Werkwijzebeschrijving Verificatie en Validatie
|
|
- Johan de Jong
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 1/37 Werkwijzebeschrijving Verificatie en Validatie Bewijsvoeringmethode + Criterium + Beoordelaar
2 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 2/37 Voorwoord Na het uitkomen van de Leidraad voor systems engineering binnen de GWW-sector (2007) hebben diverse onderzoeken gevolgd over het onderwerp van het verloop van de nieuwe werkwijze. De meeste van deze onderzoeken staan beschreven in rapportages zoals, onder andere: - Effecten van systems engineering bij rijkswaterstaat projecten, RWS Lessons Learned Toetsen van Vraagspecificaties Eisendeel, RWS V&V Scan, RWS 2009 Deze onderzoeken beslaan vooral de ervaringen zijn opgedaan bij projecten met de nieuwe werkwijze. Meerdere malen worden in deze onderzoeken uitroeptekens en vraagtekens geplaatst bij het proces van verificatie en validatie. Dit vormt de aanleiding voor deze werkwijzebeschrijving. Deze werkwijzebeschrijving beoogt een beter begrip van de achtergrond en de inhoud van verificatie en validatie te geven. Het doel van deze werkwijzebeschrijving is ook om Opdrachtgevers en Opdrachtnemers beter met elkaar te kunnen laten samenwerken op projectniveau met deze begrippen en de processen en activiteiten die er in schuilen. Wij beogen deze werkwijzebeschrijving wanneer nodig aan te passen. Mochten er desondanks naar aanleiding van het lezen van deze werkwijzebeschrijving vragen zijn over het onderwerp of mist u essentiële informatie dan kunt u altijd een sturen aan vragenloket.se@rws.nl. Dan krijgt u meestal direct of dezelfde week nog een reactie van mij of mijn collega s die u graag verder helpen in uw werk.
3 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 3/37 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding Context van dit document Wat de lezer moet weten na het lezen van dit stuk Begrippen en definities Inleiding Wat betekenen verificatie en validatie (definities) Begrippenkader voor verificatie en validatie Basisprincipe voor het kunnen verifiëren en valideren Basisprincipes Aanvullende voorwaarden Wat je verder nog moet weten Wanneer krijg je met V&V te maken? (Vraagspecificatie Procesdeel) Wat zijn de aandachtspunten? (Benoem een V&V manager) Overzicht van bewijsvoeringmethoden voor V&V Verificatiemethoden ONTWIKKELINGSFASE (Verkenning, Planstudie, Ontwerp) REALISATIEFASE (Bouw, Oplevering) GEBRUIKSFASE (Beheer, Instandhouding) Validatiemethoden ONTWIKKELINGSFASE (Verkenning, Planstudie, Ontwerp) REALISATIEFASE (Bouw, Oplevering) GEBRUIKSFASE (Beheer, Instandhouding) Uitzonderingen Te beperkte verwijzing naar normen en richtlijnen Het vaststellen van V&V criteria Beoordeling van V&V documentatie...28 BIJLAGEN Bijlage I. Definities Verificatie en Validatie uit literatuur...31 I-1. INCOSE...31 I-2. Defence Aquisition handbook, Dept. Of Defence, U.S...31 I-3. NEN-EN ISO 15288: Bijlage II. V&V Bepalingen uit Vraagspecificatie Procesdeel...32 Bijlage III. SCB Toetsvragen voor projecten in uitvoering...35 III-1. Inrichting V&V Proces...35 III-2. Organisatie/structuur...35 III-3. Inhoud...35 III-4. Mens...36 Bijlage IV. Do it yourself V&V Kick-off voor projectteams...37 IV-1. Werk de vragen samen uit met je projectteam:...37
4 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 4/37 1 Inleiding Het vroegtijdig inschakelen van de markt betekent meer taken en meer verantwoordelijkheden voor de markt. Deze zijn alleen beheersbaar wanneer Rijkswaterstaat duidelijk in eisen vastlegt welke prestatie(s) door de markt verricht moet(en) worden, op basis van de functie van het te ontwikkelen of te onderhouden systeem. Het aantonen en vaststellen dat hierin wordt voldaan zijn de doelen van verificatie en validatie. Verificatie en validatie zijn koepelbegrippen en moeten daarom specifieker worden omschreven en wanneer ze worden gebruikt. In dit document wordt ingegaan op de achtergronden, begrippen en de specifieke kenmerken en bijbehorende rollen en taken die horen bij verificatie en validatie in de projecten en over de gehele levenscyclus van de systemen van Rijkswaterstaat. 1.1 Context van dit document Dit document is gepositioneerd onder de Leidraad voor Systems Engineering binnen de GWW-sector en heeft primair tot doel de begripsvorming rondom en de werkbaarheid met verificatie en validatie te vergroten. De Leidraad voor Systems Engineering binnen de GWW-sector kunt u downloaden via Wat de lezer moet weten na het lezen van dit stuk - De definities van verificatie en validatie en de inhoud van deze begrippen - Welke contractstukken beschrijven de voorwaarden die Rijkswaterstaat stelt aan de Opdrachtnemers voor verificatie en validatie? - Wat maakt een verificatiebeschrijving goed? - Hoe kies ik de juiste detailniveau om de verificatie te op te baseren? - Wat zijn V&V valkuilen? 1.3 Leeswijzer Hoofdstuk 2 is gewijd aan het begrippenkader van verificatie en validatie. Een inhoudelijke beschrijving is gegeven voor de bewijsvoeringmethoden in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 is ingegaan op de verificatie en validatie criteria en hoofdstuk 5 behandelt de beoordelaars van de documentatie van verificatie en validatie.
5 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 5/37 2 Begrippen en definities 2.1 Inleiding Er bestaan zeer veel definities voor de termen verificatie en validatie. Dit levert voor zowel de nieuwkomer als de specialist veel verwarring op en daarom is Hoofdstuk 2 gewijd aan het begrippenkader van verificatie en validatie. Opvolgend worden behandeld de definities van verifiëren en valideren, de inhoud van deze begrippen en de kaders waarbinnen de begrippen verificatie en validatie gezien moeten worden binnen Rijkswaterstaat. Ook worden de basisprincipes behandeld waarop een verificatie en/of validatie proces gestalte krijgt. 2.2 Wat betekenen verificatie en validatie (definities) De begrippen verificatie en validatie worden in diverse kennisdomeinen vaak net iets anders gedefinieerd, waardoor er internationaal gezien zeer veel definities zijn ontwikkeld. Gelukkig vormt de essentie van al deze definities voor Rijkswaterstaat - en uiteraard ook voor ProRail en alle Opdrachtnemers in Nederland voldoende basis om te komen tot een begrijpelijk en werkbaar kader voor de eigen organisatie(s). De definities 1 van verificatie en validatie zijn als volgt: Verificatie: Validatie: bevestiging door onderzoek en verstrekking van objectief bewijs dat aan de gespecificeerde eisen is voldaan. bevestiging middels objectieve bewijsvoering en daadwerkelijke beleving en gebruik dat het gerealiseerde product voldoet aan de eisen en behoeften van de klant, in aanvulling op de verificatie. Als je deze definities nauwkeurig bekijkt zie je dat het koepelbegrippen zijn, omdat ze beide een proces van één of meer activiteiten verwoorden. Inhoudelijke kennis van die activiteiten en de begrippen die daarbij horen is dus een minimale vereiste om met verificatie en validatie in projecten te kunnen werken. Valkuil: Sta niet te lang stil bij deze definities, want discussie hierover kost onnodig veel kostbare tijd. Het goed kennen van de verificatie- en validatiemethoden heeft meer nut. Tip: In deze werkwijzebeschrijving staat een overzicht van bewijsvoeringmethoden weergegeven die bij verificatie en validatie in de praktijk kunnen worden toegepast. 1 Afgeleid van Leidraad voor Systems Engineering binnen de GWW-sector
6 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 6/ Begrippenkader voor verificatie en validatie Hieronder volgt een aantal begrippen, met toelichting, die nodig zijn voor een beter begrip van de verificatie- en validatieprocessen. Begrip (afkorting) Afwijking Compliance Eisenbeheer Non-Compliance Pass/Fail criteria RCM / VVM RTM Systeem Tekortkoming Traceerbaarheid V&V V&V strategie Omschrijving Een ten opzichte van de projectplannen niet overeenkomende handeling die meestal niet voldoet aan de eisen. Het voldoen aan de eisen. Het monitoren en sturen op de inhoud en invulling van de eisen die aan het systeem en/of het projectmanagement. Het niet voldoen aan de eisen. Criteria op basis waarvan de objectieve bewijsvoering kan worden beoordeeld op het wel (pass) of niet (fail) voldoen aan de eisen en/of behoeften. Requirements Compliance Matrix of Verificatie en Validatie Matrix. Matrix met daarin een overzicht van eisen bijbehorende de verificatiemethode(n), verificatiecriteria, verificatietijdstippen, uitvoerders van de verificatie en kwalificatie (voldoet wel of niet) voor de verificatie. Requirements Traceablility Management. Het gestructureerd beheren van de eisenverzameling van een systeem of een project. RTM is een vereiste voor eisenbeheer. Een combinatie van samenhangende elementen die zodanig zijn georganiseerd om één of meerdere functies te vervullen. Laakbare afwijking van de overeengekomen invulling van de eisen waarop een sanctie rust. Herleidbaarheid van met name eisen. Meestal via een systeem van eiscodes is na te gaan hoe de eisen ten opzichte van elkaar zijn gerangschikt. Verificatie en Validatie. Verificatie: bevestiging door onderzoek en verstrekking van objectief bewijs dat aan de gespecificeerde eisen is voldaan. Validatie: bevestiging middels objectieve bewijsvoering en daadwerkelijke beleving en gebruik dat het gerealiseerde product voldoet aan de eisen en behoeften van de klant, in aanvulling op de verificatie. Wijze waarop omgegaan wordt met V&V in het project. De strategie beantwoordt o.a. de vragen over wie de V&V activiteiten bepaald. Hoe wordt omgegaan met vragen over (schijnbaar) niet-verifieerbare eisen. Wat zijn de rollen- en taken van OG en ON. In hoeverre hebben derden een rol in het V&V proces. Verificatiemanagementplan Beschrijving van de Planning en Monitoring van V&V activiteiten op procesniveau. Omvat onder andere het beheer van de verificatierapporten- en plannen, beheer van de V&V procedures, traceerbaarheid en nummering van de eisen, het beheer van bewijsdocumentatie, en de reguliere overlegmomenten tussen de betrokken partijen. Verificatieplan (zoals gedefinieerd in Vraagspecificatie Procesdeel sept 2009) Document dat is opgesteld per object met daarin: - Omschrijving eis (met eisnummer); - Verwijzing naar afgeleide onderliggende eisen; - Van toepassing zijnde uitgangspunten uit bindende, informatieve en overige documenten; - Beschrijving van de toe te passen verificatiemethode. Voor elke verificatiemethode dient de geldigheid te worden vastgesteld, tenzij: - Een gestandaardiseerde verificatiemethode wordt toegepast die door
7 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 7/37 Begrip (afkorting) Omschrijving de Opdrachtgever wordt erkend of - Een binnen de Overeenkomst van toepassing verklaard document wordt toegepast of - Een verificatiemethode zich in de praktijk heeft bewezen en de referentie door de Opdrachtgever wordt aanvaard. Bij elke eis uit de specificatie wordt, indien relevant, aangegeven - Wanneer wordt aangetoond dat is voldaan aan de eis; - Wie verificatie uitvoert; - Validatie van de verificatie methode. Verificatierapport In het verificatierapport dient tenminste het volgende te zijn vastgelegd: - Eis (met eisnummer); - Van toepassing zijnde bindende, informatieve en overige documenten; - Bewijsdocument of verwijzing naar bewijsdocument, waarin is aangetoond dat wordt voldaan aan de gestelde eis; - Hoe de eisen zijn geverifieerd en wat de beoordelingscriteria zijn; - Dat is aangetoond dat is voldaan aan de eisen; - Hoe met relevante risico s is omgegaan; - Welke functionaris verificaties heeft uitgevoerd; - Welke functionaris de verificatie heeft beoordeeld en geautoriseerd; - Eventuele maatregelen ter correctie; - Herziene verificatie (inclusief tijdstip, beoordeling en autorisatie). De validatie van de verificatiemethode dient te worden uitgewerkt in het verificatierapport. In het rapport dient voor een verificatiemethode ten minste het volgende te zijn geïdentificeerd en vastgelegd: - De verificatiemethode; - Bewijsdocument of verwijzing naar bewijsdocument, waarin de geldigheid van de verificatiemethode is aangetoond. Validatiemethode Verificatiemethode Verificatienota Waiver Activiteit waaruit de objectieve bewijsvoering volgt die gebruikt wordt voor de bewijsvoering dat aan de eisen en behoeften van de klant is voldaan. Activiteit waaruit de objectieve bewijsvoering volgt die gebruikt wordt voor de gehele of gedeeltelijke bewijsvoering dat aan de eisen is voldaan. De verificatienota is het "spoorboekje" voor het verificatieproces in een project. Een projectteam/aannemer maakt via de nota inzichtelijk hoe de verificatie per eis traceerbaar is in de geproduceerde/overhandigde documenten. Een verificatienota bevat de chronologische lijst met projecteisen die zijn voorzien van verwijzingen bewijsdocumentatie. Een nota is een groeidocument dat tussentijds, of per project fase (ontwerp, uitvoering), contractueel opgevraagd zou kunnen worden. Hierop kan ook in audits worden behandeld. Het wegwuiven van een non-compliance. In dit geval wordt een beoordeling gemaakt dat er niet aan de eisen hoeft te worden voldaan.
8 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 8/ Basisprincipe voor het kunnen verifiëren en valideren Basisprincipes Verifiëren en valideren is mogelijk als aan bepaalde minimale voorwaarden wordt voldaan. Dit zijn: A. Er is een bewijsvoeringmethode nodig om objectief bewijsmateriaal te verzamelen waarmee kan worden aangetoond dat aan de eisen of behoeften wordt voldaan. Deze methoden noemt men ook wel verificatie- en/of validatiemethoden (zie hoofdstuk 3 voor meer informatie over de bewijsvoeringmethoden); B. Er is minimaal één waarde of criterium 2 nodig waartegen het bewijs kan worden vergeleken; C. Er moet iemand zijn die mag (contractueel gezien) en kan (vanuit zijn/haar competentie) beoordelen en vaststellen dat het bewijsmateriaal voldoet aan de criteria; Voor verificatie en validatie gelden dus altijd de volgende stappen. Verificatie en Validatie = Bewijsvoeringmethode + Criterium + Beoordelaar Aanvullende voorwaarden Wanneer de beheersbaarheid van het project dit vereist kunnen de voorwaarden A, B en C uit paragraaf 2.4 worden uitgebreid met aanvullende voorwaarden, zoals: D. Aanvullende activiteiten, criteria en beoordelaars die nodig zijn voor voldoende objectieve bewijsvoering. Denk hierbij aan het verifiëren in verschillende opeenvolgende fasen of zelfs meerdere verificaties in één projectfase. E. Het tijdstip waarop de verificatie/validatie plaats moet vinden; F. De startvoorwaarde om te kunnen beginnen met verifiëren/valideren. Bijvoorbeeld als een andermans projecttaak gereed moet zijn voordat de verificatie van jouw projecttaak kan starten. G. De geldigheid van de gehanteerde verificatie- of validatiemethode. Wanneer de ON een bewijsvoeringmethode voorstelt die nieuw of (nog) onbekend is bij OG. H. De risico s die er zijn als het criterium niet wordt behaald. Bijvoorbeeld wanneer vooraf nog niet duidelijk kan zijn of een op theoretische basis gevraagde 2 Ook wel Pass-/Fail Criteria genoemd
9 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 9/37 systeemprestatie in de praktijk wel haalbaar is, kan het van belang zijn specifieke beheermaatregelen voor sommige eisen te definiëren; 2.5 Wat je verder nog moet weten Wanneer krijg je met V&V te maken? (Vraagspecificatie Procesdeel) In het merendeel van de gevallen komt een projectteam in aanraking met Verificatie via Vraagspecificatie Procesdeel. In Vraagspecificatie Procesdeel wordt wel Validatierapport genoemd, maar er staan 3 verder geen eisen aan het Validatieproces. Vraagspecificatie Procesdeel stelt in het hoofdstuk Technisch Management eisen aan de inhoud van verificatieplannen, -rapporten en nota s. De eisen betreffen producteisen, ofwel eisen aan inhoudelijke punten, waar de documenten minimaal aan moeten voldoen. In Bijlage 1 zijn twee hoofdstukken overgenomen uit Vraagspecificatie Procesdeel waarin deze producteisen zijn weergegeven. Let op: Aan de producteisen uit Vraagspecificatie Procesdeel zijn geen criteria verbonden. Dit maakt het beoordelen van de ontvangen documenten van de Opdrachtnemer in bepaalde gevallen een subjectief van aard Wat zijn de aandachtspunten? (Benoem een V&V manager) Vraagspecificatie Procesdeel bevat geen toelichting op de producteisen aan Verificatie (zie Bijlage 1). Hierdoor zijn deze paragrafen in de praktijk niet voor iedereen makkelijk interpreteerbaar. Houdt hier rekening mee. Tip: Aangeraden wordt om één of meerdere projectteamleden als aanspreekpunt aan te stellen voor deze discipline; een V&V manager Omgang met V&V in de klanteisen-, basis-, systeem- en vraagspecificatie In deze paragraaf staat beschreven hoe V&V in de Klanteisenspecificaties, Basisspecificaties, Systeemspecificaties en Vraagspecificaties moet worden gehandeld en er is ook aangegeven waarom dat zo is. Klanteisenspecificaties Klanteisen hebben het kenmerk dat ze ook niet meetbaar geformuleerd kunnen worden. Ze zijn dan geschreven in emotietaal in plaats van prestatietaal, zoals dit het geval is bij de eisen in de andere hierna te noemen specificatietypen. Dit heeft tot gevolg dat er 3 Anno 28 juli 2009
10 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 10/37 eisen in de Klanteisenspecificatie staan waarvoor het zeer lastig is gepaste verificatieen/of validatiemethoden te beschrijven. Voor die eisen is het nodig om met de belanghebbenden (degenen die de klanteisen stellen) een validatiestrategie af te stemmen. Dit omvat de organisatie en aanpak van het, in een latere projectfase/- stadium, vaststellen van de verificatiemethoden. Het is dus mogelijk dat een eerste versie van een Klanteisenspecificatie dus niets beschrijft over de wijze van V&V, maar dat een latere versie hier wel op ingaat. Basisspecificaties In het veld Verificatiemethode in de eisentabel staan voorwaarden met betrekking tot verificatie van de betreffende eis. Dit kunnen activiteiten, toetscriteria, functionarissen, toetsfrequentie e.d. zijn. In een basisspecificatie moet het veld verificatiemethode zo volledig mogelijk ingevuld worden door de basisspecificatiebeheerder (of de opsteller ervan). De eisen en verificatiemethodes in een basisspecificatie dienen ten slotte als standaard teksten die een specificeerder moeten helpen bij het opstellen van systeemspecificaties. Aangezien de eisen in een basisspecificatie niet project/locatie specifiek zijn, zal de bijbehorende verificatiemethode niet altijd volledig kunnen zijn. Systeemspecificaties De verificatiemethodes in systeemspecificaties, deze zijn wél projectspecifiek, moeten volledig zijn, omdat deze de gehele projectscope omvatten. Tot het opstellen van een systeemspecificatie is overigens er nog geen sprake van een duidelijke werkverdeling tussen Opdrachtgever en Opdrachtnemer, maar is er wel kennis opgedaan om de verificatiemethoden te kunnen bepalen. Vraagspecificaties In de meeste praktijkgevallen worden niet alle voorwaarden m.b.t. verificatiemethodes uit de systeemspecificaties uiteindelijk opgenomen worden in de Vraagspecificatie. Dit komt enerzijds, omdat we als opdrachtgever zelf maar een deel van de verificaties uitvoeren en anderzijds omdat wij de Opdrachtnemer ook zo veel mogelijk willen vrijlaten in de keuze van zijn V&V werkzaamheden. Hierbij ontstaan dus een dilemma, waarbij er drie opties voor opstellers van Vraagspecificaties Eisendeel zijn. Deze opties zijn 1. Rijkswaterstaat kiest ervoor om zelf in de Vraagspecificatie Eisendeel (VSE) geen voorwaarden te stellen aan de V&V activiteiten, maar OG eist van de ON dat hij bij zijn aanbieding een volledige beschrijving van de V&V activiteiten geeft voor alle eisen uit VSE; 2. Rijkswaterstaat stelt in VSE slechts deels voorwaarden aan V&V en eist dat de ON bij zijn aanbieding de beschrijving van de V&V activiteiten aanvult/voltooid voor alle eisen uit VSE. De opsteller aan OG-zijde dienen hier zich te focussen op uitsluitend de (uit het risicodossier gefilterde) meest risicovolle eisen.
11 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 11/37 3. Rijkswaterstaat neemt in VSE een volledige beschrijving van alle vereiste V&V activiteiten op en ON mag aanvullende V&V activiteiten voor zichzelf definiëren waarop Rijkswaterstaat geen toetsing uitvoert; In de praktijk komt bij het opstellen van een Vraagspecificatie optie 2 het meest voor. Een consequentie is dat in de aanbestedingsprocedures hier rekening me moet worden gehouden. Gebeurt dit niet, en is Rijkswaterstaat het niet eens met V&V methoden die ON later in het project kiest, omdat we iets anders voor ogen hadden, kunnen wij hiervoor geen afwijking op het contract aangeven (SCB) omdat we hem die vrijheid hebben gegeven. Let op: het kan voorkomen in de praktijk dat er wordt afgeweken van een verificatiemethode die deels of volledig wordt voorgeschreven aan de Opdrachtnemer. De Opdrachtnemer kiest er wellicht voor om een methode te hanteren die beter aansluit bij zijn werkwijze of ontwerp. In dit geval dienen Opdrachtnemer en Opdrachtgever duidelijke voorwaarden af te spreken hoe men hiermee omgaat. Deze afspraken omvatten dus ook contractwijzigingen (waaronder de Vraagspecificatie) met daarin duidelijke afspraken te maken over wie welke verplichtingen heeft m.b.t. de verificatie aan eisen. De wijze waarop deze aanpassingen verlopen dient de Opdrachtnemer in zijn Projectmanagementplan (of Verificatiemanagementplan) expliciet opgenomen zijn.
12 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 12/37 3 Overzicht van bewijsvoeringmethoden voor V&V De bewijsvoeringmethoden, of verificatie- en validatiemethoden, die door de levenscyclus worden toegepast zijn in dit hoofdstuk beschreven. Om de diverse methoden beter te kunnen scheiden in projectteams zijn ze op levenscyclusfase gesorteerd, namelijk verkenning, planstudie, inkoop, ontwerp, realisatie, oplevering, beheer & onderhoud en sloop. 3.1 Verificatiemethoden ONTWIKKELINGSFASE (Verkenning, Planstudie, Ontwerp) Analyse Het gebruik van analytische gegevens of simulaties onder voorgedefinieerde omstandigheden om aan te tonen dat aan de eisen wordt voldaan. Deze methode wordt gebruikt als het testen onder praktijkomstandigheden niet haalbaar of niet kosteneffectief is. Analyse wordt gebruikt om een item of onderwerp nader te onderzoeken. De analyse gaat over berekeningen, studies, evaluaties en beoordelingen 4. De volgende analyse technieken kunnen, indien nodig, hierbij toegepast worden: - Foutenboom analyse (Fault Tree Analysis (FTA)); - Faal modus effect analyse (failure mode effect analysis ((FMEA)); - Sterkte analyse; - Betrouwbaarheidsanalyse; - Onderhoudbaarheid analyse; - Veiligheidsanalyse. - Maatschappelijke Kosten-Baten Analyses (MKBA) De resultaten van de analyses zullen worden gedocumenteerd en geregistreerd zodat deze als bewijsmateriaal voor de verificatie kunnen dienen Audit Binnen projecten worden, vaak als onderdeel van het kwaliteitsmanagement systeem, een programma voor het uitvoeren van audits op de interne processen ontwikkeld en geïmplementeerd. Audits zijn nodig om te verifiëren of de werkzaamheden volgens de 4 Soms ook assessments genoemd
13 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 13/37 ontwerpen, plannen, procedures, normen en standaarden worden uitgevoerd. Het audit programma verloopt door de gehele projectlevenscyclus. De audits dienen periodiek te worden afgenomen door gekwalificeerde auditoren waarbij objectiviteit en onpartijdigheid gegarandeerd wordt. Auditoren mogen beslist niet hun eigen werk auditeren. De bevindingen, conclusies en de eventuele aanbevelingen worden in een audit rapport verwerkt. Omdat audit een onderdeel is van het proces V&V zal de audit procedure onder het Kwaliteitsmanagement (of Quallity Assurance) vallen en van waaruit ook het Audit Team wordt opgezet Berekening Cijfermatige onderbouwing van de werking of van de eigenschappen van systemen of van processen door specialisten Demonstratie Een kwalitatieve voorstelling van de functionele prestatie van een systeem of een onderdeel van het systeem Documentinspecties Elk document dat wordt geproduceerd in een project dient beoordeeld te worden. In projecten ziet men voor deze activiteit verschillende benamingen terug, waaronder review, documentinspectie en toets. De juiste noemer waaronder deze activiteiten behoren te vallen is documentinspectie, omdat het hier gaat om een gestructureerde (specifieke, globale, risicogestuurde) controle van de documentatie door specialisten aan de hand van impliciete kennis of vastgestelde criteria. Over het algemeen worden bij de documentinspecties de volgende aspecten beoordeeld: A. Compleetheid - Zijn de punten in het document compleet? Is er niets vergeten? - Zijn er geen aspecten over het hoofd gezien? B. Consistentie/Consequentie - Zijn er geen subjectieve of dubbelzinnige concepten gebruikt? Zijn er alleen meetbare definities gegeven? - Bevat het ontwerp geen contradicties?(intern of extern) - Bevat het ontwerp geen tegenstrijdigheden?(intern of extern) C. Correctheid
14 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 14/37 - Zijn berekeningen, analyses, simulaties enz. correct en gebaseerd op de correcte data van informatie? - Zijn keuzes gebaseerd op juiste rechtvaardigheid? D. Overeenstemming met de eisen (Compliance) - Zijn de resultaten van detaillering van het beginpunt nog steeds in overeenstemming met het beginpunt? - Blijft het ontwerp binnen de scope van de contractuele eisen? Document beoordeling Een specifieke, globale of risicogestuurde controle van de documentatie door specialisten meestal op gevoel en daarmee aan de hand van impliciete criteria van deze specialisten Review Een (ontwerp-)review wordt gedefinieerd als een verificatie op elk product dat gerelateerd is aan de output van het (ontwerp)proces om zo overeenstemming van het (ontwerp)document met de eisen te verkrijgen. Van (ontwerp)documentatie dat een review ondergaat wordt gecontroleerd of deze bestaat uit: - de technische documentatie die gerelateerd is aan productontwikkeling en de laatst vastgestelde systeemconfiguratie en of de documentatie in overeenstemming is met de eisen; - alle uit het (ontwerp)document volgende technische documentatie die nodig is voor de inkoop van materialen, de productie, de inspecties en tests, de bouw of installatie, het in bedrijf stellen en het onderhoud van het systeem; - beschrijvende documentatie noodzakelijk voor het kunnen bedienen van het systeem en het uitvoeren van onderhoud eraan Toets Een specifieke (globaal, risicogestuurde of steekproefsgewijze) controle van de documentatie door specialisten aan de hand van een set vastgestelde criteria Modellering Nabootsing via een afspiegeling van de werkelijkheid in een fysiek of softwarematig model dat is opgezet door specialisten.
15 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 15/ Referentie Verwijzing naar eerdere projecten of gerealiseerde systemen door ervaringsdeskundigen/specialisten Simulatie Simulatie kan worden gebruikt om aan te tonen dat de prestatie van het systeem of subsysteem voldoet aan de gestelde eisen. Ook in de gevallen waarbij de simulaties real-time worden uitgevoerd zullen de resultaten moeten worden gedocumenteerd en geregistreerd zodat deze als bewijsmateriaal voor de verificatie kunnen dienen. (Simulatie ijsvorming op staalkabel) Vergelijking Het proces van demonstratie door middel van het herleiden vanuit brondocumentatie dat eerder ontwikkelde en geverifieerde ontwerpen/systemen(-onderdelen) in overeenstemming is met dezelfde eisen waardoor de noodzaak tot her-verificatie verdwijnt REALISATIEFASE (Bouw, Oplevering) Demonstratie Een kwalitatieve voorstelling van functionele prestatie. Demonstraties leveren een indruk op van de werking/eigenschappen van het systeem en staan als het ware onder aan de ladder van bewijsvoeringmethoden. Het bewijs dat uit demonstraties volgt is namelijk beperkt Inspectie Zie par Keuring Een onderzoek op basis van waarneming met behulp van van toepassing zijnde documentatie en/of instrumentarium Ingangscontrole Controle door kwaliteitscontroleurs van bouwstoffen en andere producten voordat deze in het werk op de projectlocatie
16 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 16/37 worden toegepast; als het ware voordat ze het werk ingaan Uitgangscontrole Controle door kwaliteitscontroleurs van bouwstoffen en andere producten voordat deze de leverancier/fabriek verlaten en naar de projectlocatie worden getransporteerd; als het ware voordat ze het de fabriek uitgaan Meting Controle van de systemen wel/niet met behulp van meetapparatuur op (wel/niet vooraf vastgestelde) punten van het systeem en waaruit een kwantitatieve (getalsmatige) waardering volgt Certificering Bij certificering vindt verificatie door een onafhankelijke en terzake deskundige 3 de partij plaats via een voorgeschreven procedure. Deze (gekwalificeerde) 3 de partij kan zowel de processen als producten laten evalueren. Voor de certificering zal volgens specifieke standaarden een certificerende partij worden gekozen, in lijn met de norm gestelde voorwaarden Test Methodische aanpak, door middel van het uitvoeren van testprotocollen, om het juist functioneren van een systeem(onderdelen) aan te tonen Factory Acceptance test (FAT) De Factory Acceptance Test (FAT) wordt gedefinieerd als de keuring of testuitvoering op relevante subsystemen, of componenten daarvan, voordat ze worden afgeleverd op locatie voor installatie. Aan de hand van vooraf vastgestelde procedures kan d.m.v. een FAT worden aangetoond of het betreffende subsysteem of component aan de gestelde eisen voldoet. Bij het houden van een FAT dient een testopstelling van het systeem te worden opgezet en die volgens de opgestelde FAT protocollen wordt afgewerkt. In sommige gevallen is met mogelijk om mankementen en fouten in het systeem op te sporen voordat het systeem op locatie ( on site ) in bedrijf gesteld wordt.
17 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 17/37 Bij een FAT kan gekozen worden om naast de subsystemen ook het geïntegreerde systeem te testen, echter dit kan normaal gesproken alleen in combinatie met een simulatie. Een FAT kan samengaan met een bezoek van de klant aan de fabriek/productielijn voor een simulatie/demonstratie van productie en bijbehorende acceptatie van het kwaliteitssysteem voordat het product wordt geïnstalleerd op locatie. De Factory Acceptance Test (FAT) wordt ook wel de Fabrieksafname Test genoemd Factory integration test (FIT) Kwalitatieve of kwantitatieve test in fabriek of op de productielijn waarbij modulair geleverde deelsystemen worden getest op de werking voordat ze getransporteerd worden naar project locatie Haalbaarheidstest Software integratie test in cabine Een haalbaarheidstest, ook wel eens proof of concept genoemd, geldt voor nieuwe systemen. Hierbij worden de systemen op de volgende manieren te testen via: - Acceptatietesten: ter bepaling of afname door Opdrachtgever kan plaats vinden; - Kwaliteitstesten: door ze te plaatsen in gebruiksomstandigheden; - Operationele testen: ter bepaling of wordt voldaan aan de eisen bij gebruik; Kwaliteitstest Testen d.m.v. het plaatsen van het systeem(onderdeel) in gebruiksomstandigheden Operationele test Testen d.m.v. het gebruiken van het systeem(onderdeel) in volledige dan wel gedeeltelijke openstelling.
18 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 18/ GEBRUIKSFASE (Beheer, Instandhouding) Inspectie Bij inspecties worden, eenmalig of op intervalbasis, controles/metingen/tests uitgevoerd of wordt toezicht gehouden. Inspecties vinden zowel in de realisatiefase als in de gebruik- en instandhoudingsfase. Inspecties kunnen worden onderverdeeld in Inspecties vóór installatie, Inspecties tijdens installatie en Inspecties na installatie. Inspecties vóór installatie betreffen de controles van de subsystemen en/of componenten vlak vóór en vlak na de aflevering op site (toetstandsinspecties). Hierdoor kan bijv. de schade (bij productie en/of transport), verkeerde kleur, verkeerde afmeting vroegtijdig worden vastgesteld. De inspecties tijdens installatie gaan om het periodiek houden van toezicht gedurende het installatietraject, zodat bij eventuele afwijkingen de installatiewerkzaamheden bijgestuurd en vroegtijdig gecorrigeerd kunnen worden. Bij de Inspecties na installaties betreffen de controles op correcte en volledige installaties op de locaties (instandhoudinginspecties). Volgens Het Inspectiehuis van afdeling Inspectie en Instandhouding (I&I) zijn er drie soorten inspecties te onderscheiden: 1. schouw 2. toestandsinspectie 3. instandhoudinginspectie Ad. 1 Schouw: Visuele controle van (wel/niet op vooraf vastgestelde) punten van het systeem en waaruit een kwalitatieve (beschrijvende) waardering van de schouwer volgt. Twee hierop aanvullende soorten van inspecteren zijn: Nulinspectie: Eindinspectie: momentopname/registratie van de eigenschappen van het systeem respectievelijk vóór aanvang van het project. Opname van de as-built situatie van het systeem respectievelijk vlak voordat systeemoverdracht plaats vindt Meting Controle van de systemen wel/niet met behulp van meetapparatuur op (wel/niet vooraf vastgestelde) punten van het systeem en waaruit een kwantitatieve (getalsmatige) waardering volgt. Bekende metingen vanuit de civiele techniek is de conditiemeting. Deze, ookwel referentiemetingen genoemd, zijn kwalitatief van aard.
19 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 19/37 Denk hierbij aan bijvoorbeeld de stroefheidmetingen van het asfalt, pompdrukmetingen, meting van de lichtweerkaatsing van de wegmarkeringen, stroomverbruikmetingen, trillingsmetingen Monitoring Continue in de tijd lopende controle van de systemen wel/niet met behulp van meetapparatuur op (wel/niet vooraf vastgestelde) punten van het systeem en waaruit een kwantitatieve (getalsmatige) of kwalitatieve (beschrijvende) waardering van de beheerder volgt. Denk hierbij aan het monitoren van de draaiuren van pompen (zodat optimale vervanging mogelijk is), snelheidsmetingen op tunnelventilatoren en monitoring van verlichting in tunnels. Alle monitoringsactiviteiten zijn voor Rijkswaterstaat van groot belang omdat deze invulling geven aan het principe van merkbaar falen. Het is namelijk van belang dat enerzijds de betrouwbaarheid van het systeem wordt vergroot door de monitoring. Anderzijds verbetert het bij wegen de mobiliteit omdat er geen wegafzettingen nodig zijn voor inspecties. Dit vergroot ook de veiligheid van weggebruikers en wegwerkers.
20 Datum: 9 nov. 09 Pagina: 20/ Validatiemethoden ONTWIKKELINGSFASE (Verkenning, Planstudie, Ontwerp) Eisen Validatie Beoordeling of eisen een systeem beschrijven dat de behoefte vervult. Beoordeling dat de eisen een maakbaar systeem beschrijven Model Validatie Model Validatie is een methode om de kwaliteit van de modellen vast te stellen die in de ontwerpfase zijn gebruikt om de prestaties van het systeem na te bootsen en daarmee aan te tonen dat het systeem aan de criteria zal voldoen. Modellen die o.a. geluidscontouren nabootsen kunnen door middel van praktijkmetingen worden gevalideerd. Modellen voor drukgolven bij vrachtvervoerpassages kunnen ook middels praktijkmetingen worden gevalideerd Ontwerp Validatie Het gemaakte ontwerp dient naast de verificatie ook gevalideerd te worden. Bij ontwerp validatie gaat het om het aantonen dat het ontwerp voor de essentiële eisen overeenkomt met de behoefte van de belanghebbenden. Daarbij moeten de volgende aspecten in acht worden genomen: Komt het ontwerp overeen met de beoogde behoefte? Zijn de uitgangspunten voor het ontwerp geldig? Is de toegepaste ontwerpmethode geschikt voor zijn toepassing? Hierbij gaat het om de beoordeling dat het ontwerp een operationeel systeem beschrijft dat de gebruikersbehoefte vervult. Beoordeling dat het ontwerp een maakbaar en operationeel systeem beschrijft dat de gebruikersbehoefte vervult.
KPT Verificatie & Validatie
KPT Verificatie & Validatie Opdrachtgever en opdrachtnemer samenbrengen 11 en 18 oktober 2016, De Meern KPT Verificatie en Validatie een praktijkvoorbeeld oktober 2016 1 Kwaliteitsregie Sluiskiltunnel
Nadere informatieInleiding Systeemgerichte. of: SCB. Mr Joost Jansen MBA
Inleiding Systeemgerichte Contractbeheersing of: SCB Mr Joost Jansen MBA Programma: Voorstellen Doel Management summary Introductie ti SCB ISO 9001:2008 Toetsen Afronding Protocol managementaandacht (Vragen
Nadere informatieSystems Engineering Lesplan Verificatie en Validatie Management (V&V) Werkgroep opleidingen, Eric Holtrop, Bert van Wersch, Ron Beem
notitie Van project onderwerp opgemaakt door Systems Engineering Lesplan Verificatie en Validatie Management (V&V) Werkgroep opleidingen, Eric Holtrop, Bert van Wersch, Ron Beem status datum opmaak 16-4-2012
Nadere informatiePlatform Voegovergangen en Opleggingen. Themabijeenkomst 1, 10 november Meerkeuze Matrix, Voegovergangen en het contract
Platform Voegovergangen en Opleggingen Themabijeenkomst 1, 10 november 2010 Meerkeuze Matrix, Voegovergangen en het contract Bijeenkomst Deze eerste themabijeenkomst van het PVO stond in het teken van
Nadere informatieISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.
ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000 Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 11 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER...
Nadere informatienotitie Systems Engineering Lesplan Requirements Engineering (RE) Werkgroep opleidingen Definitief; vastgesteld Stuurgroep 4P
notitie Van project onderwerp opgemaakt door Systems Engineering Lesplan Requirements Engineering (RE) Werkgroep opleidingen status datum opmaak 20-7-2012 bijlagen Definitief; vastgesteld Stuurgroep 4P
Nadere informatieToelichting Model vraagspecificatie bestaande bouw
2/7 Toelichting Model vraagspecificatie bestaande bouw Inhoud Algemeen 1 INLEIDING 1.1 Projectomschrijving 1.2 Organisatie 1.3 Scope van het werk 1.4 Randvoorwaarden 1.5 Budget 1.6 Opzet van de Vraagspecificatie
Nadere informatieORGANISATORISCHE IMPLENTATIE BEST VALUE
ORGANISATORISCHE IMPLENTATIE BEST VALUE EEN ONDERZOEK NAAR DE IMPLEMENTATIE VAN BEST VALUE BINNEN EEN SYSTEMS ENGINEERING OMGEVING STEPHANIE SAMSON BEST VALUE KENNIS SESSIE WESTRAVEN 17 JUNI 09.00 12.00
Nadere informatieVoegovergangen in contracten RWS
Voegovergangen in contracten RWS System Engineering in relatie tot RTD1007-2 Platform voegovergangen en opleggingen Frank van Beek Sr adviseur/specialist GPO Inhoud 1. Samenwerken en contractvormen 2.
Nadere informatieCompetenties Luuk van Paridon. Analyseren
Competenties Luuk van Paridon Overzicht waar ik nu sta: Afbeelding 1: Spinnenweb competenties De groene lijn geeft aan welke competenties ik tot nu toe behaald heb (zie Afbeelding 1). De competenties die
Nadere informatieOplossingsvrij specificeren
Oplossingsvrij specificeren ir. J.P. Eelants, projectmanager Infrabouwproces CROW Samenvatting De methodiek van oplossingsvrij specificeren richt zich niet alleen op het formuleren van functionele eisen.
Nadere informatieSysteemgerichte Contractbeheersing in juridisch perspectief
Systeemgerichte Contractbeheersing in juridisch perspectief Even voorstellen Herman Gerrits Grote Projecten en Onderhoud (GPO) Inkoop Centrum GWW (ICG) 2 SCB juridisch perspectief Ontwikkelingen Beleid
Nadere informatieVerificatie & Validatie
Verificatie & Validatie De praktijk Wout van Oostrum De Meern, 11 en 18 oktober 2016 1 Introductie VolkerWessels: ruim 15.000 mensen actief bij ca. 120 bedrijven in NL, UK en Canada die op jaarbasis 4,9
Nadere informatieEnergiemanagementplan Carbon Footprint
Energiemanagementplan Carbon Footprint Rapportnummer : Energiemanagementplan (2011.001) Versie : 1.0 Datum vrijgave : 14 juli 2011 Klaver Infratechniek B.V. Pagina 1 van 10 Energiemanagementplan (2011.001)
Nadere informatieMet vragen over de leverancier kwaliteitsbeoordelingvragenlijst kunt u contact opnemen met ondergetekende.
info@huibhezemans.nl www.huibhezemans.nl Aan Straatnaam ## 1234 AB Plaatsnaam s-hertogenbosch, 6 oktober 2011 Betreft: leverancier kwaliteitsbeoordeling Geachte relatie, met bijgaande vragenlijst
Nadere informatiePROJECT PLAN VOOR DE IMPLEMENTATIE VAN EEN STANDAARD SITE VOOR DE VERENIGING O3D
PROJECT PLAN VOOR DE IMPLEMENTATIE VAN EEN STANDAARD SITE VOOR DE VERENIGING O3D Auteur : P. van der Meer, Ritense B.V. Datum : 17 juli 2008 Versie : 1.3 2008 Ritense B.V. INHOUD 1 VERSIEBEHEER...1 2 PROJECT
Nadere informatieGelijkwaardigheid van niet-geaccrediteerde laboratoria (conform NEN-EN ISO/IEC 17025)
Gelijkwaardigheid van niet-geaccrediteerde laboratoria (conform NEN-EN ISO/IEC 17025) NEa, 20-07-2012, versie 1.0 INTRODUCTIE In artikel 34 van de Monitoring en Rapportage Verordening (MRV) is beschreven
Nadere informatieBeschrijving van de generieke norm: ISO 27001:2013. Grafimedia en Creatieve Industrie. Versie: augustus 2016
Beschrijving van de generieke norm: ISO 27001:2013 Grafimedia en Creatieve Industrie Versie: augustus 2016 Uitgave van de branche (SCGM) INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 INLEIDING... 4 1. ONDERWERP EN
Nadere informatieSystems Engineering in de gww-sector
Systems Engineering in de gww-sector Ron Beem Rijkswaterstaat NEVI-PIANOo Juni 2013 Bouwen aan één taal Resultaat voorop (RWS) 16 projecten spoedaanpak uniformer naar de markt door kwaliteitsborging aanbestedingsdossiers
Nadere informatieA.Z. Sint Jan A.V. - apotheek. procedure. interne audit
A.Z. Sint Jan A.V. - apotheek procedure interne audit nummer : ORG-00050 blz 1 van 3 eerste uitgiftedatum : 14.01.2000 datum herziening : 05.07.2007 verantwoordelijke : W. Renders uitgegeven door : apotheek
Nadere informatieVooruitkijken en expliciet samenwerken
Systems Engineering en VISI Vooruitkijken en expliciet samenwerken Arjan Visser, CROW Programma Wat is SE? Wat is VISI, nee dat weet u al, toch? Wat is de samenhang? Waar hangt het samen? Een voorbeeld
Nadere informatieVraagspecificatie voor het Werk..
Vraagspecificatie voor het Werk.. Document 01 Eisenspecificatie Van Verantwoordelijke instantie Auteur Aanbestedingszaken, kostenmanagement en inkoop AKI/ Sector ontwikkeling AKI/ Sector ontwikkeling Kenmerk
Nadere informatieVerificatie & Validatie
Rijkswaterstaat Verificatie & Validatie Bijeenkomst Verificatie & Validatie COB-KP 11 en 18 oktober 2016 Hoe regel je V&V in een project? Hoe ga je om met BG, VB en TB? Fred Bouwmeester (RWS LTR) Sjef
Nadere informatieRichtlijn 4401 Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot informatietechnologie
Richtlijn 4401 Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot informatietechnologie Inleiding 1-3 Doel van de opdracht tot het verrichten van overeengekomen
Nadere informatieOlde Bijvank Advies Organisatieontwikkeling & Managementcontrol. Datum: dd-mm-jj
BUSINESS CASE: Versie Naam opdrachtgever Naam opsteller Datum: dd-mm-jj Voor akkoord: Datum: LET OP: De bedragen in deze business case zijn schattingen op grond van de nu beschikbare kennis en feiten.
Nadere informatieEnergiemanagement Actieplan
1 van 8 Energiemanagement Actieplan Datum 18 04 2013 Rapportnr Opgesteld door Gedistribueerd aan A. van de Wetering & H. Buuts 1x Directie 1x KAM Coördinator 1x Handboek CO₂ Prestatieladder 1 2 van 8 INHOUDSOPGAVE
Nadere informatieBeoordelingsrapport Construction Product Regulation* * CPR - REGULATION (EU) No 305/2011
1. Auditplan 1) Doelstelling: Onderzoek: Beoordeling en verificatie van de prestatiebestendigheid van de producten zoals de fabrikant deze in zijn Declaration of Performance heeft omschreven door middel
Nadere informatieINLEIDING GEORISICOSCAN 2.0 VOOR TE TOETSEN PROJECTEN
INLEIDING GEORISICOSCAN 2.0 VOOR TE TOETSEN PROJECTEN Wat is de GeoRisicoScan (GRS) 2.0? De GRS 2.0 is een instrument om de kwaliteit van de toepassing van GeoRM in een project te toetsen. Wat is het doel
Nadere informatieRaad voor Accreditatie (RvA) Accreditatie van monsterneming
Raad voor Accreditatie (RvA) Accreditatie van monsterneming Documentcode: RvA-T021-NL Versie 3, 27-2-2015 Een RvA-Toelichting beschrijft het beleid en/of de werkwijze van de RvA met betrekking tot een
Nadere informatieCommissioning in de praktijk
Commissioning in de praktijk Kwaliteit management voor functionaliteit Tom Hundertmark Adviseur Meet- & Regeltechniek DEERNS Nederland Agenda 1. Doel 2. Commissioning definitie 3. Het commissioning proces
Nadere informatieKwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 1
Kwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 1 Beoordelingskader, ofwel hoe wij gekeken en geoordeeld hebben Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Uitgangspunten 2 3 Beoordelingscriteria 3 4 Hoe
Nadere informatieSCB in de praktijk. Ervaringen met S.C.B. In de uitvoering van UAV GC werken. GWW Advies 1
SCB in de praktijk Ervaringen met S.C.B. In de uitvoering van UAV GC werken GWW Advies 1 Inhoud presentatie Achtergronden SCB Praktijk werking Verbeteringen GWW Advies 2 Herkomst SCB gedachte SCB is vervolg
Nadere informatie4.3 Het toepassingsgebied van het kwaliteitsmanagement systeem vaststellen. 4.4 Kwaliteitsmanagementsysteem en de processen ervan.
ISO 9001:2015 ISO 9001:2008 Toelichting van de verschillen. 1 Scope 1 Scope 1.1 Algemeen 4 Context van de organisatie 4 Kwaliteitsmanagementsysteem 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context. 4 Kwaliteitsmanagementsysteem
Nadere informatieCompetenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek.
Competenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek. In de BEROEPSCOMPETENTIES CIVIELE TECHNIEK 1 2, zijn de specifieke beroepscompetenties geformuleerd overeenkomstig de indeling van het beroepenveld.
Nadere informatieLife Cycle. Management. . als aandachtsgebied binnen Asset Management. Jaap Bakker Senior Adviseur Asset Management Rijkswaterstaat.
Realisatie Verkenning Planuitwerking Life Cycle Prestaties Life Cycle Risico s Life Cycle Kosten Life Cycle Management. als aandachtsgebied binnen Asset Management Beheer, onderhoud, exploitatie Jaap Bakker
Nadere informatieDatum Oktober 2017 GASTEC QA ALGEMENE EISEN
Datum Oktober 2017 GASTEC QA ALGEMENE EISEN 253/160324 Voorwoord Kiwa Deze zijn goedgekeurd door het College van Deskundigen GASTEC QA, waarin belanghebbende partijen op het gebied van gas gerelateerde
Nadere informatieSoftware Test Plan. Yannick Verschueren
Software Test Plan Yannick Verschueren Maart 2015 Document geschiedenis Versie Datum Auteur/co-auteur Beschrijving 1 November 2014 Yannick Verschueren Eerste versie 2 December 2014 Yannick Verschueren
Nadere informatieKennismaking met de inhoud van ISO 9001
Kennismaking met de inhoud van ISO 9001 Deze tekst is te gebruiken als eerste stap naar het toepassen van de standaard. Denk niet dat de standaard vraagt wat je denkt. Lees de standaard of doe navraag
Nadere informatieKwaliteit. 1. Introductie. Deel 1. Algemene Kennis
1. Introductie Kwaliteit In deze module gaan we iets verder in op het begrip "kwaliteit". Het is de bedoeling om wat achtergrondinformatie te geven die van pas kan komen bij de andere modules. Kwaliteit
Nadere informatieBeoordelingsrapport Construction Product Regulation* * CPR - REGULATION (EU) No 305/2011
1. Auditplan 1) Doelstelling: Onderzoek: Grondslag: Beoordeling en verificatie van de prestatiebestendigheid van de producten zoals de fabrikant deze in zijn Declaration of Performance heeft omschreven
Nadere informatieVergelijking van de eisen in ISO 9001:2008 met die in ISO FDIS 9001:2015
ISO Revisions Nieuw en herzien Vergelijking van de eisen in ISO 9001:2008 met die in ISO FDIS 9001:2015 Inleiding Dit document maakt een vergelijking tussen ISO 9001:2008 en de Final Draft International
Nadere informatieSoftware Test Plan. Yannick Verschueren
Software Test Plan Yannick Verschueren November 2014 Document geschiedenis Versie Datum Auteur/co-auteur Beschrijving 1 November 2014 Yannick Verschueren Eerste versie 1 Inhoudstafel 1 Introductie 3 1.1
Nadere informatieKWALITEIT MANAGEMENT PLAN CO2 EMISSIE INVENTARIS SOGETI
KWALITEIT MANAGEMENT PLAN CO2 EMISSIE INVENTARIS SOGETI Auteur René Speelman Versie V1.0 Plaats Vianen Kenmerk Versie informatie VERSIE INFORMATIE Versie Datum Bijzonderheden Auteur V 1.0 09-03-2015 Aangepast
Nadere informatieRaad voor Accreditatie (RvA) Beleidsregel Evaluatie van conformiteitsbeoordelingsschema s
Raad voor Accreditatie (RvA) Beleidsregel Evaluatie van conformiteitsbeoordelingsschema s Documentcode: RvA-BR012-NL Versie 1, 22-12-2016 INHOUD 1. Toepassingsgebied 4 2. Definities en begrippen 5 3.
Nadere informatieVraagspecificatie Eisen Beschrijving van het Werk
Vraagspecificatie Eisen Beschrijving van het Werk [Zaakomschrijving] Zaaknummer: [ZAAKID] Datum: [Versiedatum] Disclaimer Hoewel het streven van Rijkswaterstaat is om zoveel mogelijk de modellen te volgen,
Nadere informatieGAMP Toegepast op de DeskTopXorter Besturing DeskTopXorter
GAMP Toegepast op de DeskTopXorter Besturing DeskTopXorter 2 Opdrachtgever : Opdrachtnemers : Ing. P. van den Berg Michel van Reenen Thijs Mommen GAMP Toegepast op de DeskTopXorter Besturing DeskTopXorter
Nadere informatieDoor het toepassen van Systems Engineering in het akoestisch onderzoek MJPG
INTEGRALE AFSTEMMING EN INFORMATIEVASTLEGGING Door het toepassen van Systems Engineering in het akoestisch onderzoek MJPG Angelina Ling en Jeroen Knoet 9 november 2016 Aanleiding lezing Het akoestisch
Nadere informatieHandout. Hoe testers de kwaliteit van requirements kunnen beïnvloeden. Slechte requirements zijn overal. Testnet thema-avond Requirements.
Hoe testers de kwaliteit van requirements kunnen beïnvloeden Testnet thema-avond Slechte requirements zijn overal 2 Pagina 1 En dan heb je goede requirements 3 proces proces ontwikkeling validatie management
Nadere informatieRichtlijn voor de commissioning van een trap Kwaliteitsmethode gericht op de kwaliteitsbeheersing en prestatieborging van een trap
Richtlijn voor de commissioning van een trap Kwaliteitsmethode gericht op de kwaliteitsbeheersing en prestatieborging van een trap Opgesteld door : N.A.M. Schmidt/ J. Steenvoorden i.s.m. P. van Laar Bedrijfsonderdeel
Nadere informatieAanbeveling: Ingangscontrole van antistoffen t.b.v. flowcytometrie
Aanbeveling: Ingangscontrole van antistoffen t.b.v. flowcytometrie Augustus 2016 Werkgroep NVC ISO 15189 Leden: A. Bloem A. Claessen C. Koelman J. Lambers J. Leuvenink P. de Schouwer V.H.J. van der Velden
Nadere informatieRenovatie 1 ste Coentunnel
Renovatie 1 ste Coentunnel Vanuit het perspectief van de Opdrachtnemer Jan Van Steirteghem Projectdirecteur Coentunnel Construction v.o.f. Woord vooraf Doelstelling van deze lezing is om jullie mee te
Nadere informatieKwaliteitssysteem datamanagement. Meetbaar Beter
Kwaliteitssysteem datamanagement Meetbaar Beter Datum: 22 maart 2016 Versie : 0.8 Kwaliteitssysteem Meetbaar Beter versie 0.8 Pagina 1 van 8 Voorwoord Het aantal centra dat is aangesloten bij Meetbaar
Nadere informatieBREEAM-NL In-Use Portfolio-aanpak Jaarlijks
BREEAM-NL Instructieblad 116, november 2018 Dit document beschrijft de werkwijze voor het certificeren van een portfolio middels de BREEAM-NL In-Use portfolio-aanpak Jaarlijks, inclusief aandachtspunten
Nadere informatieAlles zelf blijven doen is geen optie
Alles zelf blijven doen is geen optie L.A. Bosch Beheersen door los te laten NL-ICT Externe Kwaliteitsborging en Systeemgerichte Contractbeheersing Nu ook voor de ICT sector Beheersen door los te laten
Nadere informatieBIM in de praktijk. Alexander Hoos / Kuijpers
BIM in de praktijk Alexander Hoos / Kuijpers TVVL Eindedaglezing, 4 april 2016 Alexander Hoos Informatie Manager Even voorstellen Installatie bedrijf Kuijpers (www.kuijpers.nl) Kerntaken: Procesoptimalisatie,
Nadere informatieBeoordelingsrapport Construction Product Regulation* * CPR - REGULATION (EU) No 305/2011
1. Auditplan 1) Doelstelling: Onderzoek: Beoordeling en verificatie van de prestatiebestendigheid van de producten zoals de fabrikant deze in zijn Declaration of Performance heeft omschreven door middel
Nadere informatieDe nieuwe ISO norm 2015 Wat nu?!
De nieuwe ISO norm 2015 Wat nu?! Stichting QualityMasters Nieuwland Parc 157 3351 LJ Papendrecht 078-3030060 info@qualitymasters.com www.qualitymasters.com 02-2015 Inhoud Inleiding pagina 3 Van Oud naar
Nadere informatieConcretere eisen om te (kunnen) voldoen aan relevante wet- en regelgeving zijn specifiek benoemd
>>> Overgang Maatstaf 2016 Onderstaand overzicht bevat de selectie van de geheel nieuwe eisen uit de Maatstaf 2016 en de eisen waarbij extra of andere accenten zijn gelegd, inclusief een korte toelichting.
Nadere informatieVoegovergangen in contracten. Van vraag tot gebruik
Voegovergangen in contracten Van vraag tot gebruik 10 november 2010 2 Voegovergangen in contracten 11 november 2010 Inhoud SE, specificeren, contracteren en realiseren Hulpmiddelen Vraagspecificaties (Plaats
Nadere informatie4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen
4 Context van de organisatie 4 Milieumanagementsysteemeisen 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context 4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden 4.3 Het toepassingsgebied
Nadere informatieChecklist Slimme vragenlijst regievoering
Checklist Slimme vragenlijst regievoering versie 2.0 Slimme vragenlijst Leveranciersselectie Hoe stel ik vast dat dit beste leverancier is? Welke criteria hanteer ik daarbij? Wat als het selectieproces
Nadere informatieBeoordelingsrapport Construction Product Regulation* * CPR - REGULATION (EU) No 305/2011
1. Auditplan 1) Doelstelling: Beoordeling en verificatie van de prestatiebestendigheid van de producten zoals de fabrikant deze in zijn Declaration of Performance heeft omschreven door middel van: Initiële
Nadere informatieExpert Panel. Awareness Information. 25 June 2013. Challenge the future
Expert Panel Awareness Information 25 June 2013 1 Structure Doel Proces Classificatie van de practices waarvan je al dan niet direct op de hoogte gehouden wilt worden Classificatie van de practices waarbij
Nadere informatieModule Assetmanagement. Module XX / verkorte versie & ref. ISO 55002
Module Assetmanagement Module XX / verkorte versie & ref. ISO 55002 Ton Beckers, 21/10/2014 Structuur ISO 9001 5. Directieverantwoordelijkheid 8. meting, analyse en verbetering 4. Kwaliteitsmanagementsysteem
Nadere informatieHuidig toezicht GETTING SOFTWARE RIGHT. Datum Amsterdam, 30 augustus 2016 Onderwerp Reactie SIG op Discussiedocument AFM-DNB. Geachte dames en heren,
Datum Amsterdam, 30 augustus 2016 Onderwerp Reactie SIG op Discussiedocument AFM-DNB Geachte dames en heren, Naar aanleiding van het gepubliceerde discussiedocument Meer ruimte voor innovatie in de financiële
Nadere informatieREFERENTIE BIJLAGE 1 PRA-FORMULIER BIJLAGE 2 INTERACTIE MATRIX (VOORBEREIDING PRA
Werkinstructie : HSEW Blz. : 1 van 10 INDEX 1 SCOPE 2 DOEL 3 PROCEDURE 3.1 Inleiding: 3.2 Voorwaarden: 3.3 Organisatie: 3.4 Werkwijze 3.4.1 PRA-0 3.4.2 PRA-1 3.4.3 PRA-2 3.4.4 Toll-gate 4 UITKOMST 5 RAPPORTAGE
Nadere informatie3. Een norm voor valide examenproducten norm voor valide examenproducten cesuur exameninstrumentarium
Dit document is een onderdeel uit het advies Drie routes naar een valide examenproduct van mei 2016. De uitwerking van het advies vindt plaats vanaf augustus 2016 door de hiervoor aangestelde kwartiermaker
Nadere informatiePlatform Bevoegd Gezag Tunnels 18 juni jaarlijkse inspectie
Platform Bevoegd Gezag Tunnels 18 juni 2015 6-jaarlijkse inspectie Agenda 13.00u Ontvangst met koffie/thee 13.15u Opening / inleiding Terugkoppeling bijeenkomst 15 januari 2015. Actie vorige keer; overzicht
Nadere informatieRichtlijn voor de commissioning van een brandwerende doorvoering
Richtlijn voor de commissioning van een brandwerende doorvoering Kwaliteitsmethode gericht op de kwaliteitsbeheersing en prestatieborging van een brandwerende doorvoering Opgesteld door : N.A.M. Schmidt/
Nadere informatieKostenbesparing door Systems Engineering bij project Sluiskiltunnel
Kostenbesparing door Systems Engineering bij project Sluiskiltunnel Lessons learned Leo van Ruijven, Manager Techniek Ontwikkeling, Croon Tolplein Westerscheldetunnel Sluiskilbrug en sluiskiltunnel 2 Agenda:
Nadere informatieKwaliteitssysteem datamanagement. Meetbaar Beter
Kwaliteitssysteem datamanagement Meetbaar Beter Datum: 20 juli 2017 Versie : 0.10 Kwaliteitssysteem Meetbaar Beter versie 0.10.docx Pagina 1 van 8 Voorwoord Het aantal centra dat is aangesloten bij Meetbaar
Nadere informatieLINCON HEEFT NU OOK EEN GEVERIFIEERDE CO 2 FOOTPRINT!
LINCON HEEFT NU OOK EEN GEVERIFIEERDE CO 2 FOOTPRINT! Omschrijving Lincon BV Lincon is een ingenieursbureau met zijn wortels in de wereld van beton en betonconstructies. Het bedrijf bestaat al ruim 15
Nadere informatieOpdrachtgeverschap 2.0. Toezien op de afspraken in de verwerkersovereenkomst
Opdrachtgeverschap 2.0 Toezien op de afspraken in de verwerkersovereenkomst Doel van deze presentatie Zelf een mening hebben over welke certificering/ verklaring het beste past bij een af te nemen dienst
Nadere informatieZekereZorg3 Informatieveiligheid in de Zorg. Nico Huizing RE RA
ZekereZorg3 Informatieveiligheid in de Zorg Nico Huizing RE RA Ziekenhuizen in Nederland * Najaar 2008: IGZ toetst 20 ziekenhuizen, norm NEN7510, rapport 12/ 08 * Opdracht IGZ: lever per 1/2/ 09 plan van
Nadere informatieImplementatie Landelijke Standaard Tunnels
Implementatie Landelijke Standaard Tunnels Bezien vanuit de aannemer Gert Jan Braas Vialis 4 september 2012 1 Agenda 1. Historie en doel project 2. Nieuwe Scope 3. Ambitie 4. Procesgang VTTI 5. Kwaliteitsborging
Nadere informatieVerklarende woordenlijst kwaliteitszorg Mede op basis van de inventarisatie van Q*Primair en Q5
Verklarende woordenlijst kwaliteitszorg Mede op basis van de inventarisatie van Q*Primair en Q5 (uit: Model Kwaliteitshandboek; Polderman, J en Sirre, W., uitgave Q*Primair) A Accountability Verantwoording
Nadere informatieISO 14001:2015 Readiness Review
ISO 14001:2015 Readiness Review Organisatie Adres Certificaat Nr. Contactpersoon Functie Telefoon Email BSI is vastbesloten ervoor te zorgen dat klanten die willen certificeren op ISO 14001:2015 een soepele
Nadere informatieStandaardisering..Waarom? Vanuit het oogpunt van de installateur. Alexander Hoos 09 mei 2016
Standaardisering..Waarom? Vanuit het oogpunt van de installateur Alexander Hoos 09 mei 2016 Even voorstellen Alexander Hoos Informatiemanager Technisch dienstverlener Kuijpers (www.kuijpers.nl) Kerntaken:
Nadere informatieKwaliteitsborging in Contractbeheersing 3 juli 2014
Kwaliteitsborging in Contractbeheersing 3 juli 2014 Jakko de Jong Improving performance, reducing risk Aanleiding Geïntegreerde Contracten BNP Nederland voor 80% overheid gestuurd Economie moet meer door
Nadere informatieVOICE OF THE CUSTOMER
4/20/ E-BOOK VOICE OF THE CUSTOMER Gratis e-book leansixsigmatools.nl Introductie Bij Six Sigma staat het denken vanuit de behoeften van de klant centraal. Juist de vertaling van de stem(men) van de klant(en)
Nadere informatieCOMITE DE GESTION DE LA MARQUE INCERT COMITE VOOR HET BEHEER VAN HET MERK INCERT
Comité Electrotechnique Belge asbl Belgisch Elektrotechnisch Comité vzw BluePoint Building Bd A. Reyerslaan, 80-1030 Bruxelles/Brussel Tel.: 02 706 85 70 E-mail: centraloffice@ceb-bec.be IBAN: BE93.2100.0834.3567
Nadere informatieVan Samenhang naar Verbinding
Van Samenhang naar Verbinding Sogeti Page 2 VAN SAMENHANG NAAR VERBINDING Keuzes, keuzes, keuzes. Wie wordt niet horendol van alle technologische ontwikkelingen. Degene die het hoofd koel houdt is de winnaar.
Nadere informatieBeoordelingsprogramma REOB Onderhoudsbedrijf CCV-certificatieschema Onderhoud Blusmiddelen versie 4.0
Beoordelingsprogramma REOB Onderhoudsbedrijf CCV-certificatieschema Onderhoud Blusmiddelen versie 4.0 Een gecertificeerd bedrijf moet voldoen aan het CCV Certificatieschema Onderhoud Blusmiddelen versie
Nadere informatieRijksvastgoedbedrijf De Bouwcampus SBRCURnet. Systeemgerichte contractbeheersing #SCBmiddag
Rijksvastgoedbedrijf De Bouwcampus SBRCURnet Systeemgerichte contractbeheersing #SCBmiddag Programma 15.30 Plenair gedeelte met Cofely, Heijmans en het Rijksvastgoedbedrijf 16.40 Pauze 17.00 Gesprekstafels
Nadere informatieToets uw eigen continuïteitsplan
Inspectiebericht Inspectie Openbare Orde en Veiligheid Jaargang 6, nummer 1 (maart 2010) 9 Toets uw eigen continuïteitsplan Deze vragenlijst is een gecomprimeerde en op onderdelen aangepaste versie van
Nadere informatieVragen en antwoorden toezichtondersteunende private kwaliteitssystemen Versiedatum: 13 september 2016
Vragen en antwoorden toezichtondersteunende private kwaliteitssystemen Versiedatum: 13 september 2016 Korte inleiding In 2014 heeft de Taskforce Voedselvertrouwen een set criteria opgesteld waaraan private
Nadere informatieChecklist voor controle (audit) NEN 4000
Rigaweg 26, 9723 TH Groningen T: (050) 54 45 112 // F: (050) 54 45 110 E: info@precare.nl // www.precare.nl Checklist voor controle (audit) NEN 4000 Nalooplijst hoofdstuk 4 Elementen in de beheersing van
Nadere informatieGeotechnische onzekerheid een risico
Workshop Geotechnische risico s en contracten Contracten en geotechniek: Rol Geo- Impuls Jan Jaap Heerema Rijkswaterstaat en Voorzitter WG1 Geotechnische onzekerheid een risico Oorzaak onzekerheid: Gebrek
Nadere informatieChecklist EVC-procedure voor organisaties
Checklist EVC-procedure: voor organisaties Checklist EVC-procedure voor organisaties Eén van de instrumenten uit de toolbox van het kwaliteitsmodel EVC is de checklist voor organisaties. Met behulp van
Nadere informatieSPC360: specificeren, programmeren en contracteren. SPC360 en AT Osborne 2016 Q1
SPC360: specificeren, programmeren en contracteren Andere contractvormen In de utiliteitsbouw worden steeds vaker andere contractvormen toegepast. Het zijn tools die hun oorsprong vinden in de wereld van
Nadere informatieBeschrijving van de generieke norm: ISO 9001:2015. Grafimedia en Creatieve Industrie. Versie: augustus 2016
Beschrijving van de generieke norm: ISO 9001:2015 Grafimedia en Creatieve Industrie Versie: augustus 2016 Uitgave van de branche (SCGM) Dit is een uitgave van de SCGM. 2017, Branche, Boeingavenue 2017,
Nadere informatieProject Dijkversterking Krimpen
Project Dijkversterking Krimpen Dijkversterking & UAV-gc Samenwerken met de opdrachtnemer Huub Verbruggen Projectmanager Dijkversterking Krimpen Even voorstellen Huub Verbruggen Projectmanager van beroep
Nadere informatie20/9/2011 NULMETING COSTIAN. Leerjaar 2011 propedeuse blok 1.1 Costian de Jonge
20/9/2011 COSTIAN NULMETING Leerjaar 2011 propedeuse blok 1.1 Costian de Jonge Dit verslag heeft als functie de basiskennis van de startende student vastleggen, het moment van de meting is begin september
Nadere informatieOp naar de UAV-GC 2019 Ad van Leest
Op naar de UAV-GC 2019 Ad van Leest 15 januari 2019 Vragen aan het publiek Wie heeft er nog géén geintegreerd contract (UAV-GC) opgesteld, aanbesteed of uitgevoerd? Wie denkt dat met UAV-GC alle problemen
Nadere informatieProces van samenwerking SYSTEMS ENGINEERING
Proces van samenwerking SYSTEMS ENGINEERING Samenvatting SE vooral: Bij geïntegreerde contracten; Bij meer complexe projecten (?) Project uniek; oplossing ligt niet voor de hand (?) Nieuwe innovatieve
Nadere informatieANNEX G - Kwaliteitsbepalingen en Integrale Borging
ANNEX G - Kwaliteitsbepalingen en Integrale Borging Generieke Kwaliteitsbepalingen bij Uitvoeringsovereenkomsten Professor E.M. Meijerslaan 3, 1183 AV Amstelveen +31 (0)20 666 23 45 ANNEX G - Kwaliteitsbepalingen
Nadere informatieJAARLIJKSE EMAS ONTMOETING
JAARLIJKSE EMAS ONTMOETING Revisie van Bijlagen I, II en III en integratie van de Norm ISO 14001-2015 Sébastien Paquot Europese Commissie Agenda 1. Goedkeuring van de herziene bijlagen voornaamste wijzigingen
Nadere informatieDuurzaam (kosten)effectief uitbesteden
Duurzaam (kosten)effectief uitbesteden Agenda Kiezen voor uitbesteding Uitbestedingsfeiten Wenselijke situatie Eisen volgens ISO5500X Showstoppers Aandachtspunten Afsluiting Kiezen voor uitbesteding Ontbreken
Nadere informatieRegistratie Data Verslaglegging
Registratie Data Verslaglegging Registratie Controleren en corrigeren Carerix helpt organisaties in het proces van recruitment en detachering. De applicatie voorziet op een eenvoudige wijze in de registratie
Nadere informatieMeetlat Projectplanning, monitoring & evaluatie
Meetlat Projectplanning, monitoring & evaluatie Managementsamenvatting/advies: Meetlat met toetscriteria Toetscriterium 1. Kansen en bedreigingen, behoefte- en omgevingsanalyse Door een analyse te maken
Nadere informatie