DEEL I Systems Engineering Definitie project Kern van de methode Historie Scope
|
|
- Renée Koning
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 5 Projectmanagementmethoden Systems Engineering Deel I van de beschrijving van Systems Engineering is geschreven door Timo Giling, voorzitter van INCOSE Nederland. DEEL I Definitie project Hoewel de processen en activiteiten in Systems Engineering veelal sterk verweven zijn met de projecten, richt Systems Engineering zich expliciet op de hele levenscyclus van systemen. Systems Engineering kent geen specifieke definitie van een project, maar beschouwt de projectmatige processen (zoals project control, risicomanagement en planning) als onderdeel van de totale levenscyclus van systemen Kern van de methode Systems Engineering is een vakgebied en een methode en richt zich op de interdisciplinaire aanpak en de middelen die nodig zijn om de realisatie van succesvolle systemen mogelijk te maken Historie Systems Engineering is voor het eerst toegepast in de Amerikaanse telefoniesector als methode om operabiliteit tussen de verschillende delen van het telefoonsysteem te realiseren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het vooral Bell Labs die Systems Engineering toepaste bij complexe telefoniesystemen. In de jaren vijftig van de twintigste eeuw nam de meer algemene toepassing van Systems Engineering een vlucht. De werkwijze werd parallel verder ontwikkeld in de lucht- en ruimtevaart, de defensie-industrie, bijvoorbeeld bij Boeing, Lockheed en Rockwell, en de commerciële sector, bijvoorbeeld bij AT&T. Zo ontwikkelde Systems Engineering zich tot een methode om steeds complexer wordende (R&D-)problemen het hoofd te kunnen bieden. In Nederland is Systems Engineering ook opgemerkt en heeft met name in de softwareindustrie maar ook in de lucht- en ruimtevaart (Fokker, ESA) een belangrijke, maar tegelijkertijd wat verborgen rol gespeeld. Eind jaren negentig kwam daarin verandering toen bij de ontwikkeling van enkele grote infrastructurele projecten (Betuweroute, HSL-Zuid) Systems Engineering als methode werd geïntroduceerd om de enorme complexiteit van dergelijke projecten te kunnen beheersen. Maar de toenmalige initiatiefnemers (Rijkswaterstaat, Pro- Rail) onderkenden dat om Systems Engineering succesvol te kunnen toepassen er breed draagvlak nodig was Scope Systems Engineering is een methodiek die zich niet richt op één vakgebied of industrietak. Hoewel deze methodiek primair gericht is op projectmatig aangestuurde processen, blijft zij daartoe niet beperkt. De aard van de methodiek heeft juist in zich dat óók de gebruiksfase,
2 118 Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement - 2de druk tot en met de ontmanteling of buitengebruikname van het systeem, beschouwd wordt. Onder de professionals die Systems Engineering toepassen is lange tijd discussie geweest of Systems Engineering nu een methode is waarvan projectmanagement een onderdeel is, of dat juist het omgekeerde het geval is. Op basis van de literatuur over Systems Engineering zouden beide stellingen waar kunnen zijn. Inmiddels is er vrij breed het inzicht ontstaan dat dit een tamelijk zinloze discussie is. De symbiose tussen Systems Engineering en projectmanagement is dermate groot dat er geen sprake is van een duidelijke scheidslijn (zie figuur ). Systems Engineering bewijst zich voornamelijk op het gebied van de meer technische aspecten van het project, maar heeft in hoge mate invloed op de meer sturende activiteiten binnen een project, zoals het bewaken van tijd en geld. De norm ISO/IEC en het daarop gebaseerde Systems Engineering Handbook van INCOSE beschrijft naast de technische processen dan ook meerdere processen die sturing geven aan projecten, alsmede ondersteunende en contractuele processen. Maar het zwaartepunt en de sterke kanten van Systems Engineering liggen duidelijk meer bij de technisch-inhoudelijke kant van projecten. Project Systeem architectuur Systems Engineering Taken en activiteiten Risicomanagement Project planning en control Project planning Technische afstemming Interactie met de klant Taak allocatie Control Figuur Relatie tussen Systems Engineering en projectmanagement Uitgangspunten Systems Engineering gaat primair uit van het (gehele) systeem dat gerealiseerd moet worden, het system of interest. Kenmerkend hierbij is dat een systeem altijd deel uitmaakt van een groter geheel van systemen ( system of systems ) en zelf ook weer uit deelsystemen bestaat. Beide aspecten hebben binnen de methode een prominente plaats. Een ander kenmerk van Systems Engineering is dat deze methodiek probeert te redeneren vanuit de functies die het systeem moet vervullen. Dit in tegenstelling tot de traditionele wijze van ontwerpen, waar vaak de oplossing centraal staat. Door uit te gaan van de beoogde functies en deze te vertalen in eisen die aan het systeem gesteld worden, wordt een maximale oplossingsvrijheid geboden.
3 5 Projectmanagementmethoden Beschrijving van de methode Systems Engineering streeft ernaar om een werkend systeem te ontwerpen en te bouwen dat voldoet aan de klantwens. Om dit te bereiken wordt het ontwerpproces van grof (de eindoplossing is alleen nog in grote lijnen beschreven) naar fijn (alle details van het systeem zijn bekend) doorlopen. Dit betreft geen zuiver lineair proces, maar maakt juist de flexibiliteit mogelijk die nodig is voor een ontwerpproces van complexe systemen. Gedurende dit proces wordt voortdurend getoetst of het (deel)systeem in kwestie voldoet aan de daaraan gestelde eisen en of het als geheel systeem een werkend geheel oplevert. Dit toetsingsproces wordt aangeduid met verificatie en validatie. Ook tijdens de bouw, fabricage of realisatie van het systeem wordt dit toetsingsproces voortgezet gedurende alle fasen van de realisatie. Uiteindelijk resulteert dit in afnametesten door de klant. Een veelgebruikte modelmatige weergave van projectprocessen binnen Systems Engineering is het V-model. Dit model beschrijft op een tijdlijn (horizontaal) de toenemende decompositie van het systeem (en de toenemende mate van kennis en detail) op de linkerkant van de V. De rechterkant van de V beschrijft de toenemende mate van integratie van het systeem (het samenstellen van het systeem uit zijn individuele componenten of deelsystemen), met als resultaat het complete en werkende system of interest. System Development Integration, Verification, & Validation Planning Solution/System Realization Upper Level Development Integration, Verification, & Validation Planning Upper Level Realization Architecture Decomposition & symbol Definition Lower Level Development I,V,& V Planning Lower Level Realization Architecture Integration and Verification Figuur Het V-model (p. 27 brondocument)
4 120 Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement - 2de druk Systems Engineering is relatief nieuw voor Rijkswaterstaat. Het is een goed hulpmiddel om het functionele denken in de organisatie te implementeren. Vanuit oudsher ontwierpen we dingen zelf. We schreven dingen voor tot op de boutjes en de moertjes. Daar waren we goed in. We leggen sinds een paar jaar meer verantwoordelijkheid bij de markt. Met name met de D&C en DBFM contracten wordt een aannemer uitgedaagd tot het bedenken van innovatieve oplossingen binnen een afgesproken functionaliteit. Systems Engineering biedt ons een methodiek om hierover de regie te houden. Maarten Reinking Projectmanager, Rijkswaterstaat Beschikbaarheid Systems Engineering is beschikbaar voor alle soorten projecten en in alle projectfasen. Er is in principe geen limiet aan de grootte van projecten, al zullen hele kleine en eenvoudige projecten weinig directe baat hebben bij het toepassen van Systems Engineering. De methode is als zodanig vrijelijk te gebruiken, wel bestaan er de gebruikelijke beperkingen voor het gebruik van specifieke Systems Engineering-tools Toepassingsgebied Zoals al eerder gesteld is het toepassingsgebied van Systems Engineering nagenoeg onbeperkt. De kracht van de methodiek zit hem er dan ook in dat, mist juist toegepast, Systems Engineering in vrijwel iedere denkbare technische omgeving een positieve bijdrage kan leveren aan het resultaat. De juiste toepassing van Systems Engineering (SE) wordt bepaald door factoren als: de mate waarop de SE-processen worden geschaald naar de complexiteit, omvang en duur van het project; het tijdstip waarop Systems Engineering in het project wordt geïntroduceerd; de mate waarin de betrokkenen binnen het project Systems Engineering kunnen toepassen. Er bestaat redelijke consensus over het feit dat Systems Engineering vooral tot haar recht komt in complexe tot zeer complexe omgevingen Beheer van de methode De methode is vastgelegd in: INCOSE. Systems Engineering Handbook, a guide for system life cycle processes and activities, Version 3.2. INCOSE-TP , Dit boek is gebruikt als brondocument bij de vergelijking met andere methoden. NEN-ISO/IEC Systems and software engineering -System lifecycle processes, 2008
5 5 Projectmanagementmethoden 121 Literatuur Gilb, T. (2005). Competitive Engineering: A handbook for Systems Engineering, Requirements Engineering, and Software Engineering. Butterworth Heinemann. ISBN INCOSE Nederland. Wij gaan verbouwen! Systems Engineering dicht bij huis. INCOSE Nederland, 2010 Leidraad voor Systems Engineering binnen de GWW-sector, RWS, ProRail, Bouwend Nederland en NLingenieurs, versie 2.0, NEN-EN-ISO Richtlijn voor configuratiebeheer, Beheerder van de methode International Counsil on Systems Engineering INCOSE ( Voor Nederland de INCOSE Netherlands Chapter ( Opleidingen Internationaal en nationaal worden er vele opleidingen en trainingen gegeven op het gebied van Systems Engineering. Deze opleidingen en trainingen betreffen zowel de gehele methode als de specifieke onderdelen daarvan, zoals requirements engineering of verificatie en validatie. Op de sites van INCOSE internationaal ( en INCOSE Nederland ( staan regelmatig overzichten en aankondigingen vermeld. INCOSE verzorgd ook de certificering van professionals op dit gebied. In Nederland is dit nog van beperkt belang, maar internationaal neem het aantal gecertificeerde SE ers sterk toe. De belangrijkste vorm van certificering is de Certified Systems Engineering Professional (CSEP). Daarnaast bestaan er enkele daaraan gerelateerde vormen van certificering (zie de website van INCOSE). DEEL II Onderscheidende kenmerken Categorie Aanpak Projectopzet Besluitvorming Meetbare resultaten Bewaking en beheersing Kwaliteit Beschikbaarheid Kenmerk Gebaseerd op systemen, de interactie daarbinnen en de interactie met de omgeving. Gaat uit van de life-cycle van het product, niet alleen van het project. Er is geen voorgeschreven projectopzet, wel worden toe te passen projectprocessen beschreven. Voortdurende en expliciete besluitvorming gericht op het voorkomen van fouten als gevolg van impliciete aannames en miscommunicatie. Zeer uitgebreide aandacht voor het vastleggen van eisen aan de resultaten. Denken in functionaliteit. Specifieke databases voor het vastleggen, bewaken en toetsen van de vele relaties tussen de verschillende aspecten van een systeem. Voortdurende en iteratieve toetsen van (tussen)resultaten en expliciete besluitvorming over wijzigingen. Boek en opleidingen beschikbaar.
6 122 Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement - 2de druk Sterke kanten en valkuilen bij het gebruik van de methode Sterke kanten Geeft blijvend inzicht in het wat, waarom en hoe van een systeem. Kan faalkosten reduceren door het integraal en voortdurend toetsen van oplossingen. Biedt de klant de zekerheid dat het eindresultaat voldoet aan de verwachtingen. Valkuilen Te rigide toepassen van het denken in functies. Introductie van overmatige administratieve last. Onder tijdsdruk overslaan van essentiële processtappen Systems Engineering vergeleken Door het brondocument Systems Engineering Handbook v3.2 te scoren volgens het PM- Vergelijkingsmodel, komen we tot de volgende scores van Systems Engineering: Contextmanagement Systems Engineering Besturing 3 2 Doel / resultaat Contextanalyse 1 Plannen Team 0 Meten en Bewaken Leiderschap Interne communicatie Risico Figuur De score van Systems Engineering op de verschillende aspecten van projectmanagement Wat opvalt is dat Systems Engineering laag scoort op het aspect doel/resultaat, terwijl het veel meer dan andere methoden aandacht besteedt aan het subaspect eisen. Dit element hebben we dan ook opgenomen in hoofdstuk 8. Doel, resultaat en scope krijgen minder aandacht. Het is een zware methode die met name erg geschikt is voor technisch complexe projecten. Systems Engineering onderscheidt zich onder andere van andere methoden door het feit dat Systems Engineering niet alleen de life-cycle van het project maar ook van het product in ogenschouw neemt.
DEEL I. 5.8 ProjectMatig Werken. 5.8.1 Definitie project. 5.8.2 Kern van de methode. 5.8.3 Historie. 5.8.4 Scope
102 Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement - 2de druk 5.8 ProjectMatig Werken Deel I van de beschrijving van ProjectMatig Werken is gereviseerd en geautoriseerd door Gert Wijnen, een van de auteurs
Nadere informatieSystems Engineering in de gww-sector
Systems Engineering in de gww-sector Ron Beem Rijkswaterstaat NEVI-PIANOo Juni 2013 Bouwen aan één taal Resultaat voorop (RWS) 16 projecten spoedaanpak uniformer naar de markt door kwaliteitsborging aanbestedingsdossiers
Nadere informatieORGANISATORISCHE IMPLENTATIE BEST VALUE
ORGANISATORISCHE IMPLENTATIE BEST VALUE EEN ONDERZOEK NAAR DE IMPLEMENTATIE VAN BEST VALUE BINNEN EEN SYSTEMS ENGINEERING OMGEVING STEPHANIE SAMSON BEST VALUE KENNIS SESSIE WESTRAVEN 17 JUNI 09.00 12.00
Nadere informatieDEEL I. 5.6 Procesmanagement. 5.6.1 Definitie project. 5.6.2 Kern van de methode. 5.6.3 Historie. 5.6.4 Scope. 5.6.
90 Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement - 2de druk 5.6 Procesmanagement Deel I van de beschrijving van Procesmanagement is gereviseerd en geautoriseerd door Jaap Walter, een van de auteurs van
Nadere informatieDEEL I. 5.1 A4-Projectmanagement. 5.1.1 Definitie project. 5.1.2 De kern van A4
56 Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement - 2de druk 5.1 A4-Projectmanagement Deel I van de beschrijving van A4-Projectmanagement (in het vervolg van dit hoofdstuk zullen we dit afkorten als A4)
Nadere informatieDEEL I. 5.7 Projectmatig Creëren (PMC) 5.7.1 Definitie project. 5.7.2 Kern van de methode. 5.7.3 Historie. 5.7.4 Scope. 5.7.
96 Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement - 2de druk 5.7 Projectmatig Creëren (PMC) Deel I van de beschrijving van Projectmatig Creëren is gereviseerd en geautoriseerd door Jo Bos, een van de auteurs
Nadere informatieDEEL I 5.5 PRINCE2. 5.5.1 Definitie project. 5.5.2 Kern van PRINCE2. 5.5.3 Historie. 5.5.4 Scope. 5.5.5 Uitgangspunten
5 Projectmanagementmethoden 83 5.5 PRINCE2 Deel I van de beschrijving van PRINCE2 is geschreven door Ron Seegers en gereviseerd en geautoriseerd door Joost Nuijten, bestuurslid van de Prince User Group
Nadere informatie5.4 Project Management Body of Knowledge (PMBOK Guide )
76 5.4 Project Management Body of Knowledge (PMBOK Guide ) D eel I van de beschrijving van PMBOK Guide (verder in dit hoofdstuk: PMBOK genoemd) is gereviseerd en geautoriseerd door Cees Pijs, bestuurslid
Nadere informatieProces van samenwerking SYSTEMS ENGINEERING
Proces van samenwerking SYSTEMS ENGINEERING Samenvatting SE vooral: Bij geïntegreerde contracten; Bij meer complexe projecten (?) Project uniek; oplossing ligt niet voor de hand (?) Nieuwe innovatieve
Nadere informatieVoortdurende gecontroleerde aanpassing aan de veranderende vraag.
62 5.2 Atern Deel I van de beschrijving van DSDM Atern is geschreven door Jeroen Venneman. Dit deel is gereviseerd en geautoriseerd door Edgar Hildering, auteur van het boek DSDM Een introductie, en Peter
Nadere informatienotitie Systems Engineering Lesplan Requirements Engineering (RE) Werkgroep opleidingen Definitief; vastgesteld Stuurgroep 4P
notitie Van project onderwerp opgemaakt door Systems Engineering Lesplan Requirements Engineering (RE) Werkgroep opleidingen status datum opmaak 20-7-2012 bijlagen Definitief; vastgesteld Stuurgroep 4P
Nadere informatieHandboek Systems Engineering (SE) Overzicht in processen, informatie en technieken
Handboek Systems Engineering (SE) Overzicht in processen, informatie en technieken APRIL 2015 1 VOORAF Beter en professioneler samenwerken De kwaliteit en efficiëntie van het werk verhogen Bouwen wat de
Nadere informatieEvo Evolutionary Project Management. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V.
Evo Evolutionary Project Management Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 10 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 2. EVO... 4 3. FASERING...
Nadere informatieBent u ook zoveel tijd kwijt met het zoeken naar de laatste en enig juiste! - versie van uw marktonderzoek
Bent u ook zoveel tijd kwijt met het zoeken naar de laatste en enig juiste! - versie van uw marktonderzoek Heeft u zich ook al eens afgevraagd waarom uw concurrent zo veel goedkoper kan zijn? Waarschijnlijk
Nadere informatieEibert Dijkgraaf Kijk verder dan je test neus lang is: Life Cycle Testing Scan Voorjaarsevent Testnet: 30 juni 2008
Titel, samenvatting en biografie Eibert Dijkgraaf Kijk verder dan je test neus lang is: Life Cycle Testing Scan Voorjaarsevent Testnet: 30 juni 2008 Samenvatting: Eibert Dijkgraaf (testconsultant Test
Nadere informatiePROJECTMANAGEMENT 1 SITUATIE
PROJECTMANAGEMENT George van Houtem 1 SITUATIE Het werken in en het leidinggeven aan projecten is tegenwoordig eerder regel dan uitzondering voor de hedendaagse manager. In elk bedrijf of organisatie komen
Nadere informatieTicon. De volgende generatie projectmanagement
De volgende generatie Optimaal Het virtueel bouwproces model binnen de GWW Virtueel bouwproces model Het fundament van Ticon is het Virtueel bouwproces model. Dit datamodel is een collectie van alle projectgegevens
Nadere informatiea. Wat wordt verstaan onder V&V? b. Uit welke kernactiviteiten bestaat V&V? c. Noem enkele voor- en nadelen van inspecties. d. Idem voor testen.
Eindtoets T07351 Software engineering Een eindtoets staat in het algemeen model voor het tentamen van de betreffende cursus. Aangezien deze cursus een mondeling tentamen heeft, bevat deze eindtoets slechts
Nadere informatieEngineering in de Praktijk
Engineering in de Praktijk Rick de Jong afdelingshoo fd Werktuigbo uwku nde Iv Industrie Sterk Innovatief, out-of-the-box oplossingen en creatief met ideeën 1949-1982 1983-1994 2003-2007 2008 2011> Ingenieurs-
Nadere informatieImplementatie Landelijke Standaard Tunnels
Implementatie Landelijke Standaard Tunnels Bezien vanuit de aannemer Gert Jan Braas Vialis 4 september 2012 1 Agenda 1. Historie en doel project 2. Nieuwe Scope 3. Ambitie 4. Procesgang VTTI 5. Kwaliteitsborging
Nadere informatieVooruitkijken en expliciet samenwerken
Systems Engineering en VISI Vooruitkijken en expliciet samenwerken Arjan Visser, CROW Programma Wat is SE? Wat is VISI, nee dat weet u al, toch? Wat is de samenhang? Waar hangt het samen? Een voorbeeld
Nadere informatieSystems Engineering Lesplan Verificatie en Validatie Management (V&V) Werkgroep opleidingen, Eric Holtrop, Bert van Wersch, Ron Beem
notitie Van project onderwerp opgemaakt door Systems Engineering Lesplan Verificatie en Validatie Management (V&V) Werkgroep opleidingen, Eric Holtrop, Bert van Wersch, Ron Beem status datum opmaak 16-4-2012
Nadere informatieRisicomanagement en. Utrecht, 22 april 2009 Movares, Utrecht 22 april 2009
Projectbeheersing door Risicomanagement en Systems Engineering Utrecht, 22 april 2009 1 Hoofdsponsors Sponsors IPMA-NL Jaarsponsors 2 Projectbeheersing door Risicomanagement en Systems Engineering Risicomanagement
Nadere informatieFactsheet Training Project Leadership Simulatie (PLS)
Factsheet Training Project Leadership Simulatie (PLS) LEARNING BY DOING Kort signalement Road2Results heeft op basis van haar jarenlange ervaring met het managen van business en ICT projecten vanuit diverse
Nadere informatiePRINCE2 2009 is overzichtelijker
PRINCE2 2009 is overzichtelijker 29 mei 2009 door: Lia de Zoete en Reinier de Koning Half juni presenteert het Office of Government Commerce in Londen PRINCE2 2009. Het grote voordeel van de nieuwe versie
Nadere informatieLeidraad voor Systems Engineering binnen de GWW-sector
Leidraad voor Systems Engineering binnen de GWW-sector Leidraad voor Systems Engineering binnen de GWW-sector Inhoudsopgave VOorwoord 4 Leeswijzer 6 1. Systems Engineering 8 1.1 Achtergronden 8 1.2 Systeemdenken
Nadere informatieOplossingsvrij specificeren
Oplossingsvrij specificeren ir. J.P. Eelants, projectmanager Infrabouwproces CROW Samenvatting De methodiek van oplossingsvrij specificeren richt zich niet alleen op het formuleren van functionele eisen.
Nadere informatieMedical device software
Medical device software Medical device software Software ontwikkeling voor de medische wereld Nspyre Herculesplein 24 3584 AA Utrecht T 088-827 50 00 F 088-827 50 99 www.nspyre.nl Medical devices zijn
Nadere informatiePlatform Voegovergangen en Opleggingen. Themabijeenkomst 1, 10 november Meerkeuze Matrix, Voegovergangen en het contract
Platform Voegovergangen en Opleggingen Themabijeenkomst 1, 10 november 2010 Meerkeuze Matrix, Voegovergangen en het contract Bijeenkomst Deze eerste themabijeenkomst van het PVO stond in het teken van
Nadere informatieVerificatie & Validatie
Rijkswaterstaat Verificatie & Validatie Bijeenkomst Verificatie & Validatie COB-KP 11 en 18 oktober 2016 Hoe regel je V&V in een project? Hoe ga je om met BG, VB en TB? Fred Bouwmeester (RWS LTR) Sjef
Nadere informatieDe projectmanager. en zelforganiserende teams
De projectmanager en zelforganiserende teams Agenda 16:00 16:30: Inloop 16:30 16:50: Welkomstwoord DUO 16:50 17:00: Welkomstwoord IPMA Noord 17:00 17:30: Oefening zelforganisatie 17:30 18:00: Agile en
Nadere informatieProjectmatig 2 - werken voor lokale overheden
STUDIEDAG Projectmatig werken in lokale overheden LEUVEN 27 oktober 2011 Projectmatig werken in de lokale sector Katlijn Perneel, Partner, ParFinis Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden 1 Inhoud
Nadere informatieSystems Engineering en Value Engineering introductie en functie in ontwerpprocessen
Systems Engineering en Value Engineering introductie en functie in ontwerpprocessen Karel Veenvliet en Leo van Geffen Universiteit Twente en Ontwerp- en Adviesburo Intueri Seminar VM, NAP DACE, Soest,
Nadere informatiePraktijkplein Titel: Toepassing: Koppeling met het Operational Excellence Framework: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen.
Praktijkplein Titel: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen. Toepassing: Beknopte samenvatting van twee implementatiemethodieken en hun toepassing bij het implementeren van een operational
Nadere informatieHandreiking D&C Contracten. 26 September 2005
Handreiking D&C Contracten 26 September 2005 Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat BIBLIOTHEEK RIJKSWATERSTAAT UTRECHT NR Z4Z).5...qo& RWS bibliotheek locatie Utrecht Postbus 20.000 3502
Nadere informatieSEPIAdvies BV. Wat is Systems Engineering?
Wat is Systems Engineering? Regelmatig wordt bij het uitleggen van wat Systems Engineering (ook wel SE genoemd) nu eigenlijk is, gerefereerd aan het feit dat het in de jaren 40 is ontstaan bij Bell Telephone
Nadere informatieBeoordelingscriteria afstudeervoorstel en voorstel ervaringsstage (opleiding Informatica Breda)
Beoordelingscriteria afstudeervoorstel en voorstel ervaringsstage (opleiding Informatica Breda) 1 Inleiding In deze notitie staan de criteria en indicatoren die de opleiding Informatica van Avans in Breda
Nadere informatieVirtual Design & Construction. Sneller, beter, slimmer
Virtual Design & Construction Sneller, beter, slimmer Virtual Design & Construction Sneller, beter, slimmer Royal HaskoningDHV biedt u met Virtual Design & Construction (VDC) een unieke methode om integraal
Nadere informatieGOVERNANCE, RISK & COMPLIANCE WHITEPAPER
GOVERNANCE, RISK & COMPLIANCE De wereld van vandaag wordt gekenmerkt door de snelle ontwikkeling van nieuwe technologieën en disruptieve marktomstandigheden. Deze ontwikkelingen hebben verregaande gevolgen
Nadere informatieInhoud in vogelvlucht
Inhoud in vogelvlucht Inleiding... 1 Deel I: Agile begrijpen... 7 Hoofdstuk 1: Projectmanagement moderniseren...9 Hoofdstuk 2: Het Agile Manifest en de agile principes...19 Hoofdstuk 3: Waarom agile beter
Nadere informatieCertificeren Waardevol?? KVGM B.V.
Certificeren Waardevol?? KVGM Improvement Solutions: + Specialisten in verbetermanagement + 20 jaar ervaring + 6 deskundige, gedreven en pragmatische professionals + Praktische aanpak waarbij de klantorganisatie
Nadere informatieScrum. Een introductie
Organisatie SYSQA B.V. Pagina 1 van 10 Scrum Een introductie Almere 1999 Proud of it Pagina 1 van 10 Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 10 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Scrum... 4 3 Scrum rollen...
Nadere informatieDe meest geschikte contractvorm voor een duurzame natuurvriendelijke oever
De meest geschikte contractvorm voor een duurzame natuurvriendelijke oever Moderne Contract Vormen ing. Maureen de Munck ir. David Wattjes Amsterdam, 6 juni 2013 Natuurvriendelijke oevers Doelen : het
Nadere informatie6 Presentatie VTTI Tweede Coentunnel anders aangepakt 29 november 2012. VTTI Tweede Coentunnel anders aangepakt. Waar is de Coentunnel?
VTTI Tweede Coentunnel anders aangepakt Coentunnel en de Veiligheidskritische functies Waar is de Coentunnel? Presentatie: Jack Breed (Croon) & Hugo Kruk (Besix) Datum: 9-11-01 Presentatie VTTI Tweede
Nadere informatieBekend zijn met de visie en inzet van procesmanagement in de eigen organisatie.
en werkwijze BPM awareness Inzicht in de toepassing van BPM op strategisch niveau in het algemeen en binnen de eigen organisatie. Kennismaken met BPM vanuit een strategisch perspectief Nut en toegevoegde
Nadere informatieperspectivisch calculeren
perspectivisch calculeren waar is dat voor nodig? Waar is dat voor nodig? dia 1 problematiek voor de calculatie enkelstuks, kleinserie en projectmatige productie: slechts een globale specificatie offertecalculatie
Nadere informatieSocio-technisch systemen. Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 2 Slide 1
Socio-technisch systemen Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 2 Slide 1 Systeem categoriën Technische op computer gesteunde systemen Systemen die HW en SW bevatten, maar waar
Nadere informatieTicon. De volgende generatie projectmanagement
De volgende generatie Optimaal Het virtueel bouwproces model binnen de B&U Virtueel bouwproces model Het fundament van Ticon is het Virtueel bouwproces model. Dit datamodel is een collectie van alle projectgegevens
Nadere informatieSucces = Noodzaak x Visie x Draagvlak 2. Case: Implementatie Requirements Lifecycle management bij Rabobank International
Succes = x Visie x Draagvlak 2 Case: Implementatie Requirements Lifecycle management bij Rabobank International dinsdag 3 oktober 2006 Spider Congres Agenda Inventarisatie SPI-knelpunten Implementatie
Nadere informatiehoe worden innovatieve, grote en complexe schepen in de praktijk ontwikkeld?
xiv Samenvatting In de scheepsontwerp industrie en specifiek in de ontwikkeling van grote, complexe en innovatieve schepen spelen ervaren scheepsontwerpers een belangrijke rol in het organiseren en structureren
Nadere informatieProcesvalidatie voor een veiliger ketentest
Procesvalidatie voor een veiliger ketentest Johan Vink TestNet Voorjaarsevenement 2010 Agenda Inleiding Typering project & testaanpak Werkwijze business proces Probleem De opdracht voor het testteam Probleemanalyse
Nadere informatieOplossingen voor het testen van objectgeoriënteerde software
Oplossingen voor het testen van objectgeoriënteerde software Pieter van den Hombergh Fontys Hogeschool voor Techniek en Logistiek Software Engineering 14 maart 2013 HOM/FHTeL Oplossingen voor het testen
Nadere informatieDe beheerrisico s van architectuur
De beheerrisico s van architectuur Een overzicht van de ArChimate Risico Extensie versie 0.2 Bert Dingemans Inleiding Het implementeren van een (enterprise) architectuur brengt altijd risico s met zich
Nadere informatieDoor het toepassen van Systems Engineering in het akoestisch onderzoek MJPG
INTEGRALE AFSTEMMING EN INFORMATIEVASTLEGGING Door het toepassen van Systems Engineering in het akoestisch onderzoek MJPG Angelina Ling en Jeroen Knoet 9 november 2016 Aanleiding lezing Het akoestisch
Nadere informatieUw partner in bouwend Nederland!
De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs B.V. Bouwend Nederland kan niet meer zonder virtual ontwerpen en gecertificeerde realisatie van projecten. Opdrachtgevers verwachten een integraal ontwerp
Nadere informatieBEVEILIGINGSARCHITECTUUR
BEVEILIGINGSARCHITECTUUR Risico s onder controle Versie 1.0 Door: drs. Ir. Maikel J. Mardjan MBM - Architect 2011 cc Organisatieontwerp.nl AGENDA Is een beveiligingsarchitectuur wel nodig? Oorzaken beveiligingsincidenten
Nadere informatieBrochure AgilePM Foundation
Brochure AgilePM Foundation Over Pink Elephant Bedrijfshistorie Pink Elephant is een Nederlandse IT onderneming die rond 1980 is ontstaan als bijverdienste van een drietal studenten aan de Technische Universiteit
Nadere informatieIn een keten gaat het om de verbindingen, niet om de schakels.
Verbindingsmodel IV Serviceketen Theo Thiadens en Adri Cornelissen In een keten gaat het om de verbindingen, niet om de schakels. Verbindingsmodel IV Serviceketen Theo Thiadens Alleen een organisatie die
Nadere informatieGEBIEDS(INFORMATIE)MODELLEN IN RELATIE TOT SYSTEMS ENGINEERING (SE) EN ASSET MANAGEMENT (AM) Hein Corstens
3D Doorbraak 14 juni 2016 GEBIEDS(INFORMATIE)MODELLEN IN RELATIE TOT SYSTEMS ENGINEERING (SE) EN ASSET MANAGEMENT (AM) Hein Corstens 1. BIM, Systems Engineering, Asset Management, Gebieds(Informatie)model
Nadere informatieOnderdelen module 3 (gesplitst in delen 1 en 2)
Onderdelen module 3 (gesplitst in delen 1 en 2) Deel 1 1. Prelude 8 13 2. Achtergrond en Context MARIJ (leerdoel 3; duur 1-2 uur) 14-25 3. Eén architectuur voor de Rijksdienst (leerdoel 3; duur 1 uur)
Nadere informatiesystems engineering: een nieuwe aanpak? Ernst Molier
systems engineering: een nieuwe aanpak? Ernst Molier 1 voorstellen Ernst Molier civiele techniek Delft in 1982 constructeur en projectleider bij DHV, project engineer bij Ballast Nedam bouwprojectmanager
Nadere informatieInhoudsopgave. Bijlagen 121 Literatuur 144
Inhoudsopgave 5 Voorwoord 7 Ten geleide 9 1 Inleiding 11 2 De risicoanalyse 25 3 Uitvoeren van de risicoanalyse 65 4 Risicomanagement 77 5 Uitvoeren van risicomanagement 85 6 Implementatie van risicomanagement
Nadere informatie[Cursus Risicomanagement in onderhoud en beheer]
[Cursus Risicomanagement in onderhoud en beheer] Bestemd voor: Managers die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud, het (installatie)beheer of de bedrijfsvoering van technische systemen. Technici die
Nadere informatiePrimavera bij ProRail. Integraal projectmanagement meer dan 1200 projecten op de rails 10 september 2013
Primavera bij ProRail Integraal projectmanagement meer dan 1200 projecten op de rails 10 september 2013 Martin Zoontjens, Business Information Manager ProRail Projecten 2 Agenda Introductie ProRail De
Nadere informatieOplossingen voor het testen van objectgeoriënteerde software. Oplossingen voor het testen van. Overzicht. Pieter van den Hombergh.
Oplossingen voor het testen van objectgeoriënteerde software Pieter van den Hombergh Fontys Hogeschool voor Techniek en Logistiek Software Engineering 14 maart 2013 HOM/FHTeL Oplossingen voor het testen
Nadere informatieTesten. Presentatie. Open-i Software Services BV, Maarssen Datum : 06-07-2013 Versie : 1.2
Testen Presentatie Open-i Software Services BV, Maarssen Datum : 06-07-2013 Versie : 1.2 Algemeen Tegenwoordig behoeft het belang van testen nauwelijks nog te worden uitgelegd. Binnen organisaties speelt
Nadere informatieINTEGRAAL PROJECTMANAGEMENT BIJ RIJKSWATERSTAAT
INTEGRAAL PROJECTMANAGEMENT BIJ RIJKSWATERSTAAT Integraal Projectmanagement bij Rijkswaterstaat Beknopte leaflet voor externen Versie: februari 2012 Voor meer informatie: Freek Wermer specialist projectmanagement
Nadere informatieSPC360: specificeren, programmeren en contracteren. SPC360 en AT Osborne 2016 Q1
SPC360: specificeren, programmeren en contracteren Andere contractvormen In de utiliteitsbouw worden steeds vaker andere contractvormen toegepast. Het zijn tools die hun oorsprong vinden in de wereld van
Nadere informatieHet sturend niveau: onderlinge afstemming en jaarplannen Een whitepaper van The Lifecycle Company
Het sturend niveau: onderlinge afstemming en jaarplannen Een whitepaper van The Lifecycle Company Met dit whitepaper lichten we de sturende processen uit het BiSL-model nader toe en laten we zien hoe jaarplannen
Nadere informatieCertificering HR Professional
Certificering HR Professional Certificering HR Professional Het personeelsmanagement kenmerkt zich door een grote mate van diversiteit, in de diepte en de breedte. De inhoud van het personeelsmanagement
Nadere informatieInitiatief Duurzaam GWW
Status Definitief Versie/revisie 1.0 Datum Opdrachtnemer Opgesteld door Gecontroleerd door Jeroen Winkelmolen John Liebrecht Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 1.1 Visie op samenwerken aan Duurzaamheid met
Nadere informatieSE + BIM = integraal BIM?
SE + BIM = integraal BIM? Faalkosten Grote gevolgen 2 Faalkosten Kleinere gevolgen 3 Faalkosten Onduidelijke scope Ontwerpfouten Toenemende Complexiteit Communicatie Tijdsdruk 4 Succesvol realiseren Project
Nadere informatie4.3 Het toepassingsgebied van het kwaliteitsmanagement systeem vaststellen. 4.4 Kwaliteitsmanagementsysteem en de processen ervan.
ISO 9001:2015 ISO 9001:2008 Toelichting van de verschillen. 1 Scope 1 Scope 1.1 Algemeen 4 Context van de organisatie 4 Kwaliteitsmanagementsysteem 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context. 4 Kwaliteitsmanagementsysteem
Nadere informatieInleiding Systeemgerichte. of: SCB. Mr Joost Jansen MBA
Inleiding Systeemgerichte Contractbeheersing of: SCB Mr Joost Jansen MBA Programma: Voorstellen Doel Management summary Introductie ti SCB ISO 9001:2008 Toetsen Afronding Protocol managementaandacht (Vragen
Nadere informatie2 e BIM- Bijeenkomst. 23 april 2013
2 e BIM- Bijeenkomst 23 april 2013 Ketensamenwerking Van Ontwerp naar Uitvoering Welkom bij Klictet Advies! Management/ Adviseur Kees Kelder Willem-Jan van den Berk Stefan Janssen Projectleiding Mark Ernst
Nadere informatieVoorbeeld uitwerking Introductie Value Engineering Lesplan
Lesplan project onderwerp opgemaakt door Systems Engineering Lesplan Introductie Value Engineering (VE) Werkgroep opleidingen status datum opmaak 17-07-2012 bijlagen bijlagen Definitief; vastgesteld Stuurgroep
Nadere informatieWat is de definitie van een project volgens de A4-projectmanagement methode?
Wegwijzer voor methoden bij Projectmanagement 2de geheel herziene druk Fritjof Brave.; Erwin Baardman; Ariane Moussault, 2011 5.1 A4 projectmanagement Wat is de definitie van een project volgens de A4-projectmanagement
Nadere informatieCommissioning in de praktijk
Commissioning in de praktijk Kwaliteit management voor functionaliteit Tom Hundertmark Adviseur Meet- & Regeltechniek DEERNS Nederland Agenda 1. Doel 2. Commissioning definitie 3. Het commissioning proces
Nadere informatieMinder gedoe over geld? NU DOEN! Alex van Middelkoop Kees van der Werff Ansel Velthof / Peter Bouwman 6 december 2017
Minder gedoe over geld? NU DOEN! Alex van Middelkoop Kees van der Werff Ansel Velthof / Peter Bouwman 6 december 2017 Welkom! Een vraag vooraf: Wat zijn jullie ervaringen en meningen wat betreft prijsvorming
Nadere informatieBureauprofiel. Work, flow, fun
Bureauprofiel Work, flow, fun Onze missie Bouwen aan betrouwbare overheidsorganisaties Met een heldere strategie Elke dag een stapje beter Door overdracht van kennis en ervaring Omdat verbeteren en ontwikkelen
Nadere informatieDe best leesbare displays van Nederland
De best leesbare displays van Nederland Missie De missie van Data Display is helder de openbare ruimte voorzien van hoogwaardige elektronische informatiesystemen. Daarbij onderscheidt Data Display drie
Nadere informatieDigitalisering Uitwisseling van informatie op basis van open standaarden. Hoe ziet Rijkswaterstaat dat? Hester van der Voort-Cleyndert
Digitalisering Uitwisseling van informatie op basis van open standaarden Hoe ziet dat? Hester van der Voort-Cleyndert Digitalisering in de bouw Digitalisering neemt een hele snelle en hoge vlucht Digitalisering
Nadere informatieCurriculum 2015-2016 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting
Curriculum 2015-2016 Opleidingen Open Universiteit, faculteit Management, Science & Technology, wetenschapsgebied Informatica en informatiekunde, geldig vanaf 1-9-2015 Afkortingen European Credits (studiepunten)
Nadere informatiePLANON E-LEARNINGSERVICE. Breid uw kennis van Planon uit met realtime toegang tot innovatieve e-learningcursussen
PLANON E-LEARNINGSERVICE Breid uw kennis van Planon uit met realtime toegang tot innovatieve e-learningcursussen De Planon e-learningservice biedt onder meer de volgende modules: Algemene e-learning Domeinspecifieke
Nadere informatieWat heeft Com-eet Consultancy u te bieden?
Wat heeft Com-eet Consultancy u te bieden? Com-eet Consultancy is gespecialiseerd in contractmanagement en projectmanagement van grote infrastructurele (nieuwbouw) projecten. Dit doen wij voor zowel opdrachtgevers
Nadere informatieIntegraal referentiemodel PMO-competenties
Beschrijving functies, rollen en competentieprofielen -medewerkers Integraal referentiemodel -competenties oorvoeren van veranderingen wordt meer en meer een constante factor binnen organisaties. Hierdoor
Nadere informatieResultaten Onderzoek September 2014
Resultaten Onderzoek Initiatiefnemer: Kennispartners: September 2014 Resultaten van onderzoek naar veranderkunde in de logistiek Samenvatting Logistiek.nl heeft samen met BLMC en VAViA onderzoek gedaan
Nadere informatieSysteemgerichte Contract Beheersing bij Rijkswaterstaat
Beheersing bij Herma Zijlmans & Remco Otten Systeemgerichte Contract Beheersing bij imaintain sessie 4 oktober 2017 Introductie Mevr. H.C. Zijlmans-van Doesburg (Herma) Organisatie Ministerie van Infrastructuur
Nadere informatieHandout. Pagina 1. SYSQA B.V. Almere. Capability Maturity Model Integration (CMMI) Technische Universiteit Eindhoven SYSQA SYSQA.
Capability Maturity Model Integration (CMMI) Technische Universiteit Eindhoven Johan Zandhuis SYSQA Start: 1999 Onafhankelijk Quality Assurance in IT 150 medewerkers (en groeiend) 2 SYSQA Operationeel
Nadere informatieBeheerste transformatie met behulp van Enterprise Architectuur
René van der Reijden Business Architect Pensioenfonds Horeca & Catering Beheerste transformatie met behulp van Enterprise Architectuur Voortdurend in verandering Economische Sociale Ontwikkelingen Politieke
Nadere informatieISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt
ISO9001:2015, in vogelvlucht Door Tjarko Vrugt 18-11-2015 - Qemc - Tjarko Vrugt Bron: NEN - Delft 2 DE NIEUWE NEN EN ISO 9001 : 2015 Deze presentatie beperkt zich tot de essentie Sktb besteed in 2016
Nadere informatieAssetmanagement bij Rijkswaterstaat
Assetmanagement bij De werkmethode van de toekomst InfraQuest, projectendag 5 november 2013 Jenne van der Velde, topadviseur assetmanagement Missie van is de uitvoeringsorganisatie die in opdracht van
Nadere informatieweer wat nieuws KEMA KEMA Reden van verandering KLANT- & PRESTATIEGERICHT! Oude norm was onvoldoende 16-04-2003 KEMA Quality B.V.
Ze hebben weer wat nieuws bedacht! 16-04-2003 Quality B.V. 1 Reden van verandering Oude norm was onvoldoende KLANT- & PRESTATIEGERICHT! 16-04-2003 Quality B.V. 2 1 Reden van verandering a. ISO normen iedere
Nadere informatieMedewerker administratieve processen en systemen
processen en systemen Doel Voorbereiden, analyseren, ontwerpen, ontwikkelen, beheren en evalueren van procedures en inrichting van het administratieve proces en interne controles, rekening houdend met
Nadere informatieISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.
ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000 Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 11 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER...
Nadere informatieWhitepaper. Veilig de cloud in. Whitepaper over het gebruik van Cloud-diensten deel 1. www.traxion.com
Veilig de cloud in Whitepaper over het gebruik van Cloud-diensten deel 1 www.traxion.com Introductie Deze whitepaper beschrijft de integratie aspecten van clouddiensten. Wat wij merken is dat veel organisaties
Nadere informatieCDF Concurrent Design at Feadship
CDF Concurrent Design at Feadship Inhoud Wat is Concurrent Design? Waarom doen we het? De rol van ESA-ESTEC De Elementen: Het proces en de systematische benadering Multidisciplinair team Geïntegreerd model
Nadere informatieDeelprojectplan. Bestuurlijke Informatie Voorziening
Deelprojectplan Bestuurlijke Informatie Voorziening Beheersing van risico s en verbetering van de besturing van de Hogeschool van Utrecht, door middel van effectieve en efficiënte informatiestromen, als
Nadere informatieAgile Consortium International Agile Master Assessment
Agile Consortium International Agile Master Assessment Agile Master Assessment Info & Criteria Page 1 of 5 Version 1.0 Wat is het Agile Master Certificaat Het Agile Master Certificaat is een bewijs van
Nadere informatieDENC ALGEMEEN DENC TILBURG BOSSCHEWEG 57 POSTBUS 122, 5056 ZL BERKEL ENSCHOT TEL: FAX: DESIGN ENGINEERING CONTRACTING
DESIGN ENGINEERING CONTRACTING WWW.DENC.NL DENC BUSSUM SLOCHTERENLAAN 12 POSTBUS 381 1400 AJ BUSSUM TEL: 035 69 930 99 FAX: 035 69 930 92 DENC TILBURG BOSSCHEWEG 57 POSTBUS 122, 5056 ZL BERKEL ENSCHOT
Nadere informatie