SNL-monitoring van korstmossen in heide en stuifzand in Limburg

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "SNL-monitoring van korstmossen in heide en stuifzand in Limburg"

Transcriptie

1 SNL-monitoring van korstmossen in heide en stuifzand in Limburg Peter Eenshuistra, Eenshuistra Natuuradvies In opdracht van:

2 SNL-monitoring van korstmossen in heide en stuifzand in Limburg Korte Inleiding korstmossen SNL kartering kwalificerende soorten, typische soorten habitattype, RL-soorten, trefkansen Resultaten kwalificerende soorten SNL Enkele voorbeelden resultaten gebieden Discussie en conclusies

3 Inleiding korstmossen Twee organismen: schimmel en alg symbiose: = samenlevingsvorm waarbij beide organismen profiteren Schimmel zorgt voor bescherming, water en zouten Alg zet water en zouten met zonlicht om in suikers Groeit daar waar andere organismen niet kunnen groeien (steen, zand, boomschors)

4 Inleiding korstmossen Verschillende groeivormen: struikjes, bladrozetjes en korsten

5 SNL soortenkartering Iedere 6 jaar binnen EHS Voor bepaald beheertype kenmerkende, meestal zeldzame(re) soorten Meestal planten, vogels, dagvlinders, amfibieën en reptielen, maar: Voor sommige beheertypen ook mossen en korstmossen (o.a voor droge hei N07.01 en stuifzand N07.02) Iedere 50 meter is nieuwe groeiplaats Streven: karteren 80 % van de groeiplaatsen

6 SNL soorten kartering: werkt dit voor korstmossen? Korstmossen zijn erg klein Ze zijn soms alleen met thallusblaadjes aanwezig en niet met bekertjes Op enkele vierkante m 2 soms 15 soorten kruipen! Verschillen tussen soorten soms klein. Tijd knelt 80% groei- plaatsen lastig/onmogelijk Ze zijn wel in groot deel van het jaar karteerbaar

7 Karteer soorten SNL en Habitattype soort SNL hei SNL stuifzand Ezelspootje ja ja Hamerblaadje ja ja IJslands mos ja ja Rode heikorst ja Roze heikorst ja Slank stapelbekertje ja Stuifzand stapelbekertje Stuifzand korrelloof Wollig korrelloof Plomp bekermos Wrattig bekermos Rode heidelucifer Kronkelheidestaartje Open rendiermos ja ja ja

8 Karteer soorten SNL en Habitattype soort SNL hei SNL stuifzand H2310/H4030 hei H2330 stuifzand Ezelspootje ja ja K + Ca Hamerblaadje ja ja K + Ca IJslands mos ja ja Rode heikorst ja Roze heikorst ja Slank stapelbekertje ja K + Ca Stuifzand stapelbekertje ja K + Ca Stuifzand korrelloof ja E Wollig korrelloof ja E Plomp bekermos K + Ca Wrattig bekermos K + Ca Rode heidelucifer Ca Kronkelheidestaartje Ca Open rendiermos Ca

9 Hei: Korstmossen rijk

10 Hei en stuifzand: korstmossen arm

11 Rode heikorst (Baeomyses rufus)

12 Roze heikorst (Dibaeis baeomyces, EB)

13 IJslands mos (Cetraria islandica, EB)

14 Hamerblaadje (Cladonia strepsilis, KW)

15 Ezelspootje, (Cladonia zopfii)

16 Stuifzandstapelbekertje(Cladonia verticillata)

17 Slank stapelbekertje (Cladonia pulvinata)

18 Stuifzandkorrellloof (Stereocaulon condensatum, KW)

19 Wollig Korrelloof (Stereocaulon Saxatile, BE) Niet meer in Limburg

20 Rode Heidelucifer: een algemene monitorssoort in heide N2000

21 RL-soorten: Gebogen rendiermos (Cl arbuscula, KW)

22 Rijstkorrelmos (Pycnothelia papillaria, EB): 4 grpl. in NL (Gelderland), niet in Limburg Zweefvliegveld Malden jan. 2015

23 Tungelerwallen, SNL-soorten

24 Weerterbergen

25 Korstmossen Beegderhei

26 Brunssummerhei kortsmossen

27 Discussie SNL & Habitatkensoorten 80 % groeiplaatsen redelijk voorkomende soorten niet haalbaar (klein, onopvallend, kruipen, loupe, soms kleurreactie of UV nodig, maar. Een paar soorten extra kost niet veel extra tijd beter alle RL-soorten meenemen (en niet alleen BE, EB zoals bij SNL-planten). Meer informatie over gebied beschikbaar voor beheerder. Algemenere, typische soorten éénmaal per km-hok (wel bedekking, aantal), zoals al bij N2000 werkwijze gesuggereerd. Nadenken over kwaliteitsberekening SNL-gebieden als 80 % criterium niet gehaald kan worden.

28 Korstmossen als procesindicator? Korstmossen zijn gevoelig voor verzuring en vermesting, maar.. Voor terrestrische korstmossen is dit meer een concurrentieverhaal. reactie op verandering te traag. Voorbeeld: de zware metalen rond Budel beperken groei hogere planten, maar veel korstmossen doen het hier goed ondanks de atmosferische depositie Epiphytische korstmossen reageren veel sneller op veranderende milieuomstandigheden mogelijk wel geschikt als snelle indicator.

29 Bedankt voor uw aandacht Varkenspootje (cladonia uncialis, KW) Peter Eenshuistra, Eenshuistra Natuuradvies

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2011 L.B. Sparrius, A. Aptroot & L. van Duuren in opdracht van: Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Gegevensautoriteit Natuur BLWG-rapport

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Waarnemersverslag 2017 H. van der Kolk & L.B. Sparrius in opdracht van: Ministerie van LNV BLWG-rapport 21 (september 2018) ISSN: 1571-5108 Landelijk Meetnet Korstmossen Het

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2015 L.B. Sparrius in opdracht van: Ministerie van Economische Zaken BLWG-rapport 19 (juli 2016) ISSN: 1571-5108 Landelijk Meetnet Korstmossen Het

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2012 L.B. Sparrius in opdracht van: Ministerie van Economische Zaken Gegevensautoriteit Natuur BLWG-rapport 16 (augustus 2013) ISSN: 1571-5108 Landelijk

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2018 H. van der Kolk in opdracht van: Ministerie van Economische Zaken BLWG-rapport 24 (maart 2019) ISSN: 1571-5108 Landelijk Meetnet Korstmossen Het

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2016 L.B. Sparrius in opdracht van: Ministerie van Economische Zaken BLWG-rapport 20 (september 2017) ISSN: 1571-5108 Landelijk Meetnet Korstmossen

Nadere informatie

SLOBKOUSNIEUWS 42 jrg4

SLOBKOUSNIEUWS 42 jrg4 SLOBKOUSNIEUWS 42 jrg4 Intussen zijn 12 belangstellenden gestart met de cursus lichenen onder leiding van Hans Vermeulen. De cursus bestaat uit 4 begeleide wandelingen op dinsdag voormiddag telkens gevolgd

Nadere informatie

SNL-monitoring in de praktijk. Jaap Bouwman Unie van Bosgroepen

SNL-monitoring in de praktijk. Jaap Bouwman Unie van Bosgroepen SNL-monitoring in de praktijk Jaap Bouwman Unie van Bosgroepen Inhoud Achtergrond Hoe werkt het? SNL-monitoring in de praktijk Conclusies en aandachtspunten Achtergrond Achtergrond Het SNL-monitoringsysteem

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2006 C.M. van Herk, A. Aptroot, L.B. Sparrius en L.L. Soldaat in opdracht van : LNV Directie Natuur Gegevensautoriteit Natuur i.o. BLWG-rapport 6 (juni

Nadere informatie

SLOBKOUSNIEUWS 50 jrg8

SLOBKOUSNIEUWS 50 jrg8 SLOBKOUSNIEUWS 50 jrg8 De redactie heeft deze keer weer de fakkel van de verslaggeving moeten doorgeven. Dit was niet zonder resultaat. Naast een mooi verslag en de waarnemingslijsten van Guido waren er

Nadere informatie

Veranderingen in de korstmosflora van de Nederlandse heiden en stuifzanden

Veranderingen in de korstmosflora van de Nederlandse heiden en stuifzanden Levende Natuur Korstmossen (lichenen) vormen een belangrijk deel van de biodiversiteit van heide- en stuifeandvegetaties. Door hun grote gevoeligheid voor veranderingen in het milieu zijn zij bovendien

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2009 L.B. Sparrius, A. Aptroot, C.M. van Herk & L. van Duuren in opdracht van: Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Gegevensautoriteit

Nadere informatie

TOETSING MILITAIRE VLIEGACTIVITEITEN HAVELTE-OOST (29)

TOETSING MILITAIRE VLIEGACTIVITEITEN HAVELTE-OOST (29) TOETSING MILITAIRE VLIEGACTIVITEITEN HAVELTE-OOST (29) STATUS Het gebied valt onder de volgende beschermingsregimes: N2000-gebied Havelte-Oost (Aanwijzingsbesluit is nog niet definitief). BESTAAND GEBRUIK

Nadere informatie

Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA)

Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.95355 File ID Filename Version uvapub:95355 unknown SOURCE (OR PART OF THE FOLLOWING

Nadere informatie

Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen (H2330) Verkorte naam: Zandverstuivingen

Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen (H2330) Verkorte naam: Zandverstuivingen Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Open grasland met Corynephorus-

Nadere informatie

Herstelbeheer van vergrast stuifzand op het Deelensche Zand (Hoge Veluwe)

Herstelbeheer van vergrast stuifzand op het Deelensche Zand (Hoge Veluwe) Herstelbeheer van vergrast stuifzand op het Deelensche Zand (Hoge Veluwe) Rita Ketner-Oostra, Geoske Sanders & Laurens Sparrius Op het Deelensche Zand is een zgn. stuifzandreiniger ingezet om in vergrast

Nadere informatie

Bijzondere grondbewonende lichenen langs het spoor bij Ede

Bijzondere grondbewonende lichenen langs het spoor bij Ede Bijzondere grondbewonende lichenen langs het spoor bij Ede Henk-Jan van der Kolk Inleiding De Nederlandse spoorwegen herbergen interessante biotopen voor mossen en lichenen, die echter vaak lastig te vinden

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 1999 L.B. Sparrius, C.M. van Herk, A. Aptroot & H.F. van Dobben In opdracht van Expertisecentrum LNV, Wageningen Centraal Bureau voor de Statistiek,

Nadere informatie

Gebiedsanalyse PAS. Holtingerveld (29) versie

Gebiedsanalyse PAS. Holtingerveld (29) versie Gebiedsanalyse PAS Holtingerveld (29) versie -11- Holtingerveld 1 01-09- Revisie november 5 Dit document is de geactualiseerde PAS-gebiedsanalyse voor het Natura 00-gebied Holtingerveld, onderdeel van

Nadere informatie

Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen

Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Veldwerkplaats, 16 juni2015 1 Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Yuki Fujita & Camiel Aggenbach 2 Overzicht Wat zijn Grijze duinen? Atmosferische N-depositie en

Nadere informatie

d rm Neder wa e landopg

d rm Neder wa e landopg Opgewarmd Nederland deel Plant en dier: blijven, komen, weggaan of... Soorten, verspreiding en klimaat Kleine beestjes: sterk in beweging Libellen: voordeel van een warmer klimaat Dagvlinders: extra onder

Nadere informatie

Opdrachten thema. Veluwe

Opdrachten thema. Veluwe en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: zandhagedissen Groepje 2: mierenleeuwen Groepje 3: boompiepers Groepje 4: zandoorwormen Groepje 5: sneeuwvlo

Nadere informatie

Pycnothelia papillaria (rijstkorrelmos) in het Harskampse Zand

Pycnothelia papillaria (rijstkorrelmos) in het Harskampse Zand Pycnothelia papillaria (rijstkorrelmos) in het Harskampse Zand Rense Haveman & Iris de Ronde Inleiding Pycnothelia papillaria is in de afgelopen decennia vrijwel verdwenen uit het Nederlandse heide en

Nadere informatie

Voorbereiding post 3. Blij met hei Groep 3-4

Voorbereiding post 3. Blij met hei Groep 3-4 Voorbereiding post 3 Blij met hei Groep 3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 3: Blij met hei, voor groep 3 en 4. Inhoud: Algemeen Verhaal over de infoborden

Nadere informatie

Regionale analyse gebieden Tariefklassen per gemeente (casus gebieden) Regionale analyses Zoekkaart mogelijkheden Boeren voor Natuur

Regionale analyse gebieden Tariefklassen per gemeente (casus gebieden) Regionale analyses Zoekkaart mogelijkheden Boeren voor Natuur Regionale analyse gebieden Tariefklassen per gemeente (casus gebieden) Habitattypen Regionale analyses Zoekkaart mogelijkheden Boeren voor Natuur Projectplan BIJLAGE REGIONALE ANALYSE GEBIEDEN Epe GLV

Nadere informatie

PAS-analyse Herstelstrategieën voor Brabantse Wal. Provincie Noord-Brabant. Versie

PAS-analyse Herstelstrategieën voor Brabantse Wal. Provincie Noord-Brabant. Versie PAS-analyse Herstelstrategieën voor Brabantse Wal Provincie Noord-Brabant Versie 04-09-2015 De volgende habitattypen worden in dit document behandeld: H2310, H2330, H3130, H3160, H4010A en H4030 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2005 L.B. Sparrius, A. Aptroot, C.M. van Herk en L.L. Soldaat in opdracht van LNV Directie Natuur en Centraal Bureau voor de Statistiek BLWG-rapport

Nadere informatie

Voorbereiding post 3. Blij met hei Groep 3-4

Voorbereiding post 3. Blij met hei Groep 3-4 Voorbereiding post 3 Blij met hei Groep 3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Blij met hei, voor groep 3 en 4. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkblad Opruimen

Nadere informatie

Ontwikkelingen in de terrestrische korstmosvegetatie van de Loonse en Drunense Duinen (N. Br.) in de periode

Ontwikkelingen in de terrestrische korstmosvegetatie van de Loonse en Drunense Duinen (N. Br.) in de periode 42 Buxbaumiella 64 (2003) Ontwikkelingen in de terrestrische korstmosvegetatie van de Loonse en Drunense Duinen (N. Br.) in de periode 1994-2001 Rita Ketner-Oostra 1 & Henriette van der Loo 2 1 Algemeer

Nadere informatie

Planten in bossen: beheer en biodiversiteit

Planten in bossen: beheer en biodiversiteit Planten in bossen: beheer en biodiversiteit Arnout-Jan Rossenaar Foto s: Heukels CD-ROM Opzet lezing Bos in Nederland Bosplanten Bostypen Ontwikkeling bos voedselarme grond Beheer en biodiversiteit (Edese(

Nadere informatie

Korstmossen op zand van verschillende herkomst in Proeftuin Broekhuizen te Leersum ( )

Korstmossen op zand van verschillende herkomst in Proeftuin Broekhuizen te Leersum ( ) Korstmossen op zand van verschillende herkomst in Proeftuin Broekhuizen te Leersum (1972-1997) Rita Ketner-Oostra & Ger Londo Inleiding In 1971 werd een van de vestigingen van het Rijksinstituut voor Natuurbeheer

Nadere informatie

PAS-analyse Herstelstrategieën voor Brabantse Wal. Provincie Noord-Brabant. Definitieve versie

PAS-analyse Herstelstrategieën voor Brabantse Wal. Provincie Noord-Brabant. Definitieve versie PAS-analyse Herstelstrategieën voor Brabantse Wal Provincie Noord-Brabant Definitieve versie 21-05-2015 De volgende habitattypen worden in dit document behandeld: H2310, H2330, H3130, H3160, H4010A en

Nadere informatie

PAS-analyse Herstelstrategieën voor Loonse en Drunense Duinen & Leemkuilen

PAS-analyse Herstelstrategieën voor Loonse en Drunense Duinen & Leemkuilen PAS-analyse Herstelstrategieën voor Loonse en Drunense Duinen & Leemkuilen Provincie Noord-Brabant Versie 19-11-2015 De volgende habitattypen worden in dit document behandeld: H2310, H2330, H3130, H4010A,

Nadere informatie

Waardevol heidelandschap op de Hondsrug Samenvatting van het beheerplan Drouwenerzand Concept

Waardevol heidelandschap op de Hondsrug Samenvatting van het beheerplan Drouwenerzand Concept Waardevol heidelandschap op de Hondsrug Samenvatting van het beheerplan Drouwenerzand Concept a Waardevol heidelandschap op de Hondsrug Samenvatting van het beheerplan Drouwenerzand Colofon Deze samenvatting

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2004 L.B. Sparrius, A. Aptroot & C.M. van Herk in opdracht van LNV Directie Kennis en Centraal Bureau voor de Statistiek BLWG-rapport 4 (juni 2005)

Nadere informatie

SLOBKOUSNIEUWS 1 jrg6

SLOBKOUSNIEUWS 1 jrg6 SLOBKOUSNIEUWS 1 jrg6 We zijn nog op tijd om eerst aan alle slobkousjes onze beste wensen toe te sturen. We maken er met zijn allen vast weer een geweldig jaar van. We zijn weer vertrokken! Op onze eerste

Nadere informatie

21-$# 3*1-41/!"#$%&'"()*'")+,$-#.#-/'",0+1"

21-$# 3*1-41/!#$%&'()*')+,$-#.#-/',0+1 21-$# 3*1-41/!"#$%&'"()*'")+,$-#.#-/'",0+1" !"#$%$ &'"()"*$ +,)-./0$"1 MossKade: BlocCade: Naturalis-L: AQ10: Isonet-T: MO5Sport: Tegen mos en levermos Wondafdekking topfruit, rode bessen en druiven Biologisch

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2010 L.B. Sparrius, A. Aptroot, C.M. van Herk & L. van Duuren in opdracht van: Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Gegevensautoriteit

Nadere informatie

Deelgebied Kalmthoutse Heide 2009 Biezenkuilen - Drielingvennen

Deelgebied Kalmthoutse Heide 2009 Biezenkuilen - Drielingvennen Klein warkruid Foto: Dré Vansteenvoort Planteninventarisatie Grenspark 2009 Deelgebied Kalmthoutse Heide 2009 Biezenkuilen - Drielingvennen Rapport planteninventarisatie aandachtssoorten Beleidsplan 2

Nadere informatie

PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee?

PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee? PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee? Beheerdersdag 2015 Jan Willem van der Vegte, BIJ12 - PAS-bureau Leon van den Berg, Bosgroepen Programmatische Aanpak Stikstof

Nadere informatie

Wat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en

Wat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en Biodiversiteit Cursus Natuur-in-zicht 1 Inhoud Wat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en bij ons)? Waar komt die biodiversiteit vandaan? Waarom is biodiversiteit belangrijk? Hoe

Nadere informatie

Stuifzand zeven op het Deelensche Zand: Proeven met zeefmachine in vergrast stuifzand Ketner-Oostra, R.; Sanders, G.; Sparrius, L.B.

Stuifzand zeven op het Deelensche Zand: Proeven met zeefmachine in vergrast stuifzand Ketner-Oostra, R.; Sanders, G.; Sparrius, L.B. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Stuifzand zeven op het Deelensche Zand: Proeven met zeefmachine in vergrast stuifzand Ketner-Oostra, R.; Sanders, G.; Sparrius, L.B. Published in: Vakblad Natuur

Nadere informatie

Index Natuur en Landschap

Index Natuur en Landschap Indicator 15 juli 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De geeft inzicht in (de ontwikkeling

Nadere informatie

30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 1

30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 1 KNNV afdeling Nijmegen Goudenregenstraat 5 6573 XN BEEK UBBERGEN secretaris@nijmegen.knnv.nl www5.knnv.nl/afdeling- Nijmegen Boshuizerbergen en Op den Buus. Rokend zand [deel 4] 30 maart 2013 Boshuizerbergen;

Nadere informatie

Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen

Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen Resultaten Uitgangssituatie Algemeen Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen Projectnummer: 2010_009 Projectnaam: Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen PMJP: B2 Kwaliteitsverbetering

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2000 L.B. Sparrius, A. Aptroot & C.M. van Herk Bryologische en Lichenologische Werkgroep Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging In opdracht

Nadere informatie

TOETSING MILITAIRE VLIEGACTIVITEITEN DWINGELDERVELD (30)

TOETSING MILITAIRE VLIEGACTIVITEITEN DWINGELDERVELD (30) TOETSING MILITAIRE VLIEGACTIVITEITEN DWINGELDERVELD (30) STATUS Het gebied valt onder de volgende beschermingsregimes: N2000 gebied Dwingelderveld. BESTAAND GEBRUIK Het Dwingelderveld maakt deel uit van

Nadere informatie

PAS-analyse Herstelstrategieën voor Kampina en Oisterwijkse vennen

PAS-analyse Herstelstrategieën voor Kampina en Oisterwijkse vennen PAS-analyse Herstelstrategieën voor Kampina en Oisterwijkse vennen Provincie Noord-Brabant Versie 04-09-2015 De volgende habitattypen worden in dit document behandeld: H2310, H2330, H3110, H3130, H3160,

Nadere informatie

SLOBKOUSNIEUWS 47 jrg6

SLOBKOUSNIEUWS 47 jrg6 SLOBKOUSNIEUWS 47 jrg6 Ik merkte al meteen de vragende gezichten van Ine, Nicole, Guido, Luc, Richard, Dick, Paul & Paul, en Isabelle toen ik aan de leugenbarak uit de auto stapte. Wat zou de sint gebracht

Nadere informatie

Lange-termijneffecten van een invasie van Grijs kronkelsteeltje

Lange-termijneffecten van een invasie van Grijs kronkelsteeltje Lange-termijneffecten van een invasie van Grijs kronkelsteeltje in kustduinen en stuifzanden L.B. Sparrius A.M. Kooijman Bosschap, bedrijfschap voor bos en natuur, augustus 2012 2012 Directie Agrokennis,

Nadere informatie

EnkhuizEn terug in de tijd

EnkhuizEn terug in de tijd EnkhuizEn terug in de tijd Werkboekje van. Je bent vanuit MEC De Witte Schuur op excursie geweest met gidsen van de Vereniging Oud Enkhuizen. Tijdens de wandeling heb je van de gidsen veel gehoord en gezien.

Nadere informatie

Spelen met apps. Groepsdiscussie

Spelen met apps. Groepsdiscussie Slimmer dan de waarnemer? Van pen en papier tot ObsIdentify Live demonstratie nieuwe site Spelen met apps Installatie, tips & tricks Groepsdiscussie Waar gaan we naartoe? Dirk Smets Percentage waarnemingen

Nadere informatie

Enkhuizen terug in de tijd

Enkhuizen terug in de tijd Enkhuizen terug in de tijd Je bent vanuit MEC De Witte Schuur op excursie geweest met gidsen van de Vereniging Oud Enkhuizen. Hoe vond je de wandeling?. Tijdens de wandeling heb je veel gehoord en gezien.

Nadere informatie

Trend in kwaliteit van natuur,

Trend in kwaliteit van natuur, Indicator 4 maart 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Sinds 1994 is de gemiddelde kwaliteit

Nadere informatie

Grondwater profiteert van droogteminnende mossen

Grondwater profiteert van droogteminnende mossen Grondwater profiteert van droogteminnende mossen Flip Witte & Bernard Voortman 1 2 Mijn vakgebied: relaties grondwater-vegetatie Ecohydrologische gradiënten in zandlandschap 3 Mijn geschiedenis met (korst)mossen

Nadere informatie

GPS Wandeling Kootwijkerzand

GPS Wandeling Kootwijkerzand In deze folder vindt u de beschrijving van een gps route door het Kootwijkerzand, een prachtig stuifzandgebied in Kootwijk. Deze route is ontwikkeld door het IVN, een vereniging die zich inzet voor natuur-

Nadere informatie

SNL, NEM en occupancy

SNL, NEM en occupancy SNL, NEM en occupancy Verschillende antwoorden op verschillende vragen 350 300 250 200 150 100 50 Vroege glazenmaker 0 1999 2002 2005 2008 2011 2014 Tim Termaat De Vlinderstichting Jaap Bouwman Unie van

Nadere informatie

Methodieken in monitoring het landschap

Methodieken in monitoring het landschap Methodieken in monitoring het landschap Onderzoek in opdracht van provincies en Rijk 25 januari 2016, Anne Schmidt Aanleiding en vraagstelling Samenhangend monitoringsysteem voor alle ecologische aspecten

Nadere informatie

Leuk dat je voor dit Natuurpad hebt gekozen! En dat je het niet erg vindt om wat door de modder te kruipen en hier en daar pootje te zwemmen*.

Leuk dat je voor dit Natuurpad hebt gekozen! En dat je het niet erg vindt om wat door de modder te kruipen en hier en daar pootje te zwemmen*. KLEIN NATUURPAD voor COLLEGA s 4 juli 2014/v2 GROEPSNAAM: Beste collega, Leuk dat je voor dit Natuurpad hebt gekozen! En dat je het niet erg vindt om wat door de modder te kruipen en hier en daar pootje

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De ordening van het leven

Werkstuk Biologie De ordening van het leven Werkstuk Biologie De ordening van het leven Werkstuk door Jonathan 1383 woorden 7 juni 2016 7 6 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding In dit werkstuk ga ik vertellen over de ordening van het leven. Ordening

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2007 L.B. Sparrius, A. Aptroot, C.M. van Herk en E.W. van Geloof in opdracht van: LNV Directie Natuur en de Gegevensautoriteit Natuur BLWG-rapport

Nadere informatie

Natuurkwaliteit en monitoring in het Natuurnetwerk en Natura 2000 / PAS

Natuurkwaliteit en monitoring in het Natuurnetwerk en Natura 2000 / PAS Werkwijze Natuurkwaliteit en monitoring in het Natuurnetwerk en Natura 2000 / PAS Foto: Safir Natuurkwaliteit en monitoring in het Natuurnetwerk en Natura 2000 / PAS Het Rijk, de provincies en beheerders

Nadere informatie

Een luchtje scheppen

Een luchtje scheppen Een luchtje scheppen Is het verschil in luchtkwaliteit rond een weg te zien aan de populatie korstmossen? Madern, P.A. 1, Postema, J. 2, van Zanten, R.H.W. 3 & Zwiers, S. 4 1. Universiteit Leiden, St Odulphuslyceum

Nadere informatie

Thema 2 Planten en dieren

Thema 2 Planten en dieren Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 2 Planten en dieren Samenvatting Eten en gegeten worden Als je de leefomgeving van een plant of dier bestudeert, kijk je naar de levenloze natuur; dus naar

Nadere informatie

Voorbereiding post 1. Werken voor hei en ven Groep 1-2-3

Voorbereiding post 1. Werken voor hei en ven Groep 1-2-3 Voorbereiding post 1 Werken voor hei en ven Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 1: Werken voor hei en ven, voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal

Nadere informatie

Samenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:

Samenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen: Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,

Nadere informatie

Plantenkennis voor de groene ruimte. J. Helmers P. Hanemaaijer

Plantenkennis voor de groene ruimte. J. Helmers P. Hanemaaijer Plantenkennis voor de groene ruimte J. Helmers P. Hanemaaijer Eerste druk, 2004 3 Artikelcode: 24072 Colofon Uitgever: Auteurs: Redacteur: Illustraties: Ontwikkelcentrum J. Helmers P. Hanemaaijer Studio

Nadere informatie

Buxbaumia aphylla (kaboutermos) op de begraafplaatsen van Elspeet en Rhenen

Buxbaumia aphylla (kaboutermos) op de begraafplaatsen van Elspeet en Rhenen Buxbaumia aphylla (kaboutermos) op de begraafplaatsen van Elspeet en Rhenen Henk-Jan van der Kolk Inleiding Weinig bladmossen zijn zo aansprekend als Buxbaumia aphylla (kaboutermos). In het eerste artikel

Nadere informatie

2 De bij dit besluit behorende toelichting vast te stellen.

2 De bij dit besluit behorende toelichting vast te stellen. Provinciale Staten 151009SC11 b Vergadering d.d. 1 juli 2009 Besluit nr. PS2009-219 PROVINCIALE STATEN VAN GELDERLAND Gezien het voorstel van Gedeputeerde Staten van 17 maart 2009, nr. 2007-004522, inzake

Nadere informatie

Taxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten.

Taxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten. Ordening van organismen: vroeger: plantenrijk - dierenrijk Taxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten. huidige indeling:

Nadere informatie

Wilde bijen in natuur- en groenbeheer. Ivo Raemakers Menno Reemer

Wilde bijen in natuur- en groenbeheer. Ivo Raemakers Menno Reemer Wilde bijen in natuur- en groenbeheer Ivo Raemakers Menno Reemer 1 Waarom bijen? Rode Lijst: veel soorten bedreigd Functie in ecosysteem: belangrijke bestuivers Indicator voor natuurbeheer en natuurkwaliteit

Nadere informatie

MOSS AT WORK. Jouw duurzame totaal oplossing voor alle mos toepassingen

MOSS AT WORK. Jouw duurzame totaal oplossing voor alle mos toepassingen MOSS AT WORK Jouw duurzame totaal oplossing voor alle mos toepassingen 01 Natuurlijk, uniek en onderhoudsvrij 02 Met liefde geoogst, met zachtheid behandeld 04 03 Voor elk wat wil(d)s Tal van toepassingen

Nadere informatie

Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2

Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2 Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.

Nadere informatie

Planten. over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen

Planten. over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen Planten over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen Deze bijeenkomst Planten versus dieren Indeling van het plantenrijk Voortplanting Ecosystemen Indeling van het leven op aarde Er zijn 4 rijken: Bacteriën

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2001 L.B. Sparrius, A. Aptroot, C.M. van Herk & J.L. Spier BLWG Rapport nr. 1 Bryologische en Lichenologische Werkgroep van de KNNV In opdracht van:

Nadere informatie

affected both the woods, the heath area and the terrestrische korstmossen ook voor Nederland de arme zandgronden van de Veluwe, nl.

affected both the woods, the heath area and the terrestrische korstmossen ook voor Nederland de arme zandgronden van de Veluwe, nl. 4 De terrestrische korstmosvegetatie van het Kootwijkerzand R KetnerOostra At the initiative of the Dutch State Forest Commission a survey was made of lichen vegetation at Kootwijkerzand, an inland sand

Nadere informatie

JUNI 2005 JAARGANG 94 JU HISTORISCH. MjJb NATUURHISTORISCH GENOOTSCHAP IN LIMBURG

JUNI 2005 JAARGANG 94 JU HISTORISCH. MjJb NATUURHISTORISCH GENOOTSCHAP IN LIMBURG JUNI 2005 JAARGANG 94 MjJb JU HISTORISCH M A A N D B L A D NATUURHISTORISCH GENOOTSCHAP IN LIMBURG /. Nachtwacht onder de vliegen In ons Natuurhistorisch Museum Maastricht is momenteel een kleine tijdelijke

Nadere informatie

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries,

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Zijn effecten van begrazing te voorspellen? Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Ingo Jansen,

Nadere informatie

Bijlage 1 Wettelijk kader

Bijlage 1 Wettelijk kader Bijlage 1 Wettelijk kader Inleiding In deze bijlage worden de wettelijke kaders voor ecologische beoordelingen van ruimtelijke ingrepen en andere handelingen beschreven. In de natuurbeschermingswetgeving

Nadere informatie

Landelijk Meetnet Korstmossen

Landelijk Meetnet Korstmossen Landelijk Meetnet Korstmossen Inhoudelijke rapportage 2008 Trendberekeningen 1999-2008 L.B. Sparrius, A. Aptroot, C.M. van Herk en L. van Duuren in opdracht van: Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit,

Nadere informatie

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE OPDRACHTEN

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE OPDRACHTEN NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam

Nadere informatie

Bioherbiciden: is het iets of is het niets?

Bioherbiciden: is het iets of is het niets? Bioherbiciden: is het iets of is het niets? Corné Kempenaar & Chris van Dijk Boskoop, 29 augustus 2013 Even voorstellen Plant Sciences Group, PPO/PRI Wageningen Campus Wageningen Campus Onkruidbestrijding

Nadere informatie

Voorbereiding post 1. Werken voor de hei Groep 1-2-3

Voorbereiding post 1. Werken voor de hei Groep 1-2-3 Voorbereiding post 1 Werken voor de hei Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 1: Werken voor de hei, voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen

Nadere informatie

Onderbouwing 'significant effect depositie op natuurgebieden' Han van Dobben

Onderbouwing 'significant effect depositie op natuurgebieden' Han van Dobben Onderbouwing 'significant effect depositie op natuurgebieden' Han van Dobben Nederland op slot? Critical loads worden vrijwel overal overschreden Oorzaken: landbouw (¾), verkeer (¼) Habitattoets noodzakelijk

Nadere informatie

1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.

1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen. THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken

Nadere informatie

Monitoring Wat doen we ermee? Het gebruik van gegevens in de praktijk

Monitoring Wat doen we ermee? Het gebruik van gegevens in de praktijk Monitoring Wat doen we ermee? Het gebruik van gegevens in de praktijk Lange geschiedenis Veel gebeurd 1e 3e Provinciale milieukartering Ruimtelijk beleid, Natuurbeleid, Landschap Terreinbeheerders Beheer

Nadere informatie

Korstmos monitoring schapenbegrazing Bergen noord

Korstmos monitoring schapenbegrazing Bergen noord Korstmos monitoring schapenbegrazing Bergen noord Hans Toetenel Rozemarijn Sikkes Beschrijving projectopzet en Resultaten inventarisatie 2012 september 2012 / december 2012 Colofon: Project Korstmos monitoring

Nadere informatie

Typische diersoorten van de Habitatrichtlijn,

Typische diersoorten van de Habitatrichtlijn, Indicator 5 juli 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De laatste 10 jaar is de toestand

Nadere informatie

Quick scan flora en fauna Nieuwbouw twee woningen Toom Budel

Quick scan flora en fauna Nieuwbouw twee woningen Toom Budel Quick scan flora en fauna Nieuwbouw twee woningen Toom Budel april 2010 projectnummer: 1003/093/RV-1 Versie 1: april 2010 in opdracht van Everhage b.v. t.a.v. de heer A. Evers Speelheuvelstraat 23 5711

Nadere informatie

Drukbegrazing en Chopperen als Alternatieven voor Plaggen van Natte heide

Drukbegrazing en Chopperen als Alternatieven voor Plaggen van Natte heide Drukbegrazing en Chopperen als Alternatieven voor Plaggen van Natte heide Effecten op middellange termijn: Fauna De Vlinderstichting Stichting Bargerveen B-Ware Experimenteel onderzoek Abiotiek: ph, buffercapaciteit,

Nadere informatie

Trekvissen in Natura2000 gebieden. Vissennetwerk 11 maart 2010 Martin Kroes

Trekvissen in Natura2000 gebieden. Vissennetwerk 11 maart 2010 Martin Kroes Trekvissen in Natura2000 gebieden Vissennetwerk 11 maart 2010 Martin Kroes martin.kroes@tauw.nl Inhoud Achtergrond Natura2000 Bijlage IV HR Relatie met Flora- en Faunawet Bijlage V HR Relatie met Visserijwet

Nadere informatie

Tegen Pythium en Meloidogyne 12 Maart 2015, René Corsten, Andre van der Wurff

Tegen Pythium en Meloidogyne 12 Maart 2015, René Corsten, Andre van der Wurff Tegen Pythium en Meloidogyne 12 Maart 2015, René Corsten, Andre van der Wurff Vragen: 1.Is weerbaarheid te combineren met een monocultuur of alleen in wisselteelten? 2. Is weerbaarheid te sturen? 3. Kunnen

Nadere informatie

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld Hartelijk welkom Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld Programma Opening Opzet en doel van deze avond Even terug kijken Hoe staat het met de Programmatische Aanpak Stikstof Korte samenvatting

Nadere informatie

SLOBKOUSNIEUWS 11 jrg8

SLOBKOUSNIEUWS 11 jrg8 SLOBKOUSNIEUWS 11 jrg8 Deze keer was ik er nog eens bij! Samen met mij hadden Ine, Nicole, Isabelle, Guido, Luc en Jozefa zich niet laten afschrikken door de voorspelling van regen op de buienradar. Als

Nadere informatie

Geral Overbeek. Onkruid de baas. Overbeek - Gardendesign Maasoord 17 0348-424305 [Geef het faxnummer op] 25 Tips voor duurzaam onderhoud (onkruid)

Geral Overbeek. Onkruid de baas. Overbeek - Gardendesign Maasoord 17 0348-424305 [Geef het faxnummer op] 25 Tips voor duurzaam onderhoud (onkruid) Onkruid de baas Geral Overbeek 2011 Overbeek - Gardendesign Maasoord 17 0348-424305 [Geef het faxnummer op] 25 Tips voor duurzaam onderhoud (onkruid) 25 TUINTIPS ONKRUID DE BAAS Wil jij ook een tuin zonder

Nadere informatie

Mens, natuur & milieu

Mens, natuur & milieu Mens, natuur & milieu Lesbrief Biologie. In dit thema ga je aan de gang met opdrachten die gaan over de ontwikkelingen in het havengebied en de gevolgen voor natuur en milieu. Deze opdracht is een lesbrief

Nadere informatie

KORSTMOSSEN INLEIDING

KORSTMOSSEN INLEIDING 64 KORSTMOSSEN INLEIDING Levenswijze Korstmossen zijn schimmels die samenleven met algen of blauwwieren. Vrijwel alle soorten leven in droge, maar luchtvochtige milieus. Korstmossen verspreiden zich met

Nadere informatie

Het Groene Hart Werkt

Het Groene Hart Werkt Het Groene Hart Werkt Verwaarding van grasmaaisels Aldert van der Kooij Alphen a/d Rijn, 29 maart 2018 Wat zijn maaisels? Maaisels van wegbermen, dijken, parken, watergangen en natuurterreinen Bestaat

Nadere informatie

De nutriëntenbalans van droge

De nutriëntenbalans van droge De nutriëntenbalans van droge heide De resultaten van experimenteel toevoegen van fosfaat en kalk na plaggen Joost Vogels Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal Roland Bobbink Maaike Weijters Henk Siepel Veldkrekel

Nadere informatie