MODULAIR HANDBOEK STUKADOOR

Transcriptie

1 Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid MODULAIR HANDBOEK STUKADOOR N. bi. 7 HANDMATIG AANBRENGEN

2 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen Voorwoord Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) kreeg de afgelopen jaren steeds meer vragen om een degelijk naslagwerk voor de stukadoor op de markt te brengen. Er bestaat heel weinig literatuur in België over het beroep van stukadoor en de uitoefening ervan. Daarom is dit werk opgevat om niet alleen een degelijke opleiding te kunnen geven in scholen en opleidingcentra, maar tevens om het stijgend belang van de bijscholing voor arbeiders verzekeren. We hopen met dit modulair handboek een belangrijke bijdrage te kunnen leveren om het bekende gezegde: volgens de regels van de kunst, beter te omschrijven en duidelijker te maken in het beroepsmilieu. Ten behoeve van de gebruiker (lezer, opleider, student, stukadoor, deskundige...) werd dit modulair handboek opgedeeld in vier deelberoepen, namelijk: - Natte binnenbepleistering (N. bi.) - Buitenbepleistering (Bu. b.) - Droogbouw (Dr. b.) - Gipsblokken (Gi. bl.) In elk van deze deelberoepen werden een aantal boekdelen opgesteld, die volgens onderstaand stramien werden ingedeeld: - Algemeenheden - Voorbereiden - Plaatsen - Afwerken Bij de samenstelling van de werkgroepen werden mensen uit het onderwijs, beroepswereld, fabrikanten en beroepsorganisaties uitgenodigd. Zo kon een brug geslagen worden tussen de opleiders en de realiteit van de uitvoering op de bouwplaats. Over de vooruitgang van de andere boekdelen in voorbereiding, zal er geregeld informatie verschijnen in het driemaandelijks informatieblad van NaVAP-UNEP, in het maandelijks informatieblad van Bouwunie en in andere vakbladen voor stukadoors. Veel leesplezier en succes bij de toepassing ervan! Stefaan Vanthourenhout, FVB-Voorzitter. 2

3 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen Redactie Hoofdredacteur: Theo Smulders Schrijvers: Jan Beyens Ferdinand Debasse Patrick Floru Joris Messiaen Guido Roels Lieven Tack Jef Vangeel Kurt Van Mieghem Tekeningen: Jef Vangeel Lay-out en illustraties: 3

4 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen Inhoud Van klein truweel tot mixer Persoonlijke handgereedschappen Inleiding Gereedschapskoffer Alu-rij Blokhamer of moker Getande rij Handveger Klein truweel Potlood Punttruweel Pleisterkam Pleisterspaan Profielhaken Schietlood Schraper (steker) Spaarbord Stukadoorsschaaf Stukadoorstruweel Stukadoorszaag (hoekzaag) Vouwmeter Waterpas of libelwaterpas Winkelhaak 1.2 Collectieve gereedschappen en benodigdheden Inleiding Mortelkuip Emmer Slangwaterpas Laser 1.3 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) Inleiding Veiligheidshelm Veiligheidsschoenen Veiligheidshandschoenen Adembescherming Veiligheidsbril Gehoorbescherming Werkkledij 1.4 Elektrisch gereedschap Inleiding Mixer of mengmachine 4

5 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen Aanmaken van de mortel Keuze van het materiaal Samenstelling van een mortel Bindmiddelen Vulmiddelen Hulpstoffen Aanmaakwater 2.3 Doseren Bindmiddel met vulmiddel Aanmaakwater 2.4 Mengen Aanmaken Zelfbereide traditionele mortel Kant-en-klare fabrieksmengeling Inhoud Aanbrengen van de mortel Methode van aanbrengen Volgorde van aanbrengen Rechtshandige 2. Linkshandige Afrijen Methode van afrijen Gebruikstips Veiligheidstips Aanbrengen van wapening Toepassing Plaatsingstips...53 Dichtrijen Kristallisatie van gips Tijdslijn

6 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen Inhoud Hoeken maken Haakse buitenhoeken Haakse binnenhoeken Het schaven van hoeken Stompe of lepe en scherpe hoeken Insnijden of inzagen van hoeken...64 Wat kan en niet kan (Toleranties) Hoogtepeilen Verwerkingsmodaliteiten Afwerkingsgraad bepleistering Toleranties op de bepleistering Te bepleisteren oppervlakken Dikte van de bepleistering 8.5 Toleranties op Vlakheid Verticaliteit Hoekafwijkingen (neggen van vensters, schouwmantels) Termijnen voor verdere afwerking Trefwoordenlijst

7 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen Van klein truweel tot mixer 1.1 Persoonlijke handgereedschappen Inleiding In dit hoofdstuk zullen de gereedschappen aan bod komen die door de stukadoor voor strikt persoonlijk gebruik worden beschouwd Gereedschapskoffer Stevige houten, kunststof of metalen kist met deksel en voorzien van een slot. Om te dragen moeten er stevige handvatten voorzien zijn en eventueel een schouderriem. Stanley Alu-rij De rij dient om de aangebrachte mortel te effenen zowel verticaal (wanden) als horizontaal (plafonds). De rij wordt zowel voor gips- als cementmortels gebruikt. Ze is vervaardigd uit aluminium om de hanteerbaarheid te verbeteren. Er zijn 2 modellen te onderscheiden, naargelang de vorm van hun doorsnede nl. trapezium en H-vorm. Ze zijn in verschillende lengten verkrijgbaar met een maximum lengte van 6 m. Alu-rij trapeziumvorm Verhoeven Tools BV Gebruik De rij wordt stevig vastgehouden met beide handen uit elkaar. De rij moet goed in balans liggen, om soepel en accuraat het oppervlak uit te vlakken. Met de scherpe kant van de rij wordt de overtollige mortel weggehaald. Alu-rij Model-H Onderhoud Verhoeven Tools BV Om vlakke oppervlakken te blijven verzekeren is het nodig de rij regelmatig elma grondig te reinigen. Reeds verharde resten met truweel of hamer verwijderen eren kan onherstelbare schade aan de rij toebrengen. 7

8 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Blokhamer of moker De blokhamer bestaat uit een balkvormig lichaam van staal, waarvan de baan (slagvlak) lichtjes rond staat en gehard is. Hij weegt 1 à 1,5 kg en heeft meestal twee platte slagvlakken. In de blok is een opening die conisch naar boven toe open gaat. Hierin wordt de steel bevestigd. De steel is ovaal van doorsnede en is vervaardigd uit een taaie houtsoort zoals hickory of essenhout. De steel moet stevig aan de blok zitten. Als de steel in de blok zit wordt bovenaan een metalen wig gedreven. Blokhamer Stanley Moker J. Vangeel Getande rij Bestaat uit een aluminium profiel voorzien van een houten of kunststof handvat. Ze wordt enkel gebruikt voor cementbezettingen en dient voornamelijk om de aanwezige luchtbellen weg te snijden. Knauf Deze zijn in lengten van cm verkrijgbaar. Er bestaan verschillende modellen en grootten in de handel: Model 1 Model 2 J. Vangeel Handveger Verhoeven Tools BV Tussen de verschillende arbeidsgangen moet het gereedschap gereinigd worden. Dit gebeurt met een borstel. Hij is voorzien van een houten rug met handgreep waarin de kokosharen zijn gevat. 8

9 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer! Veiligheidstip! Draag een veiligheidsbril tijdens het afwassen en reinigen van het gereedschap! Klein truweel Klein truweel Het klein truweel heeft een heel andere bestemming dan het stukadoorstruweel. Het wordt gebruikt voor werken zoals: - mortel aanbrengen op plaatsen waar men niet bij kan met een pleisterspaan; - kleefmortel aanbrengen voor het plaatsen van sierlijsten; - kleine herstellingswerkjes uitvoeren, enz. Klein truweel Verhoeven Tools BV Het klein truweeltje is veel lichter en veerkrachtiger dan het groot truweel. Het lemmer is vervaardigd uit taai gereedschapsstaal of uit roestvrij staal (rvs). De lengte varieert tussen 120 mm en 260 mm. De keuze van grootte door de stukadoor is afhankelijk van zijn voorkeur. Naargelang de vorm onderscheiden we volgende soorten klein truwelen: - afgerond truweel, - kattentong truweel, - vierkant truweel, - bandtruweel. Bandtruweel Verhoeven Tools BV Nooit met het truweeltje wringen, omdat hierdoor het blad ernstig beschadigd kan worden. Onderhoud door grondig reinigen, droog en roestvrij houden Potlood Het potlood is een middel bij uitstek om markeringen aan te brengen in de bouw. Het is in 1790 uitgevonden door de Fransman N.J. Conté. Er bestaat een verscheidenheid aan potloden. De basis is een grafietstift omhuld door een zachte houtsoort. De stift bestaat uit mengsel van grafiet en klei, dat in een oven gebakken wordt. Veel klei en weinig grafiet geeft een hard potlood. Potlood Theo Smulders Veel grafiet en weinig klei geeft een zacht potlood. Op de meeste potloden staat een code. De code bestaat uit een letter en een cijfer. De letter H staat at voor hard en de letter B voor zacht. Het cijfer geeft de gradatie aan. Hoe hoger het cijfer des te harder de grafietstift is. Ovaal potlood Theo Smulders 9

10 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Gebruik Het potlood met rechthoekige stift en ovale mantel wordt door de stukadoor het meest gebruikt. Hoe harder de aftekenondergrond des te harder potlood je moet gebruiken. Onderhoud Doordat de stift in de houten mantel nogal bros is, moet je erop letten dat het potlood niet al te vaak schokken te verduren krijgt. Een potlood met een gebroken stift is moeilijk aan te scherpen, doordat de stift telkens loskomt. Een ovaal potlood wordt met een mes aangescherpt en wel zodanig, dat de stiftpunt mesvormig is. Op deze manier heb je meer grafiet bij het aftekenen en zal je het potlood minder frequent moeten aanscherpen. Er zijn ook potloodscherpers in de handel voor het aanscherpen van ovale potloden. Tips Een potlood moet steeds binnen handbereik zijn. Een goed bereikbare plaats in je werkkledij is van essentieel belang. Het oor is ook een geschikte plaats om een potlood achter te dragen Punttruweel Om handelingen mee uit te voeren waar een ander truweel te groot of te onhandig voor is. Houten of kunststof handgreep met stalen of rvs blad, uit één stuk gesmeed. Er bestaan minderwaardige modellen waarvan de angel aan het blad gepunt is. Verhoeven Tools BV Om fijne insnijdingen te maken in het pleisterwerk, elektriciteitsbakjes uit te kuisen, enz. Zuiver houden verhoogt het rendement en de levensduur van je gereedschap!! Opgelet! Het puntje kan vlijmscherp zijn. 10

11 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Pleisterkam De pleisterkam bestaat uit veerstalen lamellen met een lengte van ongeveer 10 cm. Deze lamellen zijn vastgehecht in een metalen of houten houder met steel. Verhoeven Tools BV Omdat gips niet hecht op verharde gips, moet er gezorgd worden voor een hechtbrug. Dit kan gebeuren door met de pleisterkam in de zachte pleister horizontale rillen te trekken. Deze rillen zorgen voor de hechting met de tweede laag. Het reinigen kan met water en borstel gebeuren Pleisterspaan Het pleisterspaan dient om mortel op een oppervlak aan te brengen, open te smeren en te polieren, zowel bij eenlaags als tweelaags pleisterwerk. Het pleisterspaan bestaat uit een blad vervaardigd uit staal, veredeld staal of rvs. De houten of kunststofgreep is bevestigd aan een onderstel in staal, dat op zijn beurt aan het blad is geklonken met klinknagels.! Belangrijk! Verhoeven Tools BV Om een betere steun te geven aan het blad moet de bevestigingsstaaf maar iets korter zijn dan het blad. Om te vermijden dat bij slijtage de klinknagels later dan het blad zouden afslijten, moeten de gebruikte klinknagels zachter zijn dan het blad. De opening tussen het handvat en het blad moet minstens 4,5 cm zijn. In de handel zijn verschillende afmetingen voorradig: nl. lengten tussen de 200 mm en de 510 mm en breedten van 75 mm tot 125 mm dit volgens het uit te voeren werk en volgens de smaak van de stukadoor. Het zuiver houden en beschermen tegen inkepingen voorkomt omt krassen in de afwerklagen en verhoogt de levensduur van dit gereedschap.! Opgelet! Verhoeven Tools BV Door het intens gebruik wordt het blad gepolierd en geslepen. Hierdoor kunnen de zijkanten zo scherp worden als een mes. 11

12 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Profielhaken Dienen om op een eenvoudige en vlugge wijze geleidingslatten aan deur- en vensterslagen te bevestigen. De profielhaken zijn samengesteld uit een ronde stalen staaf van 15 à 25 cm lang, voorzien van een vierkante punt met een slagkop bovenaan. Over deze staaf af schuift losjes een gebogen spanbeugel. Verhoeven Tools BV Per profiel heeft men twee profielhaken nodig. Om beschadigingen aan de profielen te voorkomen wordt een houten beschermplaatje geplaatst tussen profiel en spanbeugel Schietlood Het schietlood heeft zijn functie te danken aan de natuurkundige wet op de zwaartekracht. Het schietlood bestaat uit: - het gewicht: een massieve cilinder, oorspronkelijk uit lood (vandaar schietlood), nu in staal of messing. Precies in het centerpunt van de cilinder is een doorlopend gat voorzien, waarin het touw precies past. De cilinder moet minstens 750 g wegen om de stabiliteit te waarborgen. Een variante op het schietlood is het puntlood. Hier is de onderzijde conisch aangedraaid, zodanig dat punt en koord in hetzelfde punt vallen. Meestal wordt het puntlood zonder blok gebruikt. - het blokje uit hardhout (beuk) is ongeveer even lang als de cilinder en heeft een vierkante doorsnede. In het blokje is een uitsparing voorzien om de cilinder te stationeren. De zijde van het blokje moet 2 mm groter zijn dan de diameter van de cilinder. Precies op de snijding van de diagonalen is overlangs een opening waar de koord doorglijdt. - het touw 2,50 à 3,00 m lang is bij voorkeur een gevlochten koord (gordijnkoord). De koord moet goed in de opening van de cilinder bevestigd worden zodat het gewicht niet scheef komt te hangen. Schietlood J. Vangeel Puntlood J. Vangeel 12

13 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Gebruik Het blokje wordt goed tegen het te controleren werk aangeduwd en het gewicht langzaam neergelaten. Er zijn 3 mogelijkheden bij het controleren van een vlak of lijn: - te lood: indien het gewicht evenwijdig aan het vlak blijft (normaal een afstand van 1 mm); - vliegt: indien het gewicht zich van de muur verwijdert; - sleept: indien het gewicht de muur raakt. Tips Bij het beëindigen van het meten het blokje niet bruusk op de cilinder laten vallen. Hierdoor zal de koord vroegtijdig breken. Door een rubber ring tussen blok en cilinder aan te brengen kan dit euvel voorkomen worden. Het touw moet tijdig vernieuwd en droog gehouden worden Schraper (steker) De schraper of steker wordt meestal gebruikt om aangedroogde mortel (geen cementmortel) van vloer, stelling, enz. af te steken. Wordt eveneens gebruikt om de aangebrachte mortel, net boven de waterdichte laag in de muur, af te steken. Schraper met lange steel Verhoeven Tools BV Het apparaat is zeer eenvoudig samengesteld, en kan in de handel zowel met korte als met lange steel aangekocht worden Spaarbord Het spaarbord wordt gebruikt om een grote hoeveelheid mortel mee te nemen en bij het bepleisteren van een plafond de vallende mortel op te vangen. Het spaarbord bestaat uit een gegalvaniseerde of aluminium plaat at met een kunststof of houten greep. Verschillende modellen zijn op de markt. Gebruik De grote modellen worden op de knie gedragen. Rechtshandige stukadoors houden het spaarbord vast met de linkerhand en laten het steunen op de linkerknie. Alzo kan men op een vrij makkelijke manier met de rechterhand de mortel bewerken en opscheppen. Theo Smulders 13

14 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer! Veiligheid Bij het opvangen van vallende mortel, opletten voor spatjes mortel in de ogen. Dit kan voorkomen worden door het dragen van een veiligheidsbril! Stukadoorsschaaf De stukadoorsschaaf of hoekschaaf heeft tot doel de hoeken te ontdoen van overtollige mortelresten zowel bij een onderlaag als bij een eenlaags-systeem. Verhoeven Tools BV De schaaf bestaat uit een metalen of houten frame met meestal 8 messen, schuin tegenover elkaar geplaatst. atst. De messen zijn van gehard staal. De afmetingen bedragen ongeveer 45 cm lang bij 9 cm breed. Noot Het schaven gebeurt tijdens de binding van de mortel of als de mortel volledig is afgebonden Stukadoorstruweel Het stukadoorstruweel wordt meestal gebruikt om mortel aan te brengen op de pleisterspaan vanuit een emmer of kuip. Verhoeven Tools BV Het stukadoorstruweel bestaat uit een stalen of rvs blad met een houten of kunststofhandgreep. Het is in de handel verkrijgbaar in lengten van 160 tot t 220 mm, dit volgens het uit te voeren werk en volgens de smaak van de stukadoor. Het zuiver houden verhoogt de levensduur van dit gereedschap.! Opgelet! Dit gereedschap is niet geschikt om mortelbaarden weg te hakken Stukadoorszaag (hoekzaag) Op plaatsen waar een scheur kan ontstaan, moet het pleisterwerk ofwel versterkt worden ofwel losgemaakt van elkaar, om een rechte breuklijn te verkrijgen. Knauf De stukadoorszaag bestaat uit een zaagblad van gehard staal, gevat in een houten of kunststof-houder met een handgreep erbovenop. 14

15 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Vouwmeter Vóór het invoeren van het begrip meter, hanteerde men afmetingen van lichaamsdelen. Zo werd in onze contreien veelal de lengte van de arm (el) gebruikt. Je begrijpt al gauw dat deze aanleiding gaf tot enorme verscheidenheid in lengten, bij de ene t.o.v een ander. De meter werd in 1791 gedefinieerd door de Franse Academie van Wetenschappen als het tien miljoenste deel van de afstand rond het aardoppervlak, vanaf de noordpool tot aan de evenaar, langs de meridiaan van Parijs. De moeite om die afstand nauwkeurig te meten, leidde er in 1889 toe dat het Internationale Bureau voor Maten en Gewichten de meter definieerde als de afstand tussen twee krassen op een staaf van platina-iridium, de zgn. X-meter, bewaard in Sèvres, Frankrijk. Platina standaard-meter J. Vangeel De meter (symbool m) is de internationale standaardeenheid voor lengte. Sinds 1983 is de meter gedefinieerd als de afstand die licht in 1/ seconde in vacuüm aflegt. Omschrijving Bestaat uit houten, kunststof of aluminium lamellen, die verbonden zijn met een scharnier. Hij wordt automatisch in een strak open of gesloten toestand gehouden door in het scharnier ingebouwde, in elkaar passende plaatjes. Aan de uiteinden van de houten lamel heeft men een messing schoentje aangebracht, dit om slijtage te vermijden. Maatmarkering moet aan weerszijden van de lamel voorkomen. De maatverdeling moet slijtvast en in de lamellen ingedrukt zijn. De lameldikte bedraagt bij houten en kunststof vouwmeters minimum 3 mm. Bij aankoop ga je na of de meter geijkt is. Het ijkmerk is gewoonlijk aangebracht tussen het 5 de en 6 de centimeterteken. Vouwmeter J. Vangeel Gebruik Bij ingebruikneming van een nieuwe vouwmeter eerst de scharnieren oliën. Bij het openen en dichtvouwen, de lamellen dichtbij het scharnier vasthouden en vooral niet wringen. Een vouwmeter wordt in de bouw gebruikt omwille van zijn stijfheid. Hierdoor past hij uitstekend in de werkkledij, en heb je hem daardoor te allen tijde ter beschikking. De aluminium vouwmeter wordt minder gebruikt en is in uitgevouwen toestand minder stijf. De scharnieren breken gemakkelijk en beginnen na intens gebruik hun veerkracht te verliezen. 15

16 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Onderhoud Aangezien de scharnieren de zwakste plaats van de vouwmeter zijn, moeten deze regelmatig geolied worden. Loszittende scharnieren geven een verkeerd meetresultaat en moeten hersteld worden. Indien dit niet meer mogelijk is, de vouwmeter onherroepelijk weggooien. Tips Zon en regen zijn vijanden van uw vouwmeter, dus stel ze daarom hieraan niet te lang bloot. Laat uw vouwmeter nooit open liggen op de grond, of op muren of steigers Waterpas of libelwaterpas Het waterpas is een meetgereedschap, bijzonder geschikt om horizontaal (pas) te werken of te controleren. Kan ook verticaal (in t lood) gebruikt worden maar is minder nauwkeurig dan een schietlood, en soms is er een derde libel die een hoek van 45 aangeeft. Waterpas Stanley Het bestaat uit een balkvormige rij of een licht naar de uiteinden toe afgeschuind lichaam in licht metaal of gegoten aluminium (vroeger uit hout). In het lichaam zijn lichtgebogen buisjes geplaatst, gevuld met bv. alcohol of ether, zodat er een kleine bel (damp van de vloeistof) in het buisje overblijft. De vulling met vluchtige stof geeft dat bij normale vriestemperaturen de libel niet bevriest en dat de bel vlugger zijn juiste positie inneemt; op het buisje worden twee of soms vier streepjes geëtst, waar de bel net tussenpast. Bij de stukadoor gaat de voorkeur meestal naar een waterpas uit licht metaal, waarvan de lengte 60 à 250 cm is. Controle en gebruik Voor gebruik controleer je eerst het waterpas op juistheid. Je kan dit doen door het waterpas ergens pas te plaatsen en de positie netjes af te schrijven. Vervolgens draai je het waterpas horizontaal 180. Staat het libel nu nog precies tussen de merktekens dan mag je met zekerheid zeggen dat je waterpas juist is. Wanneer de bel evenwijdig tussen de maatlijntjes staat, zegt men dat het werkstuk pas is (horizontaal), of in t lood is (verticaal). Staat de bel buiten de maatlijntjes, dan is de kant waar de bel naartoe nijgt, het hoogst. Waterpasrij Stanley 16

17 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Noot Bij een grotere lengte wordt het waterpas op de smalle kant en in het midden van de rij geplaatst. In dit geval moet de rij perfect recht en evenwijdig zijn. Een nauwkeurige meting kan slechts wanneer de rij, het waterpas en het te controleren object volkomen zuiver zijn (vrij van mortelresten, enz). Vermijd schokken en sla nooit op het waterpas (kan hierdoor ontregeld worden). Vermijd langdurige blootstelling aan hevige zon Winkelhaak Dient om haakse hoeken uit te zetten en te controleren. Ook om geleiders op de juiste plaats uit te zetten. Een haakse hoek is de benaming voor een hoek van 90. Op de werkvloer worden verschillende soorten winkelhaken gebruikt: - de kleine winkelhaak die bestaat uit: - de geleider: het dikste en kortste been van de winkelhaak; ak; - het lemmer: het dunne en langste blad van de winkelhaak. Hierop is meestal een maatverdeling aangebracht. Vaak is de geleider op het punt van bevestiging met het lemmer afgeschuind op 45 graden zodat er ook een hoek van 45 (verstek) mee kan worden afgetekend. - de grote winkelhaak vroeger uit hout nu uit staal: - de houten winkelhaak vertoont vele nadelen o.a. hout werkt en kan niet tegen water. Een houten winkelhaak heeft steeds een schuine versteviging, daarom is het meten van een buitenhoek niet mogelijk. - de platte stalen winkelhaak die in volgende afmetingen in de handel verkrijgbaar is: lengte van de benen 60/28 80/32 en 100/38 cm. Dit precisie-instrument is veelzijdig in gebruik en heeft niet de nadelen van de houten winkelhaak. Blok winkelhaak Stanley Houten winkelhaak J. Vangeel Controle Om de juistheid van de winkelhaak te controleren volstaat het de geleider tegen een rechte plank te leggen, en een lijn langs het lemmer en op de plank aanbrengen. Nu de winkelhaak om de as van het lemmer draaien, juist op het beginpunt houden en een lijn naast het lemmer schrijven. Als beide lijnen overeenkomen is alles ok, anders Controle op haaksheid J. Vangeel Stalen winkelhaak J. Vangeel 17

18 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Onderhoud De winkelhaak is een precisiegereedschap en moet dan ook met de nodige voorzichtigheid gebruikt en bewaard worden. Nooit de winkelhaak in een hoekje gooien of op slaan. Bij langdurig opbergen de winkelhaak invetten. 1.2 Collectieve gereedschappen en benodigdheden Inleiding Onder collectieve gereedschappen en benodigdheden verstaan we deze die in gemeenschap worden gebruikt door de stukadoors Mortelkuip De mortelkuip stelt ons in de mogelijkheid om een hoeveelheid mortel te bereiden en deze op te slaan in de nabijheid van het werk. Met bereiden van mortel bedoelen we het aanmaken n en mixen. Knauf De mortelkuip is een cirkelvormige kuip gemaakt uit kunststof of rubber, 40 à 60 cm hoog en met een inhoud van ± 30 tot 120 l. Voor kleinere werkjes kan een lage pvc emmer vanaf 12 liter niet alleen dienst doen als transportmiddel voor mortel maar kan tevens zonder problemen gebruikt worden als kleine mortelkuip. Toepassing Vaak is het niet mogelijk om gebruik te maken van een meng- en spuitinstallatie omwille van: - de te kleine omvang van het werk, - de moeilijkheidsgraad van de werkzaamheden, - gebrek aan plaats. In die gevallen zijn we aangewezen om gebruik te maken van een mortelkuip: praktisch, gebruiksvriendelijk en steeds bij de hand. 18

19 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Onderhoud Op het einde van de werkgang de kuip grondig uitwassen en het spoelwater weggieten. Het spoelwater mag niet gebruikt worden als aanmaakwater: onzuiver water beïnvloedt immers het bindingsproces van de mortel. Op het einde van de dagtaak de uitgewassen kuipen omkeren om uit te laten druipen. Veiligheid Wees behoedzaam en voorzichtig om geen spatten van spoelwater of mortel in de ogen te krijgen. Het dragen van een pet en een veiligheidsbril kan erger voorkomen. Ongeacht de mortelsoort onmiddellijk de ogen spoelen met zuiver water en indien nodig een arts raadplegen. Tips Een kuip van kunststof of rubber heeft het grote voordeel geen schade toe te brengen aan kwetsbare materialen, zoals vloeren, dorpels, enz. Hou bij het bereiden van mortel rekening met: - de aanwezigheid van andere personen (spatten), - oppervakken die niet besmeurd mogen worden, - de nabijheid van de plaats waar de mortel dient verwerkt te worden, - de verwerkingsvoorwaarden van de mortel. Mortelresten zijn afval en moeten verwijderd worden volgens de geldende milieureglementering Emmer Wordt gebruikt om water, mortel en andere bouwmaterialen aan te brengen. Kan ook gebruikt worden als mortelkuip, waar kleine hoeveelheden nodig zijn. De constructie is robuuster dan een gewone huishoudemmer. In de handel zijn inhouden van 10, 12 en 20 l verkrijgbaar. De meest courante is deze met een inhoud van 12 l. Bouwplaatsemmer Verhoeven Tools BV! Opgelet! Regelmatig reinigen en omgekeerd opbergen, vergroot de levensduur Slangwaterpas Het slangwaterpas bestaat uit een transparante kunststofslang van 10 à 20 m lang met een doorsnede van 10 à 15 mm. Het wordt gebruikt om grote afstanden waterpas te overbruggen. De werking steunt op het natuurkundig verschijnsel van de communicerende vaten. 19

20 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer Het vullen Hieronder een chronologische beschrijving van het vullen: - een emmer zuiver water wordt op een verhoog geplaatst; - de slang afrollen en controleren of er geen obstructies of knopen aanwezig zijn; - steek het ene uiteinde in de emmer met zuiver water, terwijl je het andere uiteinde lager houdt en de slang vacuüm zuigt; - door de hevelwerking zal het water vanzelf beginnen uitvloeien. Je laat het water zolang uitstromen totdat er geen luchtbellen meer waarneembaar zijn. - hierna stoppen we beide uiteinden gelijktijdig af, waardoor de hevelwerking stopt; - nu controleren we het slangwaterpas, door het ene uiteinde in de hoogte te verschuiven tegen het andere. Bij een goede werking zal het waterpeil zich zeer vlug op dezelfde hoogte zetten. Adhesie is afgeleid van het Latijn «adhaesio», wat aanhechting betekent. Het is de onderlinge aantrekkingskracht tussen ongelijke moleculen, zonder dat er sprake is van een chemische binding.! Opgelet! Door de adhesie kruipt de vloeistof tegen de wanden een beetje omhoog. Als arbeider A het bovenste peil aanhoudt en arbeider B het onderste peil zal er een fout ontstaan van enkele mm. Daarom spreek je vooraf af op welke plaats je gelijk houd en afschrijft. Steeds vanaf het referentiepunt alle hoogtepeilen afzetten. Zo wordt vermeden dat de fouten zouden cumuleren. Adhesie J. Vangeel Onderhoud Na gebruik de slangopeningen afsluiten met plastiekdoppen of houten stokjes. Het slangwaterpas ophangen aan een haak liefst op een donkere plaats, dit om algenaanslag te voorkomen. Bij terug gebruiken telkens een controle op juistheid en obstructies uitvoeren Laser Het woord laser is een afkorting van Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation, lichtversterking door gestimuleerde emissie van straling. De eerste lasers werden gemaakt in 1960, hoewel Einstein al veel eerder de theoretische basis had gelegd, toen hij in 1917 zijn ontdekking van de gestimuleerde emissie van fotonen publiceerde. Stanley Een laser is een lichtbron die in staat is een smalle coherente bundel licht voort te brengen. Het licht van een laser is daardoor praktisch monochromatisch, in tegenstelling met de meeste lichtbronnen, die in allerlei richtingen licht uitzenden in een breed 20

21 N. bi. 7 - Handmatig aanbrengen 1. Van klein truweel tot mixer spectrum van golflengtes en fasen. De lasers in de bouw gebruikt zijn meestal gebaseerd op infrarood licht. Ze kunnen zowel horizontaal als verticaal lijnen of punten markeren. Lasers zijn samengesteld uit diverse objecten, nl.: - het zend- of lasertoestel (het toestel dat de laserstraal verstuurd), - desgevallend een ontvangtoestel of laserdetector met toebehoren, - een statief of driepoot. Het lasertoestel Zendt een zichtbare of onzichtbare straal licht uit, langs een al dan niet roterende kop. De rotatie snelheid varieert tussen de 150 en 600 omwentelingen per minuut. De nauwkeurigheid en het bereik van het toestel variëren sterk naargelang het merk, type of kwaliteit van het toestel. Een eerste vereiste is de specificaties na te gaan om dan te beslissen welk toestel u het best past. De laserdetector De ontvanger is voorzien van een display waarop een pasniveau is aangebracht met onder en boven driehoeken. Als de laserdetector een lichtsignaal ontvangt, dan kan hij dit zowel laten horen als zien. Als de detectorpas zich onder of boven de straal bevindt zal het driehoekje onder of boven oplichten. Tegelijkertijd zal het een biepgeluid laten horen dat langzamer zal biepen naargelang je dichter bij de pas komt. Als de pas bereikt is zullen de twee driehoeken oplichten en zal een monotoon geluid te horen zijn. Je kan ook zonder dit apparaat een pas of loodlijn uitzetten, door een lijn te projecteren op wanden en plafond. Stanley Het statief of driepikkel Het lasertoestel wordt veiligheidshalve niet op ooghoogte geplaatst. Om het toestel op te stellen gebruiken we best een driepoot. Deze is zodanig geconstrueerd, zodat we hem op de meest ruwe terreinen op een stabiele manier kunnen opstellen. Er zijn driepikkels met vlakke en met bolle tafel. Voor een lasertoestel wordt de vlakke tafel aanbevolen. Stanley De opstelling - Bij de keuze van de opstelplaats is het belangrijk na te zien of deze binnen de maximum reikwijdte valt. - Bij het plaatsen van de driepikkel moet de tafel zo waterpas mogelijk opstelt worden. Nadien wordt een controle op stabiliteit van het statief gedaan. - Laser op de driepikkel aanbrengen en nivelleren. De moderne toestellen zijn tegenwoordig uitgerust met een zelfnivelleringsysteem dat zijn functie vervult tot bij een fout van 4. - De laser in bedrijf stellen en beginnen met aftekenen. 21