Nieuwsbrief AGORA. AGORA bestaat 10 jaar! Resultaten onderzoek: wetenschappelijke publicaties

Transcriptie

1 Nieuwsbrief AGORA Aetiologisch onderzoek naar Genetische en Omgevings Risicofactoren voor Aandoeningen bij kinderen AGORA bestaat 10 jaar! De AGORA data en biobank bestaat 10 jaar. En al die tijd wordt er binnen AGORA bloed (of speeksel) verzameld van kinderen met een aangeboren afwijking of kanker, van gezonde kinderen en van hun ouders. Ook worden gegevens over het type aandoening vast gelegd en wordt aan de ouders gevraagd vragenlijsten in te vullen over hun gezondheid en leefgewoonten rondom de zwangerschap. Op dit moment bevat AGORA al gegevens van zo n 7000 kinderen. Een grote data en biobank zoals AGORA is nodig om onderzoek te doen naar zeldzame aandoeningen. Hierbij duurt het vaak lang voordat je gegevens hebt van voldoende kinderen om een goede studie uit te kunnen voeren. Dit hebben we voor een aantal aangeboren afwijkingen al kunnen doen. Voor andere aandoeningen werken we samen met onderzoekers uit Europa of wereldwijd om de krachten te bundelen en voor weer andere aandoeningen moeten we nog geduld hebben. In deze nieuwsbrief willen we u kort een aantal resultaten vertellen van onderzoek dat gedaan is met gegevens van AGORA. Ook komen een aantal van onze medewerkers aan het woord om over hun nieuwe projecten te vertellen en we lichten onze nieuwe plannen toe. Resultaten onderzoek: wetenschappelijke publicaties Hypospadie

2 Er zijn inmiddels al meerdere studies gedaan naar de oorzaken van hypospadie, waarin reeds bekende risicofactoren zijn bevestigd en nieuwe resultaten zijn gevonden. Een belangrijke bevinding was het gen DGKK, dat een grote rol speelt in de gevoeligheid voor het ontwikkelen van hypospadie. Op dit moment is het nog niet mogelijk om het totaal aan oorzaken voor hypospadie vanuit gene tische (erfelijke) factoren en/of omgevings factoren te verklaren, maar stap voor stap worden nieuwe verbanden gelegd. Een nieuwe bevinding is, dat er verschillende risicofactoren zijn voor de diverse subtypen van hypospadie. Dit zou kunnen komen door verstoring van verschillende processen tijdens de ontwikkeling van de baby op verschillende momenten in de zwangerschap. Een mooi overzichtsartikel laat u alle resultaten zien over AGORA op de afdeling kinderurologie: link.springer.com/content/pdf/ %2fs pdf Anusatresie Voor resultaten over anusatresie verwijzen we graag naar het stukje over Lotte Wijers bij Nieuws. Zij gaat op anusatresie promoveren. Nierafwijkingen Op het gebied van nierafwijkingen zijn we al jarenlang actief in Nijmegen en Utrecht. Een studie naar omgevingsfactoren tijdens de zwanger schap gaf aanwijzingen voor de betrokkenheid van zwaarlijvigheid van moeders en van IVF behandelingen en inseminatie bij het ontstaan van bepaalde nierafwijkingen. Zwangerschapsdiabetes leek vaker voor te komen bij moeders van een kind met urethrakleppen. De rol die inname van foliumzuur of andere vitamines speelt bij de ontwikkeling van nierafwijkingen is niet geheel duidelijk. Onze AGORA website: geeft aanvullende informatie over diverse resultaten van ons onderzoek. Hier zijn de artikelen kort samengevat in het Nederlands, maar ook kunt u er links vinden naar de originele Engelstalige artikelen. AGORA Nieuws Lotte Wijers gaat promoveren De afgelopen jaren heeft Lotte zich bezig gehouden met het vinden van oorzaken voor anusatresie. Op genetisch gebied heeft Lotte (nog) geen substantieel bewijs gevonden voor een belangrijk gen. Wel ontdekte ze dat de kans op het krijgen van een kind met anusatresie verhoogd is bij paren die een vruchtbaarheidsbehandeling hebben gehad en ook bij moeders met koorts, overgewicht, zwangerschapsvergiftiging, diabetes of epi lepsie tijdens de zwangerschap. Ze vond geen bewijs voor een preventief effect van foliumzuursupplementen. In het najaar van 2015 verwacht Lotte te pro moveren op dit onderzoek. Maar de zoektocht naar oorzaken voor anusatresie wordt zoveel mogelijk voortgezet. Ook onderzoek naar het

3 Nieuw onderzoek VACTERL associatie beloop van deze aan doening heeft onze aandacht. In samenwer king met vele Europese kinderchirurgen, onder zoekers en patiënten verenigingen gaan we hieraan verder werken ( net.eu). In september start Romy van de Putte met een vierjarig promotie onderzoek naar de oorzaken van de VACTERL associatie, een combinatie van aangeboren afwijkingen. Zij zal vooral kijken naar de rol van genen en DNA methylatie. Dit laatste is een proces dat belangrijk is bij het aan en uitzetten van genen betrokken bij de ontwikkeling tijdens de zwangerschap. Voor dit project wordt samen gewerkt met een aantal Nederlandse en inter nationale partners om van voldoende kinderen gegevens te krijgen. Onderzoek naar nierfalen Aangeboren vernauwingen van de urinewegen (zoals urethrakleppen en UPJ of UVJ stenose) zijn veelvoorkomende aangeboren afwijkingen en de belangrijkste oorzaak voor nierfalen bij kinderen. Dertien tot 50% van de kinderen met urethrakleppen ontwikkelen nierinsuffi ciëntie, maar we kunnen niet voorspellen welke kinderen dit zullen zijn. UPJ stenose kan verholpen worden door middel van een operatie, maar de vernauwing kan ook vanzelf verdwijnen. Er is al een paar factoren bekend, die iets kunnen zeggen over de toekomstige nierfunctie. Maar dit zijn meestal klinische kenmerken, die pas na de start van de behandeling of zelfs pas jaren later bepaald kunnen worden. Daarom wordt er binnen AGORA onderzoek ver richt om de kans op nierfalen te kunnen voor spellen op een moment dat de nieren nog goed functioneren. Hierbij kijken we niet alleen naar kenmerken zoals de ernst van de vernauwing of het type behandeling, maar worden ook genetische invloeden en allerlei factoren van moeder en kind tijdens de zwangerschap onderzocht door postdoc Loes van der Zanden. Voorspellen van complicaties hypospadie Hypospadie is een aangeboren afwijking bij jongentjes waarbij de plasbuis aan de onder kant van de penis eindigt. De meeste kinderen worden geopereerd als ze zo n 1 à 2 jaar zijn. Helaas ontstaan er bij een deel van de kinderen problemen, soms direct na de operatie, maar soms ook nog jaren later. Er zijn veel verschillende soorten problemen die kunnen ontstaan, zoals het openvallen van de wond (dehiscentie), een versmalling van de plasbuis (stenose) waardoor het plassen moeilijk is of een

4 gaatje in de plasbuis op de verkeerde plek (fistel). Omdat het meestal niet duidelijk is waarom de ene jongen wel problemen krijgt en de andere jongen niet, doen we binnen AGORA onderzoek naar factoren die invloed kunnen hebben op het ontstaan van deze problemen. We kijken daarbij naar de gezondheid van het kind, maar ook naar genetische factoren en bloot stellingen van het kind en zijn moeder tijdens de zwangerschap. We willen te weten komen welke factoren belangrijk zijn in het ontwikkelen van de problemen, zodat we daar op in kunnen spelen en in de toekomst deze problemen zoveel moge lijk kunnen voorkomen. Over een jaar hoopt arts onderzoeker Elsemieke Dokter de antwoorden te hebben gevonden. EURenOmics groot Europees onderzoek naar genetische oorzaken van nierafwijkingen Onlangs is de 2 e bijeenkomst geweest van het Europese project EURenOmics in Heidelberg. Europese onderzoekers, waaronder de AGORA onderzoekers Kirsten Renkema, Ernie Bongers en Nine Knoers, speuren met elkaar naar erfelijke oorzaken van allerlei aangeboren nierafwijkingen, zoals misvormde nieren, een mononier of een dubbelsysteem van de nieren. Voor een aantal patiënten is de oorzaak al gevonden, maar voor het merendeel van de patiënten wordt nog verder gezocht naar mogelijke oorzaken. Genetisch onderzoek naar schisis In samenwerking met de Universiteit van Bonn (Duitsland) wordt op dit moment een groot onderzoek uitgevoerd naar genetische oorzaken van schisis bij kinderen. Eind april brengen Michelle Thonissen, Iris van Rooij en Carine Carels een bezoek aan Bonn om de resultaten en vervolgstappen te bespreken. We zijn benieuwd wat dit zal opleveren. Toekomstplannen voor AGORA Psychologische impact van aandoeningen bij kinderen en patiënt gerapporteerde uitkomsten Recent is AGORA verder uitgebreid. Er wordt nu bij een selectie van kinderen ook informatie verzameld over de klinische follow up en de psychische impact van de aandoening bij deze kinderen. Op dit moment wordt bij kinderen met hypospadie nagevraagd of zij complicaties of problemen hebben ondervonden na een operatie voor hypospadie. Specifiek wordt gevraagd naar de impact die dit op het kind en zijn ouders heeft (gehad) en wat de huidige kwaliteit van leven is. Naar alle

5 waarschijnlijkheid zal dit type onderzoek in de toekomst voor meerdere aandoeningen gaan plaatsvinden. Er liggen al plannen klaar voor een aantal nier en urinewegafwijkingen. Lymfomen onder de loep Binnenkort zal Marjolijn Jongmans, klinisch geneticus, een aantal genen onderzoeken in een groep van patiënten met een lymfoom. Zij heeft 2 genen gevonden in enkele patiënten, die naast een lymfoom ook aangeboren afwijkingen of een geestelijke beperking hebben. En bij patiënten waarbij meer kinderkanker in de familie voorkomt. De vraag is nu of deze genen ook een rol spelen in kinderen die alleen een lymfoom hebben en de enige in de familie zijn met dit type kanker. Voedselvragenlijst In de huidige vragenlijsten voor de ouders van kinderen met aangeboren afwijkingen wordt een aantal vragen gesteld over voeding. Deze vragen gaan binnenkort vervangen worden door een uitgebreide voedselvragenlijst, die nog beter het gehele voedingspatroon van iemand kan bepalen. Deze vragenlijst wordt optioneel en digitaal aangeboden aan de ouders, nadat ze de algemene AGORA vragenlijsten hebben ingevuld. Een natuurlijk zijn hiervoor ook onderzoeksplannen. Heeft u vragen of opmerkingen n.a.v. deze nieuwsbrief, mail ons dan op: AGORA@ebh.umc.nl Graag willen we iedereen bedanken voor zijn of haar bijdrage aan 10 jaar AGORA! Op naar de volgende 10 jaar! AGORA projectleiding en projectteam