiddelde (6,9)

15 Hoe beoordeelt u het overleg tussen u en het toeristische bedrijfsleven? (rapportcijfer van 1-1, waarbij 1 staat voor zeer slecht en 1 voor zeer goed) N=12 N=18 N= Gemiddeld rapportcijfer N= % 19% 3% 23% 3 2 3% 2 7,3 6,9 7,3 6,9 Bijna alle gemeenten werken onderling samen op T&R-gebied. In de regio is dit percentage ten opzichte van met 1 procentpunt gestegen naar 9. Neemt uw gemeente deel aan (deels) toeristische regionale samenwerkingsverbanden met andere gemeenten? N=2 N=27 Ja Nee % 9 9 Bijna alle regiogemeenten (9) heeft op het gebied van T&R samengewerkt met de provincie. Het aantal gemeenten dat deze samenwerking als intensief/vaak benoemd is ten opzichte van wel iets afgenomen

16 In hoeverre heeft u de afgelopen 2 jaar voor toeristisch-recreatieve projecten samengewerkt met de provincie? (Het gaat hierbij om financiële bijdragen, randvoorwaarden, middelen, ambtelijke c.q. bestuurlijke inzet van de provincie) N=2 N=272 Intensief/vaak Soms/zelden Nooit % % 5 1 De samenwerking met de provincie Zuid-Holland wordt door de regiogemeenten gemiddeld gewaardeerd met een 6,. Een verbetering ten opzichte van de 5,8 in. De waardering voor Zuid-Holland wijkt daarmee niet significant af van het landelijk rapportcijfer. Hoe beoordeelt u de samenwerking met de provincie op toeristisch recreatief gebied? (rapportcijfer van 1-1, waarbij 1 staat voor zeer slecht en 1 voor zeer goed) N=17 N=2 N= Gemiddeld rapportcijfer N= % 1 27% 1 3% 1 3% 1 27% % 5,8 6,3 6, 6,5-15 -

17 De gemeenten is ook gevraagd naar de samenwerking (mate en waardering) met de opdrachtgevers van dit onderzoek; de Kamers van Koophandel. De mate van samenwerking is zowel landelijk als regionaal beperkt. Slecht een klein percentage werkt intensief/vaak samen met hun regionale Kamer van Koophandel. Ongeveer de helft werkt slechts incidenteel samen en de rest nooit. In de regio is het aandeel gemeenten dat intensief met de KvK samenwerkt ten opzichte van afgenomen. In hoeverre heeft u de afgelopen 2 jaar voor toeristisch-recreatieve projecten samengewerkt met de Kamer van Koophandel? (Het gaat hierbij om financiële bijdragen en ambtelijke inzet van de KvK) N=2 N=272 Intensief/vaak Soms/zelden Nooit % 3 9% De samenwerking met de KvK wordt door de regiogemeenten gemiddeld gewaardeerd met een 7,. In vergelijking met is deze waardering niet veranderd. gezien is de waardering wel iets gestegen. Hoe beoordeelt u de samenwerking met de Kamer van Koophandel op toeristisch - recreatief gebied? (rapportcijfer van 1-1, waarbij 1 staat voor zeer slecht en 1 voor zeer goed) N=13 N=196 N= Gemiddeld rapportcijfer N= % 3% 1 27% % 3 27% 2 7, 6,3 7, 6,7-16 -

18 De VVV Binnen de enquête is een aantal vragen gesteld over de relatie gemeente - VVV. Met een VVV wordt hier een organisatie bedoeld die door VVV-Nederland erkend is. Het gaat dus niet om andere toeristische informatie en/of marketingorganisaties. De helft van de gemeenten in de regio werkt samen met een lokale en/of regionale VVV. ligt dit aandeel flink hoger (vier op de vijf gemeenten). Het aantal gemeenten in de regio dat samenwerkt met de VVV is ten opzichte van afgenomen. Werkt uw gemeente samen met een VVV? Ja Nee N=18 N=273 67% Het gemiddelde rapportcijfer voor de samenwerking met de VVV is zowel regionaal als landelijk iets gestegen. De samenwerking wordt in de regio minder goed gewaardeerd dan gemiddeld in Nederland. Hoe beoordeelt u de samenwerking met de VVV? (rapportcijfer van 1-1, waarbij 1 staat voor zeer slecht en 1 voor zeer goed) N=12 N=23 N= Gemiddeld rapportcijfer N= % 9% 17% 3 2 7% 27% 5 3% ,7 6,8 6, 7,1-17 -

19 De VVV s voeren voor hun gemeente(n) diverse taken uit. De voornaamste zijn lokale/regionale promotie, informatievoorziening en productontwikkeling. Wat opvalt is dat landelijk bijna een kwart van de gemeenten het organiseren van evenementen een taak vindt van de VVV, terwijl geen enkele regiogemeenten dit aangeeft. Welke taken voert de VVV uit binnen uw gemeente? Lokale/regionale promotie e/internationale promotie Informatievoorziening Advisering van gemeente Organisatie evenementen Productontwikkeling N=11 N=235 27% 9 27% 9% % 6 n.v.t n.v.t gezien werkt iets meer dan de helft van de gemeenten met prestatieafspraken voor de VVV. In de regio ligt dit aandeel met 27% een stuk lager. Werkt u met prestatieafspraken voor de VVV? N=12 Ja Nee N=231 N=11 N=235 67% 5 9% 27% 73%

20 Toeristenbelasting Zowel landelijk als regionaal heft ongeveer driekwart van de gemeenten toeristenbelasting. Dit aandeel is tussen en nauwelijks veranderd. Heft uw gemeente toeristenbelasting? Ja Nee N=19 N= % 2 73% 27% 77% 23% 1 % 1 % Als de ontwikkeling van de diverse categorieën wordt bekeken valt lastig een ontwikkeling af te leiden. Daarom zijn de berekende gemiddelden vergeleken. Hieruit blijkt dat in de regio de gemiddelde opbrengst nauwelijks veranderd is en landelijk iets toegenomen. Hoeveel inkomsten heeft uw gemeente in euro's in 26/21 ontvangen via de toeristenbelasting? N=11 N=175 N=15 tot 5. euro 5. tot 1. euro 1. tot 25. euro 25. tot 5. euro 5. tot 1. euro 1. tot 3. euro 3. tot 5. euro meer dan 5. euro Gemiddelde (afgerond) N=219 9% 3 % 13% 9% 13% 7% 7% 7% 13% 27% 2 2 7%

21 De toeristenbelasting is formeel een algemene belasting die gemeenten ten goede mogen laten komen aan de algemene middelen. Als een gemeente de toeristenbelasting volledig oormerkt voor uitgaven ten bate van de T&R-sector, krijgt de toeristenbelasting het karakter van een doelbelasting. In was dit bij 19% van de regiogemeenten het geval. Nog eens % laat de inkomsten gedeeltelijk ten goede komen aan de sector. In is deze uitsplitsing niet opgenomen. In vergelijking met is het aandeel regiogemeenten dat de inkomsten van deze belasting volledig naar de algemene kas laat vloeien gedaald. is dit aandeel juist toegenomen. In hoeverre komt de toeristenbelasting direct ten goede aan de toeristische sector (doelbelasting)? N=13 N=2 N=16 Geheel Deels Niet 5 5 % 23% 7% 3 19% % 3 3 % 1 % Deels en geheel zijn hier samengevoegd

22 Gebruik toeristisch regime (i.v.m. koopzondag) In is voor het eerst gevraagd naar het gebruik van de mogelijkheid om de gemeente (of een deel hiervan ) te benoemen als toeristisch gebied. Dit in verband met gewijzigde winkeltijdenwet (zie kader). maakt ongeveer een kwart van de gemeenten hier gebruik van. Regionaal ligt dit aandeel hoger (37%). Met name de groep waar de vrijstelling voor de hele gemeente geldt is in de regio groter. Het is vooral interessant de uitkomsten van deze vraag bij de volgende meting te bekijken. Dan zal blijken of de aanpassingen in de winkeltijdenwet effect hebben gehad. De Winkeltijdenwet geeft de mogelijkheid een toeristisch gebied te benoemen waar winkels iedere zondag open mogen. Maakt uw gemeente gebruik van deze toerismevrijstelling? Nee Ja, voor de gehele gemeente Ja, maar voor een deel van de gemeente (binnenstad) Onbekend N=3 59% 23% 7 1 Aanpassing Winkeltijdenwet In de Winkeltijdenwet staat dat gemeenten die een toeristische aantrekkingskracht hebben, mogen bepalen dat de winkels in de gemeente meer dan 12 zondagen per jaar open mogen zijn. Zij maken dan gebruik van de zogenoemde toerismebepaling. Om oneigenlijk gebruik van de toerismebepaling tegen te gaan, heeft het kabinet besloten de Winkeltijdenwet aan te passen. De nieuwe regels zijn op 1 januari ingegaan. Op grond van het wetsvoorstel moeten gemeenten zorgvuldiger afwegen of winkels in de gemeente meer dan 12 keer per jaar op zondag open mogen zijn. De gemeente die de toerismebepaling toepast, wordt verplicht in ieder geval de volgende belangen in de afweging te betrekken: o de belangen van de lokale economische bedrijvigheid en de werkgelegenheid, waaronder ook het belang van winkeliers met weinig of geen personeel en van winkelpersoneel; o de zondagsrust; o de leefbaarheid; o de veiligheid; o de openbare orde in de gemeente. In de toelichting op het besluit van de gemeente moet de motivatie staan wat de afweging is geweest tussen al die belangen, welke belangen nog meer zijn meegewogen en op welke wijze die belangen in de besluitvorming zijn betrokken. Ook kunnen inwoners en winkeliers bij de rechter in beroep gaan tegen het besluit van de gemeenteraad. Bron:

23 Ranking Om de gemeentelijke inzet op het gebied van T&R onderling met elkaar te kunnen vergelijken is er voor elke gemeente een gewogen rapportcijfer berekend. Dit rapportcijfer wordt bepaald door een beperkt aantal vragen uit de enquête. Elke vraag heeft een wegingsfactor meegekregen en binnen elke vraag zijn punten toegekend voor antwoorden. Hieronder is de regionale top 1 uit de ranking afgebeeld (inclusief de plaats binnen de landelijke ranking). De top 3 wordt gevormd door de 3 grootste steden uit de regio, met Den Haag op nummer 1. Deze gemeente eindigt ook heel hoog in de landelijke ranking (plaats 2). Ook Leiden heeft een relatief hoge notering in de landelijke lijst (plaats 13). Wat opvalt is dat een groot deel van de regiogemeenten landelijk gezien heel laag scoort. NB: de landelijke ranking telt 3 gemeenten. Ranking regio Gemeente 1 's-gravenhage 2 Leiden 3 Zoetermeer Kaag en Braassem 5 Noordwijk 6 Teylingen 7 Westland 8 Katwijk 9 Noordwijkerhout 1 Lansingerland 11 Lisse 12 Hillegom 13 Pijnacker-Nootdorp 1 Delft 15 Voorschoten 16 Midden-Delfland 17 Wassenaar 18 Alphen aan den Rijn 19 Rijswijk 2 Oegstgeest 21 Leiderdorp Inwoners Ranking landelijk score score Meer dan Meer dan Meer dan tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot

24 Den Haag, nummer twee van de benchmark: Ondernemers moeten zoveel mogelijk zelf oppakken De KvK onderzocht de sterkte van het toeristisch beleid van Nederlandse gemeenten. Met een tweede plaats doet Den Haag het beslist niet slecht. Den Haag heeft dan ook als eerste stad in Nederland een wethouder voor citymarketing. Foto: Gemeente Den Haag Wethouder Marjolein de Jong: De markt weet veel beter dan wij waar knelpunten liggen en waar kansen. Een eerste onderzoek naar de kracht van het toeristisch en recreatief beleid van gemeenten werd door de Kamer van Koophandel in gehouden. Den Haag moest het toen nog doen met het rapportcijfer 7,8. Vijf jaar later kan er een 9,3 worden genoteerd, goed voor de tweede plaats. Marjolein de Jong (onder meer wethouder Citymarketing) kan die stijging wel verklaren. In 29 hebben we het Actieprogramma Toerisme vastgesteld. Dat actieprogramma is veel meer dan een papieren nota; hiermee proberen we heel concreet en heel zichtbaar te werken aan een goed klimaat voor toerisme en recreatie. Aan dat programma hebben we een structureel budget gekoppeld. Tot en met 215 wordt daarvoor jaarlijks een miljoen uitgetrokken. Dat maakt dat we een beleid op redelijk lange termijn kunnen uitstippelen. Betrokkenheid van de branche Het programma kwam tot stand onder meer dankzij de bijdragen van ondernemers uit de sector. De Jong: De markt weet veel beter dan wij waar knelpunten liggen en waar kansen. We hebben veel met ze gesproken. Zo ontstond een prachtige prioriteitenlijst van dingen die zij belangrijk vinden. Daarnaast zorgt de betrokkenheid van ondernemers er natuurlijk voor dat het draagvlak voor ons beleid wordt vergroot. Plus, en dat is niet onbelangrijk in deze tijd van bezuinigingen, het schept ook mogelijkheden voor financiële bijdragen uit de sector. Uit de gesprekken met de branche kwam onder meer naar voren dat de ondernemers elkaar niet altijd weten te vinden. Dan heeft bijvoorbeeld het Gemeentemuseum een grote expositie. Hotels of restaurants hadden daar op in willen spelen met een arrangement, maar wisten niet dat die expositie er was. Wij proberen nu te kijken of wij de individuele ondernemers meer met elkaar kunnen verbinden. Maar we zijn een grote stad met veel bedrijvigheid, dus dat is niet altijd eenvoudig. Het moet allemaal wel praktisch blijven

25 Meer toeristen die meer geld uitgeven Het beleid van Den Haag is eenvoudig en voor de hand liggend: de gemeente wil meer toeristen die langer blijven en meer geld uitgeven. Dat wil iedere stad wel. Er zijn drie kerngebieden aangewezen (Centrum, Scheveningen, Kijkduin) en er is bepaald welk beeld Den Haag wil uitstralen. We zijn een redelijk chique, internationale stad van vrede en recht. Daar horen ook een aantal topinstellingen bij zoals de musea en onze theaters. We willen een toeristische branche die daarbij aansluit, zonder overigens het reguliere en kleinschalige aanbod te verwaarlozen. Voor een stad is het belangrijk dat er een divers aanbod is. Voor Den Haag geldt daarbij dat het ook een kwalitatief hoogwaardig aanbod moet zijn. Initiatief aan de markt Den Haag laat zoveel mogelijk het initiatief aan de markt. De Jong: Als mensen vinden dat Den Haag iets mist en zeggen dat wij dat gemis moeten opheffen, dan verwijzen we ze meestal naar de branche. Ondernemers moeten dat oppakken. Pas als iets lastig te financieren is door private partijen, zijn wij soms bereid om te portemonnee te trekken. Neem bijvoorbeeld de voetgangersbewegwijzering, dat kan moeilijk worden gefinancierd door het bedrijfsleven, dus doen wij dat. Toerisme bindt De economische crisis en de daarmee gepaard gaande slinkende budgetten, dwong de gemeente om creatiever te kijken naar de uitvoering van beleid. We ontdekten dat toerisme een verbindende factor is in de stad. Een mooi voorbeeld vind ik het project rondom het openbaar vervoer. We wilden graag meer aandacht voor toerisme rondom bus en tram. En zo ontstond het idee om bij de haltes de aandacht te vestigen op de trekpleisters in de buurt. Op deze manier verbinden we letterlijk in de stad, cultuur, kunst en sport. De wethouder vindt niet dat de toeristenbelasting moet worden ingezet voor de sector. Uit onderzoek blijkt dat toeristen pas komen als aan een aantal basisvoorwaarden is voldaan zoals en veilige omgeving, goed openbaar vervoer, voldoende parkeerplaatsen. Die voorzieningen worden betaald vanuit de algemene gemeentekas. Meer regionaal doen Den Haag werkt soms samen met andere steden. Maar we waken er voor het allemaal te groots en te ambitieus aan te pakken. Het liefst beginnen we klein, in onze stad, en kijken daarna of we het kunnen uitbreiden. Dat doen we bijvoorbeeld met het bus-tram project. Als het slaagt, gaan we kijken of we het bijvoorbeeld ook in Delft kunnen introduceren. Beconcurreerden steden elkaar vroeger, tegenwoordig verschuift de focus, vindt De Jong Elke gemeente financiert de eigen uitvoeringsorganisatie. Bij ons is dat Den Haag Marketing. Die financiering per gemeente heeft wel tot gevolg dat de marketing per stad is geregeld. Wij dringen er dan ook op aan de marketing veel meer regionaal aan te pakken. Het gaat er om meer mensen naar de regio te trekken en te stimuleren om bezoek vanuit Den Haag te combineren met bijv. Rotterdam of Delft. Op de kaart Den Haag heeft als eerste stad van Nederland een wethouder City Marketing. De wethouder houdt zich onder meer bezig met het promoten van de stad. De Jong: De allereerste wethouder op dit gebied, mijn voorganger Frits Huffnagel, heeft geweldig werk verricht. Hij heeft Den Haag absoluut op de kaart gezet. En op die weg gaan we voort: met ons filmbeleid, ons evenementenbeleid en natuurlijk het citymarketingbeleid. Daar krijgen we in de stad echt de handen voor op elkaar. Tekst: Anneke Verbraeken - 2 -

26 Bijlagen Bijlage 1 de Verantwoording uitvoering 2 meting landelijke KvK Benchmark toeristisch beleid gemeenten Werkwijze De Benchmark toeristisch beleid gemeenten wordt in opdracht van de Kamers van Koophandel in Nederland uitgevoerd door bureau ProjectNL uit Delft. Voor de uitvoering wordt gebruik gemaakt van een online vragenlijst. Namens de deelnemende Kamers van Koophandel zijn de beleidsambtenaren R&T van gemeenten per benaderd met het verzoek om aan de online enquête mee te werken. Na twee weken is een reminder per verstuurd naar de gemeenten. Tot slot hebben de kamers de gemeenten die nog niet hadden gereageerd, nagebeld. Het veldwerk vond plaats in de periode november 21 tot april. Voorafgaand aan het veldwerk zijn een beperkt aantal vragen toegevoegd en is een enkele vraag aangepast. Met het e oog op de vergelijkbaarheid met de 1 meting is hier wel terughoudend mee omgegaan. e De online enquête van de 2 meting bestaat in totaal uit 7 vragen. Echter een gemeente heeft nooit meer dan 35 vragen hoeven te beantwoorden. In veel gevallen afhankelijk van de beantwoording van eerdere vragen was het effectieve aantal vragen lager. Op 1 vraag na waren alle vragen gesloten. Een gesloten vraag mits de antwoordcategorieën goed zijn gekozen - is eenvoudiger en sneller te beantwoorden. Ook is de verwerking eenvoudiger en is de keuze voor gesloten vragen logisch in het licht van een benchmark waarin vergelijkbaarheid en eenduidigheid belangrijke aspecten zijn. De gemiddelde tijd die een beleidsambtenaar nodig had om de volledige vragenlijst te e beantwoorden, bedroeg bijna 2 minuten; 5 minuten langer dan bij de 1 meting in. Dit kwam door toevoeging van extra vragen. Een aantal extra vragen hadden betrekking op de (toekomstige) situatie in. De achterliggende reden was de verwachting dat de economische crisis mogelijk al een grote impact zou hebben op de inzet van gemeenten op recreatie en toerisme in. Respons Bij de tweede meting in 21/ hebben alle 12 Kamers van Koophandel als opdrachtgever deelgenomen aan het onderzoek. Het totaal aantal gemeenten bij start veldwerk (per 1/11/21) bedroeg 27 gemeenten. Hiervan hebben 3 oftewel 7 de vragenlijst volledig ingevuld. Dit is de basis voor de verdere verwerking van gegevens. Bij de eerste meting in 27/ was de respons 7. Het totaal aantal gemeenten was bij de eerste meting lager omdat toen 1 van de 12 kamers meededen. Uit analyse van de bevindingen uit de tweede meting blijkt dat de scores van de twee nieuwe deelnemende kamers (Amsterdam en Noordwest Holland) niet significant verschillen van de overige kamers. Respons aantal gemeenten benaderd aantal begonnen aantal afgerond Respons

27 Respons per KvK KvK Centraal Gelderland Limburg Den Haag Brabant Gooi- Eem- en Flevoland Amsterdam Noord-Nederland Oost-Nederland Noordwest Holland Midden-Nederland Zuidwest-Nederland Rotterdam benaderd Afgerond % % 7% % 69% 5 9% Op niveau van kamergebied zijn er bij de tweede meting grote verschillen in de respons te zien: van 9 voor Centraal Gelderland tot 9% voor Rotterdam. Dit heeft uiteraard consequenties voor de significantie van geconstateerde verschillen in de dataverzameling. Op landelijk niveau met een respons van 7 op een totale onderzoekspopulatie van 27 gemeenten kunnen met een betrouwbaarheid van 9 uitspraken worden gedaan met een foutenmarge van maximaal 3%

28 Bijlage 2 Rankinglist gemeenten Naast de tabellen met de verzamelde onderzoeksdata is een rankinglist van individuele gemeenten samengesteld. Deze rankinglist brengt in beeld hoe gemeenten scoren qua inzet op het gebied van recreatie en toerisme. Voor de berekening van deze score zijn 12 vragen geselecteerd. Een gemeente krijgt per vraag punten voor het gekozen antwoord. De punten per vraag variëren van 1 tot +2. In totaal kan een gemeente maximaal 1 punten scoren, het minimum is -1. In het laatste geval heft de gemeente in kwestie toeristenbelasting Op de rankinglist zijn behalve de score ook het aantal inwoners, hotels en attracties en musea per gemeente weergegeven. Hiermee is het mogelijk om bijvoorbeeld grote gemeenten met elkaar te vergelijken of gemeenten met veel hotels en/of musea

29 Berekeningswijze van (gewogen) rapportcijfer gemeenten 9 december 21 max Vraag 1 Kwalificatie Beschikt uw gemeente over een toeristisch?recreatieve beleidsvisie (nota)? 8 8 Nee Vraag 16 Gaat het hierbij om een zelfstandige visie/nota? Vraag 17 Vraag 19 vraag Vraag 18 In welk jaar is de toeristisch?recreatieve visie/nota van uw gemeente opgesteld? In welke mate is het actieplan/ uitvoeringsprogramma tot op heden uitgevoerd? * zie aparte puntentabel vraag Is de visie/nota uitgewerkt in een uitvoeringsprogramma of actieplan? Nee geen? ? ? 5. Hoe groot is het budget in 27 voor:? Totale post toerisme/recreatieschap Vraag ? ? geen 2 tot 1/ FT E (1?8 uur per week) 6 1/ t ot 1/2 FTE (9?17 uur per week) 1 1/2 t ot 1 F TE (18?35 uur per week) 1 2 FT E en meer (72 uur en meer per week) Welke rol ziet u voor uw gemeente op het gebied voor toerisme (meer antwoorden) vraag Geen rol vraag Initiërend vraag Voorwaardens cheppend (s pecif iek voor R&T) vraag 29. vraag Ja Nee Vraag 32 Neemt uw gemeente deel aan toeristische regionale samenwerkingsverbanden? + Ja Nee Vraag 2 Komt de toeristenbelasting geheel ten goede aan de toeristische sector? -5 deels niet Beschikt u over recente gegevens over het aantal overnachtingen en/of bezoek? - geheel -1 Vraag 6 TOTAAL Trekkersrol Is er sprake van een structureel overleg met het toeristische bedrijfsleven? +++ Ondersteunend / meewerkend in uitvoering 1 Vraag t ot 2 FT E (36?71 uur per week ) 2 Vraag meer dan 5. Hoeveel FTE (ambtelijk) is er specifiek beschikbaar voor toerisme? ? 5. 2 Vraag Ja 2 + Zelfs tandige visie/nota Onderdeel van een breder beleid 1 ++ Ja ja nee