FACULTEIT. de politie: politiezone Gent. tens Nele. door Mert ( ) Promotor:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "FACULTEIT. de politie: politiezone Gent. tens Nele. door Mert (00707617) Promotor:"

Transcriptie

1 FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID de Agressiee tegen politie: perceptie van politieambtenarenn binnen politiezone Gent. Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de criminologische wetenschappen door Mert tens Nele ( ) Academiejaar Promotor: Prof. dr. VANDER BEKEN Tom Commissarissen: Prof. dr. PAUWELS Lieven DE BONDT Wendy 1

2 Trefwoordenlijst: Politie Agressie Opleiding Politiezone Gent Geweld 2

3 Verklaring inzake toegankelijkheid van de masterproef criminologische wetenschappen Ondergetekende, MERTENS Nele ( ).... geeft hierbij aan derden, zijnde andere personen dan de promotor (en eventuele co-promotor), de commissarissen of leden van de examencommissie van de master in de criminologische wetenschappen, [de toelating] [geen toelating] (schrappen wat niet past) om deze masterproef in te zien, deze geheel of gedeeltelijk te kopiëren of er, indien beschikbaar, een elektronische kopie van te bekomen, waarbij deze derden er uiteraard slechts zullen kunnen naar verwijzen of uit citeren mits zij correct en volledig de bron vermelden. Deze verklaring wordt in zoveel exemplaren opgemaakt als het aantal exemplaren waarin de masterproef moet worden ingediend, en dient in elk van die exemplaren ingebonden onmiddellijk na het titelblad. Datum: 16/05/2010 Handtekening: 3

4 Woord vooraf Deze masterproef werd geschreven in het kader van het behalen van de graad van Master in de criminologische wetenschappen. In dit voorwoord wens ik mijn dank te betuigen aan alle personen die bijgedragen hebben tot het realiseren van dit werk. Vooreerst wens ik Prof. dr. Tom Vander Beken te bedanken voor het aanvaarden van het promotorschap van deze masterproef. In het bijzonder wens ik mijn collega s te bedanken die zich gewillig lieten interviewen. Ook commissaris Erik Naudts en mevrouw Pascale Verschuere wens ik mijn dank te betuigen voor hun inbreng. Mijn ouders, broers en schoonzussen wens ik te bedanken voor de steun die ik de afgelopen weken, maanden en zelfs jaren, heb gekregen zodat ik niet alleen deze masterproef, maar tevens mijn hele studie Criminologie tot een goed einde kon brengen. Tot slot dank ik iedereen die mij met raad en daad heeft bijgestaan, zowel in goede als in kwade dagen. 4

5 Inhoudsopgave Inleiding... 7 Deel 1: Agressie tegen politie Theoretische luik... 9 Inleiding Agressie: begripsomschrijving Individueel psychologische benadering Frustratie agressie theorie Sociaal psychologische benaderingswijze Oorzaken van agressie Psychopathologie Frustratie agressie Instrumentele agressie Geweldmonopolie van de politie Geweld gehanteerd door de politie Dwang aangewend door de politie Studies over geweld tegen politie Inleiding Korea Frankrijk Nederland Politiezone Gent Wettelijke reactie op agressie Inleiding Wetgeving inzake geweld op het werk Inleiding Europese regelgeving inzake welzijn op het werk (1957) Welzijnswet GPI 48: Omzendbrief betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van het operationeel kader van de politiediensten (2006) Koninklijk besluit betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus (2007) GPI 62: omzendbrief betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus (2008) Regelgeving inzake welzijn op het werk binnen de Federale Politie Regelgeving inzake welzijn op het werk binnen politiezone Gent Dienst Personeelszorg Administratieve verplichting binnen politiezone Gent Formulier B Comité voor preventie en bescherming op het werk Belgisch Wetgeving inzake geweld tegen politie Belgisch Strafwetboek Weerspannigheid (art. 269 SW. ev.) Smaad (art ev.) Wijziging van het Strafwetboek in Opleiding geweldbeheersing

6 GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van het operationeel kader van de politiediensten (2006) Geweldbeheersing Basisniveau GPI 62 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus (2008) Besluit Deel 2: Perceptie van agressie binnen PZ Gent Inleiding Methodologie Casestudy Semi gestructureerde interviews Steekproeftrekking Achtergrond van de onderzoeker Foutenbronnen Introductie van het interview Topiclijst Het interview Administratieve formulieren (B. 80) Resultaten Perceptie van geweld Omgaan met geweld Gevolgen van geweld Opleiding Formulieren B Besluit Deel 3: Algemeen besluit Deel 4: Bibliografie Boeken Artikels Gesprekken Wetgeving Websites Overige Deel 5: Bijlagen Bijlage 1: Cijfergegevens Koreaans onderzoek Bijlage 2: Cijfergegevens Personeelszorg Bijlage 3: formulier B Bijlage 4: Vragen gesteld tijdens het interview Bijlage 5: Gegevens van de respondenten Bijlage 6: Cijfermateriaal inzake formulieren B

7 Inleiding Geweld tegen politie met 14 procent gestegen sinds 2000 kopt De Standaard begin De Morgen meldt dat er steeds meer politiemensen werkonbekwaam zijn door agressie. 2 Agressie door derden ten aanzien van geüniformeerde diensten komt blijkbaar alsmaar meer voor. Elke week lijken de media te rapporteren over gevallen van agressie waarbij de politie, het ziekenwagenpersoneel, het personeel van De Lijn of de NMBS betrokken zijn. 3 Velen hebben de mond vol van agressief gedrag door de politie, maar gezien de recente rellen in Brussel, waarbij allochtone bendes zich massaal tegen de politie keren, en de zonet aangehaalde voorbeelden, gaan er meer stemmen op om het agressief gedrag van de burger ten op opzichte van de politie in vraag te stellen. Tot op heden is er meer onderzoek naar agressie door de politie te vinden dan onderzoek naar geweld en agressie tegen politiediensten. De Nederlandse socioloog Jaap Timmer stelt in zijn boek Politiegeweld: geweldgebruik van en tegen politie in Nederland 4, dat geweld door burgers tegen politie niet of onvoldoende geregistreerd wordt, waardoor er ook geen gegevens voor handen zijn inzake de omvang van het probleem. In een artikel uit Windesheim Brabants Dagblad pleit Timmer voor een betere analyse van gewelddelicten tegen politie, zodat er meer lering uit kan worden uit getrokken. 5 Ook in de praktijk erkent men meer en meer deze problematiek. In Mechelen waren er recentelijk ook problemen waarbij de politie werd aangevallen. De burgemeester van Mechelen, Bart Somers, pleit voor nultolerantie in zijn stad, want: Wie aan de politie raakt, raakt aan de staat, aan de stad en aan het gerecht en dat is onduldbaar. Geweld tegen de politie is onaanvaardbaar. 6 De afgelopen jaren heeft men zowel in de praktijk als op wetgevend vlak veel aandacht besteed aan de burger als slachtoffer van misdrijven, calamiteiten, zware incidenten en andere. Bij een goede slachtofferzorg hoort echter ook een adequate opvang door de hulpverleners. Politiemensen zijn vaak de eerste hulpverleners waarmee het slachtoffer in aanraking komt en de manier waarop politie omgaat met stressvolle en agressieve situaties heeft dan ook consequenties voor de opvang en begeleiding van het slachtoffer. De centrale 1 Geweld tegen politie met 14 procent gestegen sinds 2000, De Standaard, 12/01/2010 [WWW]. 2 Steeds meer agenten werkonbekwaam door agressie, De Morgen, 05/03/2010 [WWW]. 3 CAES, J., FONTEYN, E., e.a., Handleiding Welzijn op het werk: Stapsgewijs naar een beleid voor agressiebeheersing, december 2009, p.4. 4 TIMMER, J., Politiegeweld: Geweldgebruik van en tegen politie in Nederland, Kluwer, 2005, p Strenger optreden tegen geweld tegen politie, Brabants Dagblad, 26/05/ Somers voert nultolerantie in voor geweld tegen politie, Open VLD, 16/03/

8 onderzoeksvraag in deze masterproef is dan ook welke noden en verwachtingen hebben politiemensen ten aanzien van agressie op de werkvloer. Deze onderzoeksvraag kunnen we opdelen in verschillende deelvragen: (1) Wat wordt gedefinieerd en ervaren als agressie? (2) Welke strategieën zijn er ontwikkeld om met die agressie om te gaan? (3) Welke gevolgen heeft agressie op het dagdagelijkse (professioneel) leven van politiemensen? en (4) Kan men zich voorbereiden op agressie? Deze masterproef bestaat uit twee luiken waarbij aan de hand van divers onderzoeksmateriaal bovenstaande vragen worden beantwoord. Het eerste luik van deze proef is voornamelijk een literatuurstudie waarbij ik me baseer op internationale en nationale literatuur om na te gaan hoe stress, geweld en agressie formeel worden gedefinieerd. Vervolgens geef ik een overzicht over nationaal en internationaal onderzoek naar agressie tegen politie en hoe politiemensen hiermee omgaan. Op het einde van dit eerste luik geef ik weer welke wetgevende reacties er zijn ontwikkeld over agressie tegen politiemensen. Het tweede luik van deze masterproef bevat het empirisch onderzoek dat werd uitgevoerd binnen de politiezone Gent. Het materiaal van dit onderzoek is verzameld aan de hand van semi-gestructureerde interviews met interventie-inspecteurs en een analyse van de formulieren B80. Met dit formulier meldt iedere medewerker elke confrontatie met geweld. In de gesprekken staat centraal wat deze inspecteurs als agressief gedrag beschouwen, hoe ze omgaan met agressie, in welke mate ze tevreden zijn over de zorg en opvang die hen wordt aangeboden en hoe agressie een invloed heeft op hun (professioneel) leven? In de analyse zal ik nagaan welke verschillen en gelijkenissen er zijn tussen de inspecteurs in de manier waarop ze agressie definiëren en ermee omgaan en hoe ze het politioneel beleid ten aanzien van agressie evalueren. In de conclusie van deze masterproef koppel ik mijn resultaten uit de literatuur en het eigen onderzoek terug naar de centrale onderzoeksvraag, i.e. welke noden en verwachtingen leven er bij politie-inspecteurs die in de uitvoering van hun werk geconfronteerd worden met agressie. Daarbij zal ik enkele aanbevelingen formuleren naar beleid toe. 8

9 Deel 1: Agressie tegen politie Theoretische luik Inleiding Deze masterproef handelt over agressie tegen politie. Daarom is het belangrijk eerst het begrip agressie te definiëren. Verder wordt onder deze paragraaf de invulling van het geweldmonopolie van de politie en het begrip dwang nader omschreven. Hierbij wordt zowel met het internationale als het nationale niveau rekening gehouden. In het volgende hoofdstuk van dit onderdeel wordt er nagegaan welke kennis er reeds voor handen is over agressie tegen de politie. Ik onderzoek of er wetenschappelijk onderzoek voor handen is uit andere landen. In het derde hoofdstuk van dit theoretische luik worden de reacties op het geweld tegen politie naderbij bekeken. Hierbij wordt de Welzijnswet beschreven en tevens de strafrechtelijke opvolging van geweld tegen politie, aangezien er enkele wetswijzigingen werden doorgevoerd. Een laatste onderdeel van het derde hoofdstuk handelt over de training en opleiding die de politie-inspecteur krijgt inzake geweldbeheersing met en zonder vuurwapen. Dit onderdeel toont aan hoe de politie het personeel voorbereidt op het gebruik van geweld. 1. Agressie: begripsomschrijving Er zijn verschillende stromingen van waaruit men het fenomeen agressie theoretisch kan benaderen. In deze paragraaf zullen er drie worden besproken, met name de individueelpsychologische, de frustratie-agressie en de sociaal-psychologische benaderingswijze Individueel-psychologische benadering Het werk van Sigmund Freud was een tijd lang toonaangevend. Hij benadert het fenomeen agressie op een individueel-psychologische wijze, waarbij het wordt opgevat als een aangeboren kracht die binnen de persoon werkzaam is. De neiging om te doden en te vernietigen, zit in de mens verankerd en kan volgens Freud nooit worden uitgebannen, maar het is wel mogelijk om ze van richting te veranderen. 7 7 WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p.10. 9

10 Wanneer er echter druk wordt uitgeoefend op de persoon, bijvoorbeeld in de vorm van maatschappelijke sancties, dan wordt de destructieve kracht geactiveerd, met als gevolg dat er gewelddaden en zelfs zelfdestructie zullen optreden. Volgens Freud moet agressie opgevat worden als een aangeboren kracht die binnen de persoon werkzaam is. Hierbij is het echter moeilijk na te gaan of het optreden van agressief gedrag het gevolg is van die interne krachten. In de theorie van Freud neemt de catharsis-hypothese een centrale plaats in. Catharsis betekent reiniging of loutering. Er wordt verondersteld dat de mens beschikt over een bepaalde hoeveelheid energie die ontladen moet worden. Wanneer deze ontlading is gebeurd, zal ook de agressieve energie een acceptabel niveau hebben bereikt. Freud heeft hiermee niet willen beweren dat men zijn agressie ongebreideld mag uiten. Integendeel, hij is van oordeel dat de cultuur zich tegen agressie moet weren. Hij benadrukt daarbij de positieve rol die de zogenaamde vredelievende elite hierin kan spelen 8. Er moet worden opgemerkt dat de agressiedaad niet op zichzelf staat en niet los kan gezien worden van de sociale context waarin ze plaatsvindt. Agressie kan niet als een individuele zaak beschouwd worden, omdat er steeds een tegenpartij is, ofwel een persoon ofwel de eigendom van een persoon. In de catharsis-hypothese daarentegen wordt met het slachtoffer en de sociale omgeving op geen enkel moment rekening gehouden Frustratie-agressie theorie Het werk van Freud heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de frustratie-agressie hypothese van Dollard. In 1939 hebben Dollard en collega s het boek Agression and Frustration uitgebracht. Het is een van de invloedrijkste werken inzake agressie. Dit boek poneert twee stellingen die samen de frustratie-agressie hypothese vormen. Ten eerste stelt de hypothese dat frustratie ontstaat doordat het individu wordt belet een vooropgezet doel te bereiken, wat steeds tot agressie leidt. Ten tweede stelt de hypothese dat alle vormen van agressie voortkomen uit frustratie. 10 Ze gaan er niet meer zoals Freud van uit dat agressie alleen een aangeboren kracht is die binnen de persoon werkzaam is, maar ze hechten groot belang aan omgevingsfactoren WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p Ibid., p BREHM, S., KASSIN, S., FEIN, S., MERVIELDE, I. en VAN HIEL, A., Sociale Psychologie, Academia Press, Gent, 2006, p WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p

11 Van frustratie is sprake als een persoon belemmerd wordt of zich belemmerd voelt in het bereiken van een bepaald doel. Eenmaal men gefrustreerd is, is de kans groot dat hij agressief gedrag zal vertonen. Een belangrijke aanname van deze hypothese is dat elke verhindering van een agressieve handeling eveneens agressie oproept, die op zijn beurt leidt tot een verhoging van agressie. De agressiedaad heeft daarbij tot doel een persoon of een object te kwetsen. Agressie wordt niet steeds veruiterlijkt in fysieke gewelddaden, het kan ook aanwezig zijn in gefantaseerde dagdromen of wraakplannen. 12 Deze hypothese haalt tevens de verplaatsing (displacement) van de agressie aan onder bepaalde omstandigheden. Hierbij richt men zijn agressie niet alleen naar de oorzaak van de frustratie, maar ook tegen personen die niets met de frustratie te maken hebben. Als voorbeeld wordt gegeven: men heeft een discussie gehad met de baas op het werk en s avonds gaat men vitten op de partner. De partner moet de frustratie van de werkdiscussie bekopen. 13 Leonard Berkowitz heeft als aanhanger van de frustratie-agressie hypothese toch enkele opmerkingen bij deze theorie. Volgens hem moet frustratie niet steeds leiden tot agressie en is frustratie niet steeds aanwezig wanneer er agressief gedrag wordt vertoond. Agressie is veel complexer dan Dollard liet uitschijnen. Berkowitz haalt de emotionele toestand van de agressor (woede of algemene arousal ) aan als trigger voor agressie Sociaal-psychologische benaderingswijze Als laatste in de reeks beschouwingen zal agressie in het kader van de sociaal-psychologische benaderingswijze worden toegelicht. Het belang van de sociale context waarin een agressiedaad wordt begaan, wordt hier benadrukt. In deze theorie wordt zowel het individuele als het contextuele aspect betrokken. Arnold Buss definieert agressie als: een handeling waarbij schadelijke prikkels aan een ander organisme worden toegebracht 15. Hierbij wordt specifiek geformuleerd dat de agressie tegen een ander moet gericht zijn, zelfmoord en andere vormen van zelfvernietiging wordt door Buss niet gezien als daden van agressie, door Freud en de frustratie-agressie theoretici daarintegen wel. Tevens wordt het begrip intentie niet in de definitie opgenomen. Hij heeft dit uit praktische overwegingen gedaan, om die reden hebben Wiegman, Baarda en Seydel agressie als volgt geherdefinieerd: een daad waarbij iemand een andere of andere personen 12 WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p BREHM, S., KASSIN, S., FEIN, S., MERVIELDE, I. en VAN HIEL, A., Sociale Psychologie, Academia Press, Gent, 2006, p WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p Ibid., p

12 benadeelt of kwetst, terwijl die persoon van tevoren zou moeten weten dat zijn gedrag negatieve gevolgen voor de andere(n) heeft. 16 In deze definitie staat centraal dat een agressiedaad zich steeds afspeelt in een sociale context. Men spreekt in deze theorie ook over een indirecte vorm van agressie. Hiermee bedoelt men dat het slachtoffer niet aanwezig is wanneer de agressieve daden worden gesteld, wanneer bijvoorbeeld het bezit van iemand anders wordt beschadigd en de bezitter niet aanwezig is ten tijde van de beschadigingen. Ook roddelen is een vorm van indirecte agressie. De agressie wordt hierbij op verbale wijze geuit. Onder deze definitie van agressie valt een breed scala van gedragingen, zoals de meeste vormen van crimineel gedrag, maar ook vele in het dagelijkse leven frequent voorkomende gedragingen, zoals spotten en afkraken. 17 In deze masterproef wordt deze laatste theorie onderschreven. Men gaat er ook van uit dat agressie tegen iemand, in dit geval de politie-inspecteur, wordt gepleegd, met de intentie deze te kwetsen. De motieven hiervoor liggen zowel in de agressor als in de omgeving Oorzaken van agressie Agressie is op te vatten als een complex verschijnsel dat door vele factoren wordt bepaald en waarbij verschillende doelstellingen worden nagestreefd. Men kan drie oorzaken van agressie onderscheiden: psychopathologie, frustratie en instrumentele agressie Psychopathologie Men verklaart agressie aan de hand van psychiatrische ziektebeelden. Er zijn verschillende psychiatrische beelden die aanleiding kunnen geven tot agressie. Iemand kan tijdens een psychose, een toestand waarin dingen worden waargenomen die er objectief gezien niet zijn, gewelddadig worden. Men kan stemmen horen die hen opdrachten geven. Agressie bij mensen met een psychische stoornis is het gevolg van een innerlijk proces, waarop de omgeving maar geringe invloed heeft. Iemand die stemmen hoort en daaraan gehoorzaamt door een ander kwaad te doen, reageert niet in de eerste plaats op het gedrag van een ander. 16 WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p Ibid., p

13 Hij handelt vanuit een innerlijke drang. Het slachtoffer is eerder slachtoffer van het toeval, men is op de verkeerde plaats op het verkeerde moment. 18 Deze oorzaak van agressie valt buiten de definitie van agressie die in deze proef wordt gehanteerd, gezien hier geen sprake is van moedwilligheid. De agressor heeft geen vat op het gedrag. Dit onderdeel werd volledigheidshalve toegevoegd Frustratie-agressie Agressie kan een directe reactie zijn op wat iemand is overkomen. Hij voelt zich tekort gedaan, niet begrepen of miskend. Hier wordt dan gesproken over frustratie-agressie, omdat frustraties bij de agressor de aanleiding vormen voor zijn gedrag. Frustratie-agressie kan ondermeer veroorzaakt worden door regelgeving en procedures te stellen boven de belangen van de burger of door deze burger respectloos en onverschillig te behandelen. Het gedrag is voornamelijk emotioneel. 19 Met deze agressie komen de inspecteurs veel in contact, aangezien de burgers gefrustreerd raken door de lange en logge justitiële procedures Instrumentele agressie Met de instrumentele agressie wenst de agressor iets te bereiken met zijn agressie. Agressie wordt als het ware als instrument gebruikt om een vooropgesteld doel te bereiken door te manipuleren of te dreigen. Men is er zich van bewust dat wanneer men dergelijk gedrag stelt, het doel zal worden bereikt. Deze vorm van agressie is resultaatgericht. Wanneer men in het verleden succes had met dergelijk gedrag, zal men het niet nalaten dit gedrag nogmaals te stellen om terug zijn zin te krijgen. Een andere persoon die vaststelt dat dergelijk gedrag succesvol blijkt, zal zich uitgenodigd voelen om dat gedrag te kopiëren. Wanneer niemand optreedt tegen dit gedrag, zal het in stand worden gehouden, waardoor meer personen of organisaties slachtoffer zullen worden KLAASSEN, A., Agressiebeheersing, Kluwer, 2003, Rotterdam, p Ibid., p Ibid., p

14 Om zijn doel te bereiken zal men niet alleen fysieke agressie aanwenden, men zal tevens gebruik maken van verbale agressie, zoals schelden of van psychologische agressie, zoals roddelen. 21 Politiemensen worden vaak met deze vorm van agressie geconfronteerd. Men dient daarom stil te staan bij de reactie die moet worden gegeven op agressie en geweld tegen politie. De wetgever moet hier zijn verantwoordelijkheid nemen en aan de burger duidelijk maken dat dergelijk gedrag ongehoord is en dat er ook een bestraffing op staat wanneer men zich hier schuldig aan maakt. Hoe men in België hierop reageert en handelt, wordt in het derde deel van dit theoretische gedeelte verder uitgewerkt Geweldmonopolie van de politie Een staat verbiedt in principe het gebruik van geweld door zijn onderdanen en geven het recht om geweld toe te passen aan de openbare macht waar de politie deel van uitmaken. 22 De politie is de uitvoerder van het wettelijk monopolie op het gebruik van geweld door de overheid. Wanneer we de politiediensten internationaal vergelijken, dan blijkt het geweldsmonopolie de enige constante te zijn. 23 Wanneer een politie-inspecteur gebruik maakt van geweld en eventueel van zijn bewapening, moet er wel rekening gehouden worden met de bepalingen in de Wet op het Politieambt van 5 augustus 1992 (verder WPA). Daarin staat nauwgezet omschreven wat wettelijk geweld inhoudt. Bij het aanwenden van geweld moet de politieambtenaar drie principes hoog in het vaandel dragen: proportionaliteit, legaliteit en opportuniteit. Geweld kan op twee manier opgevat worden. Ten eerste geweld waar men als politieambtenaar aan bloot wordt gesteld en ten tweede, geweld dat de politieambtenaar soms moet aanwenden om zijn functie uit te oefenen. Hier zal enkel het geweld en de dwang die de politie kan en mag gebruiken, worden besproken. Lager in deze masterproef wordt er dieper ingegaan op agressie tegen de politie aan de hand van de wettelijke bepalingen. 21 KLAASSEN, A., Agressiebeheersing, Kluwer, 2003, Rotterdam, p geraadpleegd op 26/04/ PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing Opleiding specialisten, Brussel, 13/02/2009, p

15 Geweld gehanteerd door de politie Onder geweld dat toegepast wordt door de politieambtenaren kan men verstaan: elke dwangmatige kracht van meer dan geringe betekenis, uitgeoefend op personen, zaken of dieren 24. Het gebruik van geweld staat zeer duidelijk bepaalt in de WPA onder artikel : Bij het vervullen van zijn opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie kan elke politieambtenaar, rekening houdend met de risico's die zulks meebrengt, geweld gebruiken om een wettig doel na te streven dat niet op een andere wijze kan worden bereikt. Elk gebruik van geweld moet redelijk zijn en in verhouding tot het nagestreefde doel. Aan elk gebruik van geweld gaat een waarschuwing vooraf, tenzij dit gebruik daardoor onwerkzaam zou worden. Gezien het gebruik van geweld inhoudt, dat er enkele fundamentele vrijheden van de burger worden ingeperkt, is het noodzakelijk dat geweld goed omschreven staat. Hieronder vallen tevens alle technieken teneinde een persoon te neutraliseren, gaande van de gewone aanmaning, het eenvoudig vastnemen, de armklem tot de doding. Alle daden van materiële dwang om een persoon te vatten of om zich over een zaak meester te maken (bijvoorbeeld intrappen van een deur of inslaan van een venster). Elk gebruik van wapens en vuurwapens. Elk gebruik van een bijzonder middel waaronder het gebruik van spijkereggen, waterkanonnen en zelfs het gebruik van peperspray valt. 26 Er zijn vier vormen van geweld te onderscheiden, namelijk het fysiek geweld (de aantasting van de fysieke integriteit), het psychisch geweld (het uitoefenen van druk op mensen door ze angst aan te jagen), het verbaal geweld (schelden en dreigen) en het structureel geweld (het situeert zich binnen het kader van ongelijkheid tussen personen binnen de samenleving). 27 Geweld aangewend door politiepersoneel veronderstelt het gebruik van een dwangmatige kracht. Het vrijwillig ondergaan van een beperking van een fundamenteel recht is het gevolg van dwang, maar niet van geweld. Geweld veronderstelt een inbreuk op een fundamenteel recht of vrijheid waarbij een fysieke of psychische dwang wordt uitgeoefend van meer dan geringe betekenis. Wanneer dit geweld wordt uitgeoefend volgens wettelijke en ethische principes is er sprake van rechtmatig handelen. Daarenboven dient de politieambtenaar, naast het gebruik van fysieke kracht, bij de uitoefening van geweld, in principe gebruik te maken 24 PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing Opleiding specialisten, Brussel, Politie, 13/02/2009, p X, Wet op het Politieambt, 05/08/ X, Opleiding geweldbeheersing deel I definities, wettelijke basis en deontologie: Politionele deontologie, Vast comité voor pedagogische ondersteuning, Brussel, 23/04/2006, p Ibid., p

16 van de middelen die hem daartoe door de bevoegde overheden ter beschikking werden gesteld, zgn. de bewaping Dwang aangewend door de politie Onder dwang wordt verstaan, iedere maatregel (bevel, vraag, terechtwijzing, fysiek en psychisch geweld, enz.) die een verplichting, een verbod of een gebod inhoudt, die een mens ertoe verplicht iets te doen of te laten. Dwang als politiemaatregel betekent dus het gebruik van een bepaalde autoriteit en een bepaalde capaciteit om een gegeven weerstand te overwinnen. De aard en de omvang van die weerstand zal bepalen in hoeverre dwang legaal of illegaal is, geoorloofd of niet geoorloofd is. 29 Het begrip dwang moet in ruime zin geïnterpreteerd worden. Dwangmiddelen gaan van het oppakken van een persoon tot het gebruik van het waterkanon en pepperspray. Ook het tot stilstand brengen van een voertuig en het binnendringen van een gebouw worden als dwang beschouwd. Bepaalde vormen van niet-fysieke dwang vallen hier ook onder zoals bijvoorbeeld het preventief plaatsen van een dranghekken. Zelfs het eenvoudig interpelleren van een persoon is reeds een dwangmiddel. 30 Onder het begrip dwangmiddel verstaat men niet alleen de materiële dwang in de zin van fysiek of psychisch geweld, maar ook de aantasting van de individuele vrijheden, zoals de vrijheidsberoving, de identiteitscontroles, de fouilleringen, het boeien, de inbeslagneming en de huiszoeking PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing Opleiding specialisten, Brussel, 13/02/2009, p Ibid., p X, Cursus Geweldbeheersing Deel I, definities, wettelijke basis en deontologie Politionele deontologie Politie, Brussel, 12/05/2006, p PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing Opleiding specialisten, Brussel, Politie, 13/02/2009, p

17 2. Studies over geweld tegen politie Inleiding Het gebruik van geweld door de politie, maar vooral het misbruik van geweld door de politie, was vaak het studieonderwerp voor onderzoekers. De klemtoon lag vooral op het voorkomen van excessief gebruik van geweld door de politie en hoe kon men de burger het beste beschermen. Ook in de media werd vooral melding gemaakt van politiebrutaliteiten en vuurwapengebruik door de politie. Er is evenwel opmerkelijk dat er een groot gebrek is aan studies die het geweld van de burger tegen de politie in kaart brengen. 32 Hieromtrent werd een studie gemaakt in Korea, die hieronder wordt uitgelegd. Tevens werd cijfermateriaal gevonden inzake geweld tegen de politie in Frankrijk, maar geen uitgebreid onderzoek. In Nederland heeft de Universiteit van Utrecht onderzoek ter zake verricht. In België werd nog geen uitgebreide studie gedaan inzake geweld tegen de politie. Er werd enkel cijfermateriaal aangetroffen in de jaarverslagen van de politiezone Gent Korea Uit een studie over geweld van burgers tegen de Koreaanse politie uit 2007 blijkt dat er veel agressie is tegen hen. In het onderzoek worden twee categorieën onderscheiden, reactief en proactief geweld. Met reactief geweld bedoelt men geweld aangewend door de burger als reactie op de tussenkomst van de politie, het geweld treedt op wanneer de politie overgaat tot het arresteren van een verdachte. Met proactief geweld bedoelt men dat de agressor geweld gebruikt zonder dat er een aanwijsbare reden kan gegeven worden. Het is belangrijk om stil te staan bij het begrip proactief geweld, omdat het kan wijzen op het negatieve beeld dat het Koreaanse publiek heeft van hun politie. Wanneer men reeds in contact kwam met de Koreaanse politie, is het mogelijk dat men een negatieve perceptie heeft van het korps en dat kan werken als een katalysator voor geweld. Men kan pas het proactief geweld goed verklaren en begrijpen, wanneer men voldoende notie heeft van hoe de Koreaanse burger de politie ziet. Als de burger de politie beschouwt als corrupt en oneerlijk, heeft dat een invloed op de reactie van de burger naar de politie ROH, S. en CHOO, T., Citizen violence against Korean Police, Crime and Justice International, maart/april 2007, p Ibid., p

2017 SV vragen naar. fax

2017 SV vragen naar. fax KB Anke Van dermeersch Grote Markt 1 2000 Antwerpen Alle briefwisseling te richten aan het college van burgemeester en schepenen, Grote Markt I, 2000 Antwerpen I. L _j uw bericht van 9 februari 2017 uw

Nadere informatie

Eigen Regie Friesland

Eigen Regie Friesland Protocol Agressie en Geweld Belang van dit protocol. Medewerkers van Eigen Regie Friesland kunnen doordat zij werken met een kwetsbare doelgroep in aanraking komen met gevoelens van onmacht welke bij deelnemers

Nadere informatie

Basisdocument werkgroep LPA Agentschap Jongerenwelzijn: Interventie politie agressie-incident in het kader van jongerenwelzijn

Basisdocument werkgroep LPA Agentschap Jongerenwelzijn: Interventie politie agressie-incident in het kader van jongerenwelzijn Nota Lokale Politie Antwerpen Hoofdcommissariaat Oudaan 5 2000 Antwerpen Basisdocument werkgroep LPA Agentschap Jongerenwelzijn: Interventie politie agressie-incident in het kader van jongerenwelzijn Context:

Nadere informatie

Het kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996

Het kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996 Het kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996 Welzijnsdag 12 november 2012 1 Inhoudsopgave Korte schets wetgeving De risicoanalyse Preventiemaatregelen Rolverdeling in

Nadere informatie

JAARVERSLAG VAN DE IDPB DEEL VII Bis : Inlichtingen betreffende de preventie van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk.

JAARVERSLAG VAN DE IDPB DEEL VII Bis : Inlichtingen betreffende de preventie van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk. JAARVERSLAG VAN DE IDPB DEEL VII Bis : Inlichtingen betreffende de preventie van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk. Doel Toelichting Het jaarverslag heeft enerzijds tot doel een samenvatting

Nadere informatie

Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer. Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement

Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer. Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement Inhoudsopgave Psychosociale risico s? De nieuwe wetgeving De psychosociale risicoanalyse

Nadere informatie

Psychosociale risico s. Hoe kan Securex u ondersteunen?

Psychosociale risico s. Hoe kan Securex u ondersteunen? Psychosociale risico s Nieuwe wetgeving Hoe kan Securex u ondersteunen? Inhoudstafel De nieuwe wetgeving 1. Toepassingsgebied 2. Wat zijn psychosociale risico s? Welke maatregelen moet de werkgever treffen?

Nadere informatie

Aanvraag toestemming voor het inzetten van vrijwilligers voor het uitvoeren van bewakingsactiviteiten 1

Aanvraag toestemming voor het inzetten van vrijwilligers voor het uitvoeren van bewakingsactiviteiten 1 1/6 Bijlage 1: Aanvraag toestemming voor het inzetten van vrijwilligers voor het uitvoeren van bewakingsactiviteiten 1 1. Datum aanvraag: ------------------------------------------ Gegevens over het evenement

Nadere informatie

Koninklijk besluit van 11 juli 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S

Koninklijk besluit van 11 juli 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S Koninklijk besluit van 11 juli 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S. 18.7.2002) Omzetting in Belgisch recht van de kaderrichtlijn 89/391/EEG

Nadere informatie

Nieuwsbrief politie. Nummer 21 Brussel, 22 september Agenten van politie Bewapening en sociale promotie

Nieuwsbrief politie. Nummer 21 Brussel, 22 september Agenten van politie Bewapening en sociale promotie Lokale en Regionale Besturen Nieuwsbrief politie Nummer 21 Brussel, 22 september 2016 Agenten van politie Bewapening en sociale promotie 1 Op het onderhandelingscomité voor de politiediensten van 17 februari

Nadere informatie

DE GEÏNTEGREERDE POLITIE

DE GEÏNTEGREERDE POLITIE Problemen van de politie bij de aanpak van potentiele agressie op het terrein Studiedag 18/11/2016 1 DE GEÏNTEGREERDE POLITIE 1 Gemeentepolitie Rijkswacht Gerechtelijke politie Geïntegreerde politie op

Nadere informatie

Voetbalfederatie Vlaanderen - Klachten over geweld bij voetbalwedstrijden

Voetbalfederatie Vlaanderen - Klachten over geweld bij voetbalwedstrijden SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 553 van TOM VAN GRIEKEN datum: 21 april 2015 aan PHILIPPE MUYTERS VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT Voetbalfederatie Vlaanderen - Klachten over geweld bij voetbalwedstrijden

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk.

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk. FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG ------ Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk. ------ Advies nr. 125 van 18 april 2008 over het ontwerp van koninklijk besluit

Nadere informatie

MINISTERIE VAN TEWERKSTELLING EN ARBEID Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk

MINISTERIE VAN TEWERKSTELLING EN ARBEID Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk MINISTERIE VAN TEWERKSTELLING EN ARBEID ------ Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk ------ Advies nr. 16 van 16 oktober 1998 met betrekking tot een ontwerp van koninklijk besluit betreffende

Nadere informatie

Training Omgaan met Agressie en Geweld

Training Omgaan met Agressie en Geweld Training Omgaan met Agressie en Geweld 2011 Inleiding In veel beroepen worden werknemers geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag, waaronder agressie. Agressie wordt door medewerkers over het algemeen

Nadere informatie

Procedure voor het melden van een veronderstelde integriteitsschending in de federale administratieve overheid door haar personeelsleden

Procedure voor het melden van een veronderstelde integriteitsschending in de federale administratieve overheid door haar personeelsleden Procedure voor het melden van een veronderstelde integriteitsschending in de federale administratieve overheid door haar personeelsleden Wie kan melden? - Elk statutair personeelslid, elke stagiair of

Nadere informatie

Wetsontwerp tot aanvulling en wijziging van het Sociaal Strafwetboek en verscheidene bepalingen van sociaal strafrecht.

Wetsontwerp tot aanvulling en wijziging van het Sociaal Strafwetboek en verscheidene bepalingen van sociaal strafrecht. 9 februari 2016 Mevrouw, Mijnheer, Wetsontwerp tot aanvulling en wijziging van het Sociaal Strafwetboek en verscheidene bepalingen van sociaal strafrecht. Voorafgaand: Het wetsontwerp tot aanvulling en

Nadere informatie

- 91 HOOFDSTUK XV DADEN DIE PSYCHOSOCIALE RISICO S INHOUDEN, MET INBEGRIP VAN STRESS, GEWELD, PESTERIJEN EN ONGEWENST SEKSUEEL GEDRAG OP HET WERK

- 91 HOOFDSTUK XV DADEN DIE PSYCHOSOCIALE RISICO S INHOUDEN, MET INBEGRIP VAN STRESS, GEWELD, PESTERIJEN EN ONGEWENST SEKSUEEL GEDRAG OP HET WERK - 91 HOOFDSTUK XV DADEN DIE PSYCHOSOCIALE RISICO S INHOUDEN, MET INBEGRIP VAN STRESS, GEWELD, PESTERIJEN EN ONGEWENST SEKSUEEL GEDRAG OP HET WERK Artikel 281 - Principe Daden die psychosociale risico s

Nadere informatie

Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken Algemene Directie Crisiscentrum Geïntegreerde permanentie

Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken Algemene Directie Crisiscentrum Geïntegreerde permanentie Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken Algemene Directie Crisiscentrum Geïntegreerde permanentie Mevrouw en Mijnheer de Burgemeester via de Provinciegouverneurs, de Hoge Ambtenaar van de Brusselse

Nadere informatie

Art. 33 van de WZW verplicht elke WG een IDPBW op te richten, waarin minstens één PAwerknemer

Art. 33 van de WZW verplicht elke WG een IDPBW op te richten, waarin minstens één PAwerknemer Nr. 910 Brussel, 12 januari 2010 BETREFT: MOGELIJKHEID VOOR MEERDERE WERKGEVERS TOT OPRICHTING VAN EEN GEMEENSCHAPPELIJKE INTERNE DIENST VOOR PREVENTIE EN BESCHERMING OP HET WERK (GIDPBW). 1. Wetgeving

Nadere informatie

Protocol veilig klimaat

Protocol veilig klimaat Protocol veilig klimaat Onze school wil een veilige school zijn voor iedereen. Kernwoorden hierbij zijn respect voor en acceptatie van elkaar. Een goede samenwerking tussen personeel, ouders/verzorgers

Nadere informatie

Oprichting van een gemeenschappelijke interne dienst voor preventie en bescherming op het werk

Oprichting van een gemeenschappelijke interne dienst voor preventie en bescherming op het werk Oprichting van een gemeenschappelijke interne dienst voor preventie en bescherming op het werk Inleiding Krachtens de welzijnswet dient elke werkgever een interne dienst voor preventie en bescherming op

Nadere informatie

Codex over het welzijn op het werk. Boek I.- Algemene beginselen. Titel 2. Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid

Codex over het welzijn op het werk. Boek I.- Algemene beginselen. Titel 2. Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid Codex over het welzijn op het werk Boek I.- Algemene beginselen Titel 2. Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid Omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn 89/391/EEG van de Raad

Nadere informatie

Agressieprotocol«1» 1. Vooraf

Agressieprotocol«1» 1. Vooraf Agressieprotocol«1» 1. Vooraf 1.1. Definities Onder agressie wordt verstaan het gehele scala van voorvallen of situaties waarbij een werknemer psychisch of fysiek wordt lastiggevallen, bedreigd of aangevallen

Nadere informatie

Melding ongewenst gedrag

Melding ongewenst gedrag Melding ongewenst gedrag Wat zijn agressie en geweld? De definitie van agressie en geweld, zoals die door Veilige Publieke Taak gehanteerd wordt, luidt: Het welbewust verbaal uiten, gebruiken van fysieke

Nadere informatie

MINISTERIE VAN TEWERKSTELLING EN ARBEID Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk

MINISTERIE VAN TEWERKSTELLING EN ARBEID Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk MINISTERIE VAN TEWERKSTELLING EN ARBEID ------ Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk ------ Advies nr. 17 van 16 oktober 1998 met betrekking tot een ontwerp van koninklijk besluit en een

Nadere informatie

Protocol Hulp aan leerling en personeel

Protocol Hulp aan leerling en personeel Protocol Hulp aan leerling en personeel IV PROTOCOL Agressie, geweld, seksuele intimidatie, discriminatie en pesten binnen de school (Dit protocol is gebaseerd op het beleidsplan in bijlage I) Hieronder

Nadere informatie

Arbeidsongevallen. Steven Van den Broeck Directie TWW Antwerpen FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg

Arbeidsongevallen. Steven Van den Broeck Directie TWW Antwerpen FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Arbeidsongevallen Steven Van den Broeck Directie TWW Antwerpen FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg steven.vandenbroeck@werk.belgie.be 5 juni 2018 1 Inhoud 1. Wetgeving 2. EHBO 3. Vergoeding

Nadere informatie

Molenstraat 25 8331 HP Steenwijk Tel/fax 0521-512820 directie@clemensschool.nl. Protocol voor opvang bij ernstige incidenten. Sint Clemensschool

Molenstraat 25 8331 HP Steenwijk Tel/fax 0521-512820 directie@clemensschool.nl. Protocol voor opvang bij ernstige incidenten. Sint Clemensschool Molenstraat 25 8331 HP Steenwijk Tel/fax 0521-512820 directie@clemensschool.nl Protocol voor opvang bij ernstige incidenten Sint Clemensschool School Sint Clemensschool Bevoegd gezag Stichting Catent Bestuursnummer

Nadere informatie

Vragenlijst monitor VPT Provincie Zeeland. Nulme&ng

Vragenlijst monitor VPT Provincie Zeeland. Nulme&ng Vragenlijst monitor VPT Provincie Zeeland Nulme&ng Nulme7ng. In het landelijk programma Veilige Publieke Taak worden er door het ministerie van Binnenlandse Zaken acht maatregelen genoemd die belangrijk

Nadere informatie

Strafbepalingen Wet Welzijn en Codex Sociaal Strafwetboek 1/4

Strafbepalingen Wet Welzijn en Codex Sociaal Strafwetboek 1/4 Strafbepalingen Wet Welzijn en Codex Sociaal Strafwetboek 1/4 Sociaal Strafwetboek Toepassing op Wet en Codex Welzijn op het werk Strafbepalingen uit de Wet Welzijn van 1996 De artikelen 81 t.e.m. 94 zijn

Nadere informatie

Schieten zonder (strafrechtelijke) gevolgen?

Schieten zonder (strafrechtelijke) gevolgen? Schieten zonder (strafrechtelijke) gevolgen? Pieter Tersago en Jeroen De Herdt Faculteit Rechten Onderzoeksgroep Rechtshandhaving en behoorlijke rechtsbedeling In het Oost-Vlaamse Erpe-Mere is een man

Nadere informatie

Hoe zet ik een agressiepreventiebeleid op in mijn onderneming? Informatiebrochure voor werkgevers

Hoe zet ik een agressiepreventiebeleid op in mijn onderneming? Informatiebrochure voor werkgevers WN Hoe zet ik een agressiepreventiebeleid op in mijn onderneming? Informatiebrochure voor werkgevers Bijna dagelijks berichten de media over agressie op de werkplek: leerkrachten worden bedreigd door hun

Nadere informatie

Handelingsprotocollen veiligheid Mill-Hillcollege

Handelingsprotocollen veiligheid Mill-Hillcollege Handelingsprotocollen veiligheid Mill-Hillcollege 2014 INSPIREREND BETROKKEN - ONDERNEMEND Inhoudsopgave Voorwoord 3 Wat is wat 4 Handelingskaart wapenbezit 6 Handelingskaart opname maken zonder toestemming

Nadere informatie

5 Samenvatting en conclusies

5 Samenvatting en conclusies 5 Samenvatting en conclusies In 2008 werden in Nederland bijna 5,2 miljoen mensen het slachtoffer van criminaliteit (cbs 2008). De meeste van deze slachtoffers kregen te maken met diefstal of vernieling,

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE: 1. Voorwoord 2 3. Wat verstaan wij onder agressie 3 4. Agressiebeleid: 4 Bijlage I; Introductiebrief 5

INHOUDSOPGAVE: 1. Voorwoord 2 3. Wat verstaan wij onder agressie 3 4. Agressiebeleid: 4 Bijlage I; Introductiebrief 5 Agressieprotocol Omnia Wonen INHOUDSOPGAVE: Hfd.stuk Paginanr. 1. Voorwoord 2 3. Wat verstaan wij onder agressie 3 4. Agressiebeleid: 4 Bijlage I; Introductiebrief 5 2 1. VOORWOORD Van tijd tot tijd is

Nadere informatie

Protocol ongewenst gedrag Stichting Mensen Met Mogelijkheden.

Protocol ongewenst gedrag Stichting Mensen Met Mogelijkheden. Protocol ongewenst gedrag Stichting Mensen Met Mogelijkheden. 1. DOEL Deze procedure is bedoeld om zorgvuldig handelen te waarborgen bij constatering van ongewenst gedrag op de werkplek. 2. REIKWIJDTE

Nadere informatie

Doc. nr. Th gez. en veiligheid zelfst A07 Brussel, MH/FD/LC A D V I E S. over een

Doc. nr. Th gez. en veiligheid zelfst A07 Brussel, MH/FD/LC A D V I E S. over een Doc. nr. Th gez. en veiligheid zelfst A07 Brussel, 03.12.2002 MH/FD/LC A D V I E S over een VOORSTEL VOOR EEN AANBEVELING VAN DE RAAD BETREFFENDE DE TOEPASSING VAN DE WETGEVING INZAKE GEZONDHEID EN VEILIGHEID

Nadere informatie

A D V I E S Nr Zitting van woensdag 21 december

A D V I E S Nr Zitting van woensdag 21 december A D V I E S Nr. 1.539 ----------------------------- Zitting van woensdag 21 december 2005 ------------------------------------------------------- Ontwerp van samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat,

Nadere informatie

Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam

Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam T 020 535 2637 Advies Luchtaanvallen IS(IS) Datum 24 september 2014 Opgemaakt door Prof. dr. P.A. Nollkaemper

Nadere informatie

Protocol Ongewenste Omgangsvormen. Van. De Banketgroep. en haar dochtervennootschappen

Protocol Ongewenste Omgangsvormen. Van. De Banketgroep. en haar dochtervennootschappen Protocol Ongewenste Omgangsvormen Van De Banketgroep en haar dochtervennootschappen van toepassing vanaf 1 december 2013 Inleiding De Banketgroep wil ongewenste omgangsvormen zoals seksuele intimidatie,

Nadere informatie

20.1 SLACHTOFFER VAN MENSELIJKE AGRESSIE

20.1 SLACHTOFFER VAN MENSELIJKE AGRESSIE 20.1 SLACHTOFFER VAN MENSELIJKE AGRESSIE In deze beknopte analyse van arbeidsgerelateerde ongevallen, gaat het over ongevallen waarbij sprake is van slachtoffers van agressie en geweld door mensen. De

Nadere informatie

Domein 1 : Bestuurlijke politie (In termen van bevoegdheden van agent van bestuurlijke politie in overeenstemming met het art.

Domein 1 : Bestuurlijke politie (In termen van bevoegdheden van agent van bestuurlijke politie in overeenstemming met het art. INTERNE KANDIDATUUR: HOOFDINSPECTEUR VAN POLITIE (MIDDEN) Ten gevolge van de problemen met PolDoc: maak soms gebruik van het nieuwe platform PolDMS (te raadplegen via Portal) Domein 1 : Bestuurlijke politie

Nadere informatie

Registratie van geweld op het Atlas College

Registratie van geweld op het Atlas College Registratie van geweld op het Atlas College CSL/werkgroep Incidentenregistratie maart 2005 Inhoud 1. Inleiding... 3 1.1 Waarom registratie van geweld?... 3 1.2 Om welke vormen van geweld gaat het?... 3

Nadere informatie

Minimale Psychiatrische Gegevens (M.P.G.) Annulatie

Minimale Psychiatrische Gegevens (M.P.G.) Annulatie Minimale Psychiatrische Gegevens (M.P.G.) - Annulatie door de Raad van State Doc: a091006 Tijdschrift: 91 p. 10 Datum: 21/10/2000 Origine: NR Thema's: Beroepsgeheim Minimale Psychiatrische Gegevens (M.P.G.)

Nadere informatie

16/10/2013. Geweld tegen politie: een slachtofferbevraging bij de geïntegreerde politie. Inhoud. 1. Context van het onderzoek

16/10/2013. Geweld tegen politie: een slachtofferbevraging bij de geïntegreerde politie. Inhoud. 1. Context van het onderzoek Geweld tegen politie: een slachtofferbevraging bij de geïntegreerde politie Jean-Marie Van Branteghem Directeur-generaal DGS 23 oktober 2013 Inhoud 1. Context & opzet onderzoek 2. Beschrijvende analyse

Nadere informatie

4204 REGELING INCIDENTEN KREDIETINSTELLINGEN EN VERZEKERAARS NEDERLANDSE STAATSCOURANT VAN 23 DECEMBER 2003 NR 248

4204 REGELING INCIDENTEN KREDIETINSTELLINGEN EN VERZEKERAARS NEDERLANDSE STAATSCOURANT VAN 23 DECEMBER 2003 NR 248 4204 REGELING INCIDENTEN KREDIETINSTELLINGEN EN VERZEKERAARS NEDERLANDSE STAATSCOURANT VAN 23 DECEMBER 2003 NR 248 Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. en de Pensioen- & Verzekeringskamer ingevolge

Nadere informatie

Protocol omgangsvormen klanten

Protocol omgangsvormen klanten Inleiding Agressief gedrag in de vorm van intimidatie en fysiek geweld is een veel voorkomend verschijnsel geworden in onze samenleving. Vanuit het oogpunt van de Arbowet heeft Patrimonium als werkgever

Nadere informatie

1. Aanleiding beleid bij ongewenste omgangsvormen

1. Aanleiding beleid bij ongewenste omgangsvormen Beleid ongewenste omgangsvormen en de vertrouwenspersoon 1. Aanleiding beleid bij ongewenste omgangsvormen Helaas vinden er soms ongewenste situaties op of rondom het voetbalveld plaats die betiteld kunnen

Nadere informatie

Amsterdam lapt regels preventief fouilleren aan haar laars. 26 maart 2013, Peter van de Wijngaart

Amsterdam lapt regels preventief fouilleren aan haar laars. 26 maart 2013, Peter van de Wijngaart Amsterdam lapt regels preventief fouilleren aan haar laars 26 maart 2013, Peter van de Wijngaart Voorwoord In december 2012 constateerde ik in het besluit van de burgemeester over preventief fouilleren

Nadere informatie

Opleidingscyclus Winkelveiligheid 2014 Workshop 1 Diefstal door collega s: hoe stel je het vast en hoe ga je ermee om?

Opleidingscyclus Winkelveiligheid 2014 Workshop 1 Diefstal door collega s: hoe stel je het vast en hoe ga je ermee om? Opleidingscyclus Winkelveiligheid 2014 Workshop 1 Diefstal door collega s: hoe stel je het vast en hoe ga je ermee om? Hoe omgaan met moeilijke situaties? Hoe pak ik conflicten en agressie aan? David De

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk.

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk. FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG ------ Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk. ------ Advies nr. 143 van 19 juni 2009 over het ontwerp van koninklijk besluit

Nadere informatie

Resultaten campagne 2015: Psychosociale Risico s (PSR) in het buitengewoon onderwijs. Aandachtspunten huidige wetgeving PSR

Resultaten campagne 2015: Psychosociale Risico s (PSR) in het buitengewoon onderwijs. Aandachtspunten huidige wetgeving PSR Resultaten campagne 2015: Psychosociale Risico s (PSR) in het buitengewoon onderwijs Aandachtspunten huidige wetgeving PSR Infodagen preventie en bescherming in het GO! Tom Peerboom Sociaal inspecteur

Nadere informatie

Coördinator psychosociaal welzijn (M/V)

Coördinator psychosociaal welzijn (M/V) Scholengroep 19 Dender wenst op korte termijn volgende vacature in te vullen: Coördinator psychosociaal welzijn (M/V) Als coördinator psychosociaal welzijn ben je begaan met welzijn op het werk. In dat

Nadere informatie

GEDRAGSCODE AGRESSIE EN ONVEILIGHEID

GEDRAGSCODE AGRESSIE EN ONVEILIGHEID GEDRAGSCODE AGRESSIE EN ONVEILIGHEID In deze gedragscode is vastgelegd wat de uitgangspunten zijn van Cavent op het gebied van bejegening en het omgaan met elkaar. Datum vaststelling : 1 juni 2005 Vastgesteld

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG ------ Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk.

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG ------ Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk. FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG ------ Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk. ------ Advies nr. 118 van 13 maart 2007 over het ontwerp van koninklijk besluit

Nadere informatie

Typeprocedure op te nemen in het arbeidsreglement

Typeprocedure op te nemen in het arbeidsreglement Typeprocedure op te nemen in het arbeidsreglement Toe te passen procedure voor elke werknemer die meent te lijden op het werk als gevolg van psychosociale risico s, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen

Nadere informatie

Pestprotocol Aloysiusschool

Pestprotocol Aloysiusschool Pestprotocol Aloysiusschool Inleiding Op onze school proberen we voor de kinderen een veilig klimaat te scheppen De kinderen moeten zich geborgen weten op onze school Toch komt pesten regelmatig voor,

Nadere informatie

Protocol Sociale Veiligheid. Onderwerp: agressie & geweld

Protocol Sociale Veiligheid. Onderwerp: agressie & geweld Versie 2010-11-29 Protocol Sociale Veiligheid Onderwerp: agressie & geweld Aanvullend op het handboek van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Op 2 maart 2010 is het Handboek agressie en

Nadere informatie

INHOUD. 1. Inleiding... 15

INHOUD. 1. Inleiding... 15 INHOUD 1. Inleiding... 15 2. Psychosociale risico s op het werk... 17 2.1. Stress op het werk... 19 2.2. Burn-out... 22 2.3. Ongewenst gedrag en conflicten... 23 2.3.1. Geweld op het werk... 23 2.3.2.

Nadere informatie

CONCEPT AMvB Besluit slachtoffers van strafbare feiten

CONCEPT AMvB Besluit slachtoffers van strafbare feiten CONCEPT AMvB Besluit slachtoffers van strafbare feiten Besluit van..., houdende regels voor de rechten, de ondersteuning en de bescherming van slachtoffers van strafbare feiten (Besluit slachtoffers van

Nadere informatie

Protocol Huiselijk geweld en Kindermishandeling

Protocol Huiselijk geweld en Kindermishandeling Protocol Huiselijk geweld en Kindermishandeling Onderstaand protocol is opgesteld in verband met de wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling die met ingang van 1 juli 2013 van kracht is geworden.

Nadere informatie

STICHTING SCHOLENGROEP PRIMATO

STICHTING SCHOLENGROEP PRIMATO STICHTING SCHOLENGROEP PRIMATO OPENBAAR PRIMAIR ONDERWIJS HENGELO OV. PROTOCOL AGRESSIE EN GEWELD (TUSSEN OUDERS EN SCHOOL) Indien er sprake is van een calamiteit in de zin van geweld op school kan het

Nadere informatie

PSYCHOSOCIALE ASPECTEN

PSYCHOSOCIALE ASPECTEN PSYCHOSOCIALE ASPECTEN Welke lessen kunnen we trekken uit de evaluatie van de pestwet? Sofie D Ours, Preventieadviseur Psychosociale IDEWE 20 september 2011 Kursaal Oostende PreBes vzw Diestersteenweg

Nadere informatie

Circulaire ARBEIDSONGEVALLEN

Circulaire ARBEIDSONGEVALLEN DEFINITIE art 7 DEFINITIE ERNSTIG Welzijnswet 1996 art 94bis, 1 Codex art I.6-2 DEFINITIE ARBEIDSWEGONGEVAL Een ongeval van een werknemer is een arbeidsongeval (AO) als volgende voorwaarden zijn vervuld:

Nadere informatie

Psychosociale Risico s en welzijn op het werk. Ing. Christian Halsberghe Sociaal Inspecteur Toezicht Welzijn op het Werk

Psychosociale Risico s en welzijn op het werk. Ing. Christian Halsberghe Sociaal Inspecteur Toezicht Welzijn op het Werk Psychosociale Risico s en welzijn op het werk Ing. Christian Halsberghe Sociaal Inspecteur Toezicht Welzijn op het Werk 1 Overzicht 1. Wettelijke bepalingen 2. Definities 3. Risicoanalyse en preventiemaatregelen

Nadere informatie

KLACHTENREGELING ONGEWENST GEDRAG GERRIT RIETVELD ACADEMIE

KLACHTENREGELING ONGEWENST GEDRAG GERRIT RIETVELD ACADEMIE KLACHTENREGELING ONGEWENST GEDRAG GERRIT RIETVELD ACADEMIE Seksuele intimidatie, verbale intimidatie en discriminatie, agressie en geweld, pesten, e.d.) Klachtenregeling ongewenst gedrag Gerrit Rietveld

Nadere informatie

Opleiding niveau Brandweerman. Hoofdstuk 3 Arbeidsveiligheid. Kapt. Jean-Paul Heyens

Opleiding niveau Brandweerman. Hoofdstuk 3 Arbeidsveiligheid. Kapt. Jean-Paul Heyens Opleiding niveau Brandweerman Hoofdstuk 3 Arbeidsveiligheid Kapt. Jean-Paul Heyens Inleiding en duiding Beschrijving van het Vakgebied Welzijn - Welzijn en welzijnswetgeving sinds 4 augustus 1996 - Kaderwet

Nadere informatie

PROCEDURE M.B.T. HET HANDELEN TEGEN AGRESSIE EN GEWELD. 1. Inleiding Deze procedure is een onderdeel van het ARBO-beleid van het Esdal College.

PROCEDURE M.B.T. HET HANDELEN TEGEN AGRESSIE EN GEWELD. 1. Inleiding Deze procedure is een onderdeel van het ARBO-beleid van het Esdal College. PROCEDURE M.B.T. HET HANDELEN TEGEN AGRESSIE EN GEWELD 1. Inleiding Deze procedure is een onderdeel van het ARBO-beleid van het Esdal College. Het Esdal College is een veilige school. Dit betekent dat

Nadere informatie

DE AANPAK VAN GEWELD TEGEN HANDHAVERS EN HULPVERLENERS doorpakken of downplayen

DE AANPAK VAN GEWELD TEGEN HANDHAVERS EN HULPVERLENERS doorpakken of downplayen DE AANPAK VAN GEWELD TEGEN HANDHAVERS EN HULPVERLENERS doorpakken of downplayen Liesbeth Schuijer Mariska Wijnbelt Nederlandse School voor Openbaar Bestuur Master of Public Administration 2011 2013 Onze

Nadere informatie

Checklist Inventarisatie risico s psychosociale belasting Tool voor kleine ondernemingen

Checklist Inventarisatie risico s psychosociale belasting Tool voor kleine ondernemingen Psychosociale risico s regelmatig in kaart brengen is belangrijk voor het mentale welzijn van een onderneming. U kan uw eigen psychosociale risico s in kaart brengen door onderstaande checklist in te vullen.

Nadere informatie

BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S

BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S 1. DOEL, DEFINITIES EN TOEPASSINGSGEBIED 1.1. Doel Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene wijze om psychosociale

Nadere informatie

ONDERZOEK NAAR GEWELD IN DE PSYCHIATRIE

ONDERZOEK NAAR GEWELD IN DE PSYCHIATRIE ONDERZOEK NAAR GEWELD IN DE PSYCHIATRIE FACTSHEET 1: OMVANG, AARD & GEVOLGEN VAN GEWELDSINCIDENTEN De Vrije Universiteit Amsterdam doet onderzoek naar geweld in de psychiatrie. Aan hulpverleners werkzaam

Nadere informatie

Vaak voorkomende afkortingen 5. 0 Inleiding 7

Vaak voorkomende afkortingen 5. 0 Inleiding 7 INHOUD Vaak voorkomende afkortingen 5 0 Inleiding 7 1 De Belgische politie 9 1.1. Algemeen 9 1.2. De lokale politie 10 1.3. De federale politie 13 1.4. Twee kaders 15 1.5. Geïntegreerde werking 16 1.6.

Nadere informatie

Psychosociale risico s: de wettelijke verplichtingen in een notendop

Psychosociale risico s: de wettelijke verplichtingen in een notendop Psychosociale risico s: de wettelijke verplichtingen in een notendop Pascale Swinnen sociaal inspecteur Federale Overheidsdienst Werk, Arbeid en Sociaal overleg Toezicht op het Welzijn op het Werk Kennisdirectie

Nadere informatie

School aan de waterkant BuSO Sint-Juliaan Stropkaai Gent Tel. 09/ Fax. 09/

School aan de waterkant BuSO Sint-Juliaan Stropkaai Gent Tel. 09/ Fax. 09/ Klachtenprocedure voor geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag Wanneer een werknemer meent het voorwerp te zijn van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk kan hij een beroep

Nadere informatie

Circulaire ARBEIDSWEGONGEVAL

Circulaire ARBEIDSWEGONGEVAL art 7 ERNSTIG Welzijnswet 1996, art 94bis, 1 KB Welzijnsbeleid 1998, art 26, 4 ARBEIDSWEGONGEVAL Een ongeval van een werknemer is een arbeidsongeval (AO) als volgende voorwaarden zijn vervuld: een plotse

Nadere informatie

Agressie en geweld is een thema voor ondernemingsraden

Agressie en geweld is een thema voor ondernemingsraden Agressie en geweld is een thema voor ondernemingsraden 4 Agressie en geweld is een thema voor ondernemingsraden Jo Scheeren Agressie en geweld komen veel voor op de werkvloer. Binnen de publieke sector

Nadere informatie

Afdeling I. - Toepassingsgebied en definities

Afdeling I. - Toepassingsgebied en definities Koninklijk besluit van 17 mei 2007 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S. 6.6.2007)

Nadere informatie

Protocol ongewenste omgangsvormen

Protocol ongewenste omgangsvormen Protocol ongewenste omgangsvormen Versiebeheer: revisienummer datum omschrijving verandering 4-03-2013 Vaststelling in bestuursvergadering 4 maart 2013, met ingang van 1 maart 2013 Protocol ongewenste

Nadere informatie

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling Sociale Zekerheid

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling Sociale Zekerheid Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling Sociale Zekerheid SCSZ/11/006 BERAADSLAGING NR. 11/005 VAN 11 JANUARI 2011 MET BETREKKING TOT DE MEDEDELING VAN PERSOONSGEGEVENS

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk Wet van 28 april 2014

De preventie van psychosociale risico s op het werk Wet van 28 april 2014 De preventie van psychosociale risico s op het werk Wet van 28 april 2014 Maddy Van Temsche Sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be Inhoud Wetgeving Psychosociale

Nadere informatie

1. De vergunning zonder munitie en de erfenis

1. De vergunning zonder munitie en de erfenis De gouverneur van de provincie West-Vlaanderen Federale administratie Dienst politionele veiligheid Publicatie wijziging wapenwet Op 22 augustus 2008 werd de wijziging van de wapenwet gepubliceerd in het

Nadere informatie

Het College van Bestuur van Hogeschool ipabo,

Het College van Bestuur van Hogeschool ipabo, Het College van Bestuur van Hogeschool ipabo, Gelet op het Besluit verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling; Gelet op het bepaalde in art. 1.21 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk

Nadere informatie

bescherming tegen psychosociale risico s op het werk, met inbegrip van stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

bescherming tegen psychosociale risico s op het werk, met inbegrip van stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk Gegevens verwijderen WERKGEVER: (HOOFDZETEL): (Naam en adres): Telefoon: E-mail:... AFDELINGS- OF EXPLOITATIEZETEL(S) :. AARD VAN DE BEDRIJVIGHEID: - Hoofdactiviteit: - Bijkomende activiteit: PARITAIR

Nadere informatie

PROTOCOL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG

PROTOCOL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG PROTOCOL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG Op de Lidwinaschool gelden algemene gedragsregels voor leerlingen, leerkrachten, ouders, schoolleiding en andere medewerkers. Die staan beschreven in een gedragscode.

Nadere informatie

Handboek Personeelsmanagement

Handboek Personeelsmanagement Handboek Personeelsmanagement Hoofdstuk 8 : ARBO Onderwerp : Melding (bijna) bedrijfsongevallen, agressie en geweld en (mogelijke) beroepsziekten. Datum : 1 augustus 2006 Versie : 1.0 Autorisatie : RvB,

Nadere informatie

Agressie, geweld en ongewenst gedrag

Agressie, geweld en ongewenst gedrag Agressie, geweld en ongewenst gedrag Inleiding Iedereen heeft belang bij een goede behandel- en leefsfeer. Voorwaarde voor een goede behandelsfeer is de bejegening. Revant heeft daarom een beleidsnotitie

Nadere informatie

Protocol Agressie, Geweld en Diefstal RK Bs De Duinsprong

Protocol Agressie, Geweld en Diefstal RK Bs De Duinsprong Protocol Agressie, Geweld en Diefstal RK Bs De Duinsprong Agressie En Geweld... 2 Richtlijn... 2 Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid... 3 Stappenplan bij agressief gedrag van:... 3 De medewerker...

Nadere informatie

Methodologie verdachten. Politiële criminaliteitsstatistieken

Methodologie verdachten. Politiële criminaliteitsstatistieken Methodologie verdachten Politiële criminaliteitsstatistieken INHOUDSTAFEL VERDACHTEN: METHODOLOGISCHE HANDLEIDING... 3 Waarom?... 3 Wat verstaat men onder verdachten?... 3 Twee kenmerken: geslacht en leeftijd...

Nadere informatie

Vertrouwen winnen of gezag afdwingen?

Vertrouwen winnen of gezag afdwingen? Vertrouwen winnen of gezag afdwingen? Dra. Anjuli Van Damme Promotor Prof. dr. Lieven Pauwels Inhoud 1. Is het gezag van politie tanende? 2. Het belang van het vertrouwen 3. Waaruit vloeit het vertrouwen

Nadere informatie

Gedragscode. Toepassing door:

Gedragscode. Toepassing door: Parochiebureau: Dorpsstraat 26 2712 AL Zoetermeer Telefoon: 079 316 30 Gedragscode Toepassing door: alle beroepskrachten, vrijwilligers en stagiaires die werkzaamheden en activiteiten verrichten binnen

Nadere informatie

OPVANG LEERLINGEN BIJ INCIDENTEN M.B.T. AGRESSIE, GEWELD OF (SEKSUELE) INTIMIDATIE

OPVANG LEERLINGEN BIJ INCIDENTEN M.B.T. AGRESSIE, GEWELD OF (SEKSUELE) INTIMIDATIE OPVANG LEERLINGEN BIJ INCIDENTEN M.B.T. AGRESSIE, GEWELD OF (SEKSUELE) INTIMIDATIE Apeldoorn, 1 december 2006 Auteur M.H. Luikinga Afdeling Personeel & Organisatie December 2006 INHOUD blz. 1 Inleiding...

Nadere informatie

Lijst van vragen - totaal

Lijst van vragen - totaal Lijst van vragen - totaal Kamerstuknummer : 33149-30 Vragen aan Commissie : Regering : Volksgezondheid, Welzijn en Sport 33 149 Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld------------------

Nadere informatie

stelt de volgende Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling, uitgewerkt in een stappenplan en geldend voor alle agogische medewerkers, vast:

stelt de volgende Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling, uitgewerkt in een stappenplan en geldend voor alle agogische medewerkers, vast: Het bevoegd gezag van Stichting Welzijnswerk Hoogeveen, overwegende, - dat Stichting Welzijnswerk Hoogeveen verantwoordelijk is voor een goede kwaliteit van de dienstverlening aan zijn cliënten en dat

Nadere informatie

Titel. Subtitel + auteur

Titel. Subtitel + auteur Titel Subtitel + auteur 1 De nieuwe verplichtingen op vlak van preventie van stress, burn-out, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk 2 Inleiding De psychosociale risico s werden voorheen

Nadere informatie

Informatiefiche. Verantwoordelijkheid van de bevoegde persoon

Informatiefiche. Verantwoordelijkheid van de bevoegde persoon Informatiefiche Verantwoordelijkheid van de bevoegde persoon VERANTWOORDELIJKHEID Een (ernstig) arbeidsongeval leidt zowel tot strafrechtelijke verantwoordelijkheid als burgerlijke aansprakelijkheid Strafrechtelijke

Nadere informatie

ADVIES Nr 04 / 2003 van 10 februari 2003

ADVIES Nr 04 / 2003 van 10 februari 2003 ADVIES Nr 04 / 2003 van 10 februari 2003 O. Ref. : 10 / A / 2002 / 046 BETREFT : Ontwerp van koninklijk besluit tot bepaling van de bijzondere aanwervingsvoorwaarden van het statutaire en het contractuele

Nadere informatie

Toolboxmeeting Agressie & Geweld

Toolboxmeeting Agressie & Geweld Agressie en geweld, seksuele intimidatie en pesten op het werk vormen een aanzienlijk probleem. Uit onderzoek blijkt dat het ziekteverzuim onder slachtoffers van seksuele intimidatie en agressie en geweld

Nadere informatie

Pesten op de werkvloer

Pesten op de werkvloer Pesten op de werkvloer Pesten op de werkvloer Enige tijd geleden verscheen in de media berichten over een filmpje waarop te zien is hoe een medewerker van een Belgisch productiebedrijf door zijn collega

Nadere informatie