Shared Decision Making met ROM als informatiebron. Doorbraak 2 e ronde Training 9 juni 2015

Transcriptie

1 Shared Decision Making met ROM als informatiebron Doorbraak 2 e ronde Training 9 juni 2015

2 Voorstellen Marleen van Aggelen (onderzoeker & trainer PIONN) Petra Goedbloed (Behandelcoördinator/GZ-psycholoog Yorneo) Haske van Veenendaal (trainer SDM), Tim Kreuger (GGZ InGeest, Ervaringsdeskundige & expert Doorbraak ROM) Margot Metz (adviseur landelijk kernteam Doorbraak ROM Trimbos-instituut, GGz Breburg).

3 Programma (1) uur Welkom en introductie uur Uitleg Shared Decision Making & bespreekmodel ROM uur Bespreking toepassing SDM met ROM als informatiebron uur Koffie/thee ( huiswerk, werkplannen) uur Analyseren ROM-uitkomsten; het vragenlijstprofiel uur Oefenen bespreekmodel ROM (1e ronde) uur Lunch

4 Programma (2) uur Oefenen bespreekmodel ROM (2e ronde) uur Opfrissing stappen Shared Decision Making uur Oefenen Shared Decision Making (1e ronde) uur Koffie/thee uur Oefenen Shared Decision Making (2e ronde) uur Afronding en vervolgafspraken

5 Definitie gezamenlijke besluitvorming Zorgverlener en patiënt nemen in een gezamenlijk proces beslissingen over gezondheids- en behandelingsdoelen. Op basis van wetenschappelijke kennis, ervaringskennis, waarden & wensen patiënt. Er wordt recht gedaan aan expertise hulpverlener en aan recht patiënt op volledige informatie over alle behandel- en zorgopties over de mogelijke voordelen, risico s en effecten daarvan. (Elwyn ea 2012).

6 SDM model (1) Model Samen Keuzes Maken, Kwaliteit in Zorg 2013 Bähler, Oosterveld.

7 Samen Keuzes Maken Heeft als doel ondersteuning te bieden aan de cliënt om bewust het gesprek met de behandelaar in te gaan met als doel de optimale behandeling te bespreken die de cliënt ondersteunt bij zijn herstelproces. Het is een web applicatie waarmee cliënt en behandelaar gezamenlijk het behandelproces vorm geven. Het bestaat uit ervaringsverhalen van cliënten en een vragenlijst die is opgesteld door ervaringsdeskundigen en hulpverleners.

8 Uitkomst vragenlijst Eerste gedeelte zijn vragen over powerstatement en personal medicine. Progressie van het herstelproces. De mentale, fysieke en praktische gesteldheid van de cliënt. Medicatiegebruik en eventuele bijwerkingen Resultaten van de vragenlijst worden gebruikt door de cliënt en behandelaar om zich voor te bereiden op het eerstvolgende consult.

9 Ervaringen SKM De voorkeuren van cliënten zijn van belang voor het Herstelproces. De ervaringsverhalen zijn vaak een bron van herkenning en stralen hoop uit. Ik ben niet de enige met stemmen, herstel is mogelijk. SKM gebruiken als voorbereiding van het BHP en daardoor voelen de cliënten zich meer betrokken. De doelen voor het consult met de psychiater worden duidelijk. Cliënten voelen zich vrijer om op antwoorden via de computer te reageren.

10 SDM model (2) Beslissing genomen en verantwoording gedragen door Hulpverlener en patiënt Consultvraag verwijzer Hulpverlener Professionele expertise hulpverlener ingebracht in proces diagnostiek en behandeling Shared decision making Centrale instrumenten: Routine Outcome Monitoring (ROM) in combinatie met zorgpad Patiënt Autonomie patiënt gewaarborgd in diagnostiek en behandelproces Ethisch kader: Professionele integriteit: deskundige en veilige diagnostiek en behandeling Autonomie van de patiënt: keuzevrijheid die participatie verhoogt Bron: C. van der Feltz-Cornelis, A. Dirks, H. Andrea, M. Metz, Topklinisch Centrum Lichaam, Geest & Gezondheid, GGz Breburg

11 Gezamenlijke besluitvorming: in de praktijk (1) 70% van patiënten wil actief betrokken zijn bij belangrijke medische beslissingen. 30% laat beslissing liever aan arts over. Ned Tijdschrift Geneesk: 2011, R. van Staveren Ook in GGZ wil meerderheid patiënten actief betrokken worden. Patel ea 2008

12 Gezamenlijke besluitvorming: in de praktijk (2) Artsen kunnen moeilijk inschatten welke patiënten willen meebeslissen & welke behandeling patiënten willen. Stalmeier ea, 2007 Artsen overschatten de mate waarin ze gedeelde besluitvorming reeds toepassen. Van der Weijden ea, 2012 In 40% van de gevallen nemen hulpverleners beslissingen voor de patiënt. Hamann, 2010 Ook al zijn autonomie en gelijkwaardigheid sleutelwoorden in de GGZ, beslissingen worden geregeld op snelle & paternalistische wijze genomen voor cliënten. Helmus ea, 2011

13 Gezamenlijke besluitvorming: Bij patiënten: leidt tot. (1) Beter geïnformeerd. Meer begrip, kennis, helderheid over eigen waarden. Betere hulpverlener-patiënt communicatie & relatie Doorgaans weloverwogen en medisch gezien verstandige keuze. Regelmatig stimuleert het een meer actieve rol in besluitvorming en juiste risico inschatting. Ook gevonden: Meer patiënttevredenheid en betere kwaliteit van leven. Stewart ea 1995, Elwyn ea Uit: Ned. Tijdschrift Geneeskunde: 2011, R. van Staveren. Duncan ea 2010 Stacey ea, 2014

14 Gezamenlijke besluitvorming: leidt tot. (2) Bij artsen: Meer voldoening Minder werk gerelateerde stress Roter ea, 1997

15 Gezamenlijke besluitvorming Verder onderzoek gewenst naar SDM irt: Therapietrouw Gezondheidseffecten Consulttijd. Kosteneffectiviteit Lager opgeleide populatie Mate van detail nodig in decision aids Elwyn ea , Légaré, 2008 Uit: Ned. Tijdschrift Geneeskunde: 2011, R. van Staveren. Duncan ea 2010 Stacey ea, 2014

16 Gezamenlijke besluitvorming Adviserende stijl van communiceren. Vooral gebruikt bij belangrijke, preferentie gevoelige beslissingen. Bij meerdere, qua effectiviteit min of meer gelijkwaardige opties (met voor- en nadelen). Moet individuele keuze blijven (geen nieuw dogma). Ned. Tijdschrift Geneeskunde: 2011, R. van Staveren.

17 Gezamenlijke besluitvorming Hulpverlener: Stelt veel open vragen. Geeft, vraagt en krijgt veel info (wederkerigheid). Nodigt patiënt uit om te participeren in besluitvorming. Houdt expliciet rekening met diens omstandigheden, waarden en voorkeuren. Ned. Tijdschrift Geneeskunde: 2011, R. van Staveren.

18

19 Kortom: 5 stappen

20

21 Ingrediënten ROM voor gebruik in Shared Decision Making a) Vaak genoeg, tussentijds, op logische momenten meten. b) Meetinstrument sluit aan op cliënt én hulpverlener. c) Heldere verwachtingen over plek van ROM in behandeling. d) Uitkomsten visueel en tijdig tonen. e) Samen (in triade) methodisch betekenis geven aan ROM. f) ROM is input voor behandeldoelen en vervolgstappen.

22 Vragen aan teams ( huiswerk ) Welke momenten herken je voor jullie doelgroep/in jullie team om een gesprek te voeren met de cliënt over stappen in de behandeling, waarbij ROM als informatiebron wordt gebruikt? ( Shared Decision making -gesprek). Wat is je primaire uitkomstmaat (voor cliënt en hulpverlener) in dit gesprek? Welke ROM-uitkomsten (vragenlijstprofiel) gebruik je vooral? Welke opties (behandelmogelijkheden) brengen jullie als hulpverleners in tijdens het gesprek?

23 Analyseren van het profiel Welke vragen stel je jezelf als behandelaar als je een profiel van jouw cliënt onder ogen krijgt? Waar moet je aandacht voor hebben/ zou je op kunnen letten? Van Aggelen, Horstman, Kerkstra, Leijsen en Roosma (nog te verschijnen in 2015)

24 Analyseren van het profiel Mogelijke vragen voor jezelf als behandelaar: Wat valt je op? Welke hypothesen kun je stellen over wat er aan de hand is? Waarop kun je de cliënt erkenning geven? Onderbouwt het profiel de doelen die al (wellicht impliciet) waren gesteld? En zo ja: dient hiervoor aandacht te zijn in het gesprek met de cliënt?

25 De juiste context Plenair: Met wie bespreek je de profielen? Op welk moment? Welke plaatjes bespreek je? Wat leg je op tafel? Hoe leid je het gesprek in?

26

27 Bespreken profiel bij aanvang behandeling Kijkopdracht: -Wat valt op? -Zie je het bespreekstramien terugkomen? Link naar het filmpje:

28 Bespreken profiel bij evaluatie Kijkopdracht: Wat valt op? Zie je het bespreekstramien terugkomen? Link naar het filmpje:

29 Oefening 1 feedbackgesprek In drietallen (behandelaar, cliënt, observator). Eigen profiel gebruiken. Probeer met de cliënt het vragenlijstprofiel op een oplossingsgerichte manier te bespreken (doorloop alle stappen van herkennen, verklaren, waarderen en handelen). Na 15 minuten wisselen van rol.

30 Oefenen feedbackgesprek Plenair: Hoe is het gelukt om de uitkomsten van de vragenlijst op een oplossingsgerichte manier met de cliënt te bespreken? Wat doe je anders t.o.v. wat je eerder deed?

31 Opdracht Schrijf op welke dilemma s je tegenkwam? Wat heb je als lastig ervaren? Geef het briefje door aan je buurvrouw/man. Schrijf nu op welke mogelijke oplossing je hebt voor het dilemma dat op het briefje staat.

32 Lunch

33 Oefening 2 Feedbackgesprek Dilemma s en oplossingen. Oefenen feedbackgesprek. Drietallen (andere groepjes). Wisselen na minuten. Plenair nabespreken.

34

35 Wat is gedeelde besluitvorming 35

36 Lastige beslissing Denk terug aan een lastige beslissing 1. Wat maakte de beslissing lastig? 2. Hoe voelde je je daarbij? 3. Wat heb je gedaan om te kunnen beslissen? 4. Wat heeft je daarbij geholpen? 36

37 Shared decision making heeft u uw beslissing gemaakt?

38 Voorkeursgevoelige beslissing Preference-sensitive decision Er is geen beste optie There are no right or wrong choices. It s what you prefer 38

39 Probleem markeren. Stap 1 Introductie Ben zo neutraal mogelijk: Er zijn meerdere opties, er is geen beste keuze. Het is belangrijk dat u een eigen keuze maakt, omdat de ene optie beter bij u past en een andere optie beter bij iemand anders. Ik wil u graag helpen bij het maken van de beste keuze voor u. 39

40 Stap 3: Verkennen van opties Presenteer de feiten Individuele situatie cliënt (ROM!) Per optie: de voor- en nadelen (risico s, kosten, inspanningen) en de kansen Stel niet-realistische verwachtingen bij Presenteer kansen helder Men onderschat én overschat kansen Indien mogelijk mondeling en/of visueel Speelveld is bepaald 40

41 Stap 4: Voorkeuren en afwegen opties Keer terug naar (levens)doelen: Wat is op dit moment voor u van belang in uw leven? Beschrijf uitkomsten: eenvoudig, herkenbaar Introspectie: Welke punten wegen voor u zwaar in het nemen van de beslissing? Wegen: Op een schaal van 1 tot 10, hoe belangrijk is voor u dat? Eventueel ervaringsverhalen (voor elke optie) 41

42 Over wikken en wegen Wat verwacht je van de behandeling/ beslissing? Met wie in je omgeving wil je de beslissing bespreken? Heb je alle informatie die nodig is? Wat is voor jou het belangrijkst bij het nemen van een besluit? Waarover maak je je de meeste zorgen? Wat vind je van de voordelen (of nadelen) van optie A in vergelijking met optie B? 42

43 Stap 5: Gezamenlijk besluit Stel samen vast of voldoende informatie is ingewonnen om beslissing te nemen. Stel samen vast of cliënt een eigen keuze wil maken of deze aan de professional wil overlaten. Regel de nodige follow-up. 43

44 Hulpmiddel: keuzehulp Instrument: folder, boekje, video, website Helpt cliënten bij beslissen Geeft informatie over: Aandoening, opties, uitkomsten Persoonlijke risicoschatting Ondersteunt besluitvorming Structureert beslisprobleem Overzicht van voordelen en nadelen Waarden-elicitatie IPDAS Standards 45

45

46 Persoonlijke keuzehulp

47 Oefening Gedeelde besluitvorming Ga met je groepje verder met casus. 1 cliënt, 1 hulpverlener, 1 of 2 observator Oefenen stap 1, 3, 4, 5 max 10 min. Geef feedback (cliënt, hulpverlener, observator). Wisselen na minuten. Plenair nabespreken.

48 Afronding Kun je er vanaf morgen mee aan de slag? Evaluatie training Ondersteuningsbehoefte? Vragenlijstcarrousel: welke instrumenten? Terugkommiddag? Evaluatieonderzoek, instructies op locatie.

49 Evaluatie studie (1) Shared Decision Making met ROM: Proces: In welke mate zijn de SDM & ROM stappen toegepast? (vooral cliënt, hulpverlener 1-malig). Uitkomst: Perceptie cliënt over SDM (Informatie, helderheid waarden, steun, onzekerheid keuzes, effectiviteit-tevredenheid besluitvorming)

50 Evaluatie studie (2) Werkrelatie: invloed van SDM & ROM op de werkrelatie (alliantie) tussen cliënt en behandelaar. Commitment: invloed van SDM & ROM op noshow, drop-out Mate & snelheid van herstel: invloed van SDM & ROM op symptomen, functioneren of kwaliteit van leven.

51 Contact Marleen van Aggelen Petra Goedbloed Haske van Veenendaal Tim Kreuger Margot Metz