Geo-informatie & Webrichtlijnen

Transcriptie

1 Geo-informatie & Webrichtlijnen een praktische handreiking om locatiegebonden informatie toegankelijk te publiceren versie 0.3 datum 12 augustus 2013

2 Auteurs: Edward Mac Gillavry Sjors Slaats Thijs Brentjens Victor Zuydweg versie 0.3 datum 12 augustus

3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1. Introductie Aanleiding Afbakening Doelgroep Leeswijzer...5 Hoofdstuk 2. Waar gaat het over? Modern landschap van gebruik Locatiegebonden gegevens zijn gemeengoed geworden Webrichtlijnen Tot slot...9 Hoofdstuk 3. Waarom zou je? Kostenbesparing helpdesk Flexibiliteit website Bouwkwaliteit Geen noodzaak voor extra kanalen Meer mogelijke gebruikers Beter vindbaar in zoekmachines Overdraagbaarheid van code Tot slot...12 Hoofdstuk 4. Maar, wat dóet u hier? Aanbodgericht: het grote zenden Vraaggericht De vraag centraal: geo-informatie als hulp bij beantwoorden van vragen Tot slot...19 Hoofdstuk 5. Wat gaan we doen? Een of enkele locaties: volledig statische presentatie Omgaan met grotere verzamelingen gegevens Filtering met invoer van locatie én met een interactieve kaart Tot slot...24 Hoofdstuk 6. Hoe moet dat dan? Universele kwaliteitsrichtlijnen Bedienbaar Begrijpelijk Robuust Lijstjes met makkelijk te veranderen / moeilijk te veranderen dingen...32 Hoofdstuk 7. Conclusies...33 Bronnen...34 Bijlage A. Voorbeelden...35 Bijlage B. Tools, validators, hulpmiddelen...37 Bijlage C. Fabels, feiten en valkuilen...38 Bijlage D. Realisatie bestaande voorbeelden

4 Hoofdstuk 1. Introductie De kaart van de toekomst is geen kaart het is ingekaderde informatie, die je wordt voorgeschoteld op basis van je locatie, zegt Ed Parsons. Wanneer mensen bijvoorbeeld een route plannen, zullen kaarten automatisch hun huisadres als startlocatie laten zien. Als ik aangemeld ben, zal iedere kaart speciaal voor mij zijn in toenemende mate zal maatwerk belangrijker worden, omdat de kaarten die we maken taakgericht zullen zijn. Vroeger maakten veel gemeenten de fout om complexe WebGISsystemen op te tuigen, die een onbegrijpelijke hoeveelheid geografische informatie in een klein scherm tonen. In plaats daarvan moet je betere manieren verzinnen om die informatie te presenteren die belangrijk is voor de persoon die de vraag stelt, zei Parsons. GIS-medewerkers zijn geweldig, maar houd hen verre van je website, stelde hij. Gebruik iets van die informatie en doorloop een proces om die specifieke informatie te publiceren die we nodig hebben om de boodschap over te brengen. Quote 1: Ed Parsons, Geo-ICT-er bij Google, tijdens de jaarlijkse conferentie Building Perfect Council Websites in het Verenigd Koninkrijk (Bron: Aanleiding Voor online communicatie met burgers en bedrijven hebben alle overheden zich gecommitteerd aan toepassing van de Webrichtlijnen. De Webrichtlijnen gaan over het ontwerpen, bouwen en beheren van websites. Ze zijn gebaseerd op internationale standaarden voor kwaliteit en toegankelijkheid. Ook geoinformatie dient conform de Webrichtlijnen aangeboden te worden. Communiceren met geo-informatie biedt overheden mogelijkheden om een ruimtelijke context toe te voegen aan haar boodschap en vragen met een geografisch aspect te beantwoorden. Doelstelling Met de handreiking 'Geo-informatie en Webrichtlijnen' beoogt Geonovum inzicht te geven in het op toegankelijke wijze aan bieden van geo-informatie. De handreiking geeft overheden een praktisch handvat om geo-informatie te publiceren en daarbij te voldoen aan de Webrichtlijnen. Hierbij wordt uitgegaan van een vraaggestuurde aanpak. Overheden kunnen op deze manier de kracht van geoinformatie optimaal benutten in de communicatie met burgers en bedrijven en behouden een toegankelijke website. 4

5 1.2 Afbakening Geografische informatie wordt gebruikt voor een breed scala aan onderwerpen en kent vele toepassingen. De handreiking 'Geo-informatie en Webrichtlijnen' biedt zeker niet één sluitende, panklare oplossing voor alle toegankelijkheidsopgave. De handreiking schetst een vraaggerichte aanpak. Het vroegtijdig toepassen van deze aanpakt helpt bij het webrichtlijn-proof publiceren van geografische informatie. De handreiking biedt daarnaast een denkkader om te toetsen of bestaande web-applicaties beantwoorden aan de vragen van burgers en bedrijven. 1.3 Doelgroep De publicatie van geo-informatie op overheidswebsites komt veelal tot stand door samenwerking binnen de driehoek van vakinhoudelijke-, communicatie- en geo-informatie afdelingen. De handreiking 'Geo-informatie en Webrichtlijnen' is bedoeld voor diegene die bij dit proces betrokken zijn, zoals de GIS-medewerker, webredacteur en de beleidsadviseur. De handreiking is primair gericht op overheidscommunicatie maar kan ook bruikbaar zijn voor webprofessionals in dienst van het bedrijfsleven. 1.4 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk 'Waar gaat het over?' zijn de relevante ontwikkelingen op het gebied van geo-informatie en Webrichtlijnen geschetst. Hierbij is aangegeven hoe deze in de praktijk van overheidscommunicatie toegepast worden. Het hoofdstuk 'Waarom zou je?' beschrijft het belang van Webrichtlijnen en de voordelen bij het communiceren van geo-informatie. Waarom de vraaggerichte benadering belangrijk is bij het publiceren van geo-informatie komt aan bod in 'Maar, wat dóet u hier?'. Er wordt dieper ingegaan op het stellen van ruimtelijke vragen en op de kaart als hulpmiddel, in plaats van een noodzakelijkheid, bij het overbrengen van de boodschap. De verschillende middelen om geografische informatie te communiceren conform de Webrichtlijnen worden behandeld in 'Wat gaan we doen?'. Van statische tot en met interactieve kaarten. Hierbij wordt ingegaan op gelaagd bouwen met geo-informatie. In 'Conclusies' volgen een aantal principes en uitwerkingen; zo zouden we het voortaan moeten doen. 5

6 Om informatie te verduidelijken worden in de handreiking 'Geo-informatie en Webrichtlijnen' de volgende kaders gebruikt: Quote Voorbeeld Webrichtlijn 6

7 Hoofdstuk 2. Waar gaat het over? Waar Webrichtlijnen, geo-informatie en het huidige web elkaar raken 2.1 Modern landschap van gebruik Het web van nu is niet meer het web uit 1998 waar iedereen vanachter zijn beeldbuis van 15 het internet opging met Internet Explorer. Met mobiele telefoons, tablets, netbooks, laptops, desktops, tv's en zelfs spiegels en horloges wordt informatie online opgezocht. Niet alleen is de grootte en verhouding van het display anders op elk apparaat van klein naar groot, van portret naar landschap naar breedbeeld -, ze worden ook allemaal anders bediend. Op elk van de apparaten is er een keuze met welke software het internet wordt bezocht (browser én operating system) van Internet Explorer op Windows tot Opera Mobile op een ios. Deze browsers krijgen regelmatig een update, een nieuwe versie wordt uitgebracht. De Firefox-browser van drie jaar geleden is een andere Firefox-browser die nu het meest wordt gebruikt. Afbeelding 1: Het web vroeger. Afbeelding 2: Het web nu (bradfrost.com) Ook de ontwikkeling van webstandaarden staat niet stil. De webstandaarden HTML en CSS bijvoorbeeld nemen steeds meer de technieken over die eerst alleen mogelijk waren met JavaScript en Flash. De verschillende browsers ondersteunen deze standaarden steeds beter, wat het mogelijk maakt met alleen de basis webstandaarden websites met zeer rijke functionaliteit te bieden. 2.2 Locatiegebonden gegevens zijn gemeengoed geworden Een telefoongesprek begint niet langer meer met het noemen van je naam, maar met de hamvraag Waar zit je nu?. Autonavigatie, routeplanners en (online) kaartplatformen zijn sinds een kleine 10 jaar volop in gebruik. Voor smartphones zijn ontelbare apps aanwezig waarbij de locatie van de gebruiker een rol speelt, al dan niet op de achtergrond. Locatie en locatiegebonden gegevens spelen een steeds grotere rol in interne systemen bij bedrijven en overheden. 7

8 Naast zoeken van informatie en nieuws en het raadplegen van Web-mail hebben kaarten-websites een plek verworven in de top3 van redenen van mensen om het Web te gebruiken. Quote 2 Waar ben je nu? Quote 3 Standaard vraag bij telefoontjes Steeds meer locatiegebonden gegevens van overheden zijn ook daadwerkelijk, onder open datalicenties, beschikbaar op het web. Onder invloed van regelgeving en beleid (zoals basisregistraties en INSPIRE1) en samenwerkingsverbanden van overheden (PDOK, Waterschapshuis, provincies) worden allerlei (web-gebaseerde) voorzieningen aangeboden die hergebruik van gegevens mogelijk maken. Kortom, geo-informatie en kaarten voor visualisaties en toegang tot die gegevens, zijn voor burgers, de overheid en het bedrijfsleven niet meer weg te denken en spelen bij de onderlinge communicatie een belangrijke rol Meerwaarde kaarten als presentatievorm Geo-informatie wordt vaak in kaart-vorm gepresenteerd. Vanuit publicatie en communicatie perspectief, kan een kaart meerwaarde bieden omdat een (goede) kaart voor een gebruiker: herkenbaar kan zijn; een intuïtieve manier van informatie opnemen / verwerken biedt; overzicht biedt / een rijkheid van gegevens overzichtelijk kan weergeven; informatie in context plaatst; visueel aantrekkelijk kan zijn; door interactiviteit de aandacht van gebruikers vast houdt / uitnodigt tot meer interactie. Bovenstaande voordelen gelden alleen niet voor alle gebruikers, niet voor alle apparaten en niet voor alle kaarten. Kaarten worden nu vaak niet toegankelijk aangeboden op websites van overheden. Het hoofdstuk 'Maar, wat dóet u hier?' gaat hier dieper op in. 2.3 Webrichtlijnen De Webrichtlijnen zijn een set regels voor ontwerp, bouw en beheer van een website. Het is een kwaliteitsinstrument, wat wil zeggen dat een deel van de kwaliteit de toegankelijkheid wordt geborgd in deze regels. Ze zijn gebaseerd op internationale standaarden voor kwaliteit en toegankelijkheid, en op in de praktijk beproefde oplossingen van professionals. Met de Webrichtlijnen zal onafhankelijk waarmee gebruikers de website bezoeken een Apple of PC, een tablet of mobiel deze naar behoren werken. Een toegankelijke website kan daarnaast door iedereen gebruikt worden, ook door zoekmachine en wordt dus beter gevonden. 1 Een infrastructuur voor ruimtelijke informatie in Europa 8

9 2.3.1 Keuze voor techniek: meer mogelijkheden Webrichtlijnen versie 2.0 Webrichtlijnen versie 2 is minder aan de techniek gebonden. Bijvoorbeeld, het is al voldoende om met toegankelijk JavaScript te werken, zonder statische HTML (als alternatief). Dit betekent dat meer dynamische, interactieve applicaties beter toegankelijk te realiseren zijn. Voor veel toepassingen met geo-informatie kan dit uitkomst bieden. 2.4 Tot slot Webrichtlijnen is een kwalitatieve methode om alle informatie te ontsluiten op het web. Voor alle soorten informatie wordt Webrichtlijnen breed gebruikt. Geo-informatie levert vaak (ogenschijnlijke) problemen op, terwijl de meerwaarde van toegankelijke locatiegebonden informatie erg groot kan zijn. Het volgende hoofdstuk gaat daarom in op de voordelen van Webrichtlijnen. 9

10 Hoofdstuk 3. Waarom zou je? Locatiegebonden informatie toegankelijk aanbieden levert veel voordelen op De Webrichtlijnen zijn verplicht voor de overheidswebsites van het Rijk, gemeenten, waterschappen en provincies2. Maar het voldoen aan Webrichtlijnen gaat niet over het mogen plaatsen van het logo op de website. Het biedt een kans een website van hoge kwaliteit te laten bouwen. De Webrichtlijnen zijn namelijk gebaseerd op de belangrijkste internationale richtlijnen voor kwaliteit en toegankelijkheid, aangevuld met in de praktijk beproefde oplossingen van professionals op het gebied van het ontwerpen en ontwikkelen van websites. De voordelen gelden ook en misschien wel meer voor locatiegebonden informatie. 3.1 Kostenbesparing helpdesk Onduidelijkheid op de website kost geld. In het afhandelen van gebruikersvragen zijn telefoontjes naar de helpdesk het duurst. Door de gebruiker aan te spreken op het juiste taalniveau en door op de juiste momenten feedback te geven bijvoorbeeld bij foutmeldingen zal het aantal af te handelen gebruikersvragen minder worden. Bij de ontwikkeling van Borger.dk, een Deens overheidsportaal voor het regelen van zaken met de overheid waren de geschatte extra kosten van onduidelijke taal voor de helpdesk reden om een set richtlijnen te ontwikkelen die verplicht werden gesteld in de realisatie van de website. Voorbeeld 1: Helpdesk in Denemarken 3.2 Flexibiliteit website Elke webpagina is onder te verdelen in een aantal aspecten. De vormgeving bepaalt hoe het eruit ziet. Dit wordt bereikt door onder andere lettertypes, witruimtes en kleuren. De structuur zegt iets over de opmaak van het document, of iets een titel van een pagina is, een opsomming of een paragraaf. De content is de werkelijke inhoud van de pagina, inclusief afbeeldingen of andere media. Een huisstijl is belangrijk voor het uitdragen van de identiteit, zorgen voor een betrouwbaar afzenderschap en een vertrouwde omgeving. Voor het gebruik van geo-applicaties geldt dat ook. De bekendmakingen op Overheid.nl zijn te bekijken in de Geozet-viewer. Door het juiste gebruik van stylesheets is de informatie op de kaart in de huisstijl van de website te bekijken. Op het domein van Operatie NUP is dezelfde viewer gebruikt, nu in de huisstijl van dit domein. Voorbeeld 2: Huisstijl op Overheid.nl Door vormgeving, structuur en content niet met elkaar te vermengen wordt een website beter 2 Lees verder op 10

11 beheerbaar wat vermindering van kosten op beheer en doorontwikkeling betekend. Als de huisstijl veranderd hoeft hiervoor niet de hele website aangepast te worden, maar kan dit op één plek gebeuren. Bij invoering van nieuwe technieken die niet op alle aspecten impact hebben hoeft hiervoor ook niet de hele website op de schop. Zo hoeft bij invoering van responsive design alleen de vormgeving aangepast te worden. 3.3 Bouwkwaliteit Door aan de Webrichtlijnen te voldoen wordt de bouwkwaliteit van een website aanzienlijk en meetbaar beter. Tijdens de beheerfase zal het verschil onder andere merkbaar zijn dat op te lossen problemen makkelijker vindbaar zijn. Tijdens de ontwikkelfase zal het makkelijker zijn flexibel en robuust om te gaan met nieuwe functionaliteiten. Een printfunctie is bij geo-applicaties een veelgevraagde functionaliteit. Door het gebruik van print stylesheets bij de ontwikkeling van Geozet was dit snel en met weinig code gerealiseerd. De gebruiker kan via de gewone printfunctie van de eigen browser de kaart printen, inclusief relevante informatie als de titel en de geselecteerde gegevens erop. Het was niet nodig aparte printservices te ontwikkelen, wat bij veel interactieve kaarten wel het geval is en vaak tot hoge kosten leidt. Voorbeeld 3: Printfunctie Geozet 3.4 Geen noodzaak voor extra kanalen Eenmalig ontwikkelen, meervoudig benaderen in plaats van specifiek ontwikkelen voor verschillende platformen. Want ontwikkelen voor specifieke apparaten is een duur proces: er is een uitgebreid aanbod van apparaten, met verschillende versies en verschillende technieken. Het gebruik van standaarden levert op verschillende manieren voordelen op. Enerzijds kan een website makkelijker zo worden gebouwd door middel van responsive design dat het op verschillende apparaten er optimaal uit ziet, zonder dat er aan functionaliteit gesleuteld hoeft te worden. Anderzijds kan dezelfde code hergebruikt worden in een apparaatspecifieke app-technologie. Door het gebruiken van standaarden worden de gebruikers goed bediend. De Britse overheid heeft dan ook een voorkeur om geen apps te bouwen. Voorbeeld 4: UK government apps: We're not 'appy. Not 'appy at all. Een techniek speciaal voor mobiele apparaten is een mobiele website. Een apart website, vaak onder het m.-subdomein, waar in een aangepast vormgeving soms maar een deel met maar weinig functionaliteit wordt getoond. Niet alleen is de gebruikerservaring verschillend (wat uitwisseling tussen beide domeinen lastig maakt), maar is er ook nog eens dubbel beheer nodig. 3.5 Meer mogelijke gebruikers Nog niet zo lang geleden werd door het gros van de mensen een website bekeken in Internet Explorer op een desktop-computer. Tegenwoordig worden steeds meer websites bekeken op mobiele apparaten en wordt er veel verschillende browsers gebruikt. Het ontwikkelen van webapplicaties voor specifieke 11

12 browsers of apparaten kan er voor zorgen dat een groep mensen buitengesloten wordt van informatie. Door te conformeren aan de heersende standaarden zijn geo-applicaties op een website ook nog te gebruiken op een telefoon zonder appellogo in een browser waar niemand nog van heeft gehoord. Door gebruik te maken van 'graceful degredation' kan er zelfs rekening gehouden met oude versies van browsers. 3.6 Beter vindbaar in zoekmachines Veel bezoekers zullen op een webpagina terechtkomen via een zoekmachine. Zij zijn op zoek naar specifieke informatie en verwachten deze te vinden op een of meer pagina s die de zoekmachine aan hen presenteert. Om deze bezoekers van dienst te zijn, is het belangrijk dat zoek-spiders de website zo effectief en correct mogelijk kunnen indexeren. Quote 4: Webrichtlijnen.nl Hoewel het op dit moment van schrijven niet of nauwelijks voorkomt is een geo-applicatie ook doorzoekbaar te maken. Denk aan een adres als zoekopdracht waarbij er verwijzingen naar kaartapplicaties verschijnen, met bijvoorbeeld afgegeven vergunningen (op Overheid.nl), WOZ-waarde (te ontwikkelen WOZ-viewer) of de verkoopprijs. De bekendmakingen op Overheid.nl op een specifieke locatie kunnen (en worden) geïndexeerd door zoekmachine. Voorbeeld 5: Indexering Zoekmachines 3.7 Overdraagbaarheid van code Niet gestandaardiseerde technologie brengt een risico mee dat er minder partijen zijn met kennis en kunde van die technologie en dat benodigde kennis moeilijker op te bouwen is. Webrichtlijnen schrijven gebruik van web standaarden (als HTML en CSS) voor en stellen kwaliteitseisen aan code, zoals een bepaalde structuur. Deze web standaarden en conventies zijn voor iedereen toegankelijk en code is beter te begrijpen voor (andere) ontwikkelaars en beheerders. Dit maakt een overgang naar een ander CMS (Content Management Systeem) of een andere beheerorganisatie doorgaans eenvoudiger. 3.8 Tot slot Er zijn veel voordelen van Webrichtlijnen ook voor locatiegebonden informatie. In de huidige praktijk betekent dat nog niet dat er geen problemen worden ervaren bij gebruik van geo-informatie en Webrichtlijnen. Het volgende hoofdstuk gaat hier op in. 12

13 Hoofdstuk 4. Maar, wat dóet u hier? Vraaggericht ontsluiten van locatiegebonden informatie Doordat overheden momenteel geo-informatie vaak integraal op een kaart publiceren, mengen met andere kaartlagen en veel functionaliteit bieden waarmee de de gebruiker zelf aan de slag moet, is het moeilijk om toegankelijk geo-informatie te gebruiken in communicatie. Er worden namelijk te veel gegevens, met te veel en complexe functionaliteiten en daardoor te complexe technologie ingezet. Dit hoofdstuk gaat van deze aanbodgerichte aanpak naar vraaggericht gebruik van geo-informatie. Daarbij komen mogelijke toegankelijkheidsproblemen en de rol van geo-informatie aan bod bij het oplossen van de taken waarvoor een gebruiker een website kan bezoeken. "I suppose it is tempting, if the only tool you have is a hammer, to treat everything as if it were a nail." Quote 5: Abraham Maslow, Aanbodgericht: het grote zenden Steeds meer overheidsorganisaties gebruiken kaarten om grote hoeveelheden gegevens in één keer te presenteren. Veel overheidsorganisaties hebben bijvoorbeeld een kaartenportaal, vergelijkbaar met een digitale atlas, waar allerlei geo-informatie in kaartvorm te combineren is. Door gegevens op kaarten te ontsluiten zijn veel gegevens in één keer te ontsluiten en kan de gebruiker vervolgens zelf aan de slag met de gegevens, om op te zoeken waar hij/zij behoefte aan heeft. Of worden de gegevens op een visueel aantrekkelijke, snel te interpreteren manier ontsloten, althans: volgens velen. <To do: afbeelding overzichtelijkheid van kaart met veel gegevens> Door alle gegevens in één keer op een kaart af te beelden, zijn de gegevens gepubliceerd en kan het idee ontstaan dat bijvoorbeeld aan bepaalde wettelijke verplichtingen of transparantie doelstellingen voldaan is. De gebruiker kan immers bij de gegevens en uitzoeken wat hij wil en wordt allerlei functionaliteit geboden die daarbij moet helpen. Deze aanbod gerichte aanpak is, gezien vanuit de aanbieder, best logisch. Het sluit ook aan bij de beschikbare middelen om geo-informatie te publiceren, bijvoorbeeld met standaard viewers en tooling waarmee GIS-specialisten steeds makkelijker geo-informatie in de vorm van interactieve kaarten online kunnen publiceren. Al dan niet met enige voorbewerking van de gegevens Veelvoorkomende toegankelijkheidsissues Een soort digitale atlas publiceren en verwachten dat de gebruiker dat rustig gaat doorbladeren, is niet hoe het web nu primair gebruikt wordt. Dit sluit niet aan bij de diversiteit van gebruikers en middelen. Denk alleen al aan alle mogelijke apparaten en momenten waarop informatie online opgezocht wordt. Wie kan al wandelend op z'n mobiel en met mobiele browser zo'n atlas snel en volledig laden, laat 13

14 staan gebruiken? Heeft iedereen, altijd wel een muis tot z'n beschikking en kan hij/zij die gebruiken om een kaart te bedienen? Hier komen we op het gebied van toegankelijkheid terecht. Voor een volledig toegankelijke website moeten gegevens en functionaliteit toegankelijk zijn. De meeste kaart portalen bieden veel te veel kaartlagen aan. De gebruikers verzuipen in de hoeveelheid gegevens. Daarnaast bevatten de gegevens soms overbodige of technische gegevens of onduidelijke kolomkoppen of titels. De beste manier om een boom te verstoppen, is in het bos Quote 6: Jan Terlouw Waarom zou een gebruiker geïnteresseerd zijn in een kaart met allerlei datasets door elkaar heen? De praktijk toont bijvoorbeeld aan dat specifieke themakaarten meer bezoekers krijgen dan kaartportals. Bijvoorbeeld in Denver 3x zoveel bezoek. ( ) De meeste bezoekers blijven kort op de website en willen slechts antwoord op hun ene vraag en verdwijnen weer van de pagina. Voorbeeld 6: Populariteit themakaarten Het gebruik van alleen afbeeldingen (wat vaak als uitingsvorm voor kaarten wordt gebruikt) voor de primaire informatie en/of een complexe visualisatie zijn al snel in strijd met het principe van waarneembaarheid (principe 1). Bijvoorbeeld een classificatie van gegevens op de kaart met een onderscheid in alleen kleur en niet in vorm. Door te richten op een grafische presentatie, blijven tekstuele zoekopties onderbelicht. ( ). <to do: afbeelding waarneembaarheid> Vaak wordt veel functionaliteit (knoppen) geboden, zodat de gebruiker allerlei mogelijkheden heeft ermee aan de slag te kunnen. Alleen vaak is deze functionaliteit niet volledig bedienbaar te maken met het toetsenbord of voldoet de implementatie niet volledig aan de (web)standaarden. Lang niet altijd is voor al deze functionaliteit een goede foutafhandeling geïmplementeerd Aanbodgericht: moeilijk toegankelijk Kortom: het toegankelijk ontsluiten van de informatie en functionaliteit vraagt bij deze aanbodgerichte aanpak al snel een grote inspanning. Dit leidt vaak zelfs tot een beeld dat Webrichtlijnen en geoinformatie onverenigbaar zijn. 4.2 Vraaggericht Is de aanbodgerichte aanpak überhaupt wel een geschikte manier om de gebruiker te bedienen? Kan dit niet anders? Waarom zal de gebruiker een bepaalde webpagina eigenlijk willen gebruiken? Oftewel: wat doet hij op een webpagina? 14

15 Overheid Bron Gegevens Website Gebruiker Verwerking Aanbod Antwoord Vraag, taak Afbeelding 3: ideale situatie: gegevens zijn dusdanig aangeboden op de website dat de gebruiker (snel) antwoord krijgt op de vragen Gebruikers komen naar een website voor een bepaalde taak; om informatie op te vragen bijvoorbeeld of een bepaalde aanvraag te doen. Overheden bieden gegevens en functionaliteit aan op hun websites om de gebruiker te helpen. In een ideale situatie (voor de gebruiker) zijn de gegevens daartoe dusdanig verwerkt, dat deze aansluiten bij de behoefte van de gebruiker en de gebruiker zo snel mogelijk antwoord heeft op vragen. Een vraaggerichte ontsluiting gaat om het ondersteunen van de vraag van de gebruiker naar het aanbod. De aanbod gedreven aanpak bij publiceren van geo-informatie schiet op dit van ondersteunen punt vaak tekort. Echter, in de meeste gevallen liggen achter het aanbieden van bepaalde geo-informatie wel degelijk één of meerdere vragen, die ook onbewust al bij de aanbieder leven. De aangeboden gegevens sluiten hier op zich meestal ook bij aan. 15

16 Overheid Bron Gegevens Website Verwerking Aanbod Gebruiker Verwerking Antwoord Vraag, taak Afbeelding 4: huidige situatie: bij veel geo-informatie toepassingen moet de gebruiker zelf nog een deel van de verwerking van de gegevens doen (op de website) om antwoord te krijgen op de vragen. 4.3 De vraag centraal: geo-informatie als hulp bij beantwoorden van vragen In plaats van een kaart te tonen met alle informatie erop gedumpt, zijn er gebruikersvragen die je wilt beantwoorden en daar een oplossing voor wilt presenteren. Bij locatiegebonden informatie kan de locatie van de gebruiker daarbij een handige rol spelen. Bestemmingsplannen worden gepubliceerd, zodat een gebruiker kan zien wat wel en wat niet mag op plekken die hij/zij interessant vindt. Kijkend naar de belevingswereld van de gebruiker, is de vraag waarschijnlijk alleen niet om alle bestemmingsplannen in zijn/haar gemeente of buurt te kunnen zien op een kaart (wat het antwoord van de aanbieder lijkt te zijn), maar veel specifieker: wat mag ik wel/niet doen bij mijn huis (of op locatie X)? Of: mag ik hier mijn bedrijf uitbouwen? Voorbeeld 7: Bestemmingsplannen Vragen: Is de lucht bij mij thuis schoon? ( Zijn we veilig? ) Hoe verhoudt zicht dat tot de omgeving, landelijk,? Antwoord: Een simpele classificatie: vervuild, schoon, boven/onder gemiddeld Voorbeeld 8: Luchtkwaliteit 16

17 Vraag: Waar zijn de glasbakken bij mij in de buurt te vinden? Antwoord: Een lijst met dichtstbijzijnde glasbakken en de straatnaam erbij ( straat X, bij Winkelcentrum Y ) Voorbeeld 9: Afvalinzameling Vraag: Welke aanvragen zijn bij mij in de buurt gedaan? (En zal ik daar hinder van ondervinden?) Antwoord: Een lijst met aanvragen in de buurt van het opgegeven adres, gesorteerd op afstand van het opgegeven adres. GEOZET beantwoord de vraag: Welke lokale bekendmakingen zijn er recent bij mij in de buurt gedaan? Voorbeeld 10: Vergunningaanvragen Vragen: Wat zou ik kunnen besparen met zonne-energie? Is mijn dak geschikt voor zonne-energie? Antwoord: Een simpel ja of nee of zeer geschikt tot niet geschikt. Eventueel met een indicatie van de te verwachten opbrengst. Afbeelding 5: Zonatlas De Zonatlas gebruikt als zoekingang een adres, daarna verschijnt de rest, met een antwoord in hoeverre een dak geschikt is voor zonneenergie. Zie bijvoorbeeld Dit is een voorbeeld van een vraaggerichte benadering, ondersteund door geoinformatie. Voorbeeld 11: Zonne-energie In veel gevallen kunnen we de locatie waar de gebruiker interesse in heeft centraal stellen, vanuit een vraag perspectief. Daarbij is het in de meeste gevallen handig naar één thema tegelijk te kijken. En in 17

18 het algemeen is het huisadres van een burger of vestigingsadres van een bedrijf een goed startpunt, omdat dit vaak onderdeel is van de vraag. Hoewel er ongetwijfeld uitzonderingen te bedenken zijn, is deze aanpak uitstekend toe te passen op veel geo-informatie vraagstukken. Afbeelding 6: Huizen <to do: opnemen dat in uitzonderlijke gevallen niet een adres of tekstuele beschrijving van een locatie als invoer mogelijk is (denk aan in een weiland o.i.d. De hoofdstukken hierna gaan hier kort op in.> Er zijn natuurlijk nog meer geschikte, en in veel gevallen minstens net zo handige, zoekingangen of indelingen bij geo-informatie dan een locatie. Zoals: tijd, een thema of een administratieve indeling (bijvoorbeeld per wijk, gemeente). De locatie van de gebruiker als invoerparameter is dus soms helemaal niet nodig. De antwoorden bij alle bovenstaande voorbeelden zijn uitstekend tekstueel te geven. Daarbij kan het nodig zijn de gegevens eerst te filteren, op basis van de locatie die de gebruiker opgeeft en/of andere criteria. Het antwoord kan vervolgens in een lijst gepresenteerd worden, waarbij het ruimtelijke aspect (afstand) een rol speelt. Door de items in de lijst bijvoorbeeld op afstand te sorteren (van meest dichtbij naar minder dichtbij), kan de gebruiker geholpen zijn. Dus ook bij een tekstuele presentatie kan geografie een rol spelen. 18

19 Vragen: Waar gaan de volgende handelsmissies van de Minister van Buitenlandse zaken heen? Wanneer is de volgende handelsmissie naar Land X? Antwoord: Een lijst met bestemmingen. Voorbeeld 12: Handelsmissies Deze antwoorden zijn makkelijk toegankelijk te presenteren en vereisen weinig functionaliteit of visualisatie Toegevoegde waarde kaart bij presentatie In veel gevallen heeft een kaart toegevoegde waarde bij de presentatie, zie ook het hoofdstuk Waar gaat het over?. Echter, door pas naar de kaart te kijken nadat er al een toegankelijke manier gevonden is om een vraag te beantwoorden, zijn toegankelijkheidsproblemen een groot deel te voorkomen. Dit en hoe een (interactieve) kaart zelf ook toegankelijk te publiceren, zijn onderwerpen van de volgende hoofdstukken Een kaart hóeft niet Het geografische aspect bestaat bij deze taak- of vraaggerichte aanpak niet (alleen) uit het afbeelden van gegevens op een kaart, maar het geografische aspect is een onderdeel van de vraag én het geven van het antwoord. De eindgebruiker wenst voor een bepaalde locatie bepaalde, zeer gerichte informatie te krijgen. Hierbij is in feite een (interactieve of statische) kaart niet eens noodzakelijk. Immers: waarom zou op basis van bijvoorbeeld een adres een website niet een antwoord kunnen geven of iets mag of dat iets mogelijk is of een lijst van antwoorden geven van zaken in de buurt van de locatie? Dergelijke ruimtelijke / geografische vragen en antwoorden zijn uitstekend volledig via een webformulier en HTML-pagina tekstueel af te handelen. En daarmee veel makkelijker toegankelijk aan te bieden aan de gebruiker. 4.4 Tot slot Sluit meer aan bij de belevingswereld van de gebruikers door de achterliggende gebruiksvraag te achterhalen. Probeer deze vraag (tekstueel) te beantwoorde. De gebruiker is zo vaak beter geholpen. Ook is de informatie op toegankelijke wijze ontsloten. Een kaart kan vervolgens gebruikt worden om (bijvoorbeeld) de informatie mooier en sneller te presenteren aan de gebruiker. Door van begin af aan de vraag centraal te stellen en niet het beoogde presentatiemiddel (een kaart), is het in de meeste gevallen waarschijnlijk eenvoudiger om, met behulp van geo-informatie, de eindgebruiker op een toegankelijke manier te bedienen. 19

20 Hoofdstuk 5. Wat gaan we doen? Verschillende functionele oplossingsrichtingen Het vorige hoofdstuk heeft duidelijk gemaakt dat geo-informatie kan helpen bij het beantwoorden van vragen van gebruikers. Hoe dit verder uit te werken in functionaliteit, is onderwerp van dit hoofdstuk. Enkele varianten komen aan bod, voor functionaliteit om vragen te stellen en hoe de antwoorden te presenteren. Dit varieert van hele simpele oplossingen, een korte, statische lijst, tot interactieve kaarten met daarop geo-informatie afgebeeld. Welke functionaliteit het beste te gebruiken is, is afhankelijk van verschillende factoren. Zoals de te beantwoorden vraag, de complexiteit, de benodigde (en beschikbare) gegevens en de gewenste presentatievorm en mate van interactiviteit. Voor al deze varianten valt wat te zeggen. Daarnaast spelen factoren als budget, tijd en capaciteit uiteraard ook een rol. Dit hoofdstuk schrijft daarom geen algemene regels voor of beoogt niet alle mogelijkheden te geven. Het houdt wel overal rekening met toegankelijkheid en principes van Webrichtlijnen. Zo kan dit helpen bij de keuze voor bepaalde functionaliteit, voor het toegankelijk gebruiken van locatiegebonden informatie. Hieronder volgen functionele uitwerkingen voor verschillende soorten vragen / gegevens, met steeds meer interactiviteit. Daarbij komen de volgende onderwerpen steeds kort aan bod: de functionele vraag; voorbeelden van de vraag; functionaliteit die kan helpen bij het beantwoorden van de vraag; de mate van interactiviteit. De technische uitwerking van de (complexere) functionaliteit, rekening houdend met Webrichtlijnen, is onderwerp van het volgende hoofdstuk ( Hoe moet dat dan? ). 5.1 Een of enkele locaties: volledig statische presentatie Functionele vraag Gebruikers hebben soms behoefte aan het vinden of weten van een locatie. Eén van de eenvoudigste vormen van geo-informatie op een website, is het publiceren van één of enkele locaties. Het betreft hier een kleine hoeveelheid gegevens, vaak puntlocaties, een vaste route of gebied. Voorbeeld Zoals: het bezoekadres van een gemeentehuis, <to do: voorbeeld voor bedrijven>, de locaties van afvalverwerkingsstations. De reisbestemmingen van aan handelsmissies van de Minister van Buitenlandse Zaken of de route van de intocht van Sinterklaas. 20

21 Functionaliteit In veel gevallen is een locatie met een adres te beschrijven. Het adres, of een andere omschrijving van een locatie, wordt simpelweg als tekst op een webpagina opgenomen. En als er meerdere locaties zijn in een lijst. Dit kan ook een lijst van straatnamen zijn. In feite is deze puur tekstuele weergave al voldoende om de functionele vraag te beantwoorden. Eventueel kan met een statische kaart de locatie vervolgens ook weergegeven worden in een afbeelding. De afbeelding (kaart) is hierbij een extra presentatiemiddel voor de informatie (het adres).3 De meeste online kaart platformen kunnen zo'n statische kaart eenvoudig genereren. Ook met bepaalde webservices (bijvoorbeeld: een Web Map Service) is een kaartje als afbeelding op te vragen. De locaties kunnen vervolgens op de afbeelding geplaatst worden, bijvoorbeeld met HTML en CSS. Indien de gebruiker ook een routebeschrijving moet kunnen vinden, kan een link naar een (externe) website opgegeven worden. Voorbeelden oplossingen Waterschap Zuiderzeeland beeldt informatie over projecten af op een statische kaart, gebruik makend van HTML en CSS. Zie Bijlage A, Voorbeeld 18: Waterschap Zuiderzeeland - Projecten. Interactiviteit en complexiteit realisatie Deze functionaliteit kan volledig statisch aangeboden worden, ook een eventuele kaart. Een interactieve kaart met in/uitzoomen of locaties opzoeken is niet vereist. Dit is simpel te realiseren, toegankelijk te maken en vraagt weinig van technologie 5.2 Omgaan met grotere verzamelingen gegevens Functionele vraag Als het aantal gegevens groter wordt dan nog redelijkerwijs op één pagina te presenteren is, kan het de gebruiker makkelijker gemaakt worden door bijvoorbeeld te kiezen voor een bepaalde vaste (ruimtelijke) groepering en sortering of gebruik te maken van filtering. Ook een ruimtelijke sortering kan nuttig zijn. Deze verschillende functionaliteiten worden hier onder toegelicht Groeperen & tekstueel sorteren Voorbeeld Voorbeelden die zich lenen voor een groepering, zijn bijvoorbeeld statistische gegevens per woonplaats, inbraakcijfers per wijk (Hoeveel wordt er ingebroken in mijn wijk?),. <to do: voorbeelden>. 3 Zie ook 21

22 Functionaliteit Een sortering dient logisch te zijn voor de gebruiker. Sorteer bijvoorbeeld eerst op plaatsnaam, vervolgens op straatnaam. Indien een plaatsnaam meerdere keren voorkomt, geef dan ook duidelijk de gemeente en/of provincie aan. Bijvoorbeeld de plaats Hengelo in de gemeente Bronckhorst, provincie Gelderland en de plaats Hengelo in de gemeente Hengelo, provincie Overijssel. Indien het om een grote lijst gaat, is het verstandig om niet alleen te ordenen, maar om de gegevens ook te groeperen (al dan niet op aparte pagina's), in een indeling die logisch is voor de gebruiker. Gebruik hiervoor geen organisatie-specifieke indelingen (bijvoorbeeld veiligheidsregio's of werkdistricten), maar administratieve indelingen (wijken, woonplaatsen, gemeenten, provincies). Afhankelijk van de hoeveelheid gegevens, kan deze indeling aanvullend ook grafisch gepresenteerd worden, al dan niet met een (statische) kaart per regio. Zie voor statische kaarten de vorige paragraaf. Interactiviteit en complexiteit Deze oplossing kan volledig statisch gerealiseerd worden, bijvoorbeeld met aparte pagina's per regio, al dan niet met een kaart erbij. Een interactieve kaart met in/uitzoomen of locaties opzoeken is niet vereist. Dit is iets meer werk dan één pagina realiseren, maar nog steeds relatief simpel toegankelijk te maken en vraagt weinig van technologie Filteren, ook op locatie (met gebruikersinvoer) Voorbeeld Hoe lang duren de wegwerkzaamheden in mijn buurt? Welke vergunningaanvragen zijn er bij mij in de buurt gedaan? Welke bouwregels (denk aan bestemmingsplan) gelden er voor mijn huis? <to do: voorbeeld> Functionaliteit Als de locatie van de gebruiker belangrijk of handig is om de vraag te beantwoorden, kan het nuttig zijn een meer dynamische / interactieve manier om gegevens te filteren te gebruiken. Het zoeken op een locatie of op een andere term, kan helpen. Een zoekveld waarmee gebruikers vrij kunnen zoeken naar een specifieke locatie of de dichtstbijzijnde locatie, heeft de voorkeur. Let er hierbij op, dat gebruikers geen 1-op-1 match van de zoekterm hoeven in te voeren. Bijvoorbeeld naast 'sgravenhage ook Den Haag. 4 Eventueel kan een straal opgegeven worden om het gebied te beperken. Ook kan een aanvullende filtermogelijkheid, zoals een bepaalde categorie, nuttig zijn. De gevonden resultaten kunnen alleen tekstueel gepresenteerd worden, bijvoorbeeld in een gesorteerde lijst. Eventueel kunnen de resultaten ook op een (statische) kaart gepresenteerd worden. 4 In sommige gevallen is een locatie niet goed tekstueel te beschrijven, voor invoer. Hier wordt in het hoofdstuk realisatie nog op teruggekomen. 22

23 Interactiviteit en complexiteit Deze oplossing is (beperkt) interactief en vraagt een bewerking (op de server) om een goed antwoord te geven. Er moet een filtering gedaan worden op basis van een locatie. Een interactieve kaart met in/uitzoomen of locaties opzoeken is niet vereist, maar kan een handig middel zijn voor de gebruiker om te controleren of de invoerlocatie klopt (functies voor navigatie in de kaart kunnen daarbij helpen) en/of om de resultaten te bekijken, als er verscheidene resultaten bijvoorbeeld dicht bij elkaar liggen Ruimtelijk sorteren Voorbeeld Wat is het dichtstbijzijnde station? <to do: meer voorbeelden> Functionaliteit Het kan handig zijn resultaten (antwoorden) ruimtelijk te sorteren. Bijvoorbeeld op afstand van dichtbij naar veraf. De gebruiker moet hiervoor wel zijn locatie opgegeven hebben (zie hiervoor). Eventueel kunnen de resultaten ook op een (statische) kaart gepresenteerd worden. Interactiviteit en complexiteit Deze oplossing is (beperkt) interactief en vraagt een bewerking (op de server) om een goed antwoord te geven. Er moet een sortering gedaan worden op basis van een locatie. Dit vraagt om een ruimtelijke berekening. Een interactieve kaart met in/uitzoomen of locaties opzoeken is niet vereist, maar kan een handig middel zijn voor de gebruiker om te controleren of de invoerlocatie klopt (functies voor navigatie in de kaart kunnen daarbij helpen) en/of om de resultaten te bekijken, als er verscheidene resultaten bijvoorbeeld dicht bij elkaar liggen. Voorbeeld oplossingen Een voorbeeld van ruimtelijk sorteren is te vinden op de website Filtering met invoer van locatie én met een interactieve kaart Voorbeeld <to do: voorbeelden> Functionaliteit In sommige gevallen is het gewenst om ook te kunnen filteren via een interactieve kaart; bijvoorbeeld omdat dit voor sommige gebruikers heel intuïtief is of als een (visueel) aantrekkelijke manier wordt ervaren. De filtering van de gegevens gebeurt hierbij interactief, namelijk door in en uitzoomen op de kaart, of de kaart te verschuiven. De resultaten worden hierbij steeds aangepast aan het gebied dat 23

24 zichtbaar is op de kaart. Deze methode dient aanvullend te worden gezien op andere filtermogelijkheden, omdat de invoer van een locatie op alleen een grafische (visuele) manier, niet voor iedereen te gebruiken is en dus niet volledig toegankelijk. Invoer van een locatie via een tekstveld is (vaak) een goed alternatief voor filtering via de kaart. Interactiviteit en complexiteit Deze oplossing is (zeer) interactief en vraagt vaak ook een complexere technische oplossing. Voorbeeld oplossingen Een voorbeeld van deze aanpak is de publicatie van lokale bekendmakingen op Overheid.nl (Bijlage A: Voorbeeld 15: Overheid.nl Bekendmakingen) 5.4 Tot slot Geo-informatie vereist geen kaart. Zie de eerste paragrafen. Daarbij is een kaart niet noodzakelijk. De kaart kan als presentatiemiddel wel nuttig zijn om (ook!) aan te bieden. Zie de kaart dus als presentatiemiddel, niet als doel op zich. Beperk gegevens en functionaliteit tot uitsluitend dat wat nodig is om de vraag te beantwoorden. Vaak is er niet veel functionaliteit nodig. 24

25 Hoofdstuk 6. Hoe moet dat dan? Uitwerkingen van toegankelijke oplossingen In dit hoofdstuk worden, aan de hand van de structuur Webrichtlijnen versie 2, de belangrijkste aandachtspunten bij het gebruik van geo-informatie op een website behandeld. Deel 1: Universele kwaliteitsrichtlijnen Deel 2: Toegankelijkheidsrichtlijnen (WCAG 2.0): 1. waarneembaar 2. bedienbaar 3. begrijpelijk 4. robuust 6.1 Universele kwaliteitsrichtlijnen Gelaagd bouwen Gebruik technologieën op zodanige wijze, dat de basiscontent en -functionaliteit die nodig zijn om een webpagina te kunnen gebruiken onder alle omstandigheden beschikbaar zijn.. Webrichtlijn A: Webrichtlijnen versie 2, Richtlijn U.3.1 Een voorbeeld van gelaagd bouwen met geo-informatie en kaarten is: 1. zorg voor een tekstuele presentatie van de informatie, bijvoorbeeld in HTML 2. gebruik een (statische) kaart waarop de informatie van 1 staat afgebeeld, bijvoorbeeld met CSS 3. als technieken beschikbaar zijn voor de gebruiker, zoals JavaScript, en interactiviteit gewenst is, gebruik JavaScript om de statische kaart van 2 te vervangen door een interactieve. Zie ook dit weblog gelaagd bouwen, als kaarten gebruikt worden: Foutafhandeling Zorg voor bruikbare foutmeldingen. Webrichtlijn B: Webrichtlijnen versie 2, Richtlijn U.3 Hoewel niet specifiek gerelateerd aan gebruik van geo-informatie, verdient het geven van bruikbare foutmeldingen voor veel toepassingen die met geo-informatie werken wel wat aandacht. Bijvoorbeeld bij het zoeken van locaties via een formulier (denk aan suggesties bij spelfouten in plaats van geen resultaten teruggeven) of het afvangen en omzetten van foutmeldingen van eventueel gebruikte (externe) webservices, zodat de gebruiker begrijpt wat er aan de hand is

26 6.1.3 Invoer: formulier om locatie in te tekenen Maak formulieren optimaal bruikbaar. Webrichtlijn C: Webrichtlijnen versie 2, Richtlijn U.5 Voor het zoeken van locaties op adres of plaatsnaam wordt vaak een formulier gebruikt. Buiten een goede foutafhandeling is het begeleiden naar het gewenste resultaat belangrijk. Denk aan andere schrijfwijzen van plaatsnamen of bij invoer van plaatsen die in meerdere provincies voorkomen, daadwerkelijk de provincie naam opnemen, zodat de gebruiker een onderscheid kan maken. Niet in alle gevallen is het mogelijk om een locatie tekstueel aan te duiden. Bijvoorbeeld als de gebruiker een punt in een weiland, op het water in moet kunnen voeren of ergens iets midden op straat. Voor een Melding Openbare Ruimte (MOR) wordt regelmatig gevraagd om de locatie van de melding aan te geven bijvoorbeeld, voor bepaalde vergunningaanvragen is een coördinatenpaar essentieel5. Hoe zou de invoer van de locatie dan kunnen, op een toegankelijke manier? Dit is lastig om generiek aan te geven. Oplossingen kunnen liggen in gebruik van extra tooling, zoals gebruik van de JavaScript Geolocation API in HTML5. Een gebruiker met een apparaat dat GPS ondersteunt kan hiermee een locatie automatisch invoeren. Of gebruik van een locatie bij benadering via een adres met een tekstuele beschrijving of een straal en/of een kaart om de locatie te corrigeren. Hoewel dit meer verwerking kan vragen om tot een exacte locatie te komen, kan dit in sommige gevallen nuttig zijn iframes en kaarten Sluit niemand uit bij het aanbieden van content middels geneste weergavekaders. Webrichtlijn D: Webrichtlijnen versie 2, Richtlijn U.71 Geografische web-applicaties worden in overheidsorganisaties vaak als zelfstandige applicaties ontwikkeld met eigen tooling en los van de reeds bestaande Content Management Systemen (CMS). De integratie van beide werelden geschiedt dan vaak door middel van het inlezen van de geografische web-applicatie binnen het CMS door een iframe: een vaste plek op de pagina die door het CMS wordt geserveerd is gereserveerd om in te worden gevuld door de geografische web-applicatie. Deze integratie is bijna vlekkeloos voor de nietsvermoedende eindgebruiker. Zie bijvoorbeeld de Geluidskaart van de gemeente Nieuwegein op In deze pagina wordt vervolgens door middel van een iframe de geografische web-applicatie aangeroepen van een andere URL ( Ook een voorziening als PDOK Kaart6 biedt de mogelijkheid via een URL een eenvoudige kaart op te vragen. Een webpagina kan dit via een iframe aanroepen. 5Bijvoorbeeld voor een Watervergunning of in het kader van het Aanpassingsbesluit Bodemenergie 6 Zie en 26

27 In het algemeen zijn iframes echter af te te raden. Gebruikers kunnen bijvoorbeeld vast komen te zitten via een iframe of informatie niet in de juiste context vinden. Om gebruikers die hierdoor gehinderd worden wel toegang te bieden tot de content, dient een link aangeboden te worden buiten het iframe, waarmee de geografische web-applicatie ook als aparte pagina in de web-browser kan worden geladen. Dit is echter een noodscenario. Veel beter is te zoeken naar een andere manier van inpassen, dan via frames. Online kaartplatformen bieden namelijk ook vaak de mogelijkheid via script kaarten in te bouwen, via Map API's of door het genereren van voorbeeld-code die eenvoudig te kopiëren is (zoals bij PDOK Kaart). Via script rechtstreeks een kaart inbouwen biedt daarnaast de mogelijkheid nog eigen wensen door te voeren Toegankelijke URL's URI's dienen duidelijk, uniek en duurzaam te zijn. Webrichtlijn E: Webrichtlijnen versie 2, Richtlijn U.10 Is mogelijk elke plek op een kaart met een unieke en leesbare URL te bereiken? De Webrichtlijnen stelt dat de adres van een webpagina duidelijk, uniek en duurzaam dient te zijn. Duurzaam en uniek zullen geen probleem met zich meebrengen, een plek op een kaart is statisch. Over een jaar zal een set coördinaten nog steeds naar de zelfde plek wijzen. Het eerste criteria duidelijkheid is een ander gegeven. Hiervoor zijn wel methodes. Een gebruiker zal navigeren naar een adres en vanuit daar navigeren. Een adres wat op die manier is opgebouwd kan als volgt zijn opgebouwd '/den-haag/wilhelmina-van-pruisenweg/noord-133m/west-5m'. Hierdoor wordt niet alleen de exacte locatie getoond in de URL, maar ook de context van waaruit de gebruiker werkt. Wat de duidelijkheid ten goede komt. Daarnaast: moet elke positie op een kaart bereikbaar zijn? Nee. De kaart is een middel waarmee informatie wordt ontsloten. Deze informatie moet bereikbaar zijn. Of het nu om vlakken (gebieden zoals een veiligheidsregio of gemeente), lijnen (zoals routes) of punten (een exacte locatie) gaat, deze dienen benaderbaar te zijn. De onderliggende punten op de kaart zijn decoratief of geven context, het is geen primaire content Waarneembaar Lever tekstalternatieven voor alle niet-tekstuele content, behalve voor (oa) zintuiglijke of decoratieve content of slechts voor visuele opmaak wordt gebruikt. Webrichtlijn F: Webrichtlijnen versie 2, principe 1: Waarneembaar, richtlijn Primaire informatie Kleur wordt niet als het enige visuele middel gebruikt om informatie over te brengen, een actie aan te geven, tot een reactie op te roepen of een visueel element te onderscheiden Webrichtlijn G: Webrichtlijnen versie 2, principe 1: Waarneembaar, richtlijn

28 Geo-tools zijn een middel om informatie te publiceren. Door middel van een kaart met de daarbij behorende interactieve componenten om de kaart mee te verplaatsen, te zoomen, etc. wordt informatie op een bepaalde locatie getoond. Toegankelijkheid gaat erom dat die informatie bereikbaar is voor de gebruiker. Het is niet het uitgangspunt dat de tool zelf toegankelijk wordt, want dat is alleen maar een publicatiemiddel. Het is dan ook niet verplicht dat bepaalde secundaire informatie, die wel visueel op de kaart wordt getoond, voor iedereen op elk apparaat te bekijken is. Vergelijk dit met de regels voor transcriptie van een video: het gaat erom dat er wordt aangegeven waarover de video gaat. Bij een interview op straat is het niet nodig te zeggen of het zonnig is en of de geïnterviewde op het trottoir of op het gras staat. Tenminste, zolang het voor het de inhoud niet wezenlijk van belang is. En zo is het voor de meeste locatiegebonden informatie die wordt gepubliceerd niet wezenlijk van belang of er ergens in het beeld een vlak met huizen staat of dat het een park is Afgeleide informatie Een groot voordeel van de kaart is dat er aanvullende informatie uit afgeleid kan worden. Bij de route van de optocht van Sinterklaas kun je meteen zien waar de dichtstbijzijnde halte van het OV is, of waar je de auto kunt parkeren. Indien deze informatie intentioneel wordt gepresenteerd, zal deze ook toegankelijk moeten worden. Als dat niet het geval is, is dit soort informatie als decoratief te beschouwen Wat toont de kaart: radius versus bounding box Een kaart op het internet laat niet altijd het meest logische stukje van de omgeving zien. De gebruiker zal vaak vanuit een bepaalde locatie bijvoorbeeld het thuisadres navigeren. Alle apparaten die worden gebruikt beeldscherm, tablet, telefoon hebben een rechthoekig scherm. Het kan daarmee gebeuren dat elementen op de kaart dichtbij staan niet getoond worden terwijl elementen die verder weg staan wel getoond worden (Afbeelding 7). Afbeelding 7: Punt 2 is dichterbij dan punt 3, maar wordt niet getoond op een normaal scherm. Om kaarten op het internet te tonen zijn rechthoekige schermen zoals die nu gebruikt worden niet optimaal. En dat is belangrijk, want waarom moeite doen om de inhoud bounding box uit te leggen in een omschrijving, terwijl het logischer voor iedereen is vanuit de cirkelvormige radius te redeneren. 28